w latach 1992–2021
4.1. Wprowadzenie
Historia rachunkowości podatkowej mikroprzedsiębiorstw jest stosun-kowo młoda, bowiem w styczniu 2021 r. minęło 29 lat, od kiedy w Polsce datuje się pierwszy rok obowiązywania podatku dochodowego od osób fizycznych. Zatem dzień 1 stycznia 1992 r. można uznać za datę rozpo-częcia funkcjonowania tego rodzaju rachunkowości podatkowej.
Celem rozdziału jest ukazanie rozwoju rachunkowości podatkowej mikroprzedsiębiorstw w Polsce na przestrzeni 29 lat, ze szczególnym uwzględnieniem zasad jej funkcjonowania w roku 2021, a także umiej-scowienie rachunkowości podatkowej mikroprzedsiębiorstw w systemie rachunkowości i scharakteryzowanie zmian w opcjach opodatkowania wraz z odpowiadającymi im formami ewidencji na przestrzeni anali-zowanych lat. Uwagę zwrócono również na kartę podatkową, ryczał ewidencjonowany z ewidencją przychodów oraz na zasady ogólne opo-datkowania z podatkową księgą przychodów i rozchodów. W zasadach ogólnych opodatkowania wzięto pod uwagę zarówno podatek progre-sywny, jak i podatek liniowy. Przedstawiono również zmiany w zakresie
100 Alicja Dziuba-Burczyk
najważniejszych ulg i odliczeń stosowane na przestrzeni badanego okre-su w podstawie opodatkowania i w zmniejszeniach zobowiązania podat-kowego we wszystkich opcjach opodatkowania.
Każda jednostka prowadząca działalność gospodarczą w Polsce zobli-gowana jest przepisami prawa do prowadzenia ewidencji operacji gospo-darczych w oparciu albo o prawo bilansowe, czyli ustawę o rachunkowo-ści, albo o prawo podatkowe, a konkretniej podatek dochodowy od osób fizycznych na zasadach ogólnych lub zryczałtowanych. Zatem wszystkie jednostki gospodarcze można podzielić na dwie zasadnicze grupy:
1) podmioty rachunkowości finansowej, czyli jednostki prowadzące księgę rachunkową w oparciu o ustawę o rachunkowości,
2) podmioty prawa podatkowego prowadzące uproszczoną rachun-kowość podatkową mikroprzedsiębiorstw w oparciu o podatek dochodowy od osób fizycznych.
Należy stwierdzić, że rachunkowość podatkowa mikroprzedsię-biorstw stanowi podsystem szeroko rozumianej rachunkowości. Obej-muje ona dwa główne działy, mianowicie pełną rachunkowość finansową dla celów podatkowych, czyli tzw. rachunkowość podatkową jednostek prawa bilansowego, oraz uproszczoną rachunkowość podatkową w mi-kroprzedsiębiorstwach.
4.2. Umiejscowienie rachunkowości podatkowej mikroprzedsiębiorstw w systemie rachunkowości
Na system rachunkowości składają się procedury, technologie, a przede wszystkim zapisy używane przez jednostki gospodarcze, które mają do-starczać informacji oraz stanowić niezbędną bazę do komunikowania się przy podejmowaniu różnych decyzji gospodarczych1. Projekty i kompa-tybilność systemów rachunkowości znacznie różnią się od siebie w za-leżności od wielkości jednostek gospodarczych oraz ich formy organi-zacyjnoprawnej. W mikroprzedsiębiorstwach systemy rachunkowości są bardziej szczegółowe. W głównej mierze służą one do przygotowania informacji o rocznych dochodach niezbędnych do ustalenia podatku dochodowego. W dużych jednostkach gospodarczych (przynajmniej
1 J. Williams, S. Haka, M. Bettner, J. Carcello, Financial & Managerial Ac-counting: the basis for business decisions, 14th ed., McGraw-Hill Irwin, Bos-ton 2008, s. 6.
