Kwes ą niezwykle istotną jest nowe podejście do tworzenia innowacji odpo-wiedzialnych, w tym ekoinnowacji, które wiąże proces ich tworzenia ze sferą badań i rozwoju (b+r). Mowa jest zatem o odpowiedzialnych badaniach i in-nowacjach (RRI, responsible research and innova on), jako interaktywnym procesie z uwzględnieniem odpowiedzialności aktorów społecznych i inno-watorów, biorąc pod uwagę aspekty etyczne, sustainability oraz atrakcyjność społeczną w kontekście marke ngowym. Szczegółową defi nicję zawarto w opracowaniu Kreowanie odpowiedzialnego biznesu54. Wspomniane podej-ście proponuje Komisja Europejska55, która wymienia 6 głównych kierunków RRI. Stanowią je: zaangażowanie (engagement), równość płci, edukacja na-ukowa (science educa on), etyka, otwarty dostęp i zarządzanie (nadzór,
go-vernance)56. Główne kierunki wyróżniono w oparciu o trafność (relevance),
odporność (robustness) i bogactwo danych (data richness)57. RRI obejmuje
52 Jing-Wen Huang, Yong-Hui Li, Green Innova on and Performance: The View of
Organi-za onal Capability and Social Reciprocity, „Journal of Business Ethics” 2017, Vol. 145,
No. 2, s. 309–324.
53 Ching-Hsun Chang, The Determinants of Green Product Innova on Performance, „Cor-porate Social Responsibility and Environmental Management” 2016, Vol. 23, No. 2, s. 65–76.
54 A. Chodyński, Kreowanie odpowiedzialnego…, op. cit., s. 204.
55 Towards Responsible Research and Innova on in the Informa on and on Technologies and Security Technologies Fields, ed. R. von Schomberg, European
Commission, Brussels 2011, h ps://philpapers.org/archive/VONTRR.pdf [dostęp: 4.01.2018].
56 Regula on (EU) No. 1291/2013 of the European Parliament and of the Council of 11 December 2013 establishing Horizon 2020 – the Framework Programme for Research and Innova on (2014–2020) and repealing Decision No. 1982/2006/EC Text with EEA re-levance, h ps://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32013R1291 [dostęp: 4.01.2018].
57 European Commission, Metrics and Indicators of Responsible Research and Inno-va on, Progress Report D.3.2., September 2015, h
ps://www.rri-tools.eu/docu-także kwes e szacowania technologii oraz aspekt wykorzystywania zasad normatywnych/etycznych przy jej projektowaniu. Podkreśla się również rolę interesariuszy58. Realizacja RRI oznacza zastosowanie następujących założeń, jako funkcjonalnych wymagań w projektowaniu i rozwoju nowych badań, produktów i usług:
1) inicjowania i włączania się do procesu badań i innowacji, które wiążą się z osiąganiem – już na etapie wstępnym – istotnej wiedzy o konsekwen-cjach uzyskiwanych rezultatów działań i zakresie (obszarze) dostępnych opcji;
2) skutecznego (efektywne, eff ec vely) oceniania zarówno rezultatów, jak i opcji w odniesieniu do wartości moralnych; zaliczają się do nich bez ogra-niczeń: dobrobyt (wellbeing), sprawiedliwość (jus ce), równość
(equali-ty), prywatność (privace), autonomia (autonomy), bezpieczeństwo (safe-ty), ochrona (securi(safe-ty), sustainability, wytłumaczalność (accountabili(safe-ty),
demokracja (democracy) oraz efektywność (effi ciency)59.
Rozpatruje się wykorzystanie synergicznego oddziaływania tandemu procesów: innowacyjnego oraz legitymizacji do realizacji odpowiedzialnych innowacji60.
Jerzy Gwizdała i Karol Śledzik, w oparciu o prace różnych autorów, jako podejście naukowe wskazują na siedem wymiarów pojęciowych RRI. Są nimi: 1) inkluzja (wiąże się z angażowaniem interesariuszy na wczesnych etapach
badań i procesu innowacji);
2) antycypacja (wiąże się z przewidywaniem przyszłości; dotyczy wpływu technologii, także negatywnego);
3) reakcja (responsiveness, wiąże się z ryzykiem stosowania nowych techno-logii);
4) refl eksja (odnosi się do publicznego dialogu i współpracy naukowej, pu-blicznej oraz antycypacji);
5) sustainability;
6) troska (dotyczy niepewności społecznych odnośnie technologii i inno-wacji);
7) wymiar ekonomiczny (dotyczy rozwoju ekonomicznego; ma wymiar pu-bliczny i odnosi się do fi rm oraz interesariuszy).
ments/10184/47609/MORRI-D3.2/aa871252-6b2c-42ae-a8d8-a8c442d1d557 [dostęp: 4.01.2018].
