Dziedziny i kierunki wykształcenia oraz zawód wyuczony Dziedzina kształcenia

W NSP 2011 oprócz poziomu wykształcenia zostały również zbadane dziedziny i kierunki kształcenia oraz zawód wyuczony. Zagadnienia te zostały zebrane w pokrewne grupy tematyczne według Międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Edukacji ISCED 97.

Pytanie o dziedzinę kształcenia zadawano osobom posiadającym wykształcenie wyższe ze stopniem naukowym co najmniej doktora. W 2011 roku stanowili oni zbiorowość 153,8 tys. osób. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że zdecydowana większość osób, która zdobyła wykształcenie wyższe ze stopniem naukowym co najmniej doktora mieszkała w miastach (135,7 tys.) stanowiąc ponad 88% ogółu osób z tytułem naukowym. Wyniki spisu wykazały, że najczęściej wybieranymi wśród dziedzin kształcenia były grupy: zdrowie i opieka społeczna (21,0%), nauki społeczne, ekonomia, prawo (17,5%), inżynieria, procesy produkcyjne i budownictwo (16,6%). Należy zauważyć, że te same grupy dziedzin kształcenia są równie często wybierane przez osoby zamieszkałe w miastach, jak i na wsi (patrz tabl. 5.10).

1,2 2,5 11,8 17,3 0,1 2,2 14,3 1,9 11,9 6,6 27,6 2,6 1,1 4,9 16,6 20,2 0,3 3,5 7,8 2,4 15,8 2,5 23,0 1,9 0 5 10 15 20 25 30 studia doktoranckie studia podyplomowe studia magisterskie studia licencjackie kolegium szkoła policealna technikum liceum profilowane liceum ogólnokształcące zasadnicza szkoła zawodowa gimnazjum szkoła podstawowa

116

Tabl. 5.10. Ludność o wykształceniu wyższym ze stopniem naukowym co najmniej doktora według dziedziny kształcenia i miejsca zamieszkania w 2011 roku

Dziedzina kształcenia ^{Ogółem Miasta Wieś}

w tys. w % w tys. w % w tys. w %

Ogółem 153,8 100,0 135,7 100,0 18,1 100,0

Kształcenie nauczycieli, pedagogika 4,4 2,9 3,7 2,7 0,7 3,8 Nauki humanistyczne, nauka o językach,

sztuka 18,3 11,9 16,1 11,9 2,2 12,2

Języki obce 3,4 2,2 3,1 2,3 0,3 1,9

Nauki społeczne, ekonomia, prawo 26,9 17,5 23,5 17,3 3,4 18,9

Nauki biologiczne 9,2 6,0 8,3 6,1 1,0 5,3

Nauki fizyczne 17,2 11,2 15,7 11,5 1,6 8,8

Matematyka, statystyka 3,9 2,5 3,6 2,7 0,3 1,5

Informatyka 2,8 1,8 2,5 1,8 0,3 1,8

Inżynieria, procesy produkcyjne

i budownictwo 25,6 16,6 22,5 16,5 3,1 17,2

Rolnictwo i weterynaria 5,4 3,5 4,4 3,2 1,0 5,6

Zdrowie i opieka społeczna 32,3 21,0 28,6 21,1 3,7 20,3

Usługi 4,2 2,7 3,7 2,7 0,5 2,7

Nieustalona dziedzina kształcenia 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,1

Analizując wymienione najczęściej wybierane grupy dziedzin kształcenia zauważa się, że mieszkańcy miast posiadający stopnień naukowy nieco częściej niż osoby zamieszkałe na wsi wybierali jako dziedzinę kształcenia zdrowie i opiekę społeczną i ich odsetek wynosił 21,1%, zaś na wsi 20,3%.

Z kolei osoby mieszkające na wsi – częściej niż mieszkańcy miast – jako dziedzinę kształcenia wskazywali nauki społeczne, ekonomię i prawo (18,9%) oraz inżynierię, procesy produkcyjne i budownictwo (17,2%). Dla miast odsetki te kształtowały się następująco: nauki społeczne, ekonomia i prawo (17,3%), inżynieria, procesy produkcyjne i budownictwo (16,5%).

