Dowody przemawiające za terapeutycznym

tętniczego

Dowody przemawiające za podawaniem leków hipotensyjnych w celu zmniejszenia ryzyka

głów-Poszukiwanie bezobjawowych powikłań narządowych, chorób układu sercowo-naczyniowego i przewlekłej choroby nerek

Zalecenia Klasa^a Poziom^b Piśmien-

nictwo Serce

U wszystkich pacjentów z nadciśnieniem tętniczym zaleca się EKG w celu wykrycia LVH, powiększenia

lewego przedsionka, zaburzeń rytmu serca lub współistniejącej choroby serca I B [149, 150, 151, 154]

U wszystkich pacjentów, u których dane z wywiadów lub badania przedmiotowego wskazują na istotne zaburzenia rytmu serca, należy rozważyć długoterminowe monitorowanie EKG, a w przypadku podejrze-nia zaburzeń rytmu serca wywołanych wysiłkiem fizycznym elektrokardiograficzną próbę wysiłkową

IIa C –

Należy rozważyć echokardiografię w celu dokładniejszej oceny ryzyka sercowo-naczyniowego i potwier-dzenia elektrokardiograficznego rozpoznania LVH, powiększenia lewego przedsionka lub współistniejącej choroby serca, jeżeli podejrzewa się obecność tych schorzeń

IIa B [156, 158,

160, 163, 164]

Jeżeli wywiady wskazują na niedokrwienie mięśnia sercowego, zaleca się elektrokardiograficzną próbę wysiłkową, a jeżeli jej wynik jest dodatni lub niejednoznaczny, to zaleca się obrazowanie obciążeniowe (echokardiografia obciążeniowa, obciążeniowe obrazowanie serca za pomocą MRI lub scyntygrafia perfuzyjna)

I C –

Tętnice

Należy rozważyć ultrasonografię tętnic szyjnych w celu wykrycia przerostu naczyń lub bezobjawowej

miażdżycy, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku IIa B [51,

183–185, 188]

Należy rozważyć pomiar PWV między tętnicą szyjną a udową w celu wykrycia wzrostu sztywności

dużych tętnic IIa B [51, 138,

192–195]

Należy rozważyć pomiar wskaźnika kostkowo-ramiennego w celu wykrycia PAD IIa B [198, 199]

Nerki

U wszystkich pacjentów z nadciśnieniem tętniczym zaleca się oznaczenie stężenia kreatyniny w

surowi-cy i oszacowanie GFR^c I B [228, 231,

233]

U wszystkich pacjentów z nadciśnieniem tętniczym zaleca się ocenę wydalania białka z moczem za

pomocą testu paskowego I B [203, 210]

Zaleca się ocenę mikroalbuminurii w pojedynczej próbce moczu i wyrażenie jej w postaci stosunku

stę-żenia albumin w moczu do stęstę-żenia kreatyniny w moczu I B [222, 223,

225, 228]

Dno oczu

Należy rozważyć badanie siatkówki u pacjentów z trudnym do kontroli lub opornym nadciśnieniem w celu wykrycia krwawień, ognisk wysięku i obrzęku tarczy nerwu wzrokowego, które wiążą się ze zwięk-szonym ryzykiem sercowo-naczyniowym

IIa C –

Nie zaleca się badania siatkówki u pacjentów z łagodnym lub umiarkowanym nadciśnieniem bez

cukrzy-cy, z wyjątkiem osób młodych III C –

Mózg

U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i pogorszeniem czynności poznawczej można rozważyć obrazo-wanie mózgu za pomocą MRI lub tomografii komputerowej w celu wykrycia niemych klinicznie zawa-łów mózgu, zawazawa-łów lakunarnych, mikrokrwawień i zmian w istocie białej

IIb C –

EKG — elektrokardiogram; GFR — filtracja kłębuszkowa; LVH — przerost lewej komory; MRI — rezonans magnetyczny; PAD — choroba tętnic obwodowych; PWV — prędkość fali tętna

aKlasa zaleceń

bPoziom wiarygodności danych

cObecnie zaleca się stosowanie wzoru MDRD, ale nowe metody, takie jak wzór CKD-EPI, mogą zwiększać dokładność tej oceny

nych klinicznych incydentów sercowo-naczyniowych (zakończone i niezakończone zgonem udary mózgu, zawały serca, niewydolność serca i inne zgony z przy-czyn sercowo-naczyniowych) u osób z nadciśnieniem tętniczym pochodzą z wielu RCT — w większości przypadków kontrolowanych placebo — które prze-prowadzono w latach 1965–1995. Do metaanalizy tych badań [260] odniesiono się w wytycznych ESH/

/ESC z 2003 r. [1]. Dowody przemawiające za celo-wością leczenia hipotensyjnego pochodzą również z obserwacji, że uzyskana w następstwie obniżenia

ciśnienia regresja powikłań narządowych, takich jak LVH i wydalanie białka z moczem, może się wiązać z redukcją częstości występowania zakończonych i niezakończonych zgonem incydentów klinicznych [261, 262], chociaż te dowody są oczywiście pośred-nie, ponieważ pochodzą z przeprowadzonych post hoc korelacyjnych analiz danych z randomizowanych badań.

