Idea EWG zakładała utworzenie organizacji, w której skład mogły wejść
„wszystkie państwa przestrzegające praw człowieka, respektujące zasady demokracji i rządzące się regułami gospodarki rynkowej”112. Począwszy
109 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, art. 13.
110 R. Kuligowski, op. cit., s. 27.
111 Traktat lizboński: wprowadzenie, op. cit.
112 E. Dynia, op. cit., s. 43.
od lat 50. XX wieku, czyli od początków integracji europejskiej, do dziś (2017 r.), Wspólnoty, a następnie UE przechodziły przez 7 etapów rozsze-rzeń. Ich efektem jest dzisiejsza struktura UE obejmująca 28 państw113.
Traktaty ustanawiające Wspólnoty, pierwotnie zawarte zostały przez państwa „Szóstki”, czyli Belgię, Holandię, Luksemburg, Francję, RFN oraz Włochy. Prawie piętnaście lat po podpisaniu Traktatów Rzymskich, a do-kładniej 22 stycznia 1972 r. podpisany został Traktat w sprawie przystą-pienia do Wspólnot Danii, Irlandii, Wielkiej Brytanii oraz Norwegii. Nega-tywny wynik przeprowadzonego w Norwegii referendum sprawił, że pań-stwo to nie ratyfikowało Traktatu. Wszedł on w życie ostatecznie 1 stycz-nia 1973 r. zwiększając liczebność członków Wspólnot z sześciu do dzie-więciu.
Dnia 1 stycznia 1981 r. dziesiątym członkiem Wspólnot została Grecja.
Wtedy bowiem wszedł w życie podpisany 28 maja 1979 r. Traktat w spra-wie przystąpienia do Wspólnot tego właśnie państwa. Wspólnoty zwięk-szyły po raz kolejny swoją liczebność 1 stycznia 1986 r., kiedy weszły w życie Traktaty o przystąpieniu Portugalii i Hiszpanii, z 12 czerwca 1985 r.
Następnie już zgodnie z art. 0 Traktatu o Unii Europejskiej 24 czerwca 1994 r. podpisano Traktat o przystąpieniu Austrii, Szwecji, Finlandii i Nor-wegii. Ponownie negatywny wynik osiągnęło referendum w Norwegii i tyl-ko trzy spośród wymienionych państw zostały nowymi członkami UE, two-rząc od 1 stycznia 1995 r. z pozostałymi państwami wspólnotowo-unijną piętnastkę.
Piąte, największe rozszerzenie UE miało miejsce w 2004 r. Wtedy to do UE przystąpiły: Malta, Cypr oraz osiem krajów Europy Środowej i Wschod-niej: Polska, Czechy, Węgry, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia oraz Słowe-nia114. Celem tego rozszerzenia było ponowne zjednoczenie kontynentu po upadku muru berlińskiego oraz Związku Radzieckiego. Zainicjowano je w grudniu 1997 r. na szczycie Rady Europejskiej, a negocjacje prowadzone w oparciu o jednolite ramy negocjacyjne osobno z każdym państwem115.
W 2007 r. do UE dołączyły Rumunia i Bułgaria. Niewystarczające tempo reform w tych państwach uniemożliwiło im przystąpienie do wspólnoty państw w 2004 r. W odniesieniu do kluczowych obszarów, czyli reformy sądownictwa, walki z korupcją oraz z przestępczością zorganizowaną (za pośrednictwem „mechanizmu współpracy i weryfikacji”) monitorowanie postępów w tym obszarze ma miejsce także po akcesji do struktur
113 A. Gacka-Asiewicz, Prawo Unii Europejskiej w pigułce, C.H. Becka, Warszawa 2016.
114 E. Małszyńska, B. Gruchman (red.), op. cit., s. 106.
115 Rozszerzenie Unii Europejskiej,
http://www.europarl.europa.eu/atyourservice/pl/displayFtu.html?ftuId=FTU_6.5.1.html (online: 30.08.2017).
nych116.