Inaczej układają się preferencje odnośnie wyboru dziedziny kształcenia jeżeli weźmiemy pod uwagę płeć osób posiadających stopień naukowy. Wśród mężczyzn najchętniej wybieraną dziedziną wykształcenia była inżynieria, procesy produkcyjne i budownictwo (22,7%), a następnie zdrowie i opieka społeczna (16,8%) oraz nauki społeczne, ekonomia i prawo (16,7%) – patrz wykres 19.

Z kolei kobiety posiadające stopień naukowy zdecydowanie najczęściej specjalizowały się w dziedzinach z grupy zdrowie i opieka społeczna (26,8%), a w dalszej kolejności były to nauki społeczne, ekonomia i prawo (18,6%) oraz nauki humanistyczne, nauka o językach, sztuka (10,6%). Bardzo niewiele kobiet posiadało stopień naukowy w dziedzinie informatyki (0,8%), natomiast mężczyźni najrzadziej dokonywali wyboru specjalizacji w dziedzinie kształcenia z zakresu języków obcych (1,2%).

117

Wykres 19. Ludność o wykształceniu wyższym ze stopniem naukowym co najmniej doktora według dziedziny kształcenia i płci w 2011 roku

Kierunek wykształcenia

Informacje o kierunku wykształcenia ustalano dla 5 539,9 tys. osób, które ukończyły studia wyższe z tytułem magistra, lekarza lub równorzędnym, tytułem inżyniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty. Wśród tej zbiorowości zdecydowanie najczęściej wskazywanym kierunkiem wykształcenia – podobnie jak w przypadku dziedziny – była grupa: nauki społeczne, ekonomia, prawo i odsetek osób, które ukończyły ten kierunek wynosił 36,2%. Należy podkreślić, że zarówno w miastach, jak i na wsi kierunek zaliczany do tej grupy był wybierany najczęściej stanowiąc odpowiednio: w miastach 36,3%, na wsi 35,9% (patrz tabl. 5.11).

Wśród wybieranych przez mieszkańców miast kierunków wykształcenia na kolejnych miejscach znalazły się: inżynieria, procesy produkcyjne i budownictwo stanowiąc 16,0% oraz kształcenie nauczycieli, pedagogika – 15,4%.

Osoby o wykształceniu wyższym z tytułem magistra lub inżyniera/licencjata zamieszkałe na wsi w dalszej kolejności preferowały kierunki wykształcenia z grup:

1,6 12,9 1,2 16,7 3,9 11,8 2,8 2,6 22,7 3,8 16,8 3,2 4,5 10,6 3,7 18,6 8,8 10,4 2,2 0,8 8,2 3,1 26,8 2,1 0 5 10 15 20 25 30

kształcenie nauczycieli, pedagogika nauki humanistyczne, nauka o

językach, sztuka języki obce nauki społeczne, ekonomia, prawo nauki biologiczne nauki fizyczne matematyka, statystyka informatyka inżynieria, procesy produkcyjne i

budownictwo

rolnictwo i weterynaria zdrowie i opieka społeczna usługi

118

kształcenie nauczycieli, pedagogika (19,1%) oraz inżynieria, procesy produkcyjne i budownictwo (12,5%).

Tabl. 5.11. Ludność o wykształceniu wyższym z tytułem magistra, lekarza lub równorzędnym, tytułem inżyniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty

według kierunku wykształcenia i miejsca zamieszkania w 2011 roku

Kierunek wykształcenia ^{Ogółem Miasta Wieś}

w tys. w % w tys. w % w tys. w %

Ogółem 5539,9 100,0 4280,2 100,0 1259,8 100,0 Kształcenie nauczycieli, pedagogika 900,5 16,3 659,9 15,4 240,6 19,1 Nauki humanistyczne, nauka o językach, sztuka 491,1 8,9 385,6 9,0 105,5 8,4 Nauki społeczne, ekonomia, prawo 2007,8 36,2 1555,5 36,3 452,3 35,9