Randomizowane próby kliniczne, w których oce- nia się „twarde” sercowo-naczyniowe punkty końco-

we, również mają jednak ograniczenia, które prze-Tabela 13. Kliniczne wskazania do diagnostyki i postępowanie diagnostyczne w przypadku podejrzenia wtórnych postaci nadciśnienia

Wskazania kliniczne Diagnostyka

Częste

przyczyny Wywiady Badanie

przedmiotowe Badania dodatkowe Badania pierwszego

rzutu Badania

uzupełniające/

/potwierdzające Miąższowa

choroba nerek Wywiady zakażenia lub nie-drożności dróg moczowych, krwiomocz, nadużywanie leków przeciwbólowych, wielotorbielowatość nerek w wywiadach rodzinnych

Nieprawidłowe masy w jamie brzusznej (w przypadku wielotor-bielowatości nerek)

Obecność białka, erytrocytów lub le-ukocytów w moczu, zmniejszona GFR

Ultrasonografia nerek Szczegółowa diagno-styka choroby nerek

Zwężenie

tęt-nicy nerkowej Dysplazja włóknisto-mięśnio-wa: nadciśnienie o wczesnym początku (zwłaszcza u kobiet) Zwężenie o etiologii miażdży-cowej: nadciśnienie o nagłym początku, nasilenie lub pogor-szenie kontroli nadciśnienia, nagły obrzęk płuc

Szmer naczyniowy w

jamie brzusznej Różnica długości ne-rek > 1,5 cm (ultra-sonografia nerek), szybkie pogorszenie czynności nerek (samoistne lub w od-powiedzi na inhibitory układu RAA)

Ultrasonografia podwójna (duplex Doppler) nerek

Angiografia MRI, spiralna CT, inwazyjna cyfrowa angiografia subtrakcyjna

Pierwotny hiperaldoste-ronizm

Osłabienie mięśni, wywiady rodzinne nadciśnienia o wcze-snym początku i incydentów naczyniowo-mózgowych w wieku < 40 lat

Zaburzenia rytmu serca (w przypadku ciężkiej hipokaliemii)

Hipokaliemia (sa-moistna lub wywo-ływana przez diure-tyki), przypadkowe wykrycie zmiany w nadnerczu

Wskaźnik aldostero-nowo-reninowy w wystandaryzowanych warunkach (skorygo-wanie hipokaliemii i odstawienie leków wpływających na układ RAA)

Potwierdzające badania hormonalne (doustne lub dożylne obciążenie sodem, test hamowania fludrokortyzonem lub test z kaptoprilem), CT nadnerczy, cewni-kowanie żył nadner-czowych Rzadkie

przyczyny Guz chromochłon-ny

Napadowe nadciśnienie lub przełom nadciśnieniowy nało-żony na utrwalone nadciśnie-nie; bóle głowy, wzmożona potliwość, kołatanie serca i bladość skóry; guz chro-mochłonny w wywiadach rodzinnych

Zmiany skórne charakterystyczne dla nerwiakowłók-niakowatości (plamy kawowe, nerwiako-włókniaki)

Przypadkowe wykry-cie zmiany w nadner-czu (lub czasami poza nadnerczami)

Oznaczenie frakcjo-nowanych metok-sykatecholamin w moczu lub wolnych metoksykatecholamin w osoczu

CT lub MRI jamy brzusznej i miedni-cy, scyntygrafia z MIBG znakowaną jodem-123, przesie-wowe badania ge-netyczne w kierunku patogennych mutacji Zespół

Cushinga Szybki przyrost masy ciała, poliuria, polidypsja, zaburze-nia psychologiczne

Typowa budowa ciała (otyłość centralna, twarz księżycowata, bawoli kark, czerwo-ne rozstępy skórczerwo-ne, hirsutyzm)

Hiperglikemia Dobowe wydalanie

kortyzolu z moczem Testy hamowania deksametazonem

CT — tomografia komputerowa; GFR — filtracja kłębuszkowa; MIBG — metajodobenzylguanidyna; MRI — rezonans magnetyczny; RAA — renina–angiotensyna–aldosteron

dyskutowano we wcześniejszych wytycznych ESH/

/ESC [2]: 1) w celu ograniczenia liczby pacjentów potrzebnych do prób klinicznych często włącza się osoby z grupy dużego ryzyka (starszy wiek, współist- niejące lub wcześniejsze choroby); oraz 2) ze wzglę-dów praktycznych czas trwania kontrolowanych prób klinicznych jest z konieczności krótki (w najlepszym przypadku 3–6 lat, a średni czas do wystąpienia punktu końcowego wynosi tylko połowę tego czasu)

— a więc zalecenia dotyczące interwencji prowadzo-nej przez całe życie opierają się na znacznego stopnia

ekstrapolacji danych uzyskanych w ciągu okresów znacznie krótszych niż przewidywana długość życia

Niżej przedstawione zalecenia są oparte na do-stępnych dowodach z randomizowanych prób klinicznych i dotyczą zagadnień, które są ważne w praktyce medycznej: 1) kiedy należy rozpoczynać

farmakoterapię; 2) jaka jest docelowa wartość BP, która powinna być osiągana w trakcie leczenia u pa- cjentów z nadciśnieniem na różnym poziomie ryzy-ka sercowo-naczyniowego; oraz 3) jak przedstawiają się kwestie metod terapeutycznych i wyboru leków u pacjentów z nadciśnieniem o różnej charakterysty-ce klinicznej.

4.2. Kiedy należy rozpoczynać farmakoterapię