Egzamin gimnazjalny – część humanistyczna

6.3.1. Zmiany trudności egzaminu w latach 2002–2013

Podobnie jak to miało miejsce w przypadku części matematyczno-przyrodniczej egzaminu gimnazjalnego, tak i w części humanistycznej w roku 2012 wprowadzono zmianę, która zwiększała liczbę punktów, jakie można uzyskać z tej części egzaminu w porównaniu z latami 2002–2011. Zmiana w przypadku części humanistycznej była jednak inna niż dla części matematyczno-przyrodniczej. Po pierwsze, rozszerzenie skali było wyraźniejsze – punktacja wzrosła o 30%, z 50 punktów przed 2012 rokiem do 65 punktów od 2012 doku. Po drugie maksymalna punktacja w części humanistycznej od 2012 roku jest stała – gdy w części matematyczno-przyrodniczej zmienia się oscylując wokół 56 punktów. Opisane różnice jednak nie mają znaczenia w kontekście tego jak wpływają one na interpretację różnic między rozkładami wyników obserwowanych otrzymanych na egzaminach w latach 2002–2011, a rozkładami wyników w tych latach wyrażonymi na skali zrównanej do roku referencyjnego 2012. Trzeba pamiętać, że wspomniane wyniki są wyrażone na skalach o różnej maksymalnej możliwej do uzyskania liczbie punktów i średnie nie przekładają się w sposób bezpośredni na porównywalną informację o łatwości testu – aby wnioskować o łatwości należałoby podzielić średnią przez odpowiadające jej maksimum skali.

85 90 95 100 105 110 115 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 w yn ik w cz ęs ci m at em at yczn o -p rzy ro d n icze j rok

Rysunek 6.6. Rozkłady wyników obserwowanych z części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego w latach 2002-2014. Pełne słupki odnoszą się do niezrównanych wyników egzaminacyjnych, zrównane wyniki przedstawiono za pomocą słupków pustych

Zaznaczywszy wątek o różnicy rozpiętości skal między latami 2002–2011 a 2012–2013 (oraz 2014), możemy bez większych wątpliwości stwierdzić, porównując różnice między średnimi obserwowanych wyników zrównanych do roku 2012 oraz średnimi surowych wyników obserwowanych (zob. Rysunek 6.6), że obserwowane znaczne fluktuacje w surowych średnich wynikach z egzaminu między latami są przede wszystkim odzwierciedleniem różnic w ich łatwości. Jest to obserwacja analogiczna do wcześniej omawianych przypadków sprawdzianu oraz części matematyczno-przyrodniczej egzaminu gimnazjalnego.

Należy zauważyć, że dwa roczniki z analizowanego okresu 2002–2011, które najbardziej odstawały na tle pozostałych lat, czyli rok 2004 ze średnią 27,1 oraz 2011 ze średnią 25,5, przestają się w ogóle wyróżniać na tle pozostałych, gdy ich poziom umiejętności porównuje się z innymi latami na skali części humanistycznej z roku 2012. Na skali surowych wyników 0–50 punktów, średnia w roku 2004 była o 4,8 punktu niższa niż w roku 2003 oraz aż o 6,2 punktu niższa niż w roku 2005. Informacja ta kontrastuje z obrazem jaki wyłania się dla tych trzech roczników, gdy wyniki są wyrażone na szerszej, 0–65 punktów, skali wyników zrównanych do roku 2012, gdzie w 2004 mamy średnią wyższą o 0,2 punktu niż w 2003 oraz o tyle samo niższą niż w 2005. Podobnie w roku 2011, na krótszej, niezrównanej skali mamy wynik niższy o 5 punktów względem roku 2010 oraz niższy aż o 6,3 punktu względem roku 2009, natomiast na dłuższej, zrównanej skali mamy różnice rzędu 1,5 punktu oraz 0,3 punktu, przy czym ostatnią o przeciwnym zwrocie. Należy wyciągnąć stąd wniosek, że procedury kontroli trudności egzaminów w latach 2002–2011 nie działały skutecznie, dopuszczając do znacznych różnic poziomu trudności części humanistycznej egzaminu między latami.

Pozytywnym obrazem wyłaniającym się z analizy przedstawionych przez Rysunek 6.6 rozkładów i ich parametrów jest względna stabilność średniego surowego wyniku w latach 2012–201424, która sugeruje, że wraz z nową formułą egzaminu w przypadku części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego wprowadzono skuteczne procedury kontroli trudności egzaminu. Na tle części matematyczno-przyrodniczej egzaminu gimnazjalnego za pozytywną cechę rozkładów wyników egzaminacyjnych w latach 2012–2014 należy uznać również ich bardziej zbliżony do normalnego kształt (por. Rysunek 6.3 oraz Rysunek 6.4 wraz z komentarzem).