101 Rozdział IV. Ewolucja rachunkowości podatkowej mikroprzedsiębiorstw w Polsce
o przychodach rocznych wyższych niż 2 000 000 euro) systemy rachun-kowości nastawione są na rejestrację operacji gospodarczych dzień po dniu w celu sporządzenia rocznej sprawozdawczości finansowej.
W każdym z tych przypadków podstawowym celem systemu ra-chunkowości jest dostarczanie niezbędnych informacji użytkownikom.
Definiując rachunkowość jako system informacyjny należy wziąć pod uwagę to, komu informacja jest potrzebna i do jakich celów służy – czy dla użytkownika zewnętrznego, czy też wewnętrznego, czyli czy jest ona skierowana do wierzycieli, banków, agencji rządowych, czy też do za-rządzających jednostkami gospodarczymi w celu podjęcia efektywnych decyzji. Potrzeby niektórych typów informacji podyktowane są wymo-gami prawa; i tak np. regulacje prawa podatkowego dotyczą wszystkich jednostek gospodarczych sporządzających deklaracje oraz naliczających zobowiązania z tytułu podatku dochodowego. W Polsce w zależności od typu organizacyjnoprawnego przedsięwzięcia gospodarczego ma zasto-sowanie podatek dochodowy od osób prawnych lub podatek dochodowy od osób fizycznych na zasadach ogólnych lub zryczałtowanych. Prawo podatkowe wymaga, żeby każda jednostka bez względu na formę organi-zacyjno-prawną miała system pomiaru dochodu podatkowego, aby móc określić charakter i źródło każdej pozycji wchodzącej do rocznej deklara-cji podatku dochodowego.
System rachunkowości (rys. 1) obejmuje trzy główne działy:
1) rachunkowość finansową z podsystemami wynikającymi z przepisów branżowych (rachunkowość: bankowa, ubezpieczeniowa, budżeto-wa);
2) rachunkowość zarządczą z rachunkiem kosztów, czyli metody i narzę-dzia pracy menedżera, metody kalkulacji i zarządzania kosztami;
3) rachunkowość podatkową, która obejmuje rachunkowość podatkową jednostek prawa bilansowego oraz rachunkowość podatkową mikro-przedsiębiorstw.
Rachunkowość finansowa odnosi się do informacji przekazywanych dla użytkownika zewnętrznego i informuje o pozycji majątkowo-finanso-wej przedsiębiorstwa niezależnie od tego, czy stanowi ono osobę prawną, czy też osobę fizyczną bądź spółkę osób fizycznych. Należy także stwier-dzić, że informacje płynące z systemu rachunkowości finansowej są wy-korzystywane przez kadrę zarządzającą, a także w deklaracjach podatko-wych. W rzeczywistości służą one bardzo wielu celom, dlatego też często określa się je jako informacje księgowe ogólnego przeznaczenia.
102 Alicja Dziuba-Burczyk
Rysunek 1. Rachunkowość podatkowa mikroprzedsiębiorstw w systemie rachunkowości
Rachunkowość finansowa, w tym zarządzanie podatkiem (ZP) przez podmioty prawa bilansowego oraz zarządzanie podatkiem przez mikroprzedsiębiorców (ZPM), którzy prowadzą księgi rachunkowe
Rachunkowość zarządcza z rachunkiem kosztów (RK)
Rachunkowość podatkowa, w tym:
rachunkowość podatkowa podmiotów prawa bilansowego (RPF), rachunkowość podatkowa mikroprzedsiębiorstw z ZPM
Rachunkowość zarządcza obejmuje opracowanie i interpretację wy-ników analizy za pomocą różnych metod, które mają na celu pomóc kie-rownictwu w efektywnym prowadzeniu przedsiębiorstwa. Menedżerowie korzystają z informacji księgowych i pozaksięgowych, w tym z informacji jakościowych. Z księgowych informacji korzystają przy ustalaniu ogól-nych celów firmy, ocenie wydajności działów i osób, przy podejmowaniu decyzji o wprowadzeniu nowej linii produktów i praktycznie wszystkich rodzajów decyzji menedżerskich2. Kierownicy i pracownicy firmy sta-le potrzebują informacji do prowadzenia i kontrolowania codziennych działań biznesowych. Na przykład muszą oni znać kwotę środków pie-niężnych na kontach bankowych firmy, rodzaje, ilości i wartości towa-rów w magazynach firmy oraz kwoty należne konkretnym wierzycie-lom. Wiele informacji z zakresu rachunkowości zarządczej ma charakter finansowy, ale są one zorganizowane w sposób odnoszący się bezpośred-nio do konkretnej decyzji.
