ekonomiczne aspekty wykorzystania biogazu z wysypisk

Efektywność ekonomiczna przedsięwzięć związanych z wykorzystaniem biogazu z wysypisk zależy między innymi od wielkości wysypiska (np. w USA za graniczne przyjmuje się wysypiska o miąższowości warstwy odpadów min. 10m) i ilości zdeponowanych odpadów (także w USA – min. 0,5 mln ton) [Po-radnik… 2009, część 9, rozdz.2]. Na efektywność tę wpływają także odległość od rynku zbytu (koszty przesyłu), cena sprzedaży wyprodukowanej energii i ciepła, źródła finansowania inwestycji.

Zachęty prawne wprowadzone w Polsce między innymi w stosunku do bio-gazu z wysypisk powodują, że inwestycje te wykazują dodatni wynik rachun-ku ekonomicznego. W rorachun-ku 2008 producent energii elektrycznej wyproduko-wanej w odnawialnym źródle energii mógł otrzymać łącznie do 377,26 zł za 1 MWh energii elektrycznej. Składnikami tej ceny są: średnia cena energii na rynku konkurencyjnym za rok poprzedni, która zgodnie z danymi Urzędu Re-gulacji Energetyki wynosiła 128,80 zł oraz wartość świadectwa pochodzenia - „zielonego certyfikatu” - ustalana zgodnie z zapisami Ustawy Prawo energe-tyczne. Producenci „zielonej energii” mogą zawierać długoterminowe kontrak-ty z zakładami energekontrak-tycznymi na sprzedaż praw majątkowych do świadectw pochodzenia bądź sprzedawać świadectwa na Towarowej Giełdzie Energii [Ćwil 2009, s. 40]. Cena jednostkowa „zielonego certyfikatu” w przeliczeniu na 1MWh na Towarowej Giełdzie Energii na sesji nr 243 z dnia 29-05-2009 wy-nosiła 249,20 zł.

Za przykład efektywnej ekonomicznie inwestycji wykorzystującej biogaz z wysypisk odpadów do produkcji energii elektrycznej można podać inwestycję zrealizowaną przez Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania sp. z o.o. w Kra-kowie, obejmującą budowę bloku energetycznego firmy Haase Energietechnik GmbH do produkcji energii elektrycznej i cieplnej z biogazu na składowisku odpadów komunalnych „Barycz” w Krakowie. Na terenie tego składowiska zlokalizowano sieć studni do odzyskiwania biogazu ze składowanych odpadów. Ujęty biogaz przetwarzany jest przez bloki energetyczne - jeden o mocy 375 kWh oraz dwa o mocy po 250 kWh na energię elektryczną i cieplną. Urządzenia te są instalacjami całkowicie zautomatyzowanymi i bezobsługowymi. Uzyska-na energia cieplUzyska-na i elektryczUzyska-na wykorzystywaUzyska-na jest do eksploatacji

kompo-stowni, sortowni oraz budynków zaplecza technicznego składowiska „Barycz”. Nadwyżki z produkcji energii elektrycznej sprzedawane są do sieci energetycz-nej. Producent uzyskuje także dodatkowe przychody z tytułu sprzedaży praw majątkowych do świadectw pochodzenia.

