Dlaczego nie dyskryminujemy

4. Dlaczego nie dyskryminujemy

Konieczność budowania sprawnej i skutecznej polityki migracyjnej państwa, dotychczasowe zaangażowanie instytucji publicznych i organizacji pozarządowych, a wreszcie przekonanie części społeczeństwa wynikają między innymi z wieloletniego zaangażowania instytucji i organizacji szczebla krajowego i międzynarodowego. Państwa Europy Zachodniej stały się krajami imigracyjnymi dużo wcześniej niż Polska, której ciągle takim mianem określić nie można. Wskutek tego pojawiła się konieczność uregulowania spraw dotyczących cudzoziemców i wprowadzenia zasad ich chroniących.

190 Ł. Łotocki, Sąsiedzi…, op. cit., s. 25.

191 Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowane działania, dokument Zespołu do Spraw Migracji, do pobrania ze strony internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji: http://bip.mswia.gov.pl/portal/bip/227/19529/Polityka_migracyjna_Polski.html (20.06.2011 r.)

Agnieszka Pogorzelska Czy “obcy” musi być wrogiem?

81 Pojęcie dyskryminacji, jej zakaz i sposoby przeciwdziałania zawarte są w licznych dokumentach międzynarodowych takich organizacji, jak Organizacja Narodów Zjednoczonych, Rada Europy czy Unia Europejska. Oto lista wybranych dokumentów:

 dokumenty ONZ:

 Międzynarodowa Konwencja w Sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej (1966)¹⁹²

 Konwencja genewska dotycząca statusu uchodźców (1951)¹⁹³

 dokumenty RE:

 Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1950)¹⁹⁴

 Europejska Karta Społeczna (1961)¹⁹⁵

 Konwencja Ramowa o Ochronie Mniejszości Narodowych (1995)¹⁹⁶

 dokumenty UE:

 Karta Praw Podstawowych UE (2000)¹⁹⁷

 Dyrektywa 2000/43/WE wprowadzająca w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne (2000)¹⁹⁸

Polska, mimo braku kompleksowej polityki migracyjnej, ratyfikowała większość z dokumentów przyjętych na szczeblu europejskim lub międzynarodowym. Problem związany z implementacją pojawił się w przypadku dyrektywy równościowej Unii Europejskiej, a więc Dyrektywy 2000/43/WE. W Polsce nie przyjęto w terminie ustawy równościowej, która w pełni wdrażałaby postanowienia unijne. Wskutek tego w maju 2010 roku Komisja Europejska pozwała Polskę przed Europejski Trybunał Sprawiedliwości za niepełna implementację dyrektywy 2000/43/WE. W wyniku tej interwencji został przygotowany projekt ustawy wdrażającej przepisy UE. ¹⁹⁹ Ostatecznie polska ustawa

192 Międzynarodowa Konwencja z dn. 7 marca 1966 roku w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej

193 Konwencja dotycząca statusu uchodźców z 1951 r. i Protokół do Konwencji z 1967 r.

(obowiązujące w Polsce od 1991 roku)

194 Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Rady Europy z 1950 r, która weszła w życie w 1953 r. (Polska związała się nią w roku 1993)

195 Europejska Karta Społeczna Rady Europy z 1961 roku (ratyfikowana przez Polskę w 1997 roku)

196 Konwencja Ramowa o ochronie mniejszości narodowych Rady Europy z 1995 roku (przyjęta przez Polskę w 2001 roku

197 Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 2000 roku

198 Dyrektywa Rady nr 2000/43/WE z 29 czerwca 2000 r. w sprawie równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne

199 K. Wencel, W. Klaus, Dyskryminacja…, op. cit., s. 11.

Agnieszka Pogorzelska Czy “obcy” musi być wrogiem?

82 równościowa została przyjęta 3 grudnia 2010 roku.²⁰⁰ Wydaje się, że dość rzetelnie wprowadza ona przepisy w zakresie równego traktowania przygotowane przez UE.

Zakaz dyskryminacji i prawa cudzoziemców zawarte są również w licznych dokumentach krajowych, także w konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w art. 32:

1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.

2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny

oraz w art. 35:

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.

2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.²⁰¹ Ponadto prawa cudzoziemców zawarte są w takich aktach prawnych regulujących stosunki wewnątrz państwa, jak: kodeks pracy, ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawa o pomocy społecznej, ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, ustawa o systemie oświaty.

Na gruncie prawa krajowego funkcjonują także ustawy szczegółowe regulujące zasady pobytu w Polsce, prawa i obowiązki cudzoziemców. Należy tu wymienić ustawę o cudzoziemcach z 13 czerwca 2003 roku²⁰² (zmienioną ustawą z 3 grudnia 2010 roku) oraz ustawę z 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. ²⁰³ Ponadto w maju 2004 roku przyjęty został Krajowy Program Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Związanej z Nimi Nietolerancji na lata 2004 – 2009.²⁰⁴ Na podstawie przywołanych wyżej przepisów prawnych Polska należy do nielicznych krajów, w których określonymi przywilejami cieszą się mniejszości narodowe

200 Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, Dz. U. 2010, nr 254, poz. 1700.

201 Art 32., art. 35. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. 1997, nr 78, poz. 483 z późn. zm.

202 Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 roku o cudzoziemcach, Dz.U. 2003 Nr 128 poz. 1175 z późn. zm.

203 Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, Dz.U. 2005 Nr 17, poz. 141 z późn. zm.

204 Krajowy Program Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Związanej z Nimi Nietolerancji na lata 2004 – 2009, Warszawa 2004, do pobrania ze strony internetowej:

http://wiadomosci.ngo.pl/files/rownosc.ngo.pl/public/prawo_polskie/KP_przec_dyskr_ras.pdf (20.06.2011 r.)

Agnieszka Pogorzelska Czy “obcy” musi być wrogiem?

83 i etniczne – przykładem jest zwolnienie z obowiązkowego 5% progu wyborczego organizacji mniejszości ubiegających się o mandat parlamentarny.²⁰⁵ W obecnej kadencji Sejmu RP w ławach poselskich zasiada jeden przedstawiciel mniejszości niemieckiej.

Na podstawie przywołanych przepisów prawa krajowego i wyższego szczebla cudzoziemcom przebywającym w Polsce na określonych zasadach przysługują prawa do pracy, ubezpieczeń społecznych, opieki zdrowotnej, edukacji, pomocy społecznej.

Mniejsza liczna zachowań dyskryminacyjnych w Polsce nie wynika jednak jedynie z przymusu prawnego.²⁰⁶ Równemu traktowaniu osób innej narodowości sprzyjają również takie cechy Polaków, jak ich doświadczenia emigracyjne, religijność czy gotowość do świadczenia pomocy w sytuacjach kryzysowych.

Ponadto czynnikami ułatwiającymi integrację i przeciwdziałającymi dyskryminacji są cechy po stronie imigrantów takie jak:

 znajomość przez imigranta języka kraju przyjmującego,

 stabilizacja sytuacji ekonomicznej migranta,

 posiadanie przez migranta wysokich kwalifikacji zawodowych,

 bliskość kulturowa,

 posiadanie „przewodnika kulturowego” – choćby jednej osoby w kraju przyjmującym, która wprowadzi obcokrajowca w panujące tu reguły i wartości.²⁰⁷