Po ogłoszeniu K odeksu P raw a Kanonicznego (1917) kanoniści polscy w w iększym stopniu zajęli się praw em aktualnie obowiązu
jącym w Kościele. Ze w zględu na konieczność rozpow szechnienia znajomości kodeksowego praw a kanonicznego w publikacjach ka- nonistycznych cele p raktyczne w ysunęły się na pierw szy plan.
W kanonistyce polskiej okresu pokodeksowego m am y do odnoto
w ania w iele nazw isk. P rzypom nijm y ważniejsze prace naukow e niektórych kanonistów polskich tego okresu.
Ks. Ignacy G rabow ski (1878—1950) habilitow ał się w U niw ersy
tecie Lw ow skim w 1913 r., przedkładając pracę pt. Praw ne środki w procesie kanonicznym . S tu d iu m historyczno-praw nicze (Lwów 1913). P racę naukow o-dydaktyczną w tym że U niw ersytecie rozpo
czął już w 1909 r. W okresie m iędzyw ojennym był profesorem praw a kanonicznego na w ydziale teologii katolickiej U niw ersytetu W arszawskiego. O publikow ał m. in.: Prawo cyw iln e a kanoniczne (Lwów 1912, 1920), Ekscepcje w procesie kanonicznym . S tu d iu m historyczno-praw ne (Lwów 1917), K arne rpawo kościelne w no
w y m K odeksie (Lwów 1918), Proces kanoniczny w n o w ym K o
deksie, 170 podręcznik Prawo kanoniczne w edług nowego K odeksu (Lwów 1921, 1927, W arszaw a 1948), K onkordat Polski (W arszawa 1927), K om petencje w ładz w sprawach m ałżeńskich, 171 Zasady pierw szeństw a w ustaw odaw stw ie kościelnym (W arszawa 1933), Zagadnienie m ałżeństw a (W arszawa 1934), N otariusz w ustaw o
daw stw ie ko śc ie ln ym , 172 A dw okatura w ustaw odaw stw ie kościel
n y m (Włocławek 1935), Elem enta iuris D ecretalium Gregorii IX in 167 W: Księga 1000-lecia katolicyzmu w Polsce, cz. I, Lublin 1969, s. 391—417.
168 W: Prace z dziejów Polski feudalnej ofiarowane Rom anowi Gró
deckiem u w 70 rocznicę urodzin, W arszawa 1960, s. 153—165.
169 „Ruch Prawniczy, Ekon. i Socjod.” 30 (1968) 257—272.
170 „Polonia Sacra” 4/1920, s. 1—135.
171 „Przegląd K atolicki” 71 (1933) 133—136, 149—151, 166—168, 181—
—184, 213—215, 230—232, 261—264, 277—279, 293—295, 311—313, 373—
—377, 406—408, 421—424, 454—457.
172 „Coli. Theol.” 16 (1935) 585—636.
legislatione civili in Polonia, 173 Postępowanie in kw izycy jn e prze
ciw heretyko m w średniow ieczu (W arszawa 1937), Procedura ka noniczna w sprawach m ałżeńskich (W arszawa 1938), B ierzm ow a
nie w ustaw odaw stw ie kościelnym . 174
Do w ybitniejszych kanonistów okresu m iędzywojennego należy zaliczyć ks. Ja n a W ładysław a K rzem ienieckiego (1887—1956), pro
fesora praw a kanonicznego na w ydziale teologicznym U niw ersyte
tu Jagiellońskiego. H abilitow ał się na podstaw ie pracy pt. Proce
dura adm inistracyjna w K odeksie Prawa Kanonicznego (Kraków 1925). Zagadnieniu tem u poświęcił dwie inne prace: Głóicne w a
ru n k i ważności kanonicznego procesu adm inistracyjnego (Kraków 1930) oraz Z kanonicznej procedury adm inistracyjnej kw estie w y brane (Kraków 1930). P raca jego pt. Bernardinus Gallellus de Ja
dra Vicarius et Officialis generalis Cracoviensis (Cracoviae 1934) jest ważnym przyczynkiem do dziejów organizacji diecezjalnej.
