Dwie zasady doboru dwóch grup materiału badań

Pierwszym zadaniem, przed jakim stoimy, to udowodnić, iż teksty posiadające różne przedmioty poznania mogą wchodzić ze sobą w dialog. Wszak M. Bachtin stwierdza jasno, iż dialogiczne relacje łączą teksty na temat jednego i tego samego zagadnienia (Бахтин 1935: 90). Na przykład teksty Априорные формы сознания предшествуют опыту i Учение Маркса бессмертно wchodzą ze sobą w dialog ponieważ przedmiotem rozważań obu jest zagadnienie poznawalności świata. Z drugiej strony, zgodnie z tą interpretacją, interiekcja Блин! i wypowiedź Это блин nie wchodzą ze sobą w dialog ze względu na to, iż nie odnoszą się do tej samej rzeczy. Mianowicie, podczas gdy nieinteriekcyjny tekst posiada pewien przedmiot poznania, wykrzyknik nie łączy relacja odniesienia z niczym szczególnym (co zilustrowano w rodziale 4).

Tymczasem jednym z celów pracy jest udowodnienie, iż powstanie innowacyjnej interiekcji było możliwe dzięki zafascynowaniu, jakie innowator odczuwał w stosunku do wypowiedzi niewykrzyknikowych. Innymi słowy, w niniejszej pracy spróbujemy dowieść słuszności twierdzenia o tym, iż funkcjonowanie w dialogu wypowiedzi zawierających wyraz блин warunkowało powstanie interiekcji Блин! w tym sensie, że nieinteriekcja zainspirowała innowatora do stworzenia wykrzyknika.

Dlatego zasadą selekcji materiału, umożliwiającego ilustrację tego, iż teksty niewykrzyknikowe i interiekcyjne łączą relacje dialogiczne, będzie wyławianie osadzonych w dialogu wypowiedzi, które wchodzą w dialog, mimo iż nie posiadają

wspólnego przedmiotu odniesienia. Tego typu wypowiedziami będą dzieła współczesnej prozy rosyjskiej (zawierające interiekcje ekspresywne) i teksty recenzji do nich się odnoszące. Analiza tego typu par tekstów (tj. dzieła i jego recenzji) pozwoli prześledzić sposób, w jaki w ramach polifonicznego dialogu wypowiedź o pewnym przedmiocie poznania inspiruje powstanie tekstu odnoszącego się do zupełnie innej rzeczy. Przy tym, niektóre z recenzji, które odnoszą się do tekstów zawierających wykrzykniki, charakteryzuje niekonwencjonalny sposób interpretacji, co oznacza, że badanie relacji, jaka łączy każdą z par tekstów, może być przyczynkiem do badania relacji inspiracji, jaka łączy innowacje interiekcyjne z tekstami nie- i wykrzyknikowymi.

Oprócz materiału pozwalającego zilustrować istotę dialogicznych relacji, które łączą teksty nie odnoszące się do tego samego przedmiotu poznania, osiągnięcie celu niniejszej pracy wymaga doboru materiału, który pozwoliłby udowodnić słuszność obu hipotez badawczych.

Metoda doboru materiału dla potrzeb prac poświęconych poszukiwaniu językowych symptomów emocji jest przedmiotem rozważań wielu emocjologów.

Spośród licznych sposobów gromadzenia wypowiedzi emocjonalnych za najlepszą uznaje się nagrania telewizyjne lub radiowe autentycznych wokalizacji, których źródłem mogą być programy typu talk show lub reality show oraz audycje religijne (Campbell 2000: 3 ; Douglas-Cowie i in. 2000: 4). W przeciwieństwie do aktorskich imitacji emocji uwiecznione na taśmie filmowej zachowania uczestników tego rodzaju programów są autentyczne (Campbell 2000: 1) oraz zdecydowanie bardziej etyczne i legalne od laboratoryjnej stymulacji emocji (często dokonywanej przy pomocy wstrząsów elektrycznych) (Campbell 2000: 2). Co więcej, autentyczne nagrania telewizyjne i radiowe posiadają jeszcze jeden element, którego waga jest nie do przecenienia – kontekst i konsytuację. Jak dowodzi R. Cauldwell, w eksperymentach, których celem jest badanie zdolności dekodowania ładunku emocjonalnego przez słuchaczy, ocena materiału przez tych ostatnich zmienia się radykalnie w zależności od tego, czy słuchają oni nagrań z kontekstem, czy bez niego, przy czym zmiana zdania występuje u 62% - 77% słuchaczy, dla których język, którego słuchają, jest ich pierwszym językiem (Cauldwell 2000: 4).

