Interesujące poznawczo badania w zakresie kompetencji informatycz-nych osób starszych prowadziła Ewa Frąckowiak. Jej celem było porów-nanie umiejętności studentów UTW z osobami nieuczęszczającymi na tego rodzaju zajęcia. Wyniki prowadzonych badań są o tyle interesujące, gdyż pozwalają na rzeczywistą ocenę efektywność UTW w przeciw-działaniu zjawisku wykluczenia informacyjnego.
Hipoteza postawiona przez autorkę zakładała, że uczestnicy UTW są lepiej wyedukowani w zakresie nowych technologii i częściej z nich korzystają, a także mają bardziej pozytywny ich obraz niż osoby nie
U n i w e r s y t e t t r z e c i e g o w i e k u w o b e c e - e k s k l u z j i s e n i o r ó w
141
niczące w działaniach UTW. Ogólny wniosek, który można wyprowadzićjest taki, że uczestnicy UTW w większym zakresie korzystają z komputera i Internetu niż osoby nie należące do UTW (Frąckiewicz, 2009, s. 46).
Najpopularniejszymi usługami online wśród seniorów są: poczta elek-troniczna i przeglądarki, korzysta z nich ponad połowa respondentów. Badani seniorzy korespondują najczęściej ze znajomymi i członkami rodziny. Tematyka odwiedzanych stron internetowych dotyczy, według kolejności wskazań, przede wszystkim: nauki, kultury, polityki, gospodar-ki, turystygospodar-ki, hobby, rozrywek i innych (Frąckiewicz, 2009, s. 46–52).
Natomiast ciekawa jest rozbieżność pomiędzy badanymi grupami w kwestii powodów niekorzystania z Internetu i komputera. Uczestnicy UTW wskazywali na brak możliwości dostępu do sieci lub komputera, natomiast seniorzy nienależący do uniwersytetów częściej deklarowali brak takiej potrzeby. Członkowie UTW, którzy do tej pory nie korzy-stali z sieci, częściej deklarowali chęć poznania nowych technologii w przyszłości niż ich koledzy spoza UTW (Frąckiewicz, 2009, s. 46–52). Ten aspekt został potwierdzony w badaniach przeprowadzonych przez Beatę Ziębińską, gdzie 74% seniorów uznało umiejętności korzystania z komputera za użyteczne, a 71% dostrzegło celowość i potencjał roz-wojowy w Internecie (Ziębińska, 2010, s. 274–276).
Niemniej, bez względu na przynależność do uniwersytetu, ludzie starsi pozostają nieufni wobec sieci. Traktują ją raczej jako źródło informacji i medium komunikacyjne, a nie jako narzędzie aktywnego uczestnictwa (Frąckiewicz, 2009, s. 46–52).
Wyniki powyższych badań jednoznacznie wskazują, że UTW odgrywa znaczącą rolę w przygotowaniu seniorów do uczestnictwa w społeczeństwie informacyjnym, gdyż daje możliwość zapoznania się z osiągnięciami nowej technologii. Nieobecność seniorów w Internecie, w porównaniu z innymi grupami wiekowymi, nie musi wynikać z ich niechęci do nowych techno-logii, ale braku możliwości zdobycia potrzebnej wiedzy. Tym samym rola UTW w przeciwdziałaniu e-wykluczeniu nigdy nie była tak duża.
Zakończenie
Życie w społeczeństwie informacyjnym implikuje konieczność posiada-nia umiejętności obsługi nowych technologii, a ich brak jest przyczyną marginalizacji. Jedną z grup społecznych, która jest zagrożona e-wyklu-czeniem, są osoby starsze. Z roku na rok rośnie liczba seniorów
korzysta-E d u k a c j a o s ó b s t a r s z y c h w z a k r e s i e n o w y c h m e d i ó w
jących z nowych technologii, jednak wzrost ten nie jest na tyle duży, aby wyeliminować niebezpieczeństwo e-ekskluzji. W związku z powyższym ważną rolę w przeciwdziałaniu informatycznemu wykluczeniu pełnią UTW, które oferują zajęcia przygotowujące do korzystania z rozwiązań nowej technologii. Jak wskazują wyniki badań działania prowadzone przez UTW są efektywne i spełniają swoje zadanie. Niemniej, należy zaznaczyć, że członkowie uniwersytetu to szczególna grupa seniorów – to osoby zazwyczaj dobrze wykształcone, społecznie aktywne, które na wcześniejszych etapach życia wyrobiły w sobie nawyk ciągłego podnosze-nia swoich umiejętności. Wyzwaniem dla UTW jest zatem dotarcie do reszty seniorów i przygotowanie ich do życia w społeczeństwie wiedzy.
Literatura
Batorski D., 2011, Korzystanie z technologii komunikacyjno-informatycznych,
w: J. Czapiński, T. Panek (red.), Diagnoza społeczna 2011. Warunki i jakość życia Polaków, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa.
