Wymiary wsparcia w imię tzw. dobrego porodu
2. Doula jako odpowiedź na potrzeby współczesnych rodzących
Przeważający w kulturze zachodniej schemat położnictwa wykluczył ważny kom-ponent opieki, jakim jest uczuciowe wspieranie rodzącej przez jednostki z jej najbliższego otoczenia. Kiedy poród z domu przeniósł się bezpośrednio do szpi-tala, „naturalna”, bezpośrednia opieka nad kobietami została zastąpiona opieką profesjonalnych położnych bądź pielęgniarek. Jednak specyfika pracy szpitala, układ zmianowy, niewielka liczba położnych na wiele kobiet leżących na oddzia-le zwiększają poczucie samotności i skutkują tym, że pobyt na oddziaoddzia-le staje się niemiłym doświadczeniem. O powadze problemu świadczą chociażby wyniki ba-dania zrealizowanego przez amerykańskich lekarzy i badaczy – inicjatorów insty-tucji douli, którzy badając wpływ przebiegu porodu na więź matki z dzieckiem (w latach 70. w Gwatemali), odkryli wagę i znaczenie bliskości i życzliwości osoby uczestniczącej w porodzie. W przypadku tego badania odkrycie dokonane
zosta-13 A. Smerdka, Samodzielnośćikompetencjezawodupołożnejwsystemiepodstawowejopieki
ło w dość niezwykłych okolicznościach, ponieważ to życzliwość i empatia osoby ankietującej, która była obecna podczas porodu, wpłynęły na:
[…] lepsze jej [rodzącej – przyp. aut.] samopoczucie po porodzie i tworzenie się głęb-szej więzi między nią a jej dzieckiem. Wyniki były jednoznaczne. Kobiety rodzące z kimś, w kim miały ciągłe oparcie i pomoc, rodziły szybciej, rzadziej sięgały po znie-czulenia farmakologiczne, rzadziej dochodziło do porodu indukowanego i zakończo-nego kleszczowo lub cięciem cesarskim14.
Między innymi z tego powodu kobieta w ciąży może coraz częściej – poza opie-ką położnej – skorzystać także z pomocy douli: z języka greckiego jest to kobieta, „która służy”. Jej głównym zadaniem jest fizyczne oraz emocjonalne wsparcie cię-żarnej oraz rodzącej w oparciu o posiadaną wiedzę oraz doświadczenie.
Doula rozumie i chroni fizjologiczny przebieg porodu, odpowiada na emocjonalne potrzeby kobiety na każdym jego etapie. Pozostaje z rodzącą przez cały czas trwania porodu, towarzyszy jej w pierwszych dniach macierzyństwa15.
Zainicjowali (i zinstytucjonalizowali) tę formę wsparcia John Kennel i Mar-shall Klaus, którzy razem z Phyllis Klaus, Penny Simkin i Annie Kennedy stworzyli w 1992 r. stowarzyszenie DONA (Doulas of North America), organizację zrze-szającą i szkolącą doule. Kilka lat później powstała sieć European Doula Network (EDN), która zrzeszała doule działające w Europie, natomiast w 2011 r. z inicjaty-wy 18 doul powstało polskie Stowarzyszenie DOULA, które zaledwie rok później zostało włączone do wspomnianej sieci EDN16.
W styczniu 2015 r. doula została oficjalnie zarejestrowana w Polsce jako za-wód17, zaś doule zrzeszone w stowarzyszeniu obowiązuje m.in. Kodeks Etyczny i Standardy Pracy DOULI ze Stowarzyszenia DOULA w Polsce, który został przy-jęty 17 września 2017 r.
Podstawową różnicą pomiędzy położną a doulą jest to, że położna posiada wykształcenie medyczne, może więc wykonywać czynności specjalistyczne zwią-zane z porodem. To ona przeprowadza wszystkie badania, obserwacje oraz po-dejmuje adekwatne do potrzeb decyzje – ponosi więc częściową odpowiedzial-ność za stan zdrowia kobiety w ciąży. Tymczasem doula nie ma wykształcenia
14 http://www.doula.org.pl/kim-jest-doula (dostęp: 24.03.2020). 15 https://www.newsweek.pl/wiedza/nauka/doula-przyjaciolka-od-porodu-newsweekpl/ zbwn9ex (dostęp: 18.04.2019). 16 http://www.doula.org.pl/kim-jest-doula (dostęp: 24.03.2020). 17 Z informacji opublikowanych na oficjalnej polskiej stronie stowarzyszenia: „Na stronie Mini-sterstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej można przeczytać syntezę zawodu douli, która niestety nie została skonsultowana ze Stowarzyszeniem DOULA w Polsce, a proponowane przez Stowarzyszenie zmiany nie zostały uwzględnione”.