Czytelnika zainteresowanego przeliczeniem wyników z dowolnej części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego w latach 2002–2013 na wyniki w teście z roku referencyjnego odsyłamy do Aneksu 1.

6.3.2. Wyniki w latach 2002–2013 na skali zmiennej ukrytej

Tabela 6.4 oraz Rysunek 6.7 przedstawia informacje o parametrach charakteryzujących rozkład umiejętności mierzonych poprzez część humanistyczną egzaminu gimnazjalnego na skali zmiennej ukrytej. Analizując szerokości przedziałów ufności wokół średniej można zauważyć wiele różniących się, nawet z roku na rok, porównań. Wyróżnić należy okres od 2003 do 2006 roku, w którym poziom umiejętności jest stabilny, co kontrastuje z obrazem jaki wyłaniałby się gdyby analizować jedynie surowe wyniki egzaminacyjne (por. przedostatni wykres – Rysunek 6.6). Uczniowie zdający pierwszy egzamin w 2002 odznaczają się względem analizowanego okresu wyższym poziomem umiejętności

24 Mimo iż rok 2014 nie jest objęty procedurą zrównywania, to analizując wielkości zmian średniej testu referencyjnego między latami 2002–2013 można przypuszczać, że łatwość testu 2014 jest zbliżona do łatwości testów w latach 2013 oraz 2012. Takie przypuszczenie byłoby nieprawdziwe jedynie gdyby zmiana poziomu umiejętności uczniów w roku 2014 była wyjątkowo silna na tle tych zaobserwowanych w latach 2002–2013, jednak przesłanek do zakładania takiej hipotetycznej, silnej zmiany poziomu umiejętności w roku 2014 brak.

humanistycznych, o około 2 punkty na skali o SD=15, jednak trzeba mieć na względzie iż był to pierwszy egzamin i nie do końca wiadomo na ile wszystkie procedury jego przeprowadzenia były zachowane w sposób rzetelny. Następnie można wyróżnić okres corocznych wahań poziomu umiejętności przypadających na lata 2007–2012, w którym to okresie obserwujemy naprzemienny spadek i wzrost poziomu umiejętności o około 2 punkty, który przekracza próg istotności statystycznej, jednak jest dość trudny do wytłumaczenia. Poziom umiejętności ostatnich trzech roczników (2011–2013) tworzy natomiast trend wzrostowy. Uczniowie z każdym rokiem uzyskują istotnie statystycznie wyższy wynik, poczynając od średniej 97,5 w roku 2011, na średniej 100,8 w roku 2013 kończąc. Patrząc na długookresowe zmiany na przedziale 2002–2013 należy jednak zasadniczo uznać poziom mierzonej umiejętności za względnie stały.

Zauważamy również, iż z kilkoma wyjątkami (lata 2004 oraz 2007), rozproszenie wyników zmiennej ukrytej (zob. Tabela 6.4) przed rokiem 2011 było statystycznie istotnie niższe niż w ostatnich trzech analizowanych rocznikach, gdzie notujemy wartości rzędu 15–15,7.

Tabela 6.4. Średnia oraz odchylenie standardowe zmiennej umiejętności dla części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego w latach 2002–2013, wyniki zrównane na skali 100; 15 zakotwiczone w roku 2012 Rok egzaminu Średnia ^Błąd standard. 95% przedział ufn. Odch. stand. Błąd standard. 95% przedział ufn. dolna gr. górna gr. dolna gr. górna gr.

2002 100,6 0,42 99,8 101,4 14,2 0,48 13,3 15,2 2003 98,3 0,25 97,8 98,8 13,7 0,32 13,1 14,3 2004 98,5 0,32 97,9 99,2 15,2 0,44 14,4 16,1 2005 98,9 0,30 98,3 99,5 13,6 0,36 12,9 14,3 2006 98,7 0,26 98,2 99,2 13,0 0,32 12,4 13,6 2007 96,5 0,32 95,8 97,1 15,4 0,43 14,6 16,3 2008 98,9 0,26 98,3 99,4 14,0 0,34 13,3 14,6 2009 96,9 0,26 96,4 97,4 13,2 0,32 12,6 13,8 2010 99,3 0,27 98,8 99,8 13,1 0,33 12,5 13,8 2011 97,5 0,21 97,1 97,9 15,7 0,29 15,1 16,3 2012 100,0 – – – 15,0 – – – 2013 100,8 0,21 100,4 101,2 15,7 0,30 15,1 16,3

Rysunek 6.7. Średnie zrównane wyniki dla części humanistycznej egzaminu gimnazjalnego na skali 100;15 wraz z 95% przedziałem ufności

W dokumencie produkty EE (Stron 97-101)