Nauki biologiczne 116,3 2,1 86,7 2,0 29,5 2,3

Nauki fizyczne 160,3 2,9 131,2 3,1 29,2 2,3

Matematyka, statystyka 53,1 1,0 41,3 1,0 11,7 0,9

Informatyka 165,9 3,0 130,4 3,0 35,5 2,8

Inżynieria, procesy produkcyjne i budownictwo 843,6 15,2 686,6 16,0 157,0 12,5

Rolnictwo i weterynaria 175,4 3,2 109,1 2,5 66,3 5,3

Zdrowie i opieka społeczna 380,4 6,9 302,9 7,1 77,5 6,2

Usługi 244,4 4,4 189,9 4,4 54,6 4,3

Nieustalony kierunek wykształcenia 1,2 0,0 1,0 0,0 0,2 0,0 Na kolejnych miejscach w strukturze według kierunków wykształcenia zarówno wśród mieszkańców miast, jak również wsi znalazły się osoby, które na uczelniach wybrały kierunki z grup: nauki humanistyczne, nauka o językach i sztuka oraz zdrowie i opieka społeczna. Należy zwrócić uwagę, że mieszkańcy wsi zdecydowanie częściej niż mieszkańcy miast posiadali wykształcenie wyższe o kierunku rolnictwo i weterynaria i odsetek ich wynosił 5,3% (dla miast 2,5%). Najrzadziej zarówno mieszkańcy miast, jak i wsi, wybierali kierunki z grupy matematyka i statystyka.

Istotne różnice zaobserwować można analizując wybierany na studiach wyższych kierunek wykształcenia według płci. Zdecydowanie najwyższy odsetek zarówno wśród mężczyzn, jak też wśród kobiet o wykształceniu wyższym magisterskim i licencjackim stanowiły grupy kierunków: nauki społeczne, ekonomia i prawo wynosząc odpowiednio: dla kobiet 40,0%, a dla mężczyzn 31,0%. Mężczyźni również chętnie kształcili się w kierunku zaliczanym do grupy inżynieria, procesy produkcyjne i budownictwo (28,4%) oraz nieco rzadziej w kierunku kształcenie nauczycieli, pedagogika (8,5%) – patrz wykres 20.

Wśród kobiet o wykształceniu wyższym kształcenie nauczycieli, pedagogika była drugą w kolejności chętnie wybieraną grupą kształcenia stanowiąc 21,7%. Następną znaczącą w strukturze kierunków wykształcenia kobiet była grupa nauki humanistyczne, nauka o językach, sztuka (10,4%).

119

Wykres 20. Ludność o wykształceniu wyższym z tytułem magistra, lekarza lub równorzędnym, tytułem inżyniera, licencjata, dyplomowanego ekonomisty według

kierunku wykształcenia i płci w 2011 roku

Rozpatrując kolejne grupy kierunków wykształcenia wybierane przez kobiety i mężczyzn nie zauważa się znaczących różnic. Należy jednak podkreślić, że najmniej popularnym wśród mężczyzn kierunkiem wykształcenia była matematyka i statystyka (0,7%), natomiast wśród kobiet – informatyka (0,8%).

Zawód wyuczony

Dla pełnej charakterystyki osób według poziomu wykształcenia prezentujemy również informacje o zawodzie wyuczonym absolwentów kolegiów i szkół policealnych, średnich zawodowych oraz zasadniczych szkół zawodowych.

W 2011 roku zbiorowość osób o wykształceniu średnim zawodowym (łącznie z policealnym i kolegium) wynosiła 6 630,3 tys. Wśród tej grupy osób zauważa się istotne różnice rozpatrując grupy zawodów wyuczonych według płci. Mężczyźni posiadający