Studium wykonalności sporządzone dla układu technologicznego unieszko-dliwiania biogazu w bloku energetycznym w roku 1997 przez Polską Akademię Nauk wykazało wysoką efektywność ekonomiczną i rentowność projektowanej inwestycji. Oszacowano wartość kapitałową netto na poziomie 1 505 tys. zł, wewnętrzna stopa zwrotu wyniosła aż 27,9% przy stosunkowo niskim okresie zwrotu nakładów kapitałowych wynoszącym 4,8 lat. Uzyskano wysoki wskaź-nik zysku z inwestycji na poziomie 1,51 zł. Zdyskontowany koszt produkcji określono na poziomie 0,11 zł/kWh, a więc niższy niż cena przyjęta do sprze-daży do sieci (0,19 zł/kWh). Od pierwszego roku uruchomienia poprzez cały okres analizy sprawozdawczość wskazywała na osiąganie zysku netto przez in-westora. Nakłady inwestycyjne oszacowano na ok. 1 221 tys. zł (nie uwzględ-niają studni i rurociągów ujmujących gaz na składowisku). Analiza ekonomicz-na została wykoekonomicz-naekonomicz-na przy założeniach, że około 82% ekonomicz-nakładów inwestycyjnych zostanie sfinansowanych z pożyczki ekologicznej bez możliwości umorzenia, pozostała część to środki własne. Została ona sporządzona na 20 lat - okres eksploatacji biogazu zakładano na 40 lat, przyjęto najniższą wielkość średniej wydajności pozyskiwania biogazu w całym okresie projektu (z ustalonej przez ekspertów) - w sumie dla trzech etapów - 380m3/h. Założono, że rozpoczęcie eksploatacji obiektu następuje w ciągu pół roku po jego wykonaniu, analizę wykonano w cenach stałych z 1997 r., przy średnim okresie amortyzacji 20 lat i stopie dyskontowej 8%. W kosztach eksploatacji nie uwzględniono kosztów unieszkodliwiania odcieków powstających w procesie pozyskiwania biogazu. Ilość energii elektrycznej wyprodukowanej z biogazu na składowisku „Barycz” w 2005 r. pokrywa zużycie energii elektrycznej przez około 7000 mieszkańców w ciągu roku.

Inwestycje w odnawialne źródła energii charakteryzują się wysoką kapita-łochłonnością, konieczne jest więc zewnętrzne wsparcie finansowe. W progra-mach na lata 2007-2013 (Infrastruktura i środowisko) z funduszy europejskich, środków krajowych i prywatnych na finansowanie OŹE zostało przewidziane ogółem ok. 2 143 mln euro, w tym 500 mln ze środków UE [Mielczarska-Ro-gulska 2008, s. 23]. Finansowanie to obejmuje duże projekty o znaczeniu strate-gicznym (wartość minimalna projektu z zakresu wytwarzania energii elektrycz-nej w biogazowniach to 10 mln zł). Bezzwrotną finansową pomoc zewnętrzną można także uzyskać ze środków zarezerwowanych w regionalnych progra-mach operacyjnych dla mniejszych projektów realizowanych przez małe i śred-nie przedsiębiorstwa. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w strategii na lata 2009-2012 przeznaczył 1 500 tys. zł na

niskopro-centowe pożyczki (6%, stałe oprocentowanie) finansujących do 75% nakładów inwestycyjnych projektu. Okres kredytowania wynosi 15 lat. Ponadto niskopro-centowych pożyczek udzielają wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i go-spodarki wodnej oraz Bank Ochrony Środowiska.

6. uwagi końcowe

Obecnie dużą wagę przywiązuje się do ochrony środowiska, co przejawia się w poszukiwaniu odnawialnych zasobów energii. Udoskonala się istniejące i rozwija nowe technologie, które oprócz efektywności ekologicznej mają być uzasadnione ekonomicznie. Działania dostosowawcze wymagają jednak wy-sokich nakładów inwestycyjnych. Dlatego możliwości finansowania inwestycji oraz zachęty legislacyjne mające wpływ na prowadzenie działalności gospo-darczej są czynnikiem determinującym decyzję o realizacji bądź zaniechaniu inwestycji.

Pozyskiwanie biogazu z wysypisk realizuje cele ekologiczne zarówno z za-kresu zwiększania produkcji energii i ciepła w OŹE, jak również unieszkodli-wiania odpadów, w związku z tym rozwój tych inwestycji powinien być jednym z priorytetów w osiąganiu celów polityki ekologicznej. Obserwujemy w Pol-sce pewien wzrost wykorzystania biogazu z wysypisk odpadów, ale problem ten wymaga dalszych badań i zastosowania nowoczesnych urządzeń, zwłaszcza w odniesieniu do małych składowisk.

