Działania grup nacisku z organizacji pozarządowych mające wpływ na realizację zadań publicznych

Organizacje pozarządowe mogą się stać niezwykle skutecznymi grupami nacisku w celu realizacji swoich interesów, które najczęściej są zbieżne z celami statutowymi

7 K. Kalinka, Administracja publiczna wobec grup nacisku, Biblioteka Wydziału Prawa, Administra-cji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2017, s. 44 (rozprawa doktorska).

tych podmiotów. Jak zostało to wcześniej zaznaczone, aktywność organizacji pozarzą-dowych opiera się w głównej mierze na współpracy z organami administracji publicznej.

Choć zasadniczo to organy administracji publicznej rządowej i samorządowej odpowia-dają za realizację kompetencji publicznoprawnych, to w świetle niektórych przepisów prawa można znaleźć przykłady powierzania funkcji i zadań publicznych organizacjom pozarządowym⁸. Co więcej, niejednokrotnie także ustawodawca przewiduje obowiązek współpracy organów administracji publicznej z organizacjami społecznymi przy realiza-cji działalności pożytku publicznego. Zgodnie z art. 5 ust. 1 u.d.p.p.w. organy admini-stracji publicznej prowadzą działalność w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, we współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymieniony-mi w art. 3 ust. 3, prowadzącywymieniony-mi, odpowiednio do terytorialnego zakresu działania orga-nów administracji publicznej, działalność pożytku publicznego w zakresie odpowiadają-cym zadaniom tych organów.

Przedmiotowa współpraca najczęściej odbywa się w formach przewidzianych w art. 5 ust. 2 u.d.p.p.w. takich jak np. zlecanie organizacjom pozarządowym oraz pod-miotom wymienionym w art. 3 ust. 3 realizacji zadań publicznych, wzajemne informo-wanie się o planowanych kierunkach działalności, konsultoinformo-wanie z organizacjami poza-rządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji, czy choćby konsultowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sfery zadań publicz-nych, o której mowa w art. 4, z radami działalności pożytku publicznego, w przypadku ich utworzenia przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego. To właśnie z tych form współpracy będą najczęściej pochodzić przykłady działań grup nacisku z organiza-cji pozarządowych mających wpływ na realizację zadań publicznych.

Przykładem powierzania i wykonywania przez organizacje pozarządowe zadań publicznych z zakresu polityki społecznej może być wskazanie współudziału organi-zacji pozarządowych w realiorgani-zacji zadań publicznych, w ramach których przyznawane są im uprawnienia do bezpośredniego wykonawstwa powierzonych im funkcji o cha-rakterze publicznoprawnym, zarówno o chacha-rakterze regulacyjnym, jak też organizator-skim czy świadczącym, niejednokrotnie wraz z uczestnictwem w odpowiedzialności za wykonywanie tych zadań. Taka bardzo szeroka forma powierzenia następuje choćby w przypadku bezpośredniego przyznania na mocy przepisów ustawowych uprawnień do wykonywania zadań bądź wskutek działania mechanizmów przekazywania zadań w razie prywatyzacji zlecenia czy powierzenia. Tego typu regulacje są zawarte w usta-wie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu

8 J. Blicharz, Udział polskich organizacji pozarządowych w wykonywaniu zadań administracji pu-blicznej, Wrocław 2005, s. 76.

Wpływ grup nacisku z organizacji pozarządowych na realizację niektórych zadań publicznych

osób niepełnosprawnych (dalej: u.r.s.z.o.n.)⁹. Zgodnie z art. 36 § 1 u.r.s.z.o.n. zadania z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych mogą być re-alizowane na zlecenie Państwowego Funduszu Osób Niepełnosprawnych¹⁰ przez fun-dacje oraz organizacje pozarządowe. Natomiast art. 36 ust 2 u.r.s.z.o.n. precyzuje, że zadania, o których mowa w ust. 1, mogą być realizowane ze środków Funduszu przez fundacje i organizacje pozarządowe również na zlecenie samorządu województwa lub powiatu¹¹. Na podstawie tych przepisów organizacje pozarządowe mogą wykonywać część zadań powierzonych im przez organy administracji publicznej¹². Zgodnie z przy-toczonym w przypisie rozporządzeniem organizacjom pozarządowym mogą być zleca-ne do realizacji ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnospraw-nych następujące rodzaje zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej, m.in.:

prowadzenie rehabilitacji osób niepełnosprawnych w różnego typu placówkach; orga-nizowanie i prowadzenie różnego rodzaju szkoleń, kursów, warsztatów, grup środowi-skowego wsparcia oraz zespołów aktywności społecznej dla osób niepełnosprawnych

‒ aktywizujących zawodowo i społecznie te osoby, ale także dla innych osób z otocze-nia osób niepełnosprawnych (członków rodzin, wolontariuszy); prowadzenie poradnic-twa psychologicznego, społeczno-prawnego oraz udzielanie informacji na temat przy-sługujących uprawnień, dostępnych usług, sprzętu rehabilitacyjnego i pomocy technicznej dla osób niepełnosprawnych czy w prowadzenie różnego rodzaju grupowych i indywidualnych zajęć dla osób niepełnosprawnych.

Przykładem realizacji przez organizacje pozarządowe zadań publicznych jest tak-że realizacja przez nie zadań na rzecz bezpieczeństwa i porządku publicznego. Z całą pewnością wykonywanie tego typu funkcji można przypisać wszystkim organom władzy, w szczególności władzy wykonawczej, w tym administracji rządowej i samorządowej.