medycznego – w krajach, gdzie usługi douli są popularne, zazwyczaj kończy ona kurs (lub szkolenie) wdrażający ją do tej funkcji. Oznacza to, że kształcenie
douli trwa krócej i jest mniej profesjonalne niż kształcenie położnej, zatem doula
nie może zastąpić położnej18. Doule szkolą się jednak i pozyskują wiedzę oraz umiejętności, które stanowią uzupełnienie tych świadczonych przez profesjona-listów, m.in. umiejętności wykonywania masaży manualnych i rebozo, pozyskują wiedzę fizjologii ciąży, porodu, połogu, rozwoju dziecka w pierwszych miesiącach jego życia, sposobów łagodzenia bólu porodowego, umiejętności sprawowania opieki nad kobietą w połogu, laktacji, wiedzę na temat problemów emocjonal-nych kobiet – a wszystko to, aby uzyskać kompetencje i wspierać w każdym aspek-cie kobietę w okresie okołoporodowym19.
Doulę i położną odróżnia też organizacja pracy – w przeciwieństwie do
położ-nej, która zazwyczaj jest zaangażowana w pomoc wielu kobietom jednocześnie,
doula poświęca czas oraz swoją uwagę tylko jednej osobie w nieprzerwany sposób.
Zadania douli nie kończą się z momentem urodzenia dziecka – zaraz po porodzie czuwa ona nad inicjalnym kontaktem pomiędzy matką a dzieckiem, a także dba o to, by karmienie zaczęło się w prawidłowy sposób. Troszczy się o wygodę matki również po porodzie, odpowiada na pytania oraz wątpliwości młodych rodziców. Promując zawód douli, Fundacja „Rodzić po Ludzku” wymienia następujące zalety jej obecności przy porodzie:
• czas porodu ulega znacznemu skróceniu;
• zredukowane zostaje ryzyko zabiegowego porodu bądź cesarskiego cięcia; • rodząca zauważalnie lepiej radzi sobie ze skurczami, zażywa mniej środków
przeciwbólowych;
• pogłębia się więź między rodzącą a jej partnerem (polepsza się również ich kooperacja);
• przyszła matka czuje się pewniej w nowej roli;
• rzadziej występują trudności z naturalnym karmieniem piersią20.
Jednocześnie z inicjatywy Fundacji „Rodzić po Ludzku” od 2009 r. prowadzone są szkolenia dla osób chcących zostać doulą. Jest nadzieja, że zainicjuje to szerszy ruch na rzecz wdrożenia douli do opieki nad kobietą podczas ciąży, porodu oraz połogu21. Upowszechni wiedzę na temat roli kobiety, która wesprze rodzącą i bę-dzie jej towarzyszyć podczas oswajania się z nową rolą społeczną – rolą matki, tym bardziej że to właśnie wsparcie społeczne wskazywane jest jako najskutecz-niejsze w kształtowaniu tożsamości młodych matek. „Niezależnie od tego, gdzie i jak kobieta zamierza urodzić, to doświadczenie wpłynie na jej emocje, umysł,
18 Fundacja „Rodzić po Ludzku”, Opieka okołoporodowa w Polsce w świetle akcji „Rodzić po
Ludzku”, Warszawa 2017, s. 67.
19 http://www.doula.org.pl/doula-czyli-sluzaca-marianna-szymarek (dostęp: 24.03.2020). 20 https://www.rodzicpoludzku.pl/Porod/Doula-profesjonalne-wsparcie-w-czasie-porodu.
html (dostęp: 23.04.2019). 21 Ibidem.
ciało i duszę do końca jej życia”22. Warto zatem promować pomoc douli jako for-mę wsparcia i alternatywnej opieki podczas – i tak zmedykalizowanego – porodu szpitalnego.