Jak wynika z rysunku 1 w szeroko rozumianym systemie rachunko-wości mieści się także rachunkowość podatkowa, poświęcona zrozumie-niu i stosowazrozumie-niu prawa podatkowego3.
2 Ibidem.
3 J. Pratt, Financial Accounting, 2nd ed., South-Western Publishing, Cincinnati 1994.
103 Rozdział IV. Ewolucja rachunkowości podatkowej mikroprzedsiębiorstw w Polsce
Rachunkowość podatkowa obejmuje dwa główne działy:
1) rachunkowość podatkową jednostek prawa bilansowego,
2) rachunkowość podatkową mikroprzedsiębiorstw prowadzących ewi-dencje dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych.
Rachunkowość podatkowa jednostek prawa bilansowego to ra-chunkowość finansowa jednostek gospodarczych zobligowanych usta-wą o rachunkowości do prowadzenia ksiąg rachunkowych4. Należy stwierdzić, że jest to dział rachunkowości zajmujący się naliczaniem, deklarowaniem, księgowaniem i rozliczaniem podatków z różnych ty-tułów. We wspomnianej ustawie wyraźnie określono, że prowadzenie ksiąg rachunkowych powinno sprostać różnym wymogom, w tym tak-że w zakresie prawa podatkowego5. Na taką elastyczność rachunkowo-ści zezwala możliwość poziomego i pionowego podziału kont, a także wprowadzenie kont analitycznych. Zatem przygotowaniem deklaracji rocznych w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych zajmuje się specjalny dział rachunkowości podatkowej na podstawie informacji płynących z systemu rachunkowości finansowej. Deklaracje podatkowe w dużej mierze opierają się na informacjach z zakresu rachunkowo-ści finansowej. Jednak informacje te są często korygowane lub reor-ganizowane w celu dostosowania ich do wymogów sprawozdawczości w zakresie podatku dochodowego. W ustawie wprowadzono pojęcie informacji z zakresu rachunkowości podatkowej, aby skontrastować ją z informacjami z zakresu rachunkowości finansowej i zarządczej.
Chociaż informacja podatkowa jest ważna dla pomyślnej działalności firmy i jest związana z informacją finansową i rachunkowością zarząd-czą, wynika ona z innego systemu i jest zgodna ze specjalistycznymi wymogami prawnymi, które odnoszą się do odpowiedzialności firmy za zapłacenie odpowiedniej kwoty podatków. Przepisy i regulacje prawne dotyczące opodatkowania często różnią się od tych, które leżą u pod-staw przygotowania informacji finansowych i rachunkowości zarząd-czej, dlatego nie powinno dziwić, że wynikające z nich dane liczbowe i sprawozdania są inne6.
W sprawozdaniach finansowych występuje zawsze księgowy poda-tek dochodowy, który może się różnic od rzeczywistego zobowiązania
4 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 217 z pózn.zm, art. 2.