Opublikow ał też prace: K ilka doku m en tów do dziejów greckoka
tolickich parafii w dobrach m uszyńskich dawnego biskupstw a kra kow skiego (K raków 1934) oraz P rzestępstw o apostazji, herezji i schizm y w K odeksie Prawa Kan. Kan. 2314 i jego praktyczne zastosowanie. 175
Zasłużonym dla rozw oju kanonistyki polskiej jest o. Gom m ar M ichiels (1890—1965), kapucyn belgijski, profesor p raw a kano
nicznego w K atolickim U niw ersytecie L ubelskim w latach 1920—
1935, a następnie profesor honorow y tegoż U niw ersytetu, później
szy profesor U niw ersytetu w Quebec w K anadzie oraz w P apie
skim Instytucie Rzym skim Obojga P raw . Jak o profesor K atolickie
go U niw ersytetu Lubelskiego opublikow ał w L ublinie prace, do
brze znane w kanonistyce św iatow ej: Normae generales iuris ca- nonici. C om m entarius libri 1 Codicis Iuris Canonici (vol. I—II, 1929); wyd. 2: P arisiis — Tornaci — Romae 1949), Principia gene
ralia. de personis in Ecclesia. Com m entarius L ibri II Codicis Iuris Canonici. Canones praelim inares 87— 10G (1932, wyd. 2: P arisiis — Tornaci —Romae 1955) oraz De delictis et poenis. C om m entarius libri V Codicis Iuris Canonici. Vol. I: De delictis. Canones 2195—
2213 (1934; wyd. 2: P arisiis — Tornaci — Romae 1961). W 1961 r.
opublikow ał za granicą dwie dalsze części kanonicznego praw a karnego: De poenis in genere. Canones 2214— 2240 oraz De poenis in specie. Canones 2241—2313. Ponadto ważną pozycją kanoni- styczną jest jego praca pt. De postestate ordinaria et delegata.
173 Acta Congressus luridici Internationalis, v o l . III, Romae 1936, s. 423—437.
174 ..Ateneum Kapł.” 49 (1948) 433—458, 50 (1949) 32—42, 137—145.
175 Tamże, 40 (1937) 34—47, 133—147. — Zob. ,T. B a r , Sv. ks. prof, dr Jan Władysław Krzemieniecki, „Polonia S acra” 8 (1956) 217—222.
{55] K anonistyka polska 207
C om m entarius titu li V libri II Codicis Iuris Canonici. Canones 196— 210 (Parisiis 1964). i™
Do kanonistów w ybijających się należał ks. Ja n Roth (1870—1945), jezuita, profesor Katolickiego U niw ersytetu Lubelskiego. Ju ż w 1905 r. zabrał głos w spraw ie kodyfikacji p raw a k ościelnego.177 Po ogłoszeniu D ekretu Ne tem ere z dnia 2 sierpnia 1907 r. opubli
kow ał rozpraw ę pt. Forma zaręczyn i m ałżeństw a w praw ie ko ścielnym kato lickim z u w zględnieniem praw a cyw ilnego austriac
kiego (K raków 1908). Ogłosił w języku niem ieckim pracę poświę
coną w zajem nym stosunkom p raw ny m pom iędzy katolikam i obrządku łacińskiego i wschodniego (Linz 1911). Należał do p ierw szych, któ rzy w swoich pu blikacjach zaznajam iali z now ym p ra wem kanonicznym . Po ukazaniu się Kodeksu P raw a Kanonicznego opublikow ał prace: N owa kodyfikacja praw a kościeln ego ,178 N ow e prawo kościelne a daw ne, 17(1 Prawo zakonne. P rzepisy K odeksu Prawa K anonicznego (K raków 1918), Zarys procesu m ałżeńskiego (K raków 1920), U pow ażnienie zako nn ików do słuchania spow iedzi w iernych w sw oim rozw oju h isto ryczn ym , 180 K ilka zagadnień z zakonnego prawa m ajątkow ego, 181 W izytacja zako nn ikó w w y jętyc h przez biskupa, 182 P raw ny stosunek zakonników do bisku pów w rozw oju d ziejo w ym . 183 O pracow ał też w iele konstytucji za
konnych. 184
G odne w iększej uw agi są prace naukow e ks. H enryka Insadow - skiego (1888—1946), wykształconego w p raw ie kanonicznym i rzym skim, profesora K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego. O publiko
w ał on: Ustrój praw ny Kościoła katolickiego (Lublin 1926), Stolica A postolska w św ietle prawa kanonicznego, 185 Osoba prawna. S tu dium praw no-historyczne (Lublin 1927), Separacja m ałżeńska (Lu
176 Zob. M. M y r c h a, Sp. Ojciec Gommarus a Booischot Michiels,
„Praw o Kan.” 9 (1966) n r 3—4, s. 429—444; P. P a ł k a , Sp. o. prof.
dr Gommar Michiels, „Zesz. Nauk. KUL” 9 (1966) z. 3, s. 94—98;
A. P e t r a n i , W ydział prawa kanonicznego Katolickiego U niwersytetu Lubelskiego i jego działalność dydaktyczno-naukow a w ciągu ubieg
łego pięćdziesięciolecia, s. 14—15.
