1. Biblioteki powiatowe
Na koniec 2009 roku w woj. zachodniopomorskim funkcjonowało 21 bibliotek powiatowych, w tym:
- 6 bibliotek powiatowych (posiadających statuty),
-12 bibliotek, którym powierzono funkcje powiatowe na mocy porozumień zawartych na czas nieokreślony (w tym w powiecie gryfińskim dwie biblioteki pełnią te funkcje),
-3 biblioteki w miastach grodzkich (w tym Koszalińska Biblioteka Publiczna pełni funkcję dla powiatu grodzkiego i ziemskiego).
1 maja 2009 r. powołano Powiatową Bibliotekę Publiczną w Wałczu. Biblioteka powstała w wyniku przekształcenia filii Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej i pełni funkcje powiatowe na mocy uchwały Rady Powiatu Wałeckiego. Powiatowa Biblioteka Publiczna spełnia jednocześnie zadania biblioteki uczelnianej Wyższej Szkoły Zawodowej w Wałczu. Posiada księgozbiór naukowy, który obecnie jest wykorzystywany zarówno przez studentów jak i mieszkańców powiatu.
Dotychczas jedynie powiat kołobrzeski nie posiada biblioteki powiatowej.
Działalność na rzecz bibliotek w powiecie finansowana jest przez starostwa w bardzo różnej wysokości (od 5 do 74 tys. zł rocznie). Fundusze przekazywane przez starostwa na ten cel nie są wystarczające, choć w kilku przypadkach uległy wzrostowi. W przypadku bibliotek w Białogardzie i Choszcznie wzrost był znaczący i związany z zakupem nowego, jednolitego oprogramowania bibliotecznego dla wszystkich bibliotek w powiecie przez bibliotekę powiatową.
W kilku przypadkach organizatorzy zmniejszają dotację podmiotową na działalność podległej biblioteki o wielkość środków finansowych przekazywanych przez starostwo.
Wyjątek stanowi Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wałczu, której całość działalności finansowana jest ze środków Starostwa Powiatowego (140 tys. zł przeznaczone na płace, utrzymanie biblioteki, zakup zbiorów i w niewielkiej części na pełnienie zadań powiatowych).
Większość bibliotek nadal nie utworzyło stanowisk instruktora, a pomocą bibliotekom gminnym służą doświadczeni pracownicy lub dyrektorzy bibliotek powiatowych pobierający niewielkie „dodatki powiatowe”.
W całym województwie zatrudnionych jest 18 instruktorów (14,5 etatu) z tego 10 instruktorów to pracownicy Książnicy Pomorskiej, Miejskiej Biblioteki Publicznej w Szczecinie i Koszalińskiej Biblioteki Publicznej.
Wśród 21. bibliotek sprawujących funkcje powiatowe nadal 4 nie są samodzielnymi instytucjami kultury, działają bowiem w strukturach ośrodków kultury:
- Ośrodek Kultury. Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Drawsku Pomorskim,
- Centrum Kultury. Miejska Biblioteka Publiczna w Chojnie (jest biblioteką powiatową dla połowy powiatu gryfińskiego),
- Samorządowa Agencja Promocji i Kultury. Miejska Biblioteka Publiczna w Szczecinku, - Świdwiński Ośrodek Kultury. Miejska Biblioteka Publiczna w Świdwinie.
Brak samodzielności organizacyjnej utrudnia wymienionym wyżej bibliotekom pełnienie nadzoru merytorycznego nad bibliotekami w powiecie, zwłaszcza, że teren działania ośrodków kultury obejmuje jedynie własną gminę a nie cały powiat.