5 Ibidem, art. 17 ust. 1. pkt 5 oraz art. 24 ust. 5 pkt 1.
6 J. Williams, S. Haka, M. Bettner, J. Carcello, op. cit., s. 6.
104 Alicja Dziuba-Burczyk
podatkowego. Wówczas w księgach rachunkowych pojawia się nowa ka-tegoria podatku, mianowicie podatek dochodowy odroczony w postaci rozliczanych w czasie aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodo-wego bądź jako rezerwy na odroczony podatek dochodowy. W ramach rachunkowości podatkowej wiele zagadnień dotyczy zarządzania podat-kowego, określenia odpowiednej strategii podatkowej, aby zgodnie z pra-wem zminimalizować obciążenie podatkowe, konkretniej podatkiem dochodowym od osób prawnych. Chociaż informacje z zakresu podat-ku dochodowego są istotne dla sukcesu finansowego każdej jednostki, to jednak należy stwierdzić, że najważniejszą sprawą nie jest sporządza-nie deklaracji i obliczasporządza-nie podatku, lecz odpowiedsporządza-nie planowasporządza-nie podat-kowe. Planowanie podatkowe oznacza przewidywanie wpływu operacji gospodarczych na wysokość podatku dochodowego, a także takie kon-struowanie operacji gospodarczych, które ma na celu zminimalizowanie obciążenia podatkiem dochodowym.
Natomiast rachunkowość podatkowa mikroprzedsiębiorstw to uproszczona rachunkowość służąca prawidłowemu obliczeniu rzeczy-wistego zobowiązania w zakresie podatku dochodowego od osób fizycz-nych, zadeklarowaniu i odprowadzeniu go. Podmiotami prawa są tutaj mikroprzedsiębiorcy, czyli osoby fizyczne rozliczające się z dochodów uzyskanych z działalności gospodarczej, które są jej właścicielami w przy-padku jednoosobowej działalności lub współwłaścicielami w przyw przy-padku spółek cywilnych, jawnych i partnerskich osób fizycznych. Przychody netto osiągnięte przez mikroprzedsiębiorstwo nie mogą przekroczyć 2 000 000 euro za rok poprzedzający rok podatkowy, bowiem wówczas mikroprzedsiębiorcy tracą możliwość stosowania uproszczonej rachun-kowości podatkowej i są zobligowani do prowadzenia ksiąg rachunko-wych w oparciu o ustawę o rachunkowości.
Rachunkowość podatkowa mikroprzedsiębiorstw obejmuje cztery opcje opodatkowania z odpowiadającymi im ewidencjami dla celów po-datkowych:
1) kartę podatkową,
2) ryczał ewidencjonowany z ewidencją przychodów,
3) podatek progresywny z podatkową księgą przychodów i rozchodów, 4) podatek liniowy z podatkową księgą przychodów i rozchodów.
105 Rozdział IV. Ewolucja rachunkowości podatkowej mikroprzedsiębiorstw w Polsce
4.3. Zmiany warunków opodatkowania kartą podatkową jako opcja opodatkowania dochodów osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w latach 1992–2021
Kartę podatkową, czyli ryczałt kwotowy, należy uznać za najprostszą, najbardziej rozpowszechnioną i najdawniejszą opcję opodatkowania drobnych rzemieślników. Pewnych jej elementów można dopatrywać się w 1950 r., kiedy po raz pierwszy wprowadzono ją dekretem o zobowią-zaniach podatkowych7. Na jego podstawie minister finansów w latach 1951–1980 wydał aż 75 rozporządzeń w sprawie opodatkowania zryczał-towanego, a także scalania podatków: obrotowego, dochodowego, od wy-nagrodzeń i wyrównawczego. W Polsce w latach 1950–1997 występowały różne opcje ryczałtowego opodatkowania dochodów osób fizycznych, m.in. ryczałt umowny8. Jednak trudno byłoby wówczas dopatrywać się zasad funkcjonowania obecnej karty podatkowej, chociaż pewne wa-runki jej powstania występują od roku 1957, kiedy w życie weszło roz-porządzenie Ministra Finansów z dnia 8 grudnia 1956 r. w sprawie kart podatkowych dla drobnych rzemieślników9. Z tym, że wówczas było to połączenie podatków obrotowych z podatkiem dochodowym w formie karty podatkowej. W 1985 r. ukazało się dość istotne rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 listopada w sprawie karty podatkowej oraz opłaty skarbowej z tytułu wykonywania rzemiosł, ale wówczas również było to połączenie podatku dochodowego z podatkiem obrotowym10. Zatem za rzeczywistą datę funkcjonowania ryczałtu kwotowego w for-mie karty podatkowej należy uznać 1992 r., gdy w życie weszło rozpo-rządzanie Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 1991 r. w sprawie kar-ty podatkowej jako opcji opodatkowania dochodów osób fizycznych
