(Uwagi czytelnika gazet),
Kto nie zdaje sobie dziś sprawy z tego, że poszczególne państwa rywalizują z sobą na śnrerć i życie i że — mimo wszel
kie pacyfizmy i federacje, jeszcze bardzo dalekie od nas — słab
szego prędzej czy później zdusi silniejszy — ten chyba jest struciem, chowającym przed niebezpieczeństwem głowę w piasek, jeśli już
•gorzej nie wyrażę śię. Mówmy i myślmy sobie co chcemy — państwa, wykazujące większą energię żywą i martwą zepchną narody nik- lejsze z całą nieubłaganą bezwzględnością żywiołu.
Ale któreż to narody są pełniejsze energji, a które bardziej anemiczne? Różni ludzie me ją różne miarki. Czy „polityk", który w piwiarni głośno dyskutuje doniosłe zagadnienia wszechświatowe, czy też mąż stanu, z tajni gabinetów wodzący nitkami tajnemi żywe marjonetki, zwane obywatelami — obaj nie mają miar ści
słych, objektywnych, wyrażalnych cyframi. Jeśli słyszysz nonsensy w guście: „Francja jest słaba, bo nie rodzą się tam dzieci — Niemcy są słabe, bo je rozbrojono — Rosja jest słaba, bo ją rozdrapali bolszewicy", wiedz, że jest to tak samo rozumne argumentowanie*
jak ustalanie siły państw wedle ilości dywizyj, które stoją pod bronią, lub ilości ton floty wojennej. Napewne. każdy inżynier obliczy ci wytrzymałość danego mostu ; tak samo nikt ci nie obli
czy energji, utajonej w kolosalnej maszynie, która nazywa się
„państwo".
Zostawmy uczonym troskę o wynalezienie wzoru na energję państwa, któryby był pewny i celowy, a zarazem bądźmy pewni, że wieki może upłyną, nim ktoś wynajdzie system obliczania energji moralnej. Tymczasem uśmiechajmy się pobłażliwie, gdy sły
szymy, że państwo NN, ma np. x czołgów i y samolotów — przyszła dopiero wojna wykaże to zagadkowe x m oralne: kto będzie miał najwięcej siły, by w tych czołgach i samolotach do
czekać Się raczej śmierci niż klęski...
Nie zabiorę się do obliczeń wytrzymałości maszyny państwo
wej choćby dlatego, że wogóle nie jestem mechanikiem... nawet
nie kuszę się o wzór ściśle naukowy, wierząc, że ostatnie słowo- będą miały czynniki irracjonalne. Ale stojąc sam zdała od poli
tyki, czytując spokojnie gazety, zbyt często okropnie nudne, chcę wam, kochani towarzysze... czytania gazet, dać coś, coby i było odmianą po strugach wody z telegramów i było próbą ujęcia pew
nych zjawisk politycznych w cyfry. Chcę przedewszystkiem dać prosty wzór na p r ę ż n o ś ć , na e n e r g j ę ż y w ą państwa.
Każdy godzi się, że im więcej ludzi w jakiemś państwie, tem więcej siły wykazuje to państwo. Małe dziecko pojmie, że 30-miljo- nowa Polska nie jest „małem państwem", a 3-miljonowa Norwegja nigdy nie będzie „mocarstwem".
Ale teraz przypomnijmy sobie, że prężność, ekspansja państw a wzrasta z gęstością jego zaludnienia. Państwo słabe, słabo zalud
nione musi wykazać raczej ekspansję wewnętrzną, raczej energję swą skierować na zagospodarowanie własnego domu i na obronę przed intruzami. Czyż więc nie aprobujecie mego wzoru, wzoru na prężność P :
P = a . b .
gdzie a oznacza miljony mieszkańców, a b ilość ludności na 1 km2?
Polska, 30-miljonowe państwo o przeciętnem zaludnieniu 70 głów na 1 km1 okazałaby
P ^ 2100.
Wyrachujmy sobie teraz P dla innych państw Europy. Oczy
wiście podani już rezultaty, aby nie zabierać miejsca szczegóło-»
wemi rachunkami. Obliczenie wykazuje, ze w Europie mamy 3 giganty ekspansji narodow ej:
Niemcy . . ■ , , 8060 Anglja . . - . . . 7200 Włochy . . , . 4600.