58 A. Chodyński, Kreowanie odpowiedzialnego…, op. cit., s. 203–205.
59 M. Davis, K. Laas, „Broader Impacts” or „Responsible Research and Innova on”? A
Com-parison of Two Criteria for Funding Research in Science and Engineering, „Science and
Engineering Ethics” 2014, Vol. 20, No. 4, s. 963–983.
60 A. Chodyński, Odpowiedzialna innowacyjność przedsiębiorstwa oparta o synergię
proce-sów: innowacyjnego i legitymizacji, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas.
Pewne zachowania charakterystyczne dla RRI zanotowano również w przeszłości. Przytacza się przykład Alberta Einsteina, który w liście do pre-zydenta Roosevelta zwracał uwagę na groźbę użycia broni atomowej przez nazistów. Przywołuje się także skutki zastosowania DDT czy innych pestycy-dów lub użycie nieodpowiednich składników, np. w farbach malarskich61. Ze swoich doświadczeń zawodowych mogę przywołać prace zmierzające do wyeliminowania potencjalnych zagrożeń, z użyciem nieodpowiednich środ-ków chemicznych w tekstyliach62.
Według Komisji Europejskiej (EC) RRI obejmuje podejście całościowe w przebiegu badań i innowacji, z dopuszczeniem wszystkich interesariu-szy już na wczesnym etapie; odnosi się to do takich aktorów społecznych jak: badacze, obywatele, politycy (poli c makers), przedstawiciele bizne-su, trzeci sektor itd. Chodzi o wiedzę o konsekwencjach podejmowanych działań (oucomes) i ich znaczenie wraz z możliwymi wyborami (opcjami), a także o efektywną ocenę zarówno efektów (outcomes), jak i wyborów pod względem potrzeb społecznych i wartości moralnych. Wymienione elemen-ty wykorzystuje się do projektowania i rozwoju nowych badań, produktów i usług. Zwraca się uwagę, że w podstawowych założeniach RRI jest podob-na do CSR. Podnosi się również kwes e wpływu treści zawartych w RRI podob-na zachowania uczelni. Nastąpić może np. przesunięcie środka ciężkości ce-lów Centrum Transferu Technologii (CTT, TTO, Technology Transfer Offi ce)
z aspektów fi nansowych na wymiary zawarte w RRI. Problem RRI mieści się w programie Unii Europejskiej pt. Horizon 202063, który w ramach odpowie-dzialnych badań i innowacji uwzględnia: szersze zaangażowanie społeczne w proces badawczy, większą dostępność do wyników badań, równość płci w procesie badawczym i dostrzeżenie aspektu etycznego oraz promowa-nie nauczania zarówno formalnego, jak i promowa-nieformalnego. Zakłada się, że już na wczesnym etapie odpowiedzialnych badań i innowacji dostępna będzie wiedza o konsekwencjach uzyskiwanych wyników działań oraz dostępnych wariantach, także w ujęciu społecznym i etycznym. Proponowane są na-rzędzia dla określania możliwości nadzoru (np. przez interesariuszy) nad realizowanymi projektami badawczo-rozwojowymi, z uwzględnieniem m.in narzędzi ewaluacyjnych, zestawu dobrych praktyk i materiałów szkolenio-wych. Przykładami (dotyczącymi miejskiej reindustrializacji) mogą być inte-ligentne fabryki lub inteinte-ligentne sieci elektroenergetyczne, uwzględniające
61 J.P. Gwizdała, K. Śledzik, Responsible Research and Innova on in the Context of
Univer-sity Technology Transfer, „Folia Oeconomika. Acta Universitas Lodzensis” 2017, Vol. 2,
No. 328, s. 55–73.
62 A. Chodyński, Innowacyjność i jakość w strategii rozwoju fi rmy. Zarządzanie
produktowy-mi innowacjaproduktowy-mi ekologicznyproduktowy-mi, Wyższa Szkoła Zarządzania i Marke ngu BIT, Sosnowiec
2003, s. 153–157.
obniżenie zużycia energii, dostarczanie do systemu jej nadwyżek ze źródeł odnawialnych oraz magazynowanie tej energii64.