Abstrakt
W tym artykule wykorzystano teoretycz-ne ramy analizy polityki publiczteoretycz-nej w celu zbadania Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. W ramach artykułu polityka publiczna prezentowana jest na podstawie ugruntowanej typologii instru-mentów. W polityce publicznej wyróżnia się pewne typy elementów, które muszą wystąpić razem: po pierwsze — brak moż-liwości rozwiązania danego problemu na poziomie krajowym bądź większa efek-tywność rozwiązania tego problemu na szczeblu wspólnotowym; po drugie — i to krok następny — ustalenie zasad, celów oraz instrumentów niezbędnych do realiza-cji danej polityki publicznej. Wspólna Poli-tyka Zagraniczna i Bezpieczeństwa spełnia wszystkie wymienione kryteria polityki publicznej. Ponadto w polityce publicznej
Studia Politicae Universitatis Silesiensis 2018, T. 20, s. 33—46 ISSN 2353 -9747 (wersja elektroniczna)
www.studiapoliticae.us.edu.pl
* Instytut Polityki Międzynarodowej i Bezpieczeństwa, Wydział Prawa, Administracji i Zarządzania, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach (magdalena.molendowska@ ujk.edu.pl).
Abstract
In this article, theoretical framework provid-ed by the public policy analysis was usprovid-ed in order to examine Common Foreign and Secu-rity Policy. Within this article, public policies are presented following a well -established typology of instruments. The Public policy consists of a few distinguished features. These elements must appear together. Firstly, the inability to solve the problem at the national level or the greater effectiveness of solving this problem at the Community level; sec-ondly, the next step is to establish the prin-ciples, objectives and instruments necessary to implement a given public policy. Common Foreign and Security Policy definitely has all of the elements of public policy mentioned above. In addition, public policy considers government -launched public initiatives only, both on the national and international level.
bierze się pod uwagę tylko publiczne ini-cjatywy podjęte przez rząd, zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodo-wym. Niemniej jednak instrumenty part-nerskie często obejmują podmioty pozarzą-dowe, a niekiedy mają postać wyraźnych partnerstw publiczno-prywatnych.
Słowa kluczowe: polityki publiczne, Unia
Europejska, Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa.
Wprowadzenie
Termin „polityki publiczne” w kontekście działań Unii Europejskiej występu-je stosunkowo rzadko. Przyjmuwystępu-je się za oczywiste, że polityki realizowane przez Wspólnotę są publicznymi. Wyjątek stanowi Wielka Brytania, gdzie termin „public policy łączy w sobie wieloaspektową analizę zracjonalizowanych i sy-stemowych działań państwa i społeczeństwa wokół problemów publicznych”1. Z naukowego punktu widzenia „polityka publiczna rozumiana jako interwencja w bieg spraw zakłada, że jeśli w określonych warunkach podjęte zostaną takie, a nie inne działania, to można się spodziewać zaplanowanego rezultatu”2. Polity-ki publiczne powstają dlatego, że współczesne społeczeństwa dotyka wiele zbio-rowych problemów. Są to często uboczne skutki rozwoju cywilizacyjnego, ale nie tylko. Zaliczenie danego obszaru aktywności Unii Europejskiej do kategorii
pub-lic popub-licy wymaga wystąpienia powiązanych z sobą elementów: brak możliwości
rozwiązania danego problemu na poziomie krajowym bądź większa efektywność rozwiązania tego problemu na szczeblu wspólnotowym; ustalenie zasad, celów oraz instrumentów niezbędnych do realizacji danej polityki publicznej.
Istotną cechą podejścia do polityk publicznych opartych na modelu stadial-nym jest sekwencyjność. Cechy charakterystyczne polityki publicznej to: wielo-dyscyplinarność, ukierunkowanie na rozwiązywanie problemów oraz komplek-sowy proces działań publicznych3. Wszystkie wymienione elementy znajdują
1 J.w. TkAczyński, M. ŚwisTAk: Polityki publiczne — zagadnienia teoretyczne. W:
Wybra-ne polityki publiczWybra-ne Unii Europejskiej. Stan i perspektywy. Red. M. ŚwisTAk, J.w. TkAczyń‑
ski. Kraków 2015, s. 11.
2 Ibidem, s. 16.
3 M. sakowicz: Analiza polityki publicznej z wykorzystaniem modelu cyklu działań
pub-licznych jako narzędzia podnoszenia jakości działań we współczesnym państwie. W: Polityka publiczna. Teoria. Jakość. Dobre praktyki. Red. J. osiński, i. zAwiŚLińskA. Warszawa 2016, s. 41.
Nonetheless, partnering instruments often include non -governmental actors and some-times take the form of explicit public-private partnerships.
Key words: public policies, European
35
Magdalena Molendowska: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa…
zastosowanie w różnych sektorach działalności Unii Europejskiej, między inny-mi w takich, jak: polityka społeczna, polityka regionalna, polityka budżetowa, polityka rolna, polityka energetyczna czy Wspólna Polityka Zagraniczna i Bez-pieczeństwa.
Schemat 1 Model stadialny: fazy procesu polityki publicznej
Źród ło: r. szarFenberG: Miejsce polityki społecznej w polityce publicznej. Warszawa 2013, s. 13 — http://rszarf.ips.uw.edu.pl/pdf/Ekspertyza_PSwPP.pdf (dostęp: 5.11.2017).
Polityki publiczne Unii Europejskiej są opracowane przez organ decyzyjny jako zestaw działań i instrumentów, którym przypisano określony w dokumen-tach oraz prawie unijnym cel wraz z przewidzianymi środkami finansowymi4. Ponadto warto zwrócić uwagę na to, że obok pojęcia public policy występuje często public governance — publiczne współrządzenie5. Ma to szczególne za-stosowanie w kontekście zasady podziału kompetencji w UE. Normy prawne określające zakres podziału kompetencji zostały sprecyzowane dopiero w Trak-tacie o Unii Europejskiej (traktat z Maastricht), którego artykuł 3b stanowi: „Wspólnota działa w granicach kompetencji powierzonych jej niniejszym trak-tatem oraz celów w nim wyznaczonych. W dziedzinach, które nie należą do jej kompetencji wyłącznej, Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą pomocniczości, tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele propo-nowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez Pań-stwa Członkowskie, natomiast z uwagi na rozmiary lub skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Wspólnoty. Działanie Wspólnoty nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów ni-niejszego Traktatu”. Polityki publiczne stanowią zatem całość działań prowa-dzonych przez centralną administrację publiczną, wyspecjalizowaną w
rozwią-4 J.w. TkAczyński, M. ŚwisTAk: Polityki publiczne…, s. 27—28.
5 J. osiński, i. zAwiŚLińskA: Wprowadzenie. W: Polityka publiczna. Teoria. Jakość.
zywaniu zidentyfikowanych problemów związanych z polityką publiczną oraz w celu zapewnienia koniecznego rozwoju w określonej dziedzinie. Ponadto proces polityki publicznej angażuje wiele podmiotów i instrumentów zapew-niających realizację priorytetów politycznych. Od jednego sektora do drugiego, w niektórych obszarach, Unia Europejska zwiększyła uprawnienia, ale istnieją obszary, w których jej kompetencje są ograniczone. Ponadto w przypadku bez-pieczeństwa politycznego lub polityki odwołującej się do wymiaru sprawiedli-wości najodpowiedniejszy jest model międzyrządowy6.