Do najważniejszych zadań realizowanych przez biblioteki powiatowe na rzecz bibliotek gminnych należą:
- doradztwo w zakresie gromadzenia, opracowania i przeprowadzania selekcji zbiorów bibliotecznych,
- szkolenia dla bibliotekarzy z bibliotek powiatu (prowadzone są przez własnych pracowników), - organizacja szkoleń prowadzonych przez osoby zaproszone,
- służenie pomocą w sprawach formalnych i organizacyjnych,
- finansowanie i organizacja spotkań autorskich w bibliotekach na terenie powiatu (np.
w powiecie białogardzkim, choszczeńskim, koszalińskim),
28
- organizowanie konkursów o zasięgu powiatowym dla czytelników różnych grup wiekowych, - zebranie rocznej statystyki GUS z terenu powiatu,
- dokumentacja życia gospodarczego, kulturalnego i politycznego regionu, - gromadzenie prasy lokalnej.
Coraz częściej ze środków na działalność powiatową dofinansowywany jest udział bibliotekarzy z bibliotek gminnych w szkoleniach organizowanych na szczeblu wojewódzkim i ogólnopolskim. Z tych
samych środków niektóre biblioteki powiatowe zakupują fachowe bibliotekarskie książki i czasopisma dla bibliotek w terenie, a Miejska Biblioteka Publiczna w Świdwinie powtórnie sfinansowała zakup stanowiska komputerowego do biblioteki publicznej, tym razem w Połczynie Zdroju.
Koszalińska Biblioteka Publiczna pełniąc funkcje powiatowe od kilku lat umieszcza na swojej stronie internetowej katalogi on-line bibliotek swojego powiatu.
Wyższa niż w 2008 roku dotacja Starostwa dla Białogardzkiej Biblioteki Publicznej powiązana była z wcześniej zaplanowanym ujednoliceniem systemu bibliotecznego w całym powiecie. Biblioteka
powiatowa zakupiła system biblioteczny SOWA 2 dla wszystkich placówek oraz przeprowadziła u siebie szkolenia z obsługi programu i pracy w formacie MARC 21. Pomagała także bibliotekarzom na miejscu w praktycznym zastosowaniu nowego programu w ich bibliotekach. Z kolei Miejska Biblioteka Publiczna w Choszcznie zrealizowała pierwszy etap wdrażania systemu SOWA w powiecie, zakupując program dla własnej biblioteki i organizując szkolenia z jego obsługi dla bibliotekarzy z powiatu. Drugim etapem wdrażania systemu będzie zakup licencji do innych placówek na terenie powiatu choszczeńskiego z funduszy Starostwa.
Biblioteki otrzymujące najniższe kwoty (5–10 tys. zł rocznie) na zadania powiatowe, ograniczają swoją działalność głównie do udzielania porad telefonicznych, zbierania i podsumowywania rocznych sprawozdań statystycznych z terenu powiatu.
W wyjątkowej sytuacji jest Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Myśliborzu, gdzie Starostwo
Powiatowe przeznacza całość środków (22 tys. zł) na zakup książek do wszystkich placówek w powiecie, a rolą Biblioteki Powiatowej jest jedynie podział i rozliczenie powyższych funduszy
pomiędzy poszczególne biblioteki gminne powiatu.
Obserwuje się, że nieliczne biblioteki powiatowe zatrudniające instruktorów, zdecydowanie lepiej radzą sobie z pełnieniem zadań powiatowych. Biblioteki w ich powiecie uzyskują skuteczniejszą pomoc i zdecydowanie sprawniej funkcjonują.
2. Książnica Pomorska
Plan szkolenia i doskonalenia zawodowego bibliotekarzy woj. zachodniopomorskiego realizuje Dział Instrukcyjno - Metodyczny Książnicy Pomorskiej. W 2009 roku zorganizowano:
a. w dniach 30.03 – 01.04.2009 r. w Gryfinie i Chojnie odbyła się konferencja dyrektorów bibliotek powiatowych. Współorganizatorem była Biblioteka Publiczna w Gryfinie i Miejska Biblioteka Publiczna w Chojnie. Konferencja poświęcona była:
- omówieniu wyników pracy bibliotek publicznych woj. zachodniopomorskiego w 2008 r., - omówieniu sytuacji bibliotek powiatowych,
- prezentacji projektu „Program Biblioteczny”, - prezentacji programu „Biblioteka +”,
- opracowaniu standardów pracy biblioteki wojewódzkiej,
- prezentacji akcji „Bezpieczny Internet” realizowanej przez Książnicę Pomorską.