7 Dekret z dnia 26 października 1950 r. o zobowiązaniach podatkowych, Dz.U.
z 1950 r., nr 49, poz. 452.
8 R. Zieliński, Ewolucja zasad ryczałtowego opodatkowania dochodów osób fi-zycznych, „Krytyka Prawa” 2016, t. 8, nr 3, s. 189–190, DOI: 10.7206/kp.2080-1084.126.
9 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 grudnia 1956 r. w sprawie kart podatkowych dla drobnych rzemieślników, Dz.U. z 1956 r., nr 60, poz. 291.
10 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 listopada 1985 r. w sprawie karty podatkowej oraz opłaty skarbowej z tytułu wykonywania rzemiosła, Dz.U. z 1985 r., nr 57, poz. 294.
106 Alicja Dziuba-Burczyk
prowadzących działalność gospodarczą11. Analiza zmian w funkcjo-nowaniu karty podatkowej będzie więc obejmowała porównanie stanu prawnego w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym obowią-zującym w 2021 r. w stosunku do rozporządzenia, które weszło w życie z dniem 1 stycznia 1992 r.12
Podatnicy opodatkowani kartą podatkową w ciągu całego analizo-wanego okresu byli zwolnieni z prowadzenia ksiąg dla celów obliczenia podatku dochodowego. Wynika to z faktu, że podatek ten ze swojej isto-ty nie zmierza do ustalenia wszystkich elementów, które są wymagane przy określeniu rzeczywistego dochodu. Kartę podatkową stanowi kwota z góry określona, która nie zależy bezpośrednio od rzeczywiście osiągnię-tego dochodu przez konkretnych podatników. Jest ona uzależniona od warunków wewnętrznych firmy, takich jak: liczba pracowników, rodzaj i zakres prowadzonej działalności, liczba mieszkańców miejscowości w której zlokalizowana jest działalność, a w niektórych przypadkach od rozmiaru działalności (np. liczby: stanowisk parkingowych, godzin pracy, wydawanych posiłków). Warunki te są zestawiane w formie tabelarycznej stanowiącej odpowiednie załączniki do zasadniczego aktu prawnego. Co-rocznie są one uaktualniane do dnia 30 listopada i podawane do publicz-nej wiadomości w „Monitorze Polskim” i obowiązują w następnym roku podatkowym13. Zatem mikroprzedsiębiorcy są obowiązani do śledzenia zmian podatkowych. Niemniej jednak karta jest najbezpieczniejszą for-mą opodatkowania ze względu na fakt, że obciążenie ustala na podstawie wniosku podatnika naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na zorganizowany zakład. W przypadku zmiany warunków opodatko-wania podatnik w świetle przepisów prawa był i jest zobowiązany do po-wiadomienia naczelnika urzędu skarbowego w ciągu 7 dni na formularzu PIT-16 i wówczas otrzymuje nową decyzję o wysokości obciążenia po-datkiem zryczałtowanym kwotowo.
11 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 1991 r. w sprawie karty podatkowej, Dz.U. z 1991 r., nr 124, poz. 551.
12 Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodo-wym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, t.j. Dz.U.
z 2020 r., poz. 1905 z późn. zm.
13 Obwieszczenie Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z dnia 5 listopada 2019 r. w sprawie stawek karty podatkowej i kwoty, do której można wykony-wać świadczenia przy prowadzeniu niektórych usług, z wyjątkiem świadczeń dla ludności, oraz kwartalnych stawek ryczałtu od przychodów proboszczów i wikariuszy, obowiązujących w 2020 r., M.P. z 2019 r., poz. 1141.