177 „Wiadomości Pasterskie” (Piotrków) 1 (1905) 421—436.
178 „Przegl. Powsz.” 136 (1917) 541—552, 685—695.
179 Tamże, 137—138 (1918) 33—38.
180 „Pam iętnik Związku Zakładów Teol. w Polsce” 8 (1936) 206—
— 2 2 0.
181 „Ateneum Kapł.” 42 (1938) 161—170.
182 Tamże, s. 277—288.
183 w : Księga pam iątkowa ku czci J. E. X. Biskupa Mariana Leona Fulmana, cz. I, Lublin 1939, s. 156—180.
184 Zob. P. K a ł w a , Sp. o. Jan Roth TJ, „Ateneum K apł.” 47 (1947) 96—97; M. Ż u r o w s k i , Jan Roth, profesor-kanonista. W: Studia prawno-historyczne, W arszawa 1971, s. 1—142.
185 „Ateneum Kapł.” 18 (1926) 263—281, 356—376.
blin 1928), K ościelne prawo pogrzebowe (Włocławek 1930),186 Res sacrae w praw ie rzym skim . Studia z sakralnego prawa rzym skiego (Lublin 1931), Quid, m om enti habuerit christianism us ad ius rom anum m atrim oniale evo lven d u m , 187 R zym skie prawo m ałżeńskie a chrze
ścijaństw o (Lublin 1935). Przetłum aczył też z języka rosyjskiego dzieło J. A. Pokrow skiego, w ydając je pod tytułem : Historia prawa rzym skiego (t. I—II, L u blin 1927—1928).188
In teresujący jest dorobek naukow y ks. Ja n a W iślickiego (1879—
1944), profesora Katolickiego U niw ersytetu Lubelskiego. W ydał on d ru k iem m. in.: Z w yczaj w praw ie ka nonicznym (Lublin 1926), K onkordat. S tu d iu m praw ne (Lublin 1926), U m ow y lateraneńskie (Lublin 1930), K onkordat m iędzy Stolica, Apostolską a Rzecząpo- spolitą N iem iecką, 189 Bases juridiques des rapports de l’Eglise catholique et de l’E ta t, 190 K ardynał Piotr Gasparri. K arta z życia Kościoła katolickiego (Lublin 1935), Prawa św ieckich w Kościele katolickim (Lublin 1939). Po redakcją J. W iślickiego ukazała się praca zbiorow a pt. Rozbiór k r y ty c zn y p ro jektu prawa m ałżeńskiego uchwalonego przez K. K. (Lublin 1932).191
W artościowy podręcznik praw a kanonicznego pt. Prawo kano
niczne dostarczył duchow ieństw u polskiem u ks. Franciszek Bącz- kowicz (+ 1923), profesor In sty tu tu Teologicznego Księży Misjo
n arzy w K rakow ie (t. I—II, K raków 1923—1924). Podręcznik ten, uzupełniony w drugim w ydaniu przez ks. Józefa B arona (Kraków 1932), m iał duży w pływ na form ację kanonistyczną w ielu pokoleń kapłanów w Polsce. Trzecie w ydanie tego podręcznika przygoto
w ał do d ru k u ks. W ładysław Staw inoga (I—III, Opole 1958).
F. Bączkowicz opublikow ał też pracę pt. K om entarz praw no-histo- ryczn y do D ekretu „Ut débita”, w ydanego przez Sw . Kongr. So
boru, z dnia 11 maja 1904 r. (Poznań 1912).
Z kodeksowym praw em kanonicznym zaznajam iał w Polsce w okresie m iędzyw ojennym ks. Wojciech Szmyd, jezuita. W ydał on drukiem m. in.: P ra ktyczn y podręcznik prawa, m ałżeńskiego (K raków 1929), K a ry kościelne (K raków 1929), O dpusty (K ra
ków 1930).
W iele nowych elem entów kanonistycznonaukow ych posiadają 186 Także w „Ateneum K apł.” 23 (1929) 317—336, 440—461; 24 (1929) 23—50, 152—177, 264—290, 356—377, 460-489.
187 W: Acta Congressus Iuridici Internationalis, vol. II. Romae 1935.
188 Zob. P. K a ł w a . Ks. dr H enryk Insadow ski, „Ateneum Kapł.”
47 (1947) 94—95; A. P e t r a n i, Wydział prawa kanonicznego K ato
lickiego U niw ersytetu Lubelskiego..., s. 22—23.
189 „P rąd” 25 (1933) 223—232.
190 W: Dictionnaire de théologie catholique, t. X II, Paris 1935, kol.
2435—2451.