b. w dniach 24 – 25.09.2009 r. odbyła się konferencja dyrektorów bibliotek powiatowych w Sławnie, której współorganizatorem była Miejska Biblioteka Powiatowa w Sławnie. Omówiono następujące zagadnienia:
- wyniki naboru w I etapie Programu Rozwoju Bibliotek i aktualny stan realizacji Programu Rozwoju Bibliotek,
- aktualny stan realizacji programu Biblioteka + i projektu szkoleń oferowanych przez Książnicę Pomorską w ramach modułu szkoleniowego „Biblioteka +”,
- kryteria uprawniające do ubiegania się o Certyfikat Biblioteki+, - zintegrowany system biblioteczny SOWA,
- standardy pracy biblioteki wojewódzkiej (kontynuacja).
29
c. zorganizowano 16 szkoleń dla bibliotekarzy woj. zachodniopomorskiego:
- 09-10.02.2009 r. we współpracy z Czytelnią Niemiecką Instytutu Goethego warsztaty dla bibliotekarzy i nauczycieli języka niemieckiego „Niekonwencjonalne metody wspierania czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży”. Warsztaty były prowadzone przez p. Claudię Rouvel z Berlińskiego Centrum Literatury Dziecięcej i Młodzieżowej LesArt,
- 21.05.2009 - warsztaty „Zarządzanie zbiorami” odnoszące się do nowego Rozporządzenia MKiDN dotyczącego ewidencji materiałów bibliotecznych. W warsztatach udział wzięli bibliotekarze powiatu stargardzkiego,
- w ramach kampanii informacyjnej Książnicy Pomorskiej „Biblioteka bezpiecznych multimediów” 4 seminaria szkoleniowe: w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Kołobrzegu (15.05.09), w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Choszcznie (26.05.09), w Miejskiej Bibliotece
Publicznej w Wałczu (02.06.09 oraz 28.10.09) oraz w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Barlinku (27.11.09) dla bibliotekarzy z w/w powiatów,
- 04.06.09 - seminarium szkoleniowe „Biblioteka bezpiecznych multimediów” odbywające się w KP dla bibliotekarzy województwa,
- 24.09.09 - warsztaty „Ewidencja wpływów i ubytków materiałów bibliotecznych” w Stargardzie Szczecińskim (uczestniczyło 31 osób),
- 23.10. 09 – w bibliotece w Policach oraz 26.10.09. w bibliotece w Dobrej przeprowadzono warsztaty o tej samej tematyce, w których wzięły udział 42 osoby,
- 11.09. i 18.09. warsztaty „ Arteterapia – terapia przez sztukę” (35 osób), - 07.10.09 i 14.10.09 szkolenie „Prawo w praktyce bibliotecznej’ (20 osób),
- 22.10.09 – szkolenie „Katalogowanie formalne wydawnictw zwartych” przeprowadzono dla bibliotekarzy powiatu drawskiego w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Drawsku Pomorskim,
- 16.11.09 – „Biblioterapia w bibliotece – poznaj samego siebie poprzez kreatywne działania”
(27 osób),
- od stycznia do lipca Książnica Pomorska była koordynatorem szkolenia „bibweb” - kursu
internetowego dla bibliotekarzy województwa (w kursie wzięło udział 92 bibliotekarzy z bibliotek publicznych woj. zachodniopomorskiego, w tym 21 z Książnicy Pomorskiej).
Książnica Pomorska przystąpiła do Programu Rozwoju Bibliotek i programu Biblioteka + jako koordynator wojewódzki. Zorganizowano dwa spotkania informujące biblioteki naszego województwa mogące brać udział w programach, o założeniach i planowanym harmonogramie prac oraz dodatkowe dwa spotkania dla bibliotek powiatowych o tej samej tematyce. Finalistami pierwszej rundy Programu Rozwoju Bibliotek zostało 16 bibliotek (52 placówki biblioteczne) z woj.
zachodniopomorskiego. Kolejne biblioteki zadeklarowały chęć udziału w drugiej rundzie PRB.