8,5 6,6 31,0 1,5 2,8 0,7 6,1 28,4 4,0 4,3 6,0 21,7 10,4 40,0 2,5 3,0 1,1 0,8 6,0 2,6 8,7 3,3 0 10 20 30 40 50

kształcenie nauczycieli, pedagogika nauki humanistyczne, nauka o

językach, sztuka nauki społeczne, ekonomia, prawo

nauki biologiczne nauki fizyczne matematyka, statystyka informatyka inżynieria, procesy produkcyjne i

budownictwo

rolnictwo i weterynaria zdrowie i opieka społeczna usługi

120

wykształcenie średnie zawodowe zdecydowanie najczęściej wybierali zawód z grupy inżynieria, procesy produkcyjne i budownictwo i odsetek ich wyniósł 72,3%. Kolejne wybierane przez mężczyzn grupy zawodów wyuczonych nie stanowią aż tak znacznego udziału w strukturze. Jednak wśród kolejno wybieranych należy wymienić jeszcze rolnictwo i weterynarię (8,5%), a następnie nauki społeczne, ekonomia, prawo (7,0%) (patrz tabl. 5.12).

Z kolei wśród kobiet o wykształceniu średnim zawodowym dominowały zawody z grupy nauki społeczne, ekonomia, prawo stanowiąc ponad 38%. Co piąta kobieta o wykształceniu średnim zawodowym wybierała zawód wyuczony zaliczany do grupy inżynieria, procesy produkcyjne i budownictwo. Kolejna grupa zawodów wskazywana przez kobiety to zdrowie i opieka społeczna (14,7%) oraz usługi (9,5%).

Zarówno kobiety jak i mężczyźni posiadający wykształcenie średnie zawodowe najrzadziej kończyli szkoły średnie dające zawody zaliczane do grupy nauki fizyczne.

Tabl. 5.12. Ludność posiadająca wykształcenie średnie zawodowe, policealne i zasadnicze zawodowe według płci i zawodu wyuczonego w 2011 roku

Zawód wyuczony

Ogółem

Poziom wykształcenia Średnie zawodowe, policealne,

kolegium ^{Zasadnicze zawodowe} w tys. w % ^{Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety}

w odsetkach pionowych

Ogółem 13891,1 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Kształcenie nauczycieli,

pedagogika 147,9 1,1 2,2 0,8 3,5 0,0 0,0 0,1

Nauki humanistyczne, nauka

o językach, sztuka 299,7 2,2 1,7 1,6 1,8 2,6 2,4 3,0

Nauki społeczne, ekonomia,

prawo 2127,0 15,3 23,0 7,0 38,3 8,3 0,6 20,8 Nauki fizyczne 27,9 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,3 0,0 Informatyka 100,9 0,7 1,5 2,4 0,6 0,0 0,0 0,0 Inżynieria, procesy produkcyjne i budownictwo 8236,1 59,3 46,5 72,3 21,9 71,0 87,0 44,9 Rolnictwo i weterynaria 1196,4 8,6 8,9 8,5 9,3 8,4 6,8 10,9

Zdrowie i opieka społeczna 579,2 4,2 8,3 1,7 14,7 0,4 0,1 0,8

Usługi 1159,7 8,3 7,4 5,3 9,5 9,1 2,8 19,4

Nieustalony zawód

wyuczony 16,4 0,1 0,2 0,2 0,2 0,0 0,0 0,1

Wśród 7 260,8 tys. osób, które posiadały wykształcenie zasadnicze zawodowe zarówno mężczyźni jak również kobiety wybierali zawody z grupy inżynieria, procesy produkcyjne i budownictwo. Mężczyźni, którzy osiągnęli zawody zaliczane do tej grupy stanowili aż 87,0% w stosunku do ogółu mężczyzn z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Natomiast dla kobiet odsetek analogiczny wynosił blisko 45%, czyli tylko co druga kobieta osiągnęła taki zawód. Analizując kolejne grupy zawodów wyuczonych dla mężczyzn i kobiet o wykształceniu zasadniczym zawodowym zauważa się istotne różnice przy wyborze zawodu. Mężczyźni wybierali szkoły dające zawód zaliczany do grupy rolnictwo i weterynaria (6,8%) oraz usługi (2,8%). Z kolei kobiety preferowały szkoły o profilu ekonomicznym i społecznym (20,8%) oraz usługi (19,4%).

121

Rozdział VI. OSOBY W OBIEKTACH ZBIOROWEGO