191 Zob. P. K a ł w a , Ks. dr Jan W iślicki. „Ateneum Kapł.” 47 (1947) 95—96; A. P e t r a n i , W ydział prawa kanonicznego Katolickiego Uni
w ersytetu Lubelskiego..., s. 15—16.
[5 7 ] K anonistyka polska 209
prace ks. P io tra K ałw y (1893—1974), profesora Katolickiego U ni
w e rsy tetu Lubelskiego, późniejszego biskupa lubelskiego. Opubli
kow ał on m. in.: R ady kościelne, 192 Pow stanie i rozw ój polskiej kolędy jako daniny kościelnej. S tu d iu m praw no-historyczne (Lwów 1933), S k u tk i adopcji cy w iln ej w ko ścielnym praw ie m a łżeńskim (Lublin 1935), Kościół i spraw y religijne w now ej K o n stytu cji pol
skiej, 193 R ys historyczny prow incjonalnego ustaw odaw stw a syno
dalnego w Polsce przedrozbiorow ej, 194 Stanouńsko Kościoła pol
skiego wobec osadników niem ieckich w średniow ieczu (Lublin 1947), A cta Apostolicae Sedis z okresu II w o jn y św iatow ej jako źródło pomocnicze n auk filozoficzno-teologicznych. 193
P racą pojęcie ta jn ej przeszkody m ałżeńskiej w praw ie kanoni
czn ym (Lublin 1935) zwrócił na siebie uw agę ks. P io tr Bober (1895— 1955). Zw iązany był z K rakow em . W ostatnich latach swego życia w ykładał praw o p a rty k u la rn e Kościoła w Polsce na nowo utw orzonym W ydziale P raw a Kanonicznego A kadem ii Teologii K atolickiej w W arszawie. Je s t on też autorem innych prac, m. in.:
Penitencjarze ko legiaty sandom ierskiej w latach: 1585— 1600,196 N ieznane synody daw nej diecezji kra k o w sk ie j w ieku X V I i X V II ,197 P rojektow ane syn ody w daw nej diecezji kra k o w skiej w latach 1550— 1800,198 Z akres iciedzy u kontrahentów co do przedm iotu u m o w y m ałżeńskiej niezbędnej do ważności zezw olenia m ałżeń
skiego w św ietle nauki kanonistycznej i orzecznictw a rotalnego,199 Z dziejów synodów daw nej diecezji kra ko w skiej w X IV , X V i X V I w.mo
Do w yśw ietlenia niektórych zagadnień kanonicznego p raw a m a
jątkow ego przyczynił się ks. M ichał W yszyński ,(1890— 1972), pro
fesor p raw a kanonicznego U niw ersytetu Lwowskiego, a po ostat
n iej w ojnie profesor praw a rzym skiego U niw ersytetów w T oruniu i we W rocławiu. O publikow ał on: R egu ły „de annali possessore”
i „de triennali possessore” a now y K odeks Prawa K anonicznego,201 Ze studiów nad historią dziesięciny w Polsce średniow iecznej. I.
192 „Kielecki Przegląd Diec.” 13 (1926) 209—220.
193 W: Kościół, praca zbiorowa, Lublin 1936, s. 206—224.
194 W: Księga pam iątkowa ku czci J. E. X. Biskupa Mariana Leona Fulmana, cz. I, s. 126—155.
195 „Roez. Teol.-Kan.” 1 (1949) 233—252). — Zob. A. P e t r a n i , W y dział prawa kanonicznego Katolickiego U niw ersytetu Lubelskiego..., s. 26—27; A. W o j t k o w s k i , Jubilat (1916—1966). W: Pastori et Magistra, s. 5—13.
196 „Kronika Diecezji Sandom ierskiej” 44 (1951) 37—48, 85—99, 134—
—150, 181—201, 233—249, 303—324.
197 „Polonia Sacra” 6 (1953—1954) 51—79.
198 Tamże, 7 (1955) 11—26.
199 Tamże, s. 91—122.
200 „Rocz. Teol.-Kan.” 3 (1966) z. 1, 75—117. — Zob. M. M y r c h a , Sp. ksiądz Piotr Bober, „Polonia Sacra” 7 (1955) 233—239.
201 „Przegląd Teol.” 5 (1924) 247—263, 6 (1925) 116—118.
