Badania folklorystyczne zgodnie po
twierdzają, że baśń jest najstarszym i naj
trwalszym wytworem kultury ludowej. W y rastała i rozwijała się bujnie we wszystkich kręgach kulturowych i krajach starożytne
go świata: Mezopotamia, Egipt, Indie. Chi
ny, Bliski Wschód, Grecja, Rzym, Afryka, Meksyk... Wyrażała odwieczne niepokoje, marzenia i dążenia człowieka, tłumaczyła i porządkowała niepojęty i pełen tajemnic świat, wyjaśniała sens ludzkiej egzystencji.
Z racji funkcjonowania w kanale oralnym ulegała nieustannym modyfikacjom i trans
formacjom (w najnowszych czasach także reinterpretacjom), a jej wyrazistą cechę sta
nowi między innymi wędrowność tematów, m otywów i wątków, związa nych general nie z istnieniem każdej istoty ludzkiej w dowol
nej czasoprzestrzeni naszego świata. Stąd wciąż odkrywamy szereg zbieżnych elemen
tów treściowych w baśniach, mitach i legen
dach różnych krajów, nierzadko bardzo od
ległych od siebie w czasie i przestrzeni.
I tak na przykład w jednej ze starożyt
nych bohaterek egipskiej opowieści nie sposób nie dostrzec podobieństwa do za
korzenionej w kulturze europejskiej baśni o Kopciuszku, którego dzięki zgubionemu pantofelkowi odnajduje i poślubia króle
wicz. Przywołuje tę egipską legendę (baśń?) jeden z najpopularniejszych pisarzy francu
skich, Christian Jacq (ur. w 1947 roku), autor wielu powieści historycznych o starożytnym Egipcie wydanych w blisko milionowych na
kładach w trzydziestu krajach1. Zamieszcza ją w dokumentalnej książce pt. Egipcjanki2, w której odtwarza - o ile to możliwe - dzieje wybitnych kobiet Egiptu faraonów. Posiada
ły one status równy mężczyznom zarówno w dziedzinie materialnej, jak i duchowej. By
ły kapłankami, świątynnymi muzykantkami, wezyrami, skrybami, małżonkami faraonów, a także faraonami. Posiadały niezależność materialną i mogły dowolnie dysponować swoimi majątkami, co w porównaniu z in
nymi starożytnymi kulturami było swoistym ewenementem. Odtwarzając dzieje staro
żytnych bohaterek, zwraca autor uwagę na fakt, że wobec powtarzających się imion wybitnych kobiet Egiptu nie sposób często jednoznacznie wyznaczyć ich tożsamość.
W licznych opracowaniach historycznych jest sporo w tym względzie nieścisłości i po
mieszania. I tak też jest po części w przypad
ku protoplastki naszego Kopciuszka.
W gąszczu wybitnych kobiet z czasów faraonów powszechną uwagę zwracają dwie spopularyzowane postacie: przebie
gła Kleopatra i piękna Nefertiti. Niewiele jednakże możemy powiedzieć o innych ko
bietach podziwianych przez swoich współ
czesnych. Do nich należą między innymi Ni- tokris i Rodopis zwana „Różanolicą” (matka i córka?). Obie były blondynkami o jasnej cerze i z tego powodu wielbiono je za uro
dę. I to właśnie z Nitokris-Rodopis (jedna czy dwie postacie?) związana jest interesu
jąca nas opowieść. Tak oto przytacza ją au
tor Egipcjanek:
Pewnego razu, gdy młode dziewczę zaży
wało kąpieli w Nilu, sokół (święty ptak Horusa, protektora władzy królewskiej) porw ał jeden z jej sandałków i poleciał z nim aż do Memfis, gdzie rezydował faraon, i tam upuścił sanda
łek na kolanach władcy. Król - wyobraziwszy sobie na podstawie wym iarów i wytworności sandałka, jak piękna i delikatna musiała być
stópka, którą obuwał - zarządził w całym kró
lestwie poszukiwanie właścicielki.
Poszukiwania zostały wnet uwieńczone sukcesem i wysłannicy królewscy sprowadzi
li piękną dzieweczkę przed oblicze króla - ten z m iejscazakochał się w niej bezpamięci i bez
zwłocznie pojął za żonę3.
Oczywiście, po śmierci ta protoplastka Kopciuszka dostąpiła przywileju pochowa
nia w królewskiej piramidzie, a i do dzisiaj w Gizie, koło piramidy Mykerinosa, w bla
sku zachodzącego słońca przechadza się jej duch, który strzeże monumentu.
