Europejska Sieć Sądowa w sprawach cywilnych i handlowych (dalej: „Europejska Sieć Są-dowa”, „ESS”), została utworzona na mocy decyzji Rady 2001/470/WE z dnia 28 maja 2011 r.1 (dalej: „decyzja Rady 2001/470/WE”) i funkcjonuje od 1 grudnia 2002 r.2. Celem jej powołania było usprawnienie, uproszczenie i przyspieszenie współpracy sądowej między państwami człon-kowskimi3 w sprawach cywilnych i handlowych, zarówno w obszarach, do których zastosowanie miały istniejące już instrumenty, jak również tam, gdzie nie stosowano jeszcze żadnych narzędzi4. ESS powstała w związku z potrzebą dostarczania praktycznych informacji oraz ułatwienia oby-watelom UE dostępu do sądów w przypadku sporów cywilnych i handlowych rodzących skutki o charakterze transgranicznym, tj. odnoszących się do więcej niż jednego państwa członkowskie-go UE. Utworzenie jej miało bowiem na celu nie tylko usprawnienie współpracy sądowej
mię-1 Decyzja Rady 2001/470/WE z dnia 28 maja 2001 r. ustanawiająca Europejską Sieć Sądową w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. WE L 174/25 z 27.06.2001).
2 Na temat genezy ESS zob. Z.M. Doliwa-Klepacki, A. Doliwa-Klepacka, Struktura organizacyjna (instytucjonalna) Unii Europejskiej, Białystok 2009, s. 530-531.
3 Decyzja Rady 2001/470/WE obowiązuje we wszystkich państwach członkowskich oprócz Danii. Zob. art. 1 ust. 2 decyzji Rady 2001/470/WE oraz W. Sadowski, M. Taborowski, Współpraca sądowa w sprawach cywilnych, Warszawa 2011, s. 27.
4 Dz. Urz. WE L 174/25 z 27.06.2001, s. 25-26.
81
dzy państwami członkowskimi, lecz także opracowanie, uruchomienie i zagwarantowanie ciągłej aktualizacji ogólnodostępnego systemu informacyjnego o krajowych systemach sądowniczych5. Europejska sieć sądowa została ustanowiona jako jeden z etapów stopniowego tworzenia euro-pejskiego obszaru sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, zdefiniowanego po raz pierwszy przez Radę Europejską w Tampere w 1999 r.6.
• Decyzja Rady 2001/470/WE została zmieniona decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady 568/2009/WE z dnia 18 czerwca 2009 r.7, w celu wzmocnienia europejskiej sieci sądowej oraz stopniowego wdrażania europejskiego systemu e-sprawiedliwości. Istotna zmiana polegała na zwiększeniu kompetencji punktów kontaktowych w ramach ESS oraz otwar-ciu struktury europejskiej sieci sądowej na organizacje zawodowe reprezentujące zawody prawnicze: adwokatów, radców prawnych, notariuszy i komorników. Z pewnością utrzy-mywanie kontaktów zawodowych z osobami z innych państw członkowskich prowadzi do lepszej wymiany doświadczeń praktycznych i informacji dotyczących stosowania prawa unijnego oraz aktów międzynarodowych w codziennej pracy prawnika. Ponadto, nowy art. 19 decyzja Rady 2001/470/WE przewiduje, że KE raz na trzy lata będzie przedstawiać Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu sprawoz-danie na temat działalności ESS. Zmiana decyzji Rady 2001/470/WE wynikała z dążenia do skonsolidowania roli ESS w dziedzinie skutecznego dostępu obywateli do wymiaru sprawiedliwości w przypadku sporów o charakterze trans granicznym. Cele te związane są z przyjętym 5 listopada 2004 r. przez Radę tzw. programem haskim „Wzmacnianie wol-ności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskiej”,8 w którym stwierdzono, że należy podejmować dalsze działania w celu ułatwienia obywatelom dostępu do wymiaru sprawiedliwości oraz usprawnienia współpracy sądowej w sprawach cywilnych. Propozy-cję zmiany decyzji ustanawiającej ESS zawarto w planie działania Rady i Komisji z 2 czerw-ca 2005 r., służącym realizacji programu haskiego9.