14 — P raw o K anoniczne
Czasy W ładysław a Ł o kietka i K azim ierza W. (Lwów 1929), In te r
w encja Soboru Bazylejskiego w polskiej spraw ie dziesięcinnej,202 W spraw ie drugiego sta tu tu dziesięcinnego arcybiskupa P ełki,203 Jak doszło w praw ie kan onicznym do zasiedzenia beneficjum .20*
Z innych jego prac kanonistycznych należy wym ienić: C zy „metus indirecte incussus” m oże uniew ażnić małżeństw o?,205 De Gratiani iure m atrim oniali ex operibus S. A ug u stin i deprom pto,206 Co ka tolik pow inien w iedzieć o praw ie kanonicznym (Katowice 1939), Geneza podstaw ow ych elem entów obowiązującego dziś kanonicznego prawa zw yczajow ego,207 „Metus reverentialis” w rzy m sk im i ka no nicznym praw ie m ałżeń skim ,208 Z pow odu p ro jektu pow iększenia niew ażności m ałżeństw a zawartego pod w p ły w e m błędu,209 Chrzest Polski w św ietle w y tyc zn y ch m isyjn yc h dla Słow ian 210
In teresująca jest twórczość kanonistyczna Leona H albana (1893—
—1960), profesora U niw ersytetu Lwowskiego, a po ostatniej w ojnie Katolickiego U n iw ersytetu Lubelskiego (1944—1949), wreszcie U ni
w ersy tetu M arii C urie-Skłodow skiej. W w ykazie jego dorobku naukow ego znajdu ją się m. in. następujące pozycje: Zasady spo
łeczne nowego K odeksu prawa kościelnego. Próba syn tezy (Poz
nań 1922), Pow stanie i rozivôj zapow iedzi m ałżeńskich w w iekach średnich 211 K onkordat zavparty m iędzy Rzeczpospolitą Polską a Sto licą A postolską (W arszawa 1925), Lichiva w nauce i praw ie koś
cieln ym do Soboru W ieneńskiego 1311 r. (Lwów 1926), Społeczne ideały chrześcijaństw a w pierw szych w iekach (Poznań 1926), Ideał wolności a chrześcijaństw o,212 Suprem acja państw a nad Kościołem.
N auka V a n Espena (Lwów 1927), Z w iększenie odpowiedzialności karn ej w praw ie kanonicznym z pow odu w yższej społecznej
god-202 Tamże, 10 (1929) 77—97.
203 W: Księga pamiątkowa ku czci Władysława Abrahama, t. II, s.
187—197.
204 W: Księga pamiątkowa ku czci Leona Pinińskiego, t. II, Lwów 1936.
205 „Przegląd Teol.” 11 (1930) 60—76, 183—220; po łacinie: „Ius Pon- tifiiedum” 10 (1930) 193—200; 11 (1931) 42—51; 12 (1932) 43—52, 122—
—127; 13 (1933) 52—63.
206 „Coli. Theol.” 12 (1931) 129—152.
207 „Praw o Kan.” 2 (1959) n r 1—2, s. 301—330.
208 Tamże, 4 (1961) 223—272.
209 „Rocz. Teol.-Kan.” 10 (1963) z. 4, s. 245—262.
210 „Prawo Kan.” 9 (1966) nr 1—2, s. 3—49. — Zob. W. U r b a n , Ksiądz profesor Michał Wyszyński (1890—1972), „Praw o Kan.” 16 (1973) n r 1—2, s. 277—285; H. K u p d s z e w s k i , Michał W yszyński (1890—
— 1972), „Czas. Praw .-H ist.” 25 (1973) z. 1, s. 245—247.
211 W: Księga pamiątkowa ku czci Oswalda Balzera, t. I, Lwów 1925, s 485 505
212 „Przegląd Katolicki” 64 (1926) 644—646, 662—664, 677—678, 691—
—693, 725—727, 774—776, 792—793, 808— 810; 65 (1927) 8—12, 22—25, 34—35.
[59] K anonistyka polska 211
■ności w inow ajcy,™ Znaczenie nieznajom ości prawa w kan on isty- ce,214 H istoryczne podstaw y A k c ji K atolickiej (Lwów 1930), C hrześ
cijańskie postulaty praw ne 215 Pakta lateraneńskie (W arszawa 1931), Z anik suprem acji państwa nad Kościołem w N iem czech (Lwów 1933), Religia w Trzeciej R zeszy (Lwów 1936), W czesne chrześci
jaństw o w sto su nku do państw a na tle ogólnej ka tolickiej n auki o państw ie (W arszawa 1938), K o n flik t papiestw a z cesarstw em ja ko w alka o zdrow ie m oralne życia politycznego (W arszawa 1938), C harakterystyka ideału społecznego D ekretu Gracjana (Lublin 1948), Religia star o germ ańska i je j aktualne znaczenie w N iem czech (Lublin 1949), K ilka uw ag dotyczących znaczenia n a uko w e
go i praktycznego prawa kościelnego (Lublin 1957).