Obok tego państwa, których cyfry wskazują również na mo
carstwową prężność. O to:
Francja . 2840
Polska . . . . 2100 Belgja . . . . 2000 Rosja eu ro p .. . 1880 Holandja . . . 1400 Czechosłowacja 1358 Rumunja . . , 901.
Dość dużą prężność wyrachowujemy dla Hiszpanji (882), Ju- gosławji (576), Węgier (680) i Ausrji (518), Inne państwa pokazują cyfrę już bardzo niską, np. Bułgarja 255. Grecja 222 — minimalne zaś cyfry dostajemy dla państw bałtyckich i skandynawskich, wśród których Litwa przewodniczy z 96, a kończy Norwegja z c y frą. . . 24,
Nikt nie może zaprzeczyć wymowie bardzo dosadnej tych cyfr i nikt nie może obojętnie przejść obok faktu, że Niemcy czterokrotnie energją swą przeważają Polskę.
Wogóle wniosków stąd wysnuć można w iele: spisanie choćby najważniejszych wyrosłoby do rzędu dużego traktatu politycznego.
Lecz chcielibyśmy jeszcze pobawić PT. Czytelnika mową cyfr, zwłaszcza jeśli nim jest oficer rezerwy i czuje się cząstką arcy- walną siły narodowej. Z kolei więc rozpatrzmy tę część siły na
rodowej, którą daje energja przyrody. Przed chwilą obliczałem wam tę część światłości świata, która zwie się ciałem ludzkiem — tę prężność, zależną od ilości rąk i... ust, rzuconych na takie czy inne terytorjum. Teraz spróbujmy wcisnąć, lubo z gwałtem, w obrożę cyfr energję słońca, rzuconą ręką Boga na to lub owo państwo.
Energję, która poruszać może maszyny, popędzać koleje, auta czy samoloty, energię słońca, bujającą we wzroście drzew, skamieniałą w węglu, zaklętą w ropie i tę nieprzebraną energję, której do
starcza nam woda spadająca. Energja przyrody, to najpewniejsze zaopatrzenie, najmocniejszy zasób państwa. Można obliczać, ile jej być m o ż e , ale lepiej rachować, ile j e s t. Przecież tyle lat gospodarujemy na tej naszej ukochanej grudzie, a dużo energji spadającej wody ujarzmiliśmy i przeobraziliśmy na H P ?
To zaopatrzenie państwa obliczamy wedle wzoru:
Z a ~l~ P ~l~ c ~l~ d
Pod a wstawiamy miljony ton węgla, dobywanego rocznie, b tony ropy w stutysiączkach, c oznacza nam miljony H P uzyskane z „białego węgla" — z siły wodnej, d odsetek lasów, jako rezer- woaru drewna.
Ponieważ siła rozkłada się na przestrzeń i pokonuje ją, dla
tego sumę a -f - b - j - c -]- d podzielmy przez t, przez wielkość tery
torjum, wyrażoną w setkach tysięcy kilometrów; kwadratowych, albowiem każdy zgodzi się, że z dwóch państw o tej samej sumie zapasów energji, to będzie silniejsze, które ma mniejszą przestrzeń.
Opuszczam znowu szczegółowy rachunek i daję rezultat Z dla dziesięciu państw europejskich, wielkich i małych.
Belgja . . . , . 136 Anglja . . . .
Szwajcarja . . . 90 Czechosłowacja . . 44 Szwecja . . . . 25 Niemcy • . . . 25 Polska . . . - . 22 Francja . . . . 16 Włochy , . . . 10 . R o sja, ... 1*4.
Cyfry te mówią wyraźnie, ile bogactw ma np. mała Belgja w węglu, czy górskie kraiki —■ Szwecja i Szwajcarja dzięki elektry
fikacji, stwierdzają jeszcze raz wielką potęgę Anglii.
Ale jeszcze jedną mieszczą n a u k ę : że natura Rzeczpospolitą naszą obdarzyła tak hojnie, jeżeli Ogromnie gospodarczo rozwi
nięte Niemcy nie są o wiele lepiej zaopatrzone od Polski.,, Może świadomość, że mamy tyle siły napędowej w Polsce skrzepi i naszą energję -- moralną, najenniejszy skarb narodu.