Indywidualizacja aktywności edukacyjnej jest możliwa pod warunkiem stworzenia inspirującego środowiska edukacyjnego, w którym dziecko poznaje świat, odkrywa własne drogi dochodzenia do wiedzy, kształtuje umiejętności poprzez możliwość wy-korzystywania różnorodnych środków dydaktycznych, wieloaspektowo wspierających rozwój. Przemyślany dobór pomocy edukacyjnych uatrakcyjnia proces kształcenia;
inspirujące środowisko przede wszystkim jednak wzbudza zainteresowanie i zaciekawienie nauką, a także kształtuje wewnętrzną motywację. Wspólna edukacyjna podróż uczniów i nauczyciela poprzez Krainy Zabaw, które proponujemy zorganizo-wać na potrzeby dzieci, pomaga zaspokoić potrzeby poznawcze dzieci i realizozorganizo-wać różnorodne formy działalności. Kraina Ruchu Twórczego, Wiedzy i Wyobraźni to niezwykłe miejsca. Następuje w nim rozkwit zainteresowań i talentów dzieci, które uczestniczą w zabawach oraz w zajęciach całościowo wspierających rozwój. Aktyw-ność podejmowana i realizowana w tych krainach wspiera nie tylko mocne strony, ale także słabsze sfery funkcjonowania dziecka. Przestrzeń edukacyjna, którą stworzy nauczyciel-przewodnik wspólnie z dziećmi, daje szansę na wyzwolenie w nich energii do działania i twórczego przekształcania rzeczywistości, a także wspomaga proces uczenia się. Każda z krain powinna dawać dzieciom szansę na kształtowanie zachowań i nabywanie umiejętności społecznych, poznawania i rozumienia własnych emocji oraz emocji innych, ćwiczenia współdziałania w zespole.
Podstawą właściwego funkcjonowania ucznia, jego aktywności, działania i uczenia się oraz rozwoju wszelkich umiejętności jest ruch. Kraina Ruchu Twórczego to miej-sce, w którym można realizować naturalną potrzebę ruchu. Aranżacja tej krainy musi uwzględniać pomoce służące wyzwalaniu aktywności ruchowej, integrujące grupę, inspirujące do zabaw ruchowych, muzycznych, konstrukcyjnych, rozwijające koordy-nację wzrokowo-ruchową, zachęcające do podejmowania wysiłku, organizowania zabaw i wzajemnej współpracy. Środki dydaktyczne, które powinny się tam znaleźć, służą rozwijaniu wszystkich inteligencji, ale szczególnie inteligencji ruchowej, mu-zycznej, interpersonalnej, intrapersonalnej, wizualno-przestrzennej, matematyczno--logicznej. Twórczość dziecięca nie zna granic, może ona podpowiedzieć nietypowe pomysły wykorzystywania środków dydaktycznych znajdujących się w tej krainie, które warto realizować i doceniać. Jest to także miejsce wypoczynku i wyciszenia.
Kraina Wiedzy to przestrzeń rozwijania potrzeby wielozmysłowego doświadczania i poznawania świata, zdobywania wiedzy poprzez zabawę i własną aktywność, podej-mowania edukacyjnych wyzwań. Środki dydaktyczne wszechstronnie stymulujące
122 Dziecko w świecie innowacyjnej edukacji, współdziałania i wartości – tom I
rozwój powinny wzbudzać fascynację nauką, pozwalać na poszerzanie horyzontów, wspierać rozwój dziecięcego myślenia, umożliwiać eksperymentowanie, dać możli-wość zadawania pytań i samodzielnego poszukiwania na nie odpowiedzi. Narzędzia dydaktyczne dobrane do tej krainy powinny stymulować rozwój inteligencji matema-tyczno-logicznej, językowej, przyrodniczej, wizualno-przestrzennej, interpersonalnej i intrapersonalnej, a zabawy i ćwiczenia stanowić festiwal nauki i wpływać na możli-wość twórczej realizacji indywidualnych pomysłów.
Kraina Wyobraźni to miejsce stworzone dla pobudzania aktywności twórczej, po-dejmowania działalności artystycznej, rozwijania wyobraźni, zainteresowań języko-wych. Środki dydaktyczne proponowane w tej krainie służyć mają przede wszystkim rozwijaniu inteligencji muzycznej, językowej, wizualno-przestrzennej, interpersonal-nej, intrapersonalnej. Zgromadzone pomoce służą nabywaniu i rozwijaniu umiejętno-ści językowych (w zakresie języka polskiego i obcego). „W czasach współczesnych, które można nazwać czasami dominacji obrazu i komunikacji medialnej, wartości płynące z czytania i odbioru »żywej« literatury powinny być szczególnie eksponowane.