Podobieństwo przytoczonej opowieści egipskiej i baśni o Kopciuszku realizuje się poprzez wspólny motyw zgubionego pan
tofelka, co prowadzi do poszukiwania je go właścicielki i poślubienia pięknej dziew
czyny przez władcę. W ytworny pantofelek (w Kopciuszku - złoty) jest symbolem uro
dy, wdzięku, erotyzmu. Wprawdzie słownik Kopalińskiego nie wyjaśnia tej symboliki, ale niektórzy skłonni są przypisywać dam
skim pantofelkom rolę szczególną w rela
cjach damsko-męskich. Może i tu trzeba by szukać przyczyn tradycyjnego krępowania stóp przez Chinki i Japonki, dla których ma
leńka stopa zawsze była wyrazem wdzięku i elegancji?
I na koniec trzeba stwierdzić, że w ogrom
nym i przebogatym obszarze tekstów fan
tastycznych, obejmujących różnorakie krę
gi kulturowe, nie brak wielu podobnych do przytoczonego przykładów świadczących 0 tym, że wyrastały one z uświadamianych lub częściej podświadomych wyobrażeń 1 tęsknot wspólnych wszystkim ludziom.
1 Ch. Jacq jest autorem trylogii Egipski sędzia (Zamordowana piramida, Prawo pustyni, Sprawiedliwość wezyra), cyklu o Ramzesie Wielkim oraz powieści: Czarny faraon, Na tropie Tutencha- mona, Ostatnia świątynia, Królowa Słońce.
2 Ch. Jacq, Egipcjanki, z francuskiego prze
łożyła Barbara Tkaczow, Warszawa 2008, s. 350, ryciny.
3 Tamże, s. 46.
Z RÓŻNYCH
W ®
^ SZUFLAD
M aria O lesiak
o d c z w a r t e g o r o k ub e z k s ią ż e c z k ia n ik r o k u
Gminna Biblioteka Publiczna do wrześ
nia 2008 roku była jedyną Instytucją Kul
tury na terenie Gminy Kije. Bibliotekarze starają się, aby jej misja nie ograniczała się tylko do świadczenia usług informacyjnych i udostępniania zbiorów, ale by praca Bi
blioteki była iskierką rozpalającą życie kul
turalne lokalnej społeczności. Bibliotekarze robią wszystko, aby książka dotarła do każ
dego, kto chce czytać lub słuchać czytania.
Osobom starszym, niepełnosprawnym do
starczamy książki do domu na zamówienie telefoniczne.
Z młodzieżą i dziećmi szkolnymi orga
nizujemy lekcje biblioteczne, pasowanie na czytelnika, spotkania autorskie. Dla czytelników, mieszkańców naszej Gminy, zainicjowaliśmy przywieziony ze Szwecji pomysł podarowania pierwszej książecz
ki z biblioteki pod hasłem „Od czwartego roku bez książeczki ani kroku” (po raz pierw
szy w woj. świętokrzyskim). Na głośne czy
tanie połączone z ilustrowaniem bajek
Fot. Maria Olesiak
zaproszone zostały wszystkie maluchy z te
renu gminy, które ukoń czyły czwarty rok ży
cia. Blisko 60 dzieci z rodzicami wzięło udział w spotkaniu, na które zaproszono przed
stawicielkę Fundacji ABC XXI - Cała Polska czyta dzieciom Joannę Górską, Wójta Gmi
ny Krzysztofa Słoninę, przedstawicielki W o jewódzkiej Biblioteki Publicznej w Kielcach Halinę Panek i Halinę Kruszczak, ilustratorkę książeczki Opowieści z Leśnej Polanki - Edy
tę Woźniak. W spotkaniu uczestniczyli rów
nież przedstawiciele Urzędu Gminy,
Zespo-Fot. Maria Olesiak
łu Placówek Oświatowych oraz Gminnego Centrum Kultury.
Maluchy i ich opiekunowie mieli okazję poznać kulisy działalności Fundacji ABC oraz wartość idei codziennego głośnego czyta
nia dzieciom.
Aby w uroczysty sposób rozpocząć przygodę maluchów z czytaniem, zapro
szeni goście oficjalnie wręczyli każdemu dziecku pam iątkowe dyplom y, gadżety i foldery Fundacji ABC oraz ilustrowane książeczki Opowieści z Leśnej Polanki autor
stwa Katarzyny Kusztal. Zachęcając dzie
ci do dalszej lektury, Wójt Krzysztof Sło
nina podkreślił znaczenie codziennego
Fot. Maria Olesiak
czytania i zaprosił do wspólnego w ysłu
chania jednej z opowiastek. W rolę lektora wcieliła się ilustratorka WBP, równolegle zaś dzieci mogły przyglądać się procesowi po
wstawania ilustracji książkowych. Dodatko
wą atra kcją był spektakl teatral ny Kopciuszek w wykonaniu grupy „Bez kurtyny” z Gimna
zjum w Kijach.