Zgodnie z art. 2 decyzji Rady 2001/470/WE, w wersji zmienionej decyzją Parlamentu Europej-skiego i Rady 568/2009/WE, Europejska Sieć Sądowa składa się z:
• centralnych punktów kontaktowych wyznaczonych przez państwa członkowskie oraz -w razie potrzeby - dodatkowych punktów kontaktowych;
• instytucji i organów centralnych przewidzianych w instrumentach unijnych lub prawa mię-dzynarodowego, których stronami są państwa członkowskie, bądź też w przepisach prawa krajowego w obszarze współpracy sądowej w sprawach cywilnych i handlowych;
• sędziów łącznikowych oraz innych organów sądowych i administracyjnych odpowiedzial-nych za współpracę sądową w sprawach cywilodpowiedzial-nych i handlowych, których członkostwo w ESS jest uznane za wskazane przez państwa członkowskie do których przynależą;
5 K. Piasecki, Zarys sądowego prawa procesowego Unii Europejskiej, Warszawa 2009, s. 140.
6 Tampere European Council 15 and 16 October 1999 Presidency Conclusions, http://www.europarl.europa.eu/summits/tam_
en.htm (dostęp: 30.01.2016).
7 Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 568/2009/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. zmieniająca decyzję Rady 2001/470/WE ustanawiającą europejską sieć sądową w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. UE L 168/35 z 30.06.2009).
8 „Program Haski: wzmacnianie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskiej” (Dz. Urz. UE C 53/1 z 03.03.2005).
9 „Plan działania Rady i Komisji służący realizacji programu haskiego mającego na celu wzmacnianie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskie” (Dz. Urz. UE C 198/1 z 12.8.2005).
82
• izb zrzeszających przedstawicieli zawodów prawniczych współdziałających przy stosowa-niu aktów prawa unijnego i międzynarodowych instrumentów wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych;
• innych organów sądowych i administracyjnych, które mają kompetencje w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach cywilnych i handlowych i których udział w ESS danemu państwu członkowskiemu wydaje się wskazany.
Państwa członkowskie mają obowiązek powiadomić KE o nazwach i pełnych adresach ww.
organów, informując jednocześnie o będących w ich dyspozycji środkach komunikacji, znajomości języków obcych i – w razie potrzeby – o zadaniach specjalnych tychże organów w ramach ESS.
W lipcu 2013 r. do jednej z pięciu kategorii opisanych powyżej należało 503 członków; funkcjo-nowało też 113 punktów kontaktowych powołanych przez państwa członkowskie UE10. Aktualnie prowadzony jest przegląd zawartości strony internetowej europejskiej sieci sądowej, poprzedza-jący przeniesienie jej w całości do europejskiego portalu e-sprawiedliwość11.
Europejska Sieć Sądowa powinna realizować przede wszystkim dwa specjalne zadania wy-mienione w art. 3 ust. 1 decyzji Rady 2001/470/WE:
• ułatwienie współpracy sądowej w sprawach cywilnych i handlowych między państwami członkowskimi, w tym przez utworzenie i aktualizacja systemu informacyjnego dla człon-ków ESS;
• ułatwianie faktycznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości przez upowszechnianie in-formacji na temat unijnych i międzynarodowych instrumentów współpracy sądowej.
