Zarysowuje się pytanie: Jakie szanse mają dzieci na godne i bezpiecz-ne dzieciństwo w czasach charakteryzujących się silną presją przemian?
Przedstawiciele polityki społecznej, pedagogiki społecznej, pedagogiki opiekuńczej, pracy socjalnej, socjologii wychowania i psychologii społecz-nej zwracają się w swoich diagnozach społecznych uwagę na czynniki zagrażające dziecku i rodzinie, ukazując skalę tych zagrożeń. Zjawisko pauperyzacji znacznej części społeczeństwa przestało już być u nas fikcją
— stwierdza A. Radziewicz -Winnicki (1997, s. 28). Powstałe poczu-cie bezradności w wielu rodzinach powoduje m.in. niski stopień satysfak-cji rodziny z egzystensatysfak-cji, co ma związek z obniżeniem wartości dziecka i okresu dzieciństwa.
Społeczeństwo polskie powinno zwiększyć wydatki na przedsięwzię-cia socjalne i pedagogiczne o walorze profilaktycznym i kompensującym.
Nie może być mowy dzisiaj o fragmentarycznej wiedzy osób zajmujących się pomaganiem. Przez troskę o podnoszenie jakości życia dzieci w sze-rokim znaczeniu rozumiem podejmowanie integracyjnych działań (Iz-debska 2001, s. 161 i n.) zmierzających do zaspokojenia potrzeb wieku dziecięcego i stworzenia korzystnych warunków prawidłowego rozwoju i wychowania z udziałem przedstawicieli różnych profesji zajmujących się pomocą, opieką i edukacją dzieci w ich środowisku życia.
Globalizacja zmienia charakter wychowania, staje się procesem wszystkich okresów ludzkiego życia. R. Meighan, twórca wzorca eduka-cji elastycznej, uważa, że to rodzice i szkoła, na zasadzie partnerstwa,
136 Artykuły — ochrona wartości dziecka
dzielą czas i odpowiedzialność za edukację dziecka (K awula, 2001, s. 291—299). Wychowanie więc powinno pomagać młodemu pokoleniu w „radzeniu sobie z pluralizmem ludzkich kultur, rozumieniem ich oraz przełamywaniem poczucia niepewności” (Śliwerski, 2007, s. 98). Zary-sowuje się potrzeba poszukiwania nowych możliwości umacniania rodzi-ny, roli rodzicielskiej. Odwołując się do słów Marii Braun -Ga łkowskiej (1997, s. 200—208), dziecko i dzieciństwo to wartości „zadane”, czyli wy-magające ciągłego o nie dbania.
W pracy socjalnej duże znaczenie zawsze miała troska o dobro dziec-ka i tworzenie sprzyjających warunków środowiskowych. W praktyce zawodowej przedmiotem działania jest przede wszystkim rodzina i prze-strzeganie takich wartości jak: równość wobec prawa, sprawiedliwość społeczna, które stają się siłą sprawczą codziennego działania pracowni-ków socjalnych (Matyjas, 2005, s. 310—311). Instytucje socjalne z kolei mają za zadanie „zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i ro-dzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka”4. Jest to możliwe po spełnieniu pewnych warun-ków, tj. zapewnieniu odpowiednich informacji o potrzebach w zakresie pomocy społecznej, zabezpieczeniu środków na realizację pomocy spo-łecznej oraz odpowiedniej organizacji pomocy spospo-łecznej (Marzec, 2001, s. 302—309).
Bibliografia
Bauman Z., 2000: Globalizacja. Przeł. E. K lekot. Warszawa.
Bilicki T., 2005: Dziecko i wychowanie w pedagogii Jana Pawła II. Kraków.
Braun -Ga ł kowska M., 1997: Rodzina jako wartość. „Ateneum Kapłańskie”, nr 129(2/3).
Buckingham D., 2008: Nowe media — nowe postaci dzieciństwa? Zmieniające się śro‑
dowisko kulturowe dzieci w erze technologii cyfrowej. W: Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem. Oprac. M.J. Kehily. Przeł. M. Kościelniak. Kraków.
Corsa ro W.A., 1997: The sociology of childhood. Thousand Oaks—California—
London—New Delhi.
Dofour L., red., 1993: Słownik Starego Testamentu. Poznań.
Doniec R., 2001: Dziecko jako wartość w kontekście przemian społeczno‑moralnych ro‑
dziny wielkomiejskiej — analiza międzygeneracyjna. W: Socjalizacja i wychowanie we współczesnych rodzinach polskich. Red. H. Cudak. Piotrków Trybunalski.
Pomyka ło W., red., 1997: Encyklopedia pedagogiczna. Warszawa.
Giddens A., 2004: Socjologia. Przeł. A. Sul ż ycka. Warszawa.
4 Ustawa o pomocy społecznej z dnia 29 listopada 1990 roku, Dz.U. nr 87, poz. 506.
137
katarzyna Segiet: dziecko i dzieciństwo jako wartość…
Grzegorczyk K., 1970: O pojęciu wartości w antropologii kultury. „Studia Socjologicz-ne”, nr 1.
Hadaś K., 2000: Tożsamość europejska — perspektywa młodzieży z Półwyspu Ibe‑
ryjskiego. W: Edukacja. Społeczne konstruowanie idei i rzeczywistości. Red.
M. Cylkowska -Nowak. Poznań, s. 107—119.
Ha r was -Napiera ła B., red., 2009: Rodzina jako wartość w rozwoju człowieka. Poznań.