Czynnym pod względem kanonistycznej twórczości naukow ej w okresie m iędzyw ojennym i po ostatniej w ojnie był ks. S tefan B iskupski (1895—1973), profesor praw a kanonicznego włocław skie
go sem inarium duchownego, a następnie U niw ersytetu W arszaw skiego, profesor i pierw szy dziekan W ydziału P raw a Kanoniczne
go A kadem ii Teologii K atolickiej w W arszawie. H abilitow ał się na W ydziale Teologii K atolickiej U niw ersytetu W arszaw skiego na podstaw ie rozpraw y pt. Obrońca w ęzła w kanon icznym procesie m ałżeńskim (Łódź 1937). Spośród w ielu pozycji stanow iących jego dorobek naukow y należy w ym ienić: Reform a praw a m ałżeńskiego w Polsce (Włocławek 1930), O now e prawo m ałżeńskie w Polsce (W łocławek 1932), Zagadnienia praw no-kościelne (Włocławek 1938), Zagadnienie obrońcy węzła (Włocławek 1939), K rzyszto f Z óraw ski
— polski kanonista X V III stulecia (W łocławek 1950), Prawo m ał
żeńskie Kościoła rzym skokatolickiego (t. I: W arszaw a 1956, wyd.
2, uzup. przez M. Żurow skiego: W arszaw a 1971; t. II: Proces m a ł
żeński, Olsztyn 1960), Stanow isko proboszcza w św ietle prawa k a nonicznego (Płock 1966).216
W okresie m iędzyw ojennym opublikow anych zostało w L ublinie sporo ciekaw ych i w artościow ych prac doktorskich z zakresu p ra wa kanonicznego. Można tu w ym ienić: ks. S tanisław a C zajki (1897—
—1965), późniejszego pomocniczego biskupa częstochowskiego: Prze
daw nienie w praw ie k a rn y m kanonicznym (napisana w 1930, opu
blikow ana po uzupełnieniu w 1934): w spom nianą w yżej pracę ks.
P io tra Bobera: Pojęcie ta jn ej przeszkody w praw ie ka nonicznym (Lublin 1935); ks. J a n a Zubki ( + 1974): T y tu ł kanoniczny do św ię
213 „Przegląd Teol.” 9 (1928) 1—21.
214 W: Księga pam iątkowa ku czci W ładysława Abrahama, t. I, Lwów 1930, s. 237—276.
215 „Przegląd Powsz.” 199 (1932) 20—47.
216 Źob. M. M y r c h a , Jubileusz ks. prof. Stefana Biskupskiego...,
„Praw o K an.” 11 (1968) n r 3—4, s. 373—376; J. O b ł ą k , Dzieje diecezji w arm ińskiej w okresie dwudziestolecia (1945—1965), „Nasza Przeszłość”
22 (1965) 189—191; „Biuletyn Inform acyjny ATK” 5/1973, s. 58—59.
ceń dla duchow ieństw a świeckiego, w szczególności ty tu ł służby diecezji (1935);217 ks. Franciszka Olszewskiego: Głoszenie zapow ie
dzi m ałżeńskich w praw ie kanonicznym (1936); ks. Teodora Benscha (1903—1958), późniejszego adm in istrato ra apostolskiego w Olsztynie i biskupa gorzowskiego: W p ływ chorób um ysłow ych na ważność u m o w y m ałżeńskiej w praw ie kanonicznym (1936);218 ks. Leona P aw liny: D ym isorie w rozw oju historycznym (1936); ks. M ariana M yrchy: Dowód ze św iadków w procesie ka nonicznym (1936); ks.
P aw ła P ałki: U zupełnienie ju rysd yk cji v) praivie kanonicznym (1936); ks. P io tra K urczyńskiego (+ 1942): De natura et observan- tia poenarum latae sententiae (1938). U kazały się też prace zbioro
we kanonistów lubelskich: M ałżeństw o w św ietle n auki katolickiej (Lublin 1928) oraz Rozbiór k ry ty c z n y p rojektu prawa m ałżeń skie
go uchwalonego przez K.K. (Lublin 1932).