Kontakt z dziełami literatury dziecięcej sprzyja również budowaniu więzi łączących dziecko z rówieśnikami i dorosłymi”13. Narzędzia dydaktyczne Krainy Wyobraźni wspierają wychowanie do odbioru i tworzenia muzyki i sztuk plastycznych oraz rozwi-janie zainteresowań małymi formami teatralnymi. Powinny dostarczać impulsów po-budzających wyobraźnię, aktywność i twórczość dziecięcą. Kraina Wyobraźni jest to także miejsce, w którym można prowadzić różne rodzaje terapii, szczególnie terapii poprzez sztukę. Szacunek dla wyborów dziecka i sposobów wyrażania przez nie siebie poprzez sztukę powoduje, że jest to miejsce bezpieczne, pozwalające na pełną indywi-dualizację aktywności edukacyjnej. Każde dziecko może w nim poczuć się artystą.
„Każde dziecko jest wyjątkowe, jedyne w swoim rodzaju”14 i posiada swoisty poten-cjał rozwojowy. Uważamy, iż każde dziecko ma prawo do nowoczesnej i efektywnej edukacji na miarę własnych możliwości. Środowisko edukacyjne dostosowane do potrzeb indywidualnych jest ważnym elementem wsparcia rozwoju.
Szczególne miejsce w naszej koncepcji zajmuje dialog podmiotów procesu edukacji:
dzieci, rodziców, nauczycieli. Nauczyciel powinien zainicjować ten dialog w kierunku integracji działań rodziny i szkoły na rzecz dziecka. Dialog, jako najdojrzalsza forma kontaktów między ludźmi, sprzyja tworzeniu optymalnych warunków rozwoju dziec-ka. Wzajemne oczekiwania środowisk wychowawczych są zazwyczaj podobne, jednak warunkiem sukcesu jest szukanie dróg porozumienia i budowanie więzi na rzecz dziecka. Bardzo istotny jest także dialog z dzieckiem, które powinno mieć możliwość uczestnictwa w procesie planowania własnego uczenia się, realizacji swoich pasji i zainteresowań, wyboru rodzajów aktywności, które podejmuje, udziału w procesie oceniania efektów pracy poprzez przygotowanie tzw. portfolio. Samoocena dokonywana tą metodą buduje wysokie poczucie własnej wartości i wyzwala motywację wewnętrzną.
Proponowany przez nas model współpracy powoduje zaangażowanie i budowanie
—————————
13 A. Kopik, M. Zatorska: Wielointeligentne odkrywanie świata. Program edukacji wczesnoszkolnej. Kielce, Eu-ropejska Agencja Rozwoju, 2011, s. 86.
14 H. Gardner: Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce. Poznań, Media Rodzina, 2002, s. 138.
świadomości dążenia do wspólnego celu, partnerstwo oparte jest na wzajemnym za-ufaniu, a właściwa komunikacja sprzyja porozumieniu dla dobra dziecka.
Podsumowanie
Teoria inteligencji wielorakich stała się fundamentem naszej koncepcji, gdyż ukazu-je, jaką wartością jest indywidualność i niepowtarzalność każdego dziecka. Stanowi także inspirację własnego rozwoju zawodowego nauczyciela. Stała się ona przyczyną zmian w spojrzeniu na edukację na całym świecie. Dostosowanie celów, metod, form pracy, środków dydaktycznych do potrzeb dziecka, czyli indywidualizacja aktywności edukacyjnej, różnorodność form i stosowanych metod, przydział zadań zgodnych z zainteresowaniami uczniów, bazowanie na wspólnym planowaniu i uczeniu dzieci uczenia się sprzyja efektywności i zapewnia możliwość osiągnięcia sukcesu przez każ-de dziecko. Realizacja założeń naszej koncepcji daje szansę na osiągnięcie sukcesu przez każde dziecko poprzez wspólne wielointeligentne odkrywanie świata wraz z rówieśnikami i nauczycielem. Pozwala odnaleźć dziecku własne miejsce w świecie wielointeligentnej edukacji.
Romualda Ławrowska