Zastosowanie tej wiedzy teoretycznej w praktyce napotyka szereg trudności.

Stąd duża część badań opiera się wciąż na imitacjach aktorskich (Pereira 2000: 1;

Paeschke i Sendlmeier 2000: 1; Kienast i in. 2000: 1; Tickle 2 ; Abelin i Allwood 2000:

1; Schrőder 2000: 2). Z drugiej strony rozpowszechnieniu ulegają takie sposoby doboru materiału, jak nagrania audycji telewizyjnych (Douglas-Cowie i in. 2000: 1; Campbell 2000: 3; Stibbard 2000: 1; Trouvain i in. 2000: 2) czy rozmów telefonicznych, w czasie których wywołuje się u rozmówcy badaną emocję (irytację) (Mitchell i in. 2000: 2).

Jednakże niedostatkiem wszystkich tych badań, opartych zarówno na odgrywaniu przez aktorów stanu uczuciowego, jak i nagrywaniu autentycznych rozmów, jest fakt, iż u podstaw zakwalifikowywania materiału jako emocjonalnego leży test percepcyjny, polegający na ocenie nagrań przez słuchaczy. Co więcej, nagrania imitacji aktorskich podawane są oceniającym bez kontekstu i konsytuacji, których znaczenia dowodzi eksperyment Cauldwella. Ciekawą na tym tle drogą poszukiwań źródeł autentycznej mowy emocjonalnej podążają N. Amir, S. Ron i N. Laor. Nagrywają oni wspomnienia studentów, dotyczące wydarzeń emocjonalnych z ich przeszłości, równocześnie zapisując zmiany fizjologiczne następujące u mówiących w miarę opowiadania.

Materiał badań stanowią tu te fragmenty opowiadań, w czasie wypowiadania których dane fizjologiczne wskazywały na wystąpienie emocji u mówiącego (Amir i in. 2000:

2).

Podsumowując, przy doborze przedmiotu analizy należy odejść od rażących nieautentycznością imitacji aktorskich i wątpliwych etycznie wokalizacji afektywnych, wymuszonych laboratoryjnie. Słusznym wydaje się kierunek, wytyczany przez wielu badaczy końca XX i początku XXI wieku, sporządzania telewizyjnego nagrania prawdziwego emocjonalnego aktu mowy, które daje możliwość analizy zachowania w ramach kontekstu i konsytuacji. Fascynuje również perspektywa badań nad syntezą mowy zabarwionej emocjonalnie i jej percepcją. Nie sposób tu również nie wspomnieć o pionierskiej technice analizy wypowiedzi osób opowiadających o swych traumatycznych przeżyciach. Jednoczesne nagrywanie ich wypowiedzi i zapisy stanu fizjologicznego pozwalają zidentyfikować momenty wystąpienia afektu i towarzyszące mu cechy mowy.

Z drugiej strony, jednak, biorąc pod uwagę to, iż wyjątkowo trudno odnaleźć dialog, w ramach którego powstaje innowacyjna interiekcja, oraz fakt, iż istnieją inne, nie mniej skuteczne metody doboru materiału badawczego, w niniejszej pracy zdecydowano się kierować inną zasadą selekcji. W myśl tej ostatniej, ze słowników współczesnego języka rosyjskiego można wyłowić grupę używanych obecnie wykrzykników, by następnie ułożyć je w szeregi synonimów interiekcyjnych. Analiza tych szeregów prowadzi do odnalezienia par wykrzykników, o których można

powiedzieć, że jeden z nich stanowił punkt wyjścia w budowaniu drugiego. Na przykład, odnalezienie szeregu łączącego wykrzykniki Блядь! i Блин! i Блин горелый!

pozwala stwierdzić, iż wypowiedź Блин! powstała w wyniku porzucenia przez mówiącego interiekcji Блядь! podczas próby odnowienia arsenału środków ekspresji.

Ten sposób analizy materiału pozwala badać sposób gospodarowania środkami językowymi charakteryzujący proces „pogoni za nowością”, w wyniku którego powstają wykrzyknikowe szeregi synonimiczne.