107 Rozdział IV. Ewolucja rachunkowości podatkowej mikroprzedsiębiorstw w Polsce
Podatnicy ci obowiązani byli i nadal są do prowadzenia ewidencji za-trudnienia wszystkich osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie.
Ustalanie rzeczywistej kwoty podatku dochodowego w formie karty w analizowanym okresie 29 lat nie uległo zasadniczej zmianie. Obejmo-wało ono następujące etapy:
1) ustalenie właściwej stawki ustawowej,
2) dokonanie korekt stawki ustawowej in minus i in plus na skutek róż-nych warunków podatnika, ewentualnie przyznanej przez naczelnika urzędu skarbowego ulgi ze względu na ciężkie warunki (np. choroba), 3) odjęcie kwoty zapłaconego ubezpieczenia zdrowotnego (UZ)
podat-nika po korekcie i sporządzenie za rok deklaracji PIT-16A.
Zatem wzór aktualny przez ostatnich 29 lat można przestawić nastę-pująco:
Pk”L”us = Su + (LPN × % podwyżki – LN × 10% obniżki) × Su – UZ × 7,75% : 9,00%
gdzie: L – liczba pracowników limitowanych operacyjnych, czyli zatrudnionych przez podatnika w oparciu o umowę o prace w częściach I–IV tabeli*; Su – staw-ka ustawowa odczytana z tabeli dla danego rodzaju i zakresu działalności przy danej liczbie pracowników limitowanych dla danej liczby mieszkańców miejsco-wości, w której mieści się przedsiębiorstwo (załącznik numer 3 do ustawy części I–IV*); LPN – liczba pracowników nielimitowanych, czyli osób zatrudnionych, np. pracowników nieoperacyjnych (do zadań specjalnych typu: utrzymywanie czystości, przyjmowanie zleceń), liczba pełnoletnich członków najbliższej rodzi-ny zamieszkujących to samo gospodarstwo domowe co podatnik itp.**; % – pro-cent podwyżki na każdego pracownika zatrudnianego dodatkowo poza limitem, wynikający z liczby pracowników limitowanych, który kształtuje się następująco:
Pk0 = 40%, Pk1 = 30%, Pk2 = 20%, Pk3 = 15% oraz Pk4 i Pk5 = 10%; LN – liczba pracowników niepełnosprawnych – operacyjnych, którzy najpierw wchodzą do limitu a później na nich jest obniżka 10% stawki ustawowej.
* Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1905, Załącznik nr 3 „Tabela miesięcznych stawek podatku dochodowego w formie karty podatkowej” (w roku 2021 stawki są zawarte w Obwieszczeniu Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 5 listopada 2020 r.
w sprawie stawek karty podatkowej i kwoty, do której można wykonywać świad-czenia przy prowadzeniu niektórych usług, z wyjątkiem świadczeń dla ludno-ści, oraz kwartalnych stawek ryczałtu od przychodów proboszczów i wikariuszy, obowiązujących w 2021 r., M.P. z 2020 r., poz. 1083)
** Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1905, art. 25 ust. 6 pkt 2
108 Alicja Dziuba-Burczyk
Jeśli chodzi o liczbę pracowników nielimitowanych to na przestrze-ni analizowanych lat zmieprzestrze-niała się zarówno ich liczba, jak i status, np.
w 1992 r. do nielimitowanych pracowników zaliczały się dwie osoby po-bierające emerytury lub renty – obecnie grupa ta wchodzi w skład pra-cowników limitowanych. Natomiast w stosunku do roku 1992 w grupie pracowników nielimitowanych są inne osoby tzw. neutralne podatkowo, przykładowo: nie więcej niż czterech bezrobotnych absolwentów-stażystów skierowanych przez Urząd Pracy, czy też nie więcej niż trzech bezrobot-nych zarejestrowabezrobot-nych w Urzędzie Pracy przez okres co najmniej pół roku, a także osoby na rachunek których prowadzona jest działalność po śmier-ci podatnika, jeśli osoby te nie biorą udziału w prowadzeniu działalnośśmier-ci.