Literatura

1. Barczyński A., Możliwoci wykorzystania biogazu w systemie

dystry-bucyjnym, „Czysta Energia” 2009, nr 2 (88).

2. Ćwil M., Cenowa abstrakcja, „Czysta Energia” 2009, nr 2 (88).

3. Ćwil M., Czy warto inwestować w biogazownie rolnicze w Polsce, „Czysta Energia” 2008, nr 11(86).

4. Górka K., Perspektywy wykorzystania odnawialnych źródeł energii

w Polsce, „Zeszyty Naukowe AE”, nr 668, Kraków 2005.

5. Górka K., Wdrażanie koncepcji rozwoju zrównoważonego i trwałego, „Ekonomia i Środowisko” 2007, nr 2 (32).

6. Krzak J., Biogazownie w Polsce – nieocenione źródło energii?, BAS Biu-ro Analiz Sejmowych, Indos nr 4 (51), 19-02-2009 ISSN 1896-6659. 7. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010 r.

8. Marzec A., Œwiatowa konferencja klimatyczna COP 14, „Czysta Ener-gia” 2008, nr 11 (86).

9. Mielczarska-Rogulska M., Jak zainwestować w odnawialne źródła

10. Mikuła J., Odnawialne źródła energii w programach na lata

2007-2013, „Czysta Energia” 2008, nr 12(86).

11. Narodowy Plan Rozwoju 2007-2013 r.

12. Obidziński S., Biomasa, Odnawialne źródła energii w Małopolsce.

Po-radnik, Kraków 2007.

13. Polska Akademia Nauk, Studium wykonalnoci dla zabudowy bloku

energetycznego firmy Haase Energietechnik GmbH (Niemcy) do pro-dukcji energii elektrycznej i cieplnej z biogazu na Składowisku Odpa-dów Komunalnych „Barycz” w Krakowie, Kraków 1997.

14. Popczyk J., Wojciechowska U., Wywiad miesiąca z prof. Janem

Po-pczykiem, Przewodniczącym Polskiego Klastra 3x20, „Czysta Energia”

2008, nr 10 (84).

15. Poradnik gospodarowania odpadami – aktualizacja 2009.

16. Polityka Ekologiczna Paºstwa 2009-2013 z perspektywą do 2016 r. 17. Główny Urząd Statystyczny, Raport Energia ze źródeł odnawialnych

w 2007 r., Warszawa 2008.

18. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w spra-wie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eks-ploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów, Dz. U. 2003, nr 61, poz. 549.

19. Rozporządzenie Ministra rodowiska z dnia 26 lutego 2009 zmieniające

rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagaº dotyczących loka-lizacji, budowy, eksploatacji i zamkniêcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów, Dz.U. 2009, nr 39, poz.320.

20. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 w

spra-wie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstaspra-wienia do umorzenia œwiadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastêpczej, za-kupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonego w odnawialnych źró-dłach energii oraz obowiązku potwierdzenia danych dotyczących iloci energii elektrycznej wytworzonym w odnawialnym źródle energii”, Dz.

U. 2008.

21. Sadowski M., Pakiet Energetyczno-Klimatyczny, „Aura” 6/2008, nr 6. 22. Ustawa o odpadach z dnia 27.IV.2001, Dz. U. 2007, nr.39, poz. 251

z późn. zm.

23. Wojciechowska U., Rączka J., Wywiad miesiąca z Janem Rączką,

Pre-zesem NFOŒiGW, ”Czysta Energia” 2009, nr 4(92).

24. Zabierska J., Zabierska A., Klimat w wietle czwartego raportu IPCC, „Czysta Energia” 2008, nr 10(84).

III. OrganIzacje kOmercyjne I nIekOmercyjne w kreOwanIu rOzwOju regIOnalnegO

Krzysztof Wąsowicz*

zasaDy Funkcjonowania LokaLnego