Na stronie internetowej Europejskiej Sieci Sądowej12 publikowane są informacje na temat aktualnie obowiązujących aktów prawnych. Ponadto ESS pomaga w zapewnieniu niezakłóconego funkcjonowania procedur o charakterze transgranicznym13 i składaniu wniosków o współpracę między państwami członkowskimi w skutecznym i praktycznym stosowaniu aktów unijnych lub konwencji obowiązujących w państwach członkowskich, a także w utworzeniu, utrzymaniu i pro-mowaniu systemu informacji dla społeczeństwa na temat współpracy sądowej w sprawach cywil-nych i handlowych w UE14. Swoje zadania – zgodnie z art. 4 decyzji Rady 2001/470/WE – Europej-ska Sieć Sądowa realizuje w szczególności poprzez:
• ułatwianie kontaktów między organami państw członkowskich właściwymi w zakresie zadań ESS,
• organizację okresowych spotkań punktów kontaktowych i członków ESS,
• opracowywanie i aktualizację informacji dotyczących współpracy sądowej w sprawach cywilnych i handlowych oraz systemów państw członkowskich.
Kluczową rolę w zakresie współpracy instytucjonalnej w ramach ESS, zwłaszcza z
punk-10 https://e-justice.europa.eu/content_about_the_network-286-pl.do?clang=pl (dostęp: 01.02.2016 r.).
11 https://e-justice.europa.eu (dostęp: 30.01.2016 r.).
12 http://ec.europa.eu/civiljustice/index_pl.htm (dostęp: 01.02.2016 r.).
13 Aby uzyskać bardziej szczegółowe informacje, należy wybrać jedną z flag znajdujących się po prawej stronie ekranu. Po znalezieniu – w oparciu o przepisy dotyczące jurysdykcji – odpowiedniego państwa członkowskiego, należy ustalić właściwy sąd, np. przy pomocy europejskiego atlasu sądowego do spraw cywilnych.
14 Art. 3 ust. 2 decyzji Rady 2001/470/WE (Dz. Urz. WE L 174/25 z 27.06.2001, s. 27) w związku z art. 1 decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady 568/2009/WE (Dz. Urz. WE L 168 z 30.06.2009, s. 37).
83
tu widzenia informowania społeczeństwa, odgrywają punkty kontaktowe wyznaczane przez poszczególne państwa członkowskie UE. W Polsce taki punkt znajduje się w strukturze Depar-tamentu Współpracy Międzynarodowej i Prawa Europejskiego Ministerstwa Sprawiedliwości15. W odniesieniu do polskiej praktyki sądowej należy zauważyć, że na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 14 grudnia 2012 r.16, do regulaminu urzędowania sądów powszech-nych dodano rozdział dotyczący współpracy tych sądów m.in. z krajowymi punktami kontak-towymi w ramach ESS. Punkty kontaktowe zapewniają ogólne wiadomości na temat unijnych i międzynarodowych instrumentów współpracy sądowej w sprawach cywilnych i handlowych oraz informacje potrzebne do współpracy z organami krajowymi i do stosowania właściwych przepisów danego państwa członkowskiego, a także ułatwiają koordynację przetwarzania wnio-sków o współpracę sądową – udzielają odpowiedzi w ciągu 15 dni od ich otrzymania, chyba że termin ten zostanie przedłużony17. Spotykają się co najmniej raz na sześć miesięcy w celu wymiany informacji, doświadczeń i najlepszych praktyk oraz zidentyfikowania problemów i określenia parametrów systemu informacyjnego18. Poza spotkaniami przedstawiciele krajowi wyznaczeni do współpracy w ramach ESS mogą wymieniać między sobą informacje za pośred-nictwem utworzonego przez KE systemu o zabezpieczonym, ograniczonych dostępie19. Nato-miast rola KE polega głównie na koordynowaniu działań członków europejskiej sieci sądowej oraz zarządzaniu systemem informowania społeczeństwa. Ponadto decyzja Rady 2001/470/WE przewiduje, że co pięć lat KE przedstawia Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu sprawozdanie ze stosowania tej decyzji, na podstawie informacji uzyskanych m.in. od punktów kontaktowych.