działania wspierane przez internet, o niskim poziomie kosztów transakcyjnych

t

radycyjne formy wspierania lub angażowania się w inicjatywy obywatel‑

skie to m�in� wpłaty pieniężne, zachowania konsumenckie lub udział w legalnych demonstracjach� Niemal we wszystkich zachodnich demokracjach ten typ działań stał się normalny wraz z przystępowaniem do nich coraz większej liczby uczestni‑

ków³� Ich popularność można wiązać z niskim stopniem ryzyka i niskimi kosztami uczestnictwa, natomiast Sieć jeszcze bardziej owe koszty ograniczyła�

2.1.1. wpłaty pieniężne

Wpłaty pieniężne to sposób działania, który nie wymaga żadnego ryzyka ani szczególnego zaangażowania� Przed upowszechnieniem się Internetu koszty koordynacji przedsięwzięć polegających na zbieraniu datków niejednokrotnie przewyższały niewielkie dochody z nich płynące� Sieć oferuje natomiast nieskom‑

plikowane logistycznie – zarówno dla ofiarodawców, jak i zbierających – mecha‑

nizmy, przez co zyskują one na popularności i nie obciążają osób zaangażowanych w organizację tego typu inicjatyw⁴� Mogą to być zarówno mechanizmy ułatwiające wpłacanie funduszy, powiązane z popularnymi serwisami płatności internetowych, pozwalające na szybkie przekazanie środków finansowych z karty kredytowej, jak

3 P� Norris, S� Walgrave, P� Van Aelst, Who Demonstrates? Antistate Rebels, Conventional Partici-pants, or Everyone?, „Comparative Politics” 2005, nr 37 (2), s� 189–205�

4 K�R� Garrett, Protest in an Information Society. A Review of the Literature on Social Movements and New ICT’s, „Information, Communication and Society” 2006, nr 9 (2), s� 206�

i mechanizm click-to-give, umożliwiający kolekcjonowanie funduszy od sponsorów, płacących za pojedyncze kliknięcia internautów� Spośród najpopularniejszych stron internetowych, działających na platformie bzzz�net żadna nie jest wyposażona w powyższe funkcjonalności� Jedynie Bractwo Trojka prowadzi sklep internetowy w pełnym znaczeniu tego pojęcia�

Narzędzie click-to-give, znane z witryn internetowych organizacji pozarządo‑

wych o profilu charytatywnym, nie jest stosowane na żadnej ze stron skupionych na platformie bzzz�net� Wykorzystują je takie organizacje pozarządowe o profilu charytatywnym, jak Polska Akcja Humanitarna, która akcją „Pajacyk” zapoczątko‑

wała ten sposób gromadzenia funduszy w Polsce czy Fundacja Rozwoju Kardio‑

chirurgii (działania na rzecz budowy sztucznego serca)� Działania te z jednej strony pozwalają na pozyskanie i utrzymanie zarówno sponsorów, jak i prywatnych darczyńców, z drugiej natomiast – na wirusowe promowanie marki/produktu, jakim w tym wypadku jest określona akcja� Działania i organizacje wykorzystujące mechanizm click-to-give skupiono m�in� na portalu siepomaga�pl⁵ (o jego zasięgu może świadczyć dotychczas zebrana łączna kwota 1 374 047,14 zł), umożliwiając zainteresowanym internautom wsparcie różnorodnych akcji – żadna z nich nie ma jednak charakteru oddolnej inicjatywy obywatelskiej�

2.1.2. zachowania konsumenckie

Zachowania konsumenckie jako forma działania są, w ich współczesnym wymiarze, ściśle powiązane z rozwojem Internetu, dzięki któremu strategie i metody działania stosowane w tym nowym, dotychczas rzadko docenianym aspekcie społeczeństwa obywatelskiego, mają szansę się rozprzestrzenić� Pozwala on również na pozyskanie pełnej informacji o określonych produktach oraz, np� w przypadku zastosowania metody działania, jaką jest bojkot, także o ich zamiennikach� Na analizowanych stronach internetowych zamieszczono informacje odnośnie bojkotów produktów określonych marek w kontekście łamania przez producentów praw pracowniczych�

Nawoływaniu do bojkotu towarzyszyła informacja o niewłaściwych praktykach, krokach prawnych podjętych wobec opisywanych firm; publikowano również informacje o planowanych i zrealizowanych pikietach związanych z zachowaniami konsumenckimi� Centrum Informacji Anarchistycznej zamieściło zarówno notatki dotyczące łamania prawa przez pracodawców⁶, jak i wezwania do niekorzystania

5 http://www�siepomaga�pl/s/klikaj, odczyt z dn� 15�05�2012�

6 http://cia�media�pl/call_center_inter_galactica_ccig_i_przymuszanie_pracownikow_do_otwie‑

rania_kont_w_banku_bzwbk, odczyt z dn� 15�05�2012�

z usług określonych firm⁷� Opublikowano także wzory dokumentów przydatnych podczas podejmowania działań konsumenckich⁸� Witryna Przestrzeni Alternatyw‑

nej „Lalucza” również zawiera informacje dotyczące bojkotów określonych pro‑

duktów zarówno z uwagi na nieetyczne praktyki producentów (bojkot firm futrzarskich), jak i łamanie praw pracowniczych⁹, zamieszczono na niej także ulotki i materiały informacyjne w formacie PDF, aby ułatwić ich rozpowszechnianie�

Katalog działań konsumenckich, rozgrywających się w Internecie, skupionych wokół platformy bzzz�net, wybranej jako reprezentatywna dla tego typu działań, warto uzupełnić o inicjatywy wspomagane przez portale społecznościowe� Dzia‑

łania te najczęściej związane są z bojkotem określonych produktów/marek z uwagi na bieżące wydarzenia (skandale, ujawnienie kompromitujących faktów, zajęcie przez daną firmę lub osobę określonego stanowiska w kwestii istotnej dla opinii publicznej) bądź wzbudzającą kontrowersje politykę firmy� Działania te mogą mieć podłoże polityczne, jak np� bojkot książek Tomasza Grossa, oskarżanego o „robie‑

nie z Polaków zoologicznych antysemitów” i wydawnictwa „Znak”, publikującego książki jego autorstwa, zapoczątkowany przez portal Narodowcy�net i propagowany za pośrednictwem serwisu Facebook¹⁰�

Inicjatywy konsumenckie w Sieci, wpisujące się w ruch świadomej konsumpcji, po wielokroć, choć dotyczą kwestii wyborów określonych produktów, są związane z szerzej pojmowaną aktywnością społeczną, ta natomiast wpływa na zwiększenie aktywności obywatelskiej� Zachowania konsumenckie w polskojęzycznym inter‑

necie skupiają się głównie na dostarczaniu informacji zarówno na temat bojkoto‑

wanych produktów, jak i dóbr w stosunku do nich alternatywnych� Jak już wspo‑

mniano, należy zaznaczyć, że o ile działania te nie należą do najistotniejszych przejawów kultury uczestnictwa, wiążą się one z szerzej pojmowaną postawą partycypacji, realizowanej także w innych obszarach� Warto również podkreślić związki między promowaniem działań konsumenckich a poglądami politycznymi angażujących się w nie osób, istotne dla analizowania inicjatyw ściślej związanych ze sferą polityki�

7 http://cia�media�pl/warszawa_pikieta_pod_empikiem_najgorszym_pracodawca_2011_r, od‑

czyt z dn� 15�05�2012�

8 cia.media.pl/taxonomy/term/43/9?from=2026, odczyt z dn� 15�05�2012�

9 http://lalucza�bzzz�net/lalucza/home�html, odczyt z dn� 15�05�2012�

10 https://www�facebook�com/pages/Bojkot‑Grossa‑i‑wydawnictwa‑ZNAK/188761864467792?