Z lubelskim ośrodkiem kanonistycznym zw iązani byli po ostat
n ie j w ojnie:
— ks. S tanisław Płodzień (1913—1962), docent p raw a rzym skie
go, au to r prac: Dowód z opinii biegłych io procesie kanonicznym (Lublin 1958), Geneza i zakres pom ocy praw nej w stadium pro
cesow ym sędziow skiego orzekania,219 Querela nullitatis jako śro
dek odw oław czy od w yro kó w w praw ie ka nonicznym (Lublin 1959), L e x Rhodia de iactu. S tu d iu m historyczno-praw ne z zakresu r z y m skiego prawa handlow o-m orskiego (Lublin 1959);220
— ks. Ja n Nowicki (1894—1973), przed w ojną profesor U niw er
sy tetu Lwowskiego, następnie profesor lwowskiego sem inarium du
chownego, profesor K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego do 1965 r., w roku ak. 1954/55 zaangażow any n a W ydziale P raw a K a
nonicznego A kadem ii Teologii K atolickiej w W arszawie, późniejszy biskup w Lubaczowie, k tó ry ogłosił drukiem prace: Rezygnacja proboszczów w praw ie kanonicznym (Lwów 1938) i Postulacja w praw ie ka nonicznym (Lwów 1939);221
— Leszek W inowski (ur. 1910), obecnie profesor U niw ersytetu W rocławskiego, au to r m. in. prac: S tosunek chrześcijaństw a -pierw
szych w ieków do w o jn y (Lublin 1947), Stosu nki m ięd zy b isku p stw em w rocław skim a m etropolią gnieźnieńską w latach 1740—
217 Opublikował też m. in. Proces ' beatyfikacyjny i kanonizacyjny, W arszawa 1969.
218 Zob. J. M i c h a l s k i , Praca naukowa ks. biskupa dr Teodora Benscha, „Gorzowskie Wiad. Kośc.” 1 (1957) 329—333: A. S ł o m k o w - s k i, Sp. ks. biskup Teodor Bensch, ,.Zesz. Nauk. KUL” 1 (1958) n r 2, s. 156—160.
219 „Zesz. Nauk. KUL” 1 (1958) n r 1, s. 53—71.
220 Zob. A. P e t r a n i , Ks. Stanisław Płodzień, „Rocz. Teol.-Kan.” 10 (1963) z. 4, s. 9—11.
221 Zob. t e g o ż Wydział prawa kanonicznego Katolickiego Uniwersy
tetu Lubelskiego..., s. 44—45.
[61] K anonistyka polska 213
— 17 48,222 Stosunek średniow iecznej E uropy do obcych-innow ier- ców,223 Koran. Jego pow stanie i znaczenie jako źródła praw a isla
m u ,224 Prawo i m y śl chrześcijańska X III w ieku wobec spraw y in now ierców . Założenia w stępne,225 Innow iercy zew n ętrzn i w p rze
pisach Corpus iuris canonici;226
— ks. A leksy P e tra n i (ur. 1900), doktor teologii i p raw a kanonicz
nego, habilitow any w zakresie praw a kanonicznego n a U niw ersy
tecie W arszawskim , profesor K atolickiego U niw ersytetu L ubel
skiego od 1945 r., autor w ielu in teresujących prac, m. in.: Dc re- latione iuridica inter diversos ritus in Ecclesia catholica (Romae 1930), De bilinguibus lectionibus liturgicis,227 De S. Congregatione pro Ecclesia O rientali eiusąue facultatibus,228 Zasada w iększości w praw ie ka nonicznym (Lublin 1947), K olegium D uchowne w P e
tersburgu (Lublin 1950), O sposobie interpretacji K odeksu Prawa K anonicznego, 229 Les doubles elections du pape en 1130, 230 N auka praw a kanonicznego w Polsce w X V III i X I X w ie k u (Lublin 1961), Dwa pom n iki z dziejów un ii kościelnej, 23i Szkolnictw o teologiczne w Polsce, 232 Reform a tryd encka, 233 W ydział Prawa Kanonicznego K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego i jego działalność d yd a k
tyczno-naukow a w ciągu ubiegłego pięćdziesięciolecia, 234 K anoni
s ty k a ,235 Historia prawa kanonicznego (w iek X V I—X V I I l) ; 23e
— Zdzisław P apierkow ski (ur. 1903), habilitow any n a U niw ersy
tecie Lw ow skim w zakresie p raw a karnego, profesor K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego, auto r w ielu prac z dziedziny p raw a karnego, zarów no m aterialnego jak i procesowego, oraz psycholo
gii k rym in aln ej, które mogą zainteresow ać także kanonistów, jak np.: Dowód poszlakow y w postępow aniu k a rn y m (Lublin 1933), Zasady procesu karnego (Lublin 1947); Socjologiczne i filozoficzne
222 „Przegląd Zachodni” 11 (1955) 613—692.
223 „Praw o K an.” 4 (1961) 593—680.
224 „Rocz. Teol.-K an.” 10 (1963) z. 4, s. 197—213.