Należy zaznaczyć, że w całym badanym okresie mikroprzedsiębiorcy opodatkowani kartą podatkową utracili możliwość stosowania ulg i odli-czeń powszechnych poza uregulowanym i odpowiednio skorygowanym ubezpieczeniem zdrowotnym zadeklarowanym na formularzu PIT-16A.
W latach 1992–2021 osoby opodatkowane kartą podatkową zwolnio-ne były ze składania zeznań rocznych, deklaracji o osiągniętych docho-dach, czy też wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Raz uregulo-wany comiesięczny podatek do 7 dnia miesiąca następnego za miesiąc poprzedni stanowił ostateczne rozliczenie. Kwoty tego podatku były zmienne dla danego zakresu i rodzaju działalności. Z roku na rok rosły, przykładowo: w 2021 r. w stosunku do roku 2020 wzrosły średnio o 3,6%.
Mikroprzedsiębiorcy otrzymywali decyzję o wysokości miesięcznego ob-ciążenia podatkiem dochodowym raz w roku, na podstawie złożonego wniosku przez mikroprzedsiębiorcę w sprawie opodatkowania kartą po-datkową na formularzu PIT-16.
Dodatkowe wymogi stosowania karty podatkowej to brak możliwości wykonywania innej działalności gospodarczej poza jednym jej rodzajem.
Ograniczenie dotyczyło także małżonków, którzy nie mogą wykonywać tego samego zakresu działalności co podatnik – tak było w całym anali-zowanym okresie, natomiast od 2021 r. następuje zniesienie ograniczenia w stosunku do współmałżonka podatnika.
W latach 1992–2021 podatnicy opodatkowani kartą podatkową zobli-gowani byli do wydawania rachunków czy też faktur na życzenie klientów i ich odpowiedniego archiwizowania przez 5 kolejnych lat podatkowych, licząc od końca roku w którym wystawiono dowód sprzedaży produktów czy też wyświadczenia usług. Występował również wymóg prowadzenia ewidencji dla celów podatku VAT. Przez wiele lat podatnicy byli zwolnieni
109 Rozdział IV. Ewolucja rachunkowości podatkowej mikroprzedsiębiorstw w Polsce
ustawowo z podatku VAT pod warunkiem, że złożyli deklaracje VAT-6.
Obecnie (2021 r.) podlegają podatkowi VAT na zasadach ogólnych, czyli jeśli nie mają zwolnienia podmiotowego lub przedmiotowego. W 2021 r.
został utrzymany limit zwolnienia podmiotowego w VAT, który wynosi 200 000 zł. Podatnicy, których obroty ze sprzedaży w poprzednim roku nie przekroczyły wskazanego limitu, mogli nadal skorzystać ze zwolnie-nia podmiotowego w VAT.
Od 1996 r. do chwili obecnej nie ma obowiązku posiadania wykazu środków trwałych ani też ich ewidencji14.
Rodzaje i zakres prowadzonej działalności gospodarczej uległy w ana-lizowanym okresie zwiększeniu, ale zawsze obowiązywał wymóg ich zgodności z rodzajami i zakresami enumeratywnie określonymi w karcie podatkowej. W roku 1992 było osiem, a obecnie nastąpiło rozszerzenie do dwunastu rodzajów działalności wraz z różnymi zakresami, co od-zwierciedlone zostało w załączniku nr 3 ustawy ryczałtowej15.
W analizowanym okresie stan zatrudnienia pracowników operacyj-nych był i nadal jest limitowany w zależności od rodzaju i zakresu
W analizowanym okresie stan zatrudnienia pracowników operacyj-nych był i nadal jest limitowany w zależności od rodzaju i zakresu