sk=info, odczyt z dn� 25�05�2012�

2.1.3. demonstracje

Organizacje polityczno‑społeczne, dążące do mobilizacji uczestników legalnych demonstracji ulicznych w znacznym stopniu wykorzystują Sieć do usprawniania koordynacji i zwiększenia efektu mobilizacyjnego¹¹� Dotyczy to głównie dystrybu‑

cji informacji, zarówno dotyczących przyczyn, jak i celów akcji, lecz także infor‑

macji organizacyjnych, dotyczących logistyki samych demonstracji� Sieciowe kanały dystrybucji informacji służą do przekazywania wiadomości o  czasie i lokalizacji wydarzenia, a w niektórych przypadkach rozpowszechniane są nawet

„przewodniki, informujące o prawach demonstrantów, sposobach chronienia się przed atakami oraz zawierające wskazówki praktyczne”¹²� Treść analizowanych w niniejszej pracy stron internetowych wskazuje na niewielki stopień wykorzysta‑

nia nowych mediów w działaniach mobilizacyjnych� Dominuje rozpowszechnianie informacji o organizowanych demonstracjach oraz informowanie o już zrealizo‑

wanych działaniach, ich przyczynach i skutkach�

Wśród badanych witryn organizacyjne możliwości nowych mediów najpełniej wykorzystało Centrum Informacji Anarchistycznej, publikując wiadomości o nad‑

chodzących wydarzeniach – w większości w formie zwięzłych notatek, zawierają‑

cych podstawowe informacje organizacyjne (czas, lokalizacja, temat wydarzenia)¹³ lub/oraz informacje dotyczące spotkań organizacyjnych, mających miejsce w realnej przestrzeni, służących opracowaniu logistyki poszczególnych przedsię‑

wzięć¹⁴� W nielicznych przypadkach zamieszcza się także szczegółowy plan wyda‑

rzeń, materiały wideo, analizy analogicznych działań w ubiegłych latach¹⁵, prezen‑

tuje plakaty i  inne materiały informacyjno‑promocyjne¹⁶� Warto podkreślić stworzenie przez administratorów strony kalendarza online, do którego wprowa‑

dzane są planowane inicjatywy¹⁷� Aplikacja umożliwia ich wyszukiwanie według haseł tematycznych (np� ekologia, militaryzm, rasizm), typów wydarzeń (np� protest,

11 J� Van Laer, Internet Use and Protest Participation: How do ICTs affect mobilization?, PSW Papers 2007, s� 1–24�

12 P� Van Aelst, S� Walgrave, New Media, New Movements? The Role of the Internet in Shaping the

“Anti-Globalization” Movement, [w:] Cyberprotest. New media, citizens and social movements, red�

W� van de Donk, B�D� Loader, P�G� Nixon, D� Rucht, Cyberprotest. New media, citizens and social movements, London 2004, s� 97–122�

13 http://cia�media�pl/solidarni_z_kapitanem_watsonem, odczyt z dn� 30�05�2012�

14 http://cia�media�pl/demonstracja_torun_26_05_2012_dosc_antyspolecznej_polityki_rzadu, odczyt z dn� 30�05�2012�

15 http://cia�media�pl/katowice_glowna_demonstracja_antykongresowa_0, odczyt z dn� 30�05�2012�

16 http://odzyskacmiasto�files�wordpress�com/2012/05/poster_net1�jpg, odczyt z dn� 30�05�2012�

17 http://cia�media�pl/event/, odczyt z dn� 30�05�2012�

pikieta, pokaz) oraz dat� Użytkownik może także modyfikować sposób wyświetla‑

nia kalendarza w  zależności od własnych preferencji� Jakkolwiek przydatne i wpisujące się w mobilizacyjną funkcję Internetu w obszarze inicjatyw obywatel‑

skich, narzędzie to nie równoważy negatywnego wydźwięku praktyk sprzecznych ze współczesną „kwalifikacją obywatelską”, określaną przez Dorotę Pietrzyk‑Reeves jako m�in� „ogłada polityczna, odpowiedzialność w życiu publicznym, nastawienie na dialog i kompromis w miejsce roszczeniowości”¹⁸� Warto zwrócić uwagę na nawoływanie do przemocy na stronach internetowych Centrum Informacji Anar‑

chistycznej� Można zatem uznać, że wykorzystanie narzędzi, jakimi dysponują aktywiści, spełnia funkcję mobilizacyjną, jednakże mobilizacja ta nie przekłada się na realizację założeń współczesnego społeczeństwa obywatelskiego, stanowiącego