225 W: Z zagadnień k u ltu ry chrześcijańskiej. Kardynałowi Stefanow i W yszyńskiem u, Prym asowi Polski, Katolicki U niw ersytet Lubelski, Lu
blin, s. 341—351.
226 „Acta Univ. W ratisl. Przegląd P raw a” 1 (1972) 187—197.
227 „Coli. Theol.” 18 (1937) 1—31.
228 „Apollimaris” 10 (1937) 28—46.
229 „Rocz. Teol.-K an.” 2 (1955) 159—175.
230 „Polonia Sacra” 9 (1957) 181—204.
231 „Archiwa, Bibl. i Muzea Kośc.” 4 (1962) 363—398.
232 „Praw o K an.” 7 (1964) z. 1—2, s. 127—200; także w: Księga 1000- - lecia katolicyzm u w Polsce, cz. I, s. 255—343.
233 „Praw o K an.” 7 (1964) z. 3—4, s. 1—20.
234 „Rocz. Teol.-Kan.” 15 (1968) z. 5, s. 5—65.
235 W: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, t. I, s. 359—398.
236 Tamże, t. II/l, Dublin 1975, s. 505—514. — Zob. A. P e t r a n i , W y
dział prawa kanonicznego Katolickiego U niw ersytetu Lubelskiego..., s.
39—41; P. H e m p e r e k , Ksiądz profesor A leksy Petrani, „Rocz. Teol.- -K an.” 19 (1972) z. 5, s. 5—23 (tamże bibliografia prac).
oblicze ka ry (Lublin 1947), Co prawo karne zaw dzięcza psycholo
gii (Lublin 1947), Dzieciobójstwo w św ietle prawa karnego. S tu dium praw noporów naw cze (Lublin 1947), Dowód pośredni w sta
ro żytn ym procesie ka rn y m ,231 Dowód pośredni w średniow iecznym procesie k a rn y m ,238 Dowód pośredni w n o w o żytn ym procesie ka r
nym ;239 W ina kom binow ana (Odpowiedzialność karna za nieza
m ierzony sk u te k um yślnego działania przestępczego);2*0
— ks. P aw eł P ałka (ur. 1904), profesor Katolickiego U niw er
sy tetu Lubelskiego i re k to r lubelskiego sem inarium duchownego, szczególny znawca p raw a kanonicznego Kościołów wschodnich, k tó ry opublikow ał m. in.: U zupełnienie ju ry sd y k c ji w praw ie k a nonicznym (Lublin 1936), N ow e prawo m ałżeńskie w katolickim Kościele w schodnim ,2*1 Pow inow actw o jako przeszkoda m ałżeńska w katolickim K ościele w schodnim ,2*2 Nowa ko dyfikacja prawa dla Kościoła wschodniego;2*3 Przynależność do obrządku i jego zm ia
na w św ietle now ych przepisów Kościoła,2** D ekret soborowy o katolickich Kościołach w schodnich,2*5 D yscyplina sakram entów w edług dekretu Soboru W atykańskiego II „De Ecclesiis Orienta- libus Catholicis,2*6 Z w yczajna form a praw na zawarcia m ałżeństw a w n o w ym ustaw odaw stw ie katolickiego Kościoła wschodniego, 247 Sto sunek Kościoła do obrządków wschodnich,2*8 Pow stanie ka te
dralnej ka p itu ły obrządku łacińskiego w C hełm ie i przeniesienie je j do K rasnegostaw u,2*9 Posiedzenia katedralnej ka p itu ły chełm skiej obrządku łacińskiego w św ietle m ateriałów archiw alnych,250 Źródła uposażenia ka p itu ły ch ełm skiej obrządku łacińskiego,251 Prałatury i kanonie katedralnej ka p itu ły chełm skiej obrządku ła
cińskiego.252
K onty nuują pracę dydaktyczną i naukow ą n a W ydziale P raw a Kanonicznego K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego: ks. Józef Rybczyk — w ieloletni dziekan, autor w artościow ych prac z zak re
237 „Rooz. Teol.-Kan.” 10 (1963) z. 4, s. 97—112.
238 „Praw o K an.” 7 (1964) n r 3—4, s. 117—143.
289 „Rocz. Teol.-Kan.” 12 (1965) z. 5, s. 5—15. — Zob. A. P e t r a n i , Wydział prawa kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego..., s. 48—49.
240 „Praw o K an.” 8 (1965) n r 3—4, s. 105—143.
241 „Rocz. Teol.-Kan.” 2 (1955) 193—221.
241 „Rocz. Teol.-Kan.” 2 (1955) 193—221.