Czapiński J., Panek T. (red.), 2011, Diagnoza społeczna 2011. Warunki i jakość życia Polaków, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa.
Czerniawska O., 2007, Szkice z andragogiki i gerontologii, Wydaw. Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, Łódź.
Czerniawska O., 2009, Uniwersytet Trzeciego Wieku, 30 lata działania. Przemiany, dylematy i oczekiwania w epoce ponowoczesnej, „Chowanna” t. 2.
Dzięgielewska M., 2002, Człowiek dorosły w społeczeństwie informatycznym, w: E. A. Wesołowska (red.), Edukacja dorosłych w erze globalizmu, Novum, Płock.
Frąckiewicz E., 2009, Wpływ Internetu na aktywność seniorów z punktu widze-nia strategii budowawidze-nia społeczeństwa informacyjnego i2010, Centrum Europejskie Natolin, Warszawa.
Halicki J., 2000, Edukacja seniorów w aspekcie teorii kompetencji. Studium historyczno-porównawcze, Trans Humana, Białystok.
Malewski M., 2000, Modele pracy edukacyjnej z ludźmi dorosłymi, „Teraźniej-szość– Człowiek– Edukacja”, nr 1 (9).
Półturzycki J., 2008, Edukacja ustawiczna w ujęciu Roberta Kidda, Jacques’a Delorsa i polskiej strategii z 2003 roku, w: Edukacja ustawiczna. Wymiar teore-tyczny i prakteore-tyczny, w: S. Kwiatkowski (red.), Wydaw. Instytutu Technologii Eksploatacji – PIB, Warszawa.
Wesołowska E. A. (red.), 2002, Edukacja dorosłych w erze globalizmu, Novum, Płock.
Ziębińska B., 2010, Uniwersytety Trzeciego Wieku jako instytucje przeciwdzia-łające marginalizacji osób starszych, „Śląsk”, Katowice.
Źródła internetowe
Oficjalna strona programu Grundtvig, http://grundtvig.org.pl/index.php/ida/2/ [dostęp: 29.11.2011].
Komfortowe funkcjonowanie osób starszych w społeczeństwie informacyjnym, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2007:0332:FIN:PL: PDF [dostęp: 28.11.2011].
Półturzycki J., 2004, Źródła i tendencje rozwojowe edukacji ustawicznej, „e-mentor”, nr 5 [online], http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=7&id=97 [do-stęp: 10.11.2011].
Keywords
University of Third Age, e-exclusion, e-marginalization, seniors, Lifelong Learn-ing, society of knowledge.
Summary
The article presents the role of the Third Age University in counteracting the effects of e- exclusion of the elderly. The relationship of Lifelong Learning with the society of knowledge was presented. It was shown the research results on technological competence of seniors. The paper presents new trends in research conducted by participants of UTA and shown their relation with e-marginalization. There is an example of course which prepare seniors to using new technology.
E-usługi oraz e-rozwiązania
dla osób w „złotym wieku”
S e n i o r z y w b l o g o s f e r z e ? O d „ c y f r o w y c h i m i g r a n t ó w ” . . .
147
Opozycyjne zestawienie znaczeń „cyfrowych imigrantów” z „cyfrowymiautochtonami”1 kojarzonych skądinąd z cudzoziemcem osiedlającym
się w jakimś kraju (Szymczak, 1999, s. 728) oraz z tubylcem, rdzennym mieszkańcem (ibidem, s. 93) niewątpliwie inspiruje do refleksji nad istotą i charakterem zachodzących współcześnie przeobrażeń społecz-no-kulturowych.
Intencją odniesienia się do tych obcobrzmiących terminów jest chęć zwrócenia uwagi na zjawisko mentalnego formowania się mło-dych generacji wzrastających od najwcześniejszych lat w rzeczywisto-ści wirtualnej i ciągłego utrwalania się różnic międzygeneracyjnych kreujących głębokie podziały społeczne, których źródłem są nie tyle nowe technologie, ile raczej odmienny stosunek do nich i gotowość do codziennego aktywnego uczestniczenia w przestrzeni mediów sie-ciowych. Paradoksalnie przed największym wyzwaniem związanym z zaakceptowaniem i zaadaptowaniem się do nowych warunków spo-łecznego egzystowania stoją te generacje, które te zmiany wykreowały. Wszak, to właśnie te generacje w poprzednich trzech dekadach twórczo rozwijały i wdrażały do praktyki społecznej rozwiązania, które dzisiaj zaliczamy do postępu technicznego, warunkującego rozwój cywilizacyjny współczesnych społeczeństw, wkraczających w epokę informacyjną. Ze względu na barierę mentalną, związaną z koniecznością zmiany 1 Inspiracją do posłużenia się ujętymi w tytule terminami: cyfrowi imigranci i autochtoni stała się praca M. Prensky’ego pt. Digital Natives, Digital Immigrants. Part II, „On the Horizon” 2001, t. 9, nr 6, NB. University Press.