Ostatnim państwem, które dołączyło do UE w 2013 r., jest Chorwacja.
Negocjacje akcesyjne z tym państwem, prowadzone były w oparciu o zao-strzone warunki, które w grudniu 2006 r. ustanowiła Rada Europejska (tzw. odnowiony konsensus w sprawie rozszerzenia).
Przystąpienie Chorwacji do struktur UE 1 lipca 2013 r. stanowi ogromną zachętę także dla innych państw Bałkanów Zachodnich. Negocjacje w spra-wie członkostwa rozpoczęły się już z Czarnogórą oraz Serbią. Status kan-dydatów do UE na dzień 3 września 2017 r. posiadają też Macedonia oraz Albania. Potencjalnymi kandydatami są także Bośnia i Hercegowina oraz Kosowo (pomimo tego, że nie wszystkie państwa członkowskie UE uznają je za samodzielne państwo).
Wnioski o przyjęcie do Wspólnoty (czy też później do Unii) złożyły też Turcja (1987 r.), Maroko (1987 r.) i Szwajcaria (1992 r.)117. Za szczególny uznać należy wniosek Maroka, które nie jest państwem europejskim i któ-rego przyjęcie wymagałoby zmiany zapisów traktatowych. W przypadku przyjęcia Turcji prawo unijne nie stanowi przeszkody, bowiem państwo to jest uznawane za kraj europejski, a Traktat o stowarzyszeniu tego państwa ze Wspólnotami z 1963 r. przewiduje wyraźnie późniejszą możliwość przy-stąpienia118.
Turcja w dalszym ciągu jest kandydatem do członkostwa (chociaż w li-stopadzie 2016 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję, w której wezwał do tymczasowego zawieszenia negocjacji akcesyjnych z tym państwem w związku z trudną sytuacją po zamachu stanu z lipca 2016 r.119). W roku 2009 wniosek o członkostwo w UE złożyła też Islandia. Jednak w 2015 r.
kraj ten wycofał swoją kandydaturę bez rozpisania referendum120.
Traktat z Lizbony pierwszy raz w historii UE, wprowadził do Traktatu o Unii Europejskiej przepis umożliwiający wystąpienia państwa członkow-skiego z organizacji. Zgodnie z art. 50 TUE, ust.1: „Każde Państwo Człon-kowskie może, zgodnie ze swoimi wymogami konstytucyjnymi, podjąć decyzję o wystąpieniu z Unii”121. Możliwość wypowiedzenia Traktatów o Unii Europejskiej (TUE) oraz o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) ma szczególny charakter, nieznany do tej pory w prawie międzynarodo-wym. Z uwagi na zaawansowany charakter integracji, państwo
116 Rozszerzenie Unii Europejskiej, op. cit.
117 J. Tyranowski, op. cit., s. 40.
118 Ibidem, s. 40.
119 Rozszerzenie Unii Europejskiej, op. cit.
120 Islandia już nie chce do UE. Wycofuje kandydaturę,
http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/islandia-wycofuje-swoja-kandydature-do-ue,523680.html (online: 30.08.2017).
121 Traktat o Unii Europejskiej, art. 50.
ce decyzję o opuszczeniu Unii, zmuszone będzie wynegocjować sobie wa-runki wystąpienia (wzorowane na uprzednio negocjowanych warunkach akcesji)122.
Z nowego zapisu skorzystała jak do tej pory Wielka Brytania. 23 czerwca 2016 r. odbyło się w tym kraju referendum w sprawie „Brexitu”, czyli ewentualnego opuszczenia UE. Prawie 52% (51,9%) obywateli Zjednoczo-nego Królestwa opowiedziało się za wyjście Wielkiej Brytanii z Unii Euro-pejskiej123, tym samym rozpoczynając proces opuszczenia przez to pań-stwo struktur unijnych.