„sferę solidarności, współdziałania i współdecydowania”¹⁹�

Pozostałe organizacje, skupione wokół platformy bzzz�net, wykorzystują nowe media do organizowania legalnych demonstracji w znacznie mniejszym zakresie�

Szczególną uwagę warto zwrócić na witrynę grupy Antifa, publikującej zarówno relacje z manifestacji, jak i ich zapowiedzi, lecz także obszerne „ABC Demonstran‑

ta”²⁰ oraz vademecum „Uliczna konfrontacja”²¹ – poradniki, zawierające szczegó‑

łowe wytyczne odnośnie organizowania demonstracji� Wskazane poradniki, nie‑

występujące na innych badanych stronach, stanowią polski przykład wskazanych przez Van Laera i Van Laersta „przewodników, informujących o prawach demon‑

strantów, sposobach chronienia się przed atakami oraz zawierających wskazówki praktyczne”²², co wzmacnia możliwości organizacyjne demonstrantów oraz zwiększa zasięg ich działań� Tego typu zbiory informacji jako takie nie stanowią jednak nowej jakości – zmienia się jedynie sposób ich dystrybucji�

Serwis Facebook, szczególnie na przełomie lat 2011 i 2012, dostarczał licznych przykładów mobilizacyjnej funkcji Internetu w kontekście akcji protestacyjnych�

Za pomocą podstrony inicjatywy „Nie dla ACTA – nie zgadzam się na podpisanie umowy przez Polskę”²³ zebrano ponad 484 000 osób chętnych do wzięcia udziału

18 http://www�komk�ovh�org/obywatel_10�html, odczyt z dn� 30�05�2012�

19 http://www�komk�ovh�org/obywatel_10�html, odczyt z dn� 30�05�2012�

20 http://antifa�bzzz�net/abc‑demonstranta, odczyt z dn� 01�06�2012�

21 http://antifa�bzzz�net/uliczna‑konfrontacja, odczyt z dn� 01�06�2012�

22 P� Van Aelst, S� Walgrave, New Media, New Movements? The Role of the Internet in Shaping the

“Anti-Globalization” Movement, [w:] Cyberprotest. New media, citizens and social movements, red�

W� van de Donk, B�D� Loader, P�G� Nixon, D� Rucht, Cyberprotest. New media, citizens and social movements, London 2004, s� 97–122�

23 https://www�facebook�com/events/301294013254264, odczyt z dn� 01�06�2012�

w proteście przed przedstawicielstwem Parlamentu Europejskiego w Warszawie�

Podstrona „Marsz Niepodległości”²⁴, założona w 2010 r�, jest regularnie aktualizo‑

wana� W czasie bezpośrednio poprzedzającym kolejne marsze, odbywające się corocznie 11 listopada, udostępniane są na niej informacje praktyczne dotyczące manifestacji oraz relacje (również fotograficzne) z bieżących wydarzeń, natomiast w okresie między poszczególnymi marszami publikowane są informacje organi‑

zacyjne dotyczące kolejnych edycji imprezy, apele o wpłaty pieniężne, lecz także materiały graficzne, nawiązujące tematyką do imprezy, ogłoszenia o wydarzeniach kulturalnych itp�

Wyżej wskazane podstrony stanowią jedynie przykłady działań mobilizacyjnych w serwisach społecznościowych, obrazują jednak sposób wykorzystania możliwo‑

ści owych serwisów na potrzeby inicjatyw obywatelskich – spełniają głównie funkcję promocyjną i informacyjną, nie wykraczając poza dotychczas znane środki oddziaływania na odbiorcę�

2.2. wspierane przez internet działania o wysokich kosztach

W dokumencie tOżSamOść partii pOlitycznej w prOceSie (Stron 60-65)