Na zakończenie czterolatki zostały za
proszone na słodki poczęstunek.
Fot. Maria Olesiak
ABSTRACT
The second issue of Guliwer, similarly to the previous one, is partly dedicated to the 70th anniversary of the outbreak of World War II. This is why in both sections: „Inscribed in Culture" and „Jo y of Reading" there are to be found articles covering this subject.
The opening article of the issue, written by Beata Gdak, contains an in-depth discus
sion of war literature for children and youth. Edyta Korepta recalls the history of the Scouts called „M ury" in Ravensbruck Concentration Camp. A different point of view on the topic is given by Dorota Sochocka who discusses comic books about the Warsaw Uprising.
In the section „Inscribed in Culture" we present an article by Jolanta Szcześniak Ghosts o f the past in Mieczysława Buczkówna's prose, an essay by Małgorzata Kucharska discussing Anna Świrczyńska's poetry in the Płomyk Weekly, and a very personal memory by Joanna Papuzińska Children o f Warsaw.
In the section „Jo y of Reading" a number of books are discussed, including Wanda Żółkiewska's Ślady rysich pazurów (text by Sylwia Gajownik), Maria Kann's Dujawica (text by Grażyna Lewandowicz-Nosal) and Aleksander Janowski's Samolotem nad Polską (text by Janusz Dobrzyński). The section also contains articles by Danuta Świerczyńska-Jelonek about Teresa Bogusławska - the youngest poet in wartime Warsaw - and by Henryka An
drzejczak dedicated to Anna Kamieńska's book Żołnierze i żołnierzyki.
A motif of war did not completely dominate the current issue of Guliwer. As usual, there are to be found reviews of recent publications, interviews and opinions about new books. Izabela Mikrut interviews Marcin Pałasz - a young author of books for children and youth, and Eliza Piotrowska discusses a book Nic by Maria Marjańska-Czernik (the section
„Jo y of Reading").
The section „On the Bookstore Counters" contains a number of reviews of recently published books. We reviewed new works by Polish authors (including Renata Opala, Ma
riusz Niemycki, Roksana Jędrzejewska-Wróbel, Paweł Beręsewicz, Agnieszka Tyszka, Piotr Rowicki and Dorota Zawadzka. A few books by foreign authors (including Jana Frey, C. Bjo- rk, L. Anderson, F. D'Adamo) have been also reviewed.
In the section „Between a Child and a Book" we included a bibliography of works by Zofia Urbanowska prepared by Alina Zielińska. The section also contains an article by Zo
fia Adamczykowa An Egyptian precursor o f Cinderella and a text by Maria Olesiak who wro
te about a campaign „Four and older - don't move without a book". We recommend the issue and wish you a pleasant reading.
Transl. Agnieszka Koszowska
Rada naukowa:
prof. Joanna Papuzińska - Przewodnicząca (Warszawa) prof. Alicja Baluch (Kraków)
prof. Krystyna Heska-Kwaśniewicz (Katowice) dr Grażyna Lewandowicz-Nosal (Warszawa) prof. Irena Socha (Katowice)
dr Magdalena Ślusarska (Warszawa)
Zespół redakcyjny:
prof. Jan Malicki - redaktor naczelny - tel. (32) 208 38 75 mgr Magdalena Skóra - zastępca redaktora naczelnego mgr Aneta Satława - sekretarz redakcji - tel. (32) 208 37 18 Korekta: Barbara Meisner
Skład i łamanie: Jolanta Mierzwa Projekt okładki: Marek J. Piwko
Na okładce wykorzystano ilustrację Gabrieli Garbuz, lat £5
Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Zrealizowano w ramach Programu Operacyjnego Promocja Czytelnictwa ogłoszonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
ISSN 0867-7115
Dyżury redakcji:
poniedziałek, środa, piątek - (od godz. 10.00 do 12.00)
Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji tekstów i skrótów nadesłanych materiałów oraz do nadawania własnych tytułów. Za skutki ogłoszeń redakcja nie odpowiada.
Adres redakcji:
Biblioteka Śląska Redakcja „Guliwera”
Plac Rady Europy 1, 40-021 Katowice tel./fax (32) 208 37 20
e-mail: guliwer@bs.katowice.pl Wydawca:
„Śląsk” Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe
al. Ligonia 7, 40-036 Katowice, tel. biuro (032) 25 80 756, 25 81 913 fax 25 83 229, dział handlowy 25 85 870
e-mail: biuro@slaskwn.com.pl, handel@slaskwn.com.pl http://www.slaskwn.com.pl