Jednakże w zakresie swoich kompetencji tego typu zadania realizują również inne insty-tucje publiczne, w tym organizacje pozarządowe i stowarzyszenia¹³. Tutaj niewątpliwie warta omówienia jest aktywność Ochotniczych Straży Pożarnych (OSP). OSP są umun-durowanymi, wyposażonymi w specjalistyczny sprzęt organizacjami pozarządowymi (działającymi w formie stowarzyszeń), składającymi się z grupy ochotników. OSP w szcze-gólności realizują takie funkcje, jak walka z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi

9 Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776 z poźn.zm.

10 Dalej: Fundusz

11 Szczegółowy rodzaj zadań określonych ustawą, które mogą być zlecone organizacjom pozarządo-wym wskazuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rodzajów zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych zlecanych fundacjom oraz organizacjom po-zarządowym, Dz. U. z 2008 r. Nr 29, poz. 172.

12 M. Paluszkiewicz, Art. 36. Zlecanie zadań, [w:] M. Włodarczyk (red.), Ustawa o rehabilitacji zawo-dowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Komentarz, Warszawa 2015, s. 739 i n.

13 B. Wiśniewski, System bezpieczeństwa państwa. Konteksty teoretyczne i praktyczne, Szczytno 2013, s. 15.

miejscowymi zagrożeniami. Bardzo często OSP wspomagają w swoich działaniach jednostki zawodowej umundurowanej formacji stworzonej do realizacji tego typu zadań

‒ Państwowej Straży Pożarnej. Należy również zauważyć, że wiele jednostek OSP włą-czonych jest do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. OSP oraz organizacja pozarządowa skupiająca większość OSP działających na terenie kraju ‒ Związek Ochot-niczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej funkcjonują jako stowarzyszenia na podstawie ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. ‒ Prawo o stowarzyszeniach¹⁴ oraz ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej¹⁵, a także w oparciu o przepisy u.d.p.p.w. OSP jako w głównej mierze stowarzyszenia działają na podstawie swoich statutów, jednakże w sprawach dotyczących ochrony przeciwpożarowej ich działania wymagają uzgodnienia z komendantem powiatowym lub miejskim Państwowej Straży Pożarnej właściwym ze względu na teren działania. Jednakże oprócz swoich działań statutowych ściśle związanych z ochroną przeciwpożarową OSP realizują także jako stowarzyszenia wiele innych społecznych zadań, m.in. zajmują się szeroko rozumianą działalnością kulturalną i wychowawczą. W wielu jednostkach powstały sekcje sportowe, zespoły teatralne, działają orkiestry strażackie, zespoły instrumentalno-wokalne, świetli-ce środowiskowe, izby tradycji. Co więświetli-cej, niektóre jednostki OSP zajmują się szkole-niami z zakresu pierwszej pomocy, są organami prowadzącymi miejscowe szkoły, prze-jęte po zlikwidowanych szkołach gminnych.

Jednocześnie bardzo duży wpływ wywierają grupy nacisku wywodzące się z or-ganizacji pozarządowych na wszelkie działania publiczne związane z ochroną przyrody i ochroną środowiska naturalnego. Spektrum działalności grup nacisku z organizacji pozarządowych interesujących się realizacją tego typu zadań publicznych jest bardzo szerokie. Z jednej strony działania organizacji trzeciego sektora zmierzają do szerzenia edukacji ekologicznej, współpracy z władzami lokalnymi w tym zakresie, a z drugiej strony organizacje tego typu mogą odrywać rolę ekspertów i doradców w dziedzinie aktów normatywnych odnoszących się do kwestii ekologii i ochrony środowiska. Ponad-to te podmioty bardzo częsPonad-to starają się wymuszać na władzach publicznych określone działania, jak choćby wycofanie się z jakiejś inwestycji godzącej w środowisko natural-ne, ale także działania na szerszą skalę, jak wprowadzenie świadomiej polityki ekolo-gicznej na skalę całego kraju¹⁶.

Równocześnie należy zauważyć, że bardzo często przedstawiciele organizacji poza-rządowych zajmujących się tego typu działalnością starają się uzyskać status strony w to-czącym się postępowaniu administracyjnym albo postępowaniu sądowo-administracyjnym.

14 Tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 210.

15 Dz. U. z 1991 r. Nr 81, poz. 351 z późn. zm.

16 Zob. H. Lisicka, Czy polskie organizacje ekologiczne pełnią rolę grup nacisku w systemie politycz-nym, [w:] Z. Machelski, L. Rubisz (red.), Grupy interesu. Teorie i działanie, Toruń 2000, s. 312 i n.

Wpływ grup nacisku z organizacji pozarządowych na realizację niektórych zadań publicznych

Dzieje się tak bardzo często w sytuacjach, w których organizacje pozarządowe mogą jako strona postępowania administracyjnego mieć wpływ na konkretne rozstrzygnięcie dotyczą-ce kwestii odnosządotyczą-cej się do ochrony przyrody, np. wydania decyzji o lokalizacji jakiejś inwestycji infrastrukturalnej w pobliżu obszaru cennego pod względem przyrodniczym.

Jak zauważa doktryna, udział organizacji pozarządowej w sprawach rozstrzyganych w dro-dze postępowania administracyjnego czy sądowo-administracyjnego stanowi realną moż-liwość oddziaływania na ich wynik¹⁷.

3. Konsultowanie przez przedstawicieli organizacji pozarządowych