Działania na rzecz integralności i przejrzystości rynku energii elektrycznej

Niezakłóconą konkurencję na hurtowym rynku energii elektrycznej w  Pol-sce ma zapewnić stosowanie rozporządzenia REMIT²⁴, które we wrześniu 2015  r., wraz z  nowelizacją Prawa energetycznego, zostało implementowane do krajowego prawa²⁵. Wprowadzone rozwiązania mają zapewnić temu ryn-kowi przejrzystość, co pozwoli na wyeliminowanie możliwości wpływania na hurtowe ceny energii elektrycznej przez jego uczestników. Ma się tak stać dzięki skutecznemu monitorowaniu hurtowego rynku energii elektrycznej, obejmującemu głównie zapobieganie, wykrywanie i zwalczanie na nim mani-pulacji²⁶ i nadużyć polegających na niewłaściwym wykorzystywaniu informacji

21 W 2018 r. najwyższe w historii giełdy obroty energią elektryczną i gazem, https://wysokiena-piecie.pl (dostęp: 4.01.2019).

22 W 2018 r. kontrakty wewnątrzgrupowe obejmowały ok. 60% rynku, za: Chaos związany z ustawą o cenach prądu trwa, https://wysokienapiecie.pl (dostęp: 26.03.2019).

23 K. Świrski, 100% obligo giełdowe, które jednak będzie w okolicach 30–40%, http://konrad-swirski.blog.tt.com.pl (dostęp: 14.12.2018).

24 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 1227/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (Dz.U. UE L 326, s. 1).

25 Polska. Z energią działa lepiej. Raport PTPiREE, Warszawa 2015, https://leonardo-energy.pl (dostęp: 2.12.2018), s. 18.

26 W odniesieniu do rynku energii elektrycznej, zgodnie z ustawą – Prawo energetyczne, mani-pulacją jest np. zawieranie transakcji lub składanie zlecenia dotyczącego energii elektrycz-nej w obrocie hurtowym, które „generują lub mogłyby generować fałszywe lub wprowadza-jące w błąd sygnały dotyczące podaży, popytu czy jej cen”. Za manipulację uznana zostanie także transakcja lub zlecenie, przez które próbuje się kształtować hurtową cenę energii elektrycznej.

wewnętrznych²⁷. Nowe regulacje mają prowadzić do wyeliminowania z niego nieuczciwych praktyk giełdowych i spekulacji cenami energii elektrycznej²⁸.

Aby zapewnić wykonywanie obowiązków wynikających z  rozporządzenia REMIT, w przepisach ustawowych rozszerzono kompetencje Prezesa URE oraz stworzono podstawy do jego współpracy z innymi podmiotami regulacyjnymi, głównie z ACER, organami regulacyjnymi państw członkowskich UE, UOKiK oraz KNF. Do najważniejszych zadań Prezesa URE w ramach realizacji zapisów rozporządzenia REMIT należy zatem prowadzenie krajowego rejestru uczest-ników hurtowego rynku energii elektrycznej, budowanego na podstawie zgło-szeń wytwórców energii elektrycznej, spółek obrotu, OSP i OSD oraz dużych odbiorców końcowych, tj.  takich, którzy mają zdolność konsumpcji energii elektrycznej powyżej 600 GWh rocznie²⁹.

Przepisy rozporządzenia REMIT zobowiązują zarejestrowanych uczestników hurtowego rynku energii elektrycznej do raportowania Prezesowi URE zawar-tych transakcji na dostawę energii elektrycznej. Transakcje te obejmują zarów-no kontrakty na fizyczną dostawę energii elektrycznej, jak i kontrakty, których przedmiotem są instrumenty pochodne odnoszące się do tej energii. Obowią-zek raportowania dotyczy transakcji zawieranych w  obrocie hurtowym oraz transakcji zawieranych z zarejestrowanymi odbiorcami energii elektrycznej³⁰.

Dysponując rejestrami uczestników hurtowego rynku energii elektrycznej i zawartych przez nich transakcji, Prezes URE zajmuje się kontrolą i prowa-dzeniem postępowań wyjaśniających w sprawie wszelkich manipulacji (lub jej prób) lub niewłaściwego wykorzystania informacji wewnętrznych. Obowiąz-kiem Prezesa URE jest przekazywanie ACER informacji o podejrzeniach ma-nipulacji na polskim hurtowym rynku energii elektrycznej.

W  arsenale środków Prezesa URE, służących przestrzeganiu rozporządze-nia REMIT w  Polsce, pozostawiono możliwość nakładarozporządze-nia kar pieniężnych od 10 tys. zł do 1 mln zł za jego naruszenie. Kary te grożą uczestnikom hurtowego rynku energii elektrycznej m.in. za nieprzekazywanie informacji o zawieranych transakcjach na hurtowym rynku energii, a także za przekazywanie danych nie-pełnych lub nieprawdziwych. Mogą one zostać nałożone za sprzedawanie energii elektrycznej na rynku bez wpisu do rejestru jego uczestników, a także za podawa-nie podawa-nieprawdziwych danych w rejestrze lub brak ich aktualizacji.