Jest również koordynatorem Programu Biblioteka +, który jest realizowany przez Instytut Książki:
Poszczególne moduły programu Biblioteka + cieszą się różnym zainteresowaniem bibliotek.
Najbardziej oczekiwany jest moduł dotyczący infrastruktury bibliotek i o takie wsparcie ze strony MKiDN biblioteki najczęściej pytają. Modułem szkoleń najbardziej zainteresowane są biblioteki aktywne, które do tej pory korzystały ze szkoleń oferowanych przez Książnicę Pomorską.
Na koniec 2009 roku systemem bibliotecznym MAK+ było zainteresowanych kilkanaście bibliotek z terenu województwa, kilkanaście innych deklarowało chęć przystąpienia do programu w 2011 lub
2012 roku z powodu opłat za użytkowanie programu i konieczności zaplanowania ich w budżecie.
Znaczna liczba bibliotek, której nie stać na opłaty abonamentowe, będzie nadal użytkować dotychczasowy system MAK.
Lista warunków do spełnienia przez biblioteki, aby mogły uzyskać Certyfikat Biblioteki + została przedstawiona dyrektorom bibliotek powiatowych.
Przy współudziale bibliotek powiatowych, biblioteka wojewódzka opracowała na potrzeby GUS (K-03) coroczną statystykę usług bibliotecznych za rok 2008 z woj.
zachodniopomorskiego. Podliczono pomocnicze zestawienia statystyczne dotyczące całokształtu pracy bibliotek w województwie. Przeanalizowano sprawozdawczość opisową nadesłaną z bibliotek województwa zachodniopomorskiego. Sporządzono dla MKiDN sprawozdanie opisowe dotyczące działalności bibliotek w całym województwie w 2008 r. Dla potrzeb Ministerstwa zestawiono również dane statystyczne, w dużej mierze nie objęte sprawozdawczością GUS, a dotyczące m.in. źródeł finansowania zakupów, całości budżetu bibliotek, zatrudnienia, komputeryzacji oraz infrastruktury bibliotek.
30
Opracowano i wydrukowano „Wyniki pracy bibliotek publicznych województwa zachodniopomorskiego w 2008 r.” wraz z zestawieniami statystycznymi czytelnictwa za 2008 r., które przekazano władzom
samorządowym, bibliotekom woj. zachodniopomorskiego oraz Bibliotece Narodowej.
Opracowano i wydrukowano analizę statystyczną i opisową wyników pracy oddziałów i filii dla dzieci za 2008 r. „Opis działalności bibliotek dziecięcych” i przekazano ją bibliotekom w terenie oraz do Instytutu Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej.
W 2008 r. Książnica Pomorska po raz pierwszy ogłosiła Konkurs „ Biblioteka Roku” w kategoriach
„Najlepsza biblioteka wiejska”, „ Najlepsza biblioteka miejska”, którego rozstrzygnięcie nastąpiło w 2009 r. Tytuł Biblioteki Roku 2008 w kategorii najlepszej biblioteki wiejskiej otrzymała Biblioteka
Publiczna Gminy Biesiekierz. W kategorii najlepszej biblioteki miejskiej wyróżniono Bibliotekę Publiczną Miasta i Gminy Polanów oraz Miejską Bibliotekę Publiczną w Szczecinie.
Dyrektor Książnicy Pomorskiej
Szczecin, marzec 2010 r. Lucjan Bąbolewski
Uwagi:
- tabela nr 1 obrazuje działalność bibliotek w liczbach bezwzględnych i wskaźnikach wg powiatów, - tabela nr 2 przedstawia działalność bibliotek w układzie jednostek administracyjnych
(miasta, miasta i gminy, gminy),
- tekst opracowały: Monika Kwaśniak, Iwona Kolenda, tabele – Urszula Kaźmierska.
Otrzymują:
- Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, - Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego,
- Przewodniczący Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego, - Dyrektor Wydziału Kultury Edukacji i Sportu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego,
- Biblioteka Narodowa, - Biblioteki powiatowe.