Izdebska J., 2001: Sytuacja dziecka u progu nowego wieku. Konieczność integracji róż‑
nych kierunków i form działania w środowisku. W: Formy pomocy dziecku i rodzinie w środowisku lokalnym. Red. B. Maty jas. T. 1. Kielce.
Jan Pawe ł II, 1986: Przemówienie do Zgromadzenia Ogólnego ONZ, Nowy Jork, 2 paź‑
dziernika w 1979 roku. W: Jan Pawe ł II: Nauczanie społeczne. Warszawa.
Jan Pawe ł II, 1986: Kościół broni godności każdego człowieka — przemówienie, 22 grudnia 1979 roku. W: Jan Pawe ł II: Nauczanie społeczne. Warszawa.
K antow icz E., 2001: Elementy teorii i praktyki pracy socjalnej. Olsztyn.
K awula S., 2001: Wsparcie społeczne w życiu człowieka i jego rodziny. W: Socjalizacja i wychowanie we współczesnych rodzinach polskich. Red. H. Cudak. Piotrków Try-bunalski.
Ma rzec H., 2001: Rola instytucji socjalnych we wspomaganiu ekonomicznym rodzin. W:
Socjalizacja i wychowanie we współczesnych rodzinach polskich. Red. H. Cudak.
Piotrków Trybunalski.
Matusew icz C., 1975: Psychologia wartości. Warszawa—Poznań.
Maty jas B., 2003: Praca socjalna z dzieckiem i rodziną dysfunkcyjną — w poszukiwa‑
niu nowych rozwiązań i modeli działań. W: Działania społeczne w pracy socjalnej na progu XXI wieku. Red. E. K antow icz, A. Olubi ński. Toruń.
Materiały z konferencji naukowej, która odbyła się w Kielcach w dniach 22—23 maja 2001 r.
Maty jas B., 2005: Rodzina i jej wspomaganie (wypisy wybranych tekstów z pedagogiki społecznej i opiekuńczej z lat 1990—2004). Kielce.
Melosik Z., 2000: Coca -cola: soft drink jako „model” życia i tożsamości. W: Edukacja.
Społeczne konstruowanie idei i rzeczywistości. Red. M. Cylkowska -Nowak. Po-znań, s. 433—452.
M isztal M., 1980: Problematyka wartości w socjologii. Warszawa.
R adziew icz -Winnicki A., 1997: Emeryci i renciści w sytuacji społecznego ubóstwa.
Smoli ńska -T heiss B., 2003: Dzieciństwo. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku.
Red. T. P ilch. T. 1. Warszawa.
Smoli ńska -T heiss B., 1993: Dzieciństwo w małym mieście. Warszawa.
Sünker H., 1998: Dzieciństwo — między indywidualizacją a instytucjonalizacją. W:
Pedagogika społeczna jako dyscyplina akademicka. Stan i perspektywy. Red.
E. Ma r y now icz -Hetka, J. P ieka rski, E. Cy ra ńska. Łódź.
Szczepa ński J., 1984: Sprawy ludzkie. Warszawa.
Śliwerski B., 2007: Pedagogika dziecka. Studium pajdocentryzmu. Gdańsk.
T yszka Z., 2002: Rodzina we współczesnym świecie. Poznań.
Urbaniak -Zając D., P ieka rski J., red., 2003: Jakościowe orientacje w badaniach pedagogicznych. Studia i materiały. Łódź.
Z powodu „braku pieniędzy” nie jeździliśmy na żadne szkolne wycieczki. Byłam jedyną osobą w klasie, która nie mogła sobie pozwolić na ten luksus. Zawsze było mi wstyd, że nawet pod tym względem różnię się od innych dzieci. Na pytanie wychowawczyni, dlaczego nie jadę ze wszystkimi na wycieczkę odpowiadałam, że mi się nie chce. Później pani przestała już się dopytywać. Byłam z tego zadowolona, ponieważ było to dla mnie dodatko-wym upokorzeniem, szczególnie kiedy widziałam kpiące uśmieszki uczniów. Wiedziałam, że rodzice nie są wcale aż tak biedni, jak opowiadają. Co miesiąc odkładali pie-niądze do banku na procent. Zamykali się przed nami w pokoju i dyskutowali, ile zarobią na swoich oszczędno-ściach. Na nasze potrzeby pieniędzy nigdy nie było. A je-żeli już cokolwiek nam kupili, to musieliśmy się nasłu-chać narzekań i wyrzutów.
Potrzebowałam kupić sobie książki do następnej klasy.
Koleżanka mojej siostry była o rok starsza i miała pod-ręczniki do sprzedania. Były w idealnym stanie. Zupełnie jakby dopiero przyniosła je z księgarni. Byłam zachwy-cona, bo nigdy nie miałam nowych książek do szkoły.
Nie pamiętam, jaką cenę za nie wyznaczyła, jednak dla mamy wydała się zbyt wygórowana. Bardzo mi na nich zależało, bo zawsze miałam zniszczone, brzydkie książki z niekompletnymi kartkami. Mama pozostała niewzru-szona i odprawiła koleżankę do domu. Widziałam, jak moje marzenie odchodzi wraz z koleżanką. Do rozpoczę-cia roku szkolnego nie pozostało wiele czasu. Postanowi-łam, że zrobię wszystko, aby odkupić od niej te książki.
Zbierałam butelki, makulaturę i po pewnym czasie uzbie-rałam potrzebną kwotę. Byłam szczęśliwa, kiedy niosłam komplet prawie nowych książek. Nareszcie miałam coś, do czego nikt w klasie się nie przyczepi i nie wyśmieje mnie!
Kato -tata. Nie -pamiętnik Halszka Opfer
monikA czyżeWSkA