27 W odniesieniu do rynku energii elektrycznej, zgodnie z ustawą, informacja wewnętrzna to

„informacja o szczegółowym charakterze, która nie została podana do publicznej wiado-mości, dotyczy (bezpośrednio lub pośrednio) energii elektrycznej sprzedawanej w obrocie hurtowym i która, jeżeli zostałaby podana do wiadomości publicznej, mogłaby znacząco wpłynąć na jej cenę”.

28 Nowe obowiązki URE, https://www.cire.pl (dostęp: 16.09.2015).

29 M. Dragan, URE będzie kontrolować podejrzane transakcje na hurtowym rynku energii, https://serwisy.gazetaprawna.pl (dostęp: 16.09.2015).

30 Obowiązki uczestników rynku wynikające z REMIT oraz znowelizowanego Prawa energetycz-nego, Deloitte, https://www2.deloitte.com (dostęp: 28.10.2018), 2015, s. 9.

Rozwiązania i inicjatywy instytucjonalne 87 3.2.1.4. Intensyfikacja procesu zmiany sprzedawcy energii

elektrycznej

Konkurencji na detalicznym rynku energii elektrycznej w Polsce ma służyć in-tensyfikacja procesu zmiany sprzedawcy energii elektrycznej przez odbiorców końcowych. Dynamizacja tego procesu w krótkim okresie wymaga przełama-nia jednej z zasadniczych jego barier, tj. powszechnego przekonaprzełama-nia o trudno-ści jego przeprowadzenia³¹. W  celu zapewnienia gospodarstwom domowym możliwości porównywania cen energii elektrycznej, oferowanych przez róż-nych jej sprzedawców, Prezes URE uruchomił tzw. cenowy energetyczny kal-kulator internetowy (CENKI), w którym w październiku 2017 r. swoje oferty zamieszczało 28 z 30 sprzedawców³². Wszyscy sprzedawcy zdecydowali się na świadczenie na rzecz nowych klientów usługi przeprowadzania całego procesu zmiany sprzedawcy energii elektrycznej. Przykładowo odsetek nowych klien-tów PGE Obrót S.A., którzy skorzystali z tej usługi w latach 2014–2017, wyno-sił od 60% do 90%.

W celu usprawnienia procesu zmiany sprzedawcy energii elektrycznej uru-chomiono tzw. platformy wymiany informacji. Ten środek komunikacji mię-dzy sprzedawcami energii elektrycznej i OSD pozwolił na obsługę wniosków o wszczęcie tego procesu oraz na udostępnianie innych danych, np. pomiaro-wo-rozliczeniowych. W kategoriach działań ukierunkowanych na ułatwienie odbiorcom korzystania z usług OSD, a także wyboru sprzedawcy energii elek-trycznej, należy postrzegać wprowadzenie i upowszechnianie tzw. umów kom-pleksowych. Pozwalają one bowiem na integrację spraw formalno-administra-cyjnych, umownych oraz związanych z wystawianiem faktur w procesie zmiany sprzedawcy energii elektrycznej. Dzięki tym umowom sprzedawca alterna-tywny energii elektrycznej może oferować gospodarstwom domowym usługę kompleksową, co czyni jego ofertę bardziej atrakcyjną³³. Na koniec 2017 r. OSD zawarli od 25 do 29 umów kompleksowych, tj. z prawie wszystkimi aktywnie działającym w naszym kraju sprzedawcami energii elektrycznej. Z raportu NIK wynika, że dla oczyszczenia procesu zmiany sprzedawcy z nieuczciwych prak-tyk handlowych i agresywnych metod marketingowych, które miały charakter powszechny i negatywnie wpływały na sytuację konsumentów, konieczne jest podjęcie zdecydowanych działań zapobiegawczych. Jednym z nich jest wpro-wadzenie zakazu sprzedaży energii elektrycznej w formie bezpośredniej akwi-zycji, o co wnioskował Prezes URE³⁴.

31 W „średnim i długim” okresie proces zmian sprzedawców może zdynamizować dalsza dy-wersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej i urynkowienie cen usług przesyło-wych i dystrybucyjnych, co przyczyni się do wzrostu satysfakcji cenowej odbiorców.

32 Ochrona praw konsumenta energii elektrycznej. Raport NIK, Departament Gospodarki, Skar-bu Państwa i Prywatyzacji, Warszawa, październik 2018, s. 40.

33 Biuletyn URE 2018, nr 2, s. 39.

34 Ochrona praw konsumenta…, s. 11.

3.2.1.5. Wprowadzenie aukcyjnego systemu wsparcia energii