F UNKCJONOWANIE I PERSPEKTYWY ROZWOJU SPECJALNYCH STREF EKONOMICZNYCH

Główną ideą tworzenia specjalnych stref ekonomicznych⁶ było dążenie do złagodzenia strukturalnego bezrobocia w wybranych regionach kraju, poprzez skierowanie tam nowych inwestycji dzięki zastosowaniu pakietu zachęt finansowych. W momencie tworzenia stref wydawało się, że atrakcyjne wsparcie finansowe będzie wystarczającą zachętą do lokowania tam inwestycji. Skutkiem takiego założenia było objęcie strefami terenów w dużej mierze pozbawionych infrastruktury technicznej, oddalonych od szlaków komunikacyjnych i bez zaplecza kadrowego. Koncepcja ta miała pewne uzasadnienie. Zakładano, że środki uzyskane ze sprzedaży atrakcyjnych działek posłużą do przygotowania gruntów pozbawionych infrastruktury, które znajdą nabywców w drugiej kolejności.

W chwili obecnej na terenie Polski funkcjonuje 14 specjalnych stref ekonomicznych. Strefy różnią się pod względem powierzchni, lokalizacji, charakteru, warunków zagospodarowania i infrastruktury drogowej, technicznej, telekomunikacyjnej⁷. Łączny obszar stref nie może przekroczyć powierzchni określonej na dzień 31 grudnia 2000 r. tj. 6325 ha⁸, a każda nowelizacja granic wymaga zbilansowania obszarów włączanych z wyłącza-nymi.

Cele utworzenia specjalnych stref ekonomicznych były następujące:

9 tworzenie miejsc pracy w regionach o wysokim bezrobociu strukturalnym,

9 przełamywanie monokultury przemysłu i dywersyfikacja struktury produkcji w poszczególnych regionach,

9 aktywizacja w stosunku do otoczenia poza strefą,

6 Ustawia z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych. (Dz. U. 1994, nr 123, poz.600)

7 Największa strefa – katowicka rozciąga się na terenie 1120 ha podczas gdy Krakowski Park Technologiczny obejmuje obszar 122 ha.

8 Ograniczenie sumarycznego obszaru stref zostało wprowadzone do ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych nowelizacją z 16 listopada 2000 r., jako realizacja stanowiska nego-cjacyjnego strony polskiej z lutego 1999 r., w którym zobowiązano się dostosować zasady udzielania pomocy publicznej do prawa UE i nie powiększać łącznego terytorium stref w zamian za możliwość zachowania „praw nabytych”. Mimo, że praw nabytych nie udało się wynegocjować limit obszaru został utrzymany. Ożywienie zainteresowania inwestorów realizacją projektów w strefach, jakie odnotowujemy od zakończenia negocjacji, stworzyło konieczność zweryfikowania przepisów limitujących bezwarunkowo całkowitą powierzchnię stref. W celu sprostania oczekiwaniom dużych koncernów zagranicznych, zamierzających ulokować w Polsce inwestycje o istotnym znaczeniu dla gospodarki kraju, od 31 maja 2004 r.

istnieje możliwość zwiększenia obszaru stref o 1675 ha, przy czym powierzchnia ta może być przeznaczona wyłącznie pod duże projekty inwestycyjne o nakładach nie mniejszych niż 40 mln euro albo zatrudnieniu co najmniej 500 osób.

Piotr Laskowski 58

9 nawiązywanie związków kooperacyjnych z polskimi dostawcami spoza strefy,

9 generowanie wzrostu PKB w poszczególnych regionach,

9 zapewnienie wpływów z tytułu podatku VAT oraz wzrostu dochodów z innych świadczeń,

9 wspomaganie lokalnej infrastruktury technicznej,

9 ograniczenie wydatków budżetowych przeznaczanych na wypłaty zasiłków dla bezrobotnych, którzy znajdą zatrudnienie w specjalnych strefach ekonomicznych.

Zapowiedź ograniczenia pomocy publicznej zdecydowanie zahamowała napływ nowych inwestorów i tym samym uniemożliwiła realizację planowanego zakresu inwestycji infrastrukturalnych. Na koniec 2004 roku średnie zagospodarowanie stref wynosiło prawie 55 %, jednakże spore zaniepokojenie może budzić duża rozpiętość stanu zagospodarowania, która mieści się w przedziale od 17,7 % (strefa Warmińsko-Mazurska) do 79 % (strefa Kielecka). Efekty funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych przedstawia rysunek 1. Specjalne strefy ekonomiczne mogą działać do 2017 roku (na tyle pozwala zapis traktatu akcesyjnego Polski do Unii Europejskiej). – Ale to oznacza, że inwestorów możemy spodziewać się jeszcze przez cztery-pięć lat. Postawienie fabryki trwa rok lub dwa lata.

W pierwszych latach spółki przynoszą zwykle straty i nie korzystają z ulg.

By zyskały, muszą trafić do strefy do 2010-11 roku.

Rys. 1 Efekty funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych w Polsce {w/g stanu na dzień 30 września 2005}

Źródło: Ministerstwo Gospodarki

SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE JAKO ELEMENT STRATEGII ROZWOJU LOKALNEGO

59

P

Przemiany społeczno-gospodarcze lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku spowodowały otwarcie na kraje zachodnie i skutkowały stworzeniem dogodnych warunków dla napływu kapitału zagranicznego. Ze względu na uwarunkowania społeczno-ekonomiczne, polityczne, a także pozycję Polski w świecie, rozwój gospodarczy został trwale zdeterminowany napływem kapitału zagranicznego. Część tego kapitału zostało zainwestowane w specjalnych strefach ekonomicznych.

Specjalne strefy ekonomiczne tworzono z myślą o przyciąganiu inwesto-rów na obszary, gdzie ogromnym problemem był upadły przemysł i wysokie bezrobocie. Specjalne Strefy Ekonomiczne zostały powołane w 1994 r.

Zarządzają nimi specjalnie utworzone spółki akcyjne lub z ograniczoną odpowiedzialnością, w których skarb państwa lub samorząd województwa ma większość głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy lub zgromadzeniu wspólników. One właśnie wydają zezwolenia na działalność w SSE. Przedsiębiorca może otrzymać zwolnienie podatkowe, działkę po konkurencyjnej cenie, pomoc przy załatwianiu formalności związanych z inwestycją, zwolnienie z podatku od nieruchomości. Jedynym racjonal-nym powodem tworzenia specjalnych stref była chęć, by inwestorzy, którzy już zdecydowali się na Polskę, wybudowali swoje fabryki w miejscu, na którym nam zależy ze względu np. na wysokie bezrobocie. Specjalne strefy ekonomiczne, jako instrument rozwoju regionalnego, tworzone były na obszarach najbardziej zacofanych gospodarczo oraz dotkniętych struktural-nym bezrobociem w wyniku upadku całych gałęzi przemysłu. Ustanowienie atrakcyjnych warunków inwestowania w specjalnej strefie ekonomicznej przyczynia się nie tylko do aktywizacji gospodarczej tych obszarów, lecz także do rozwiązywania problemów występujących w skali ogólnopolskiej⁹.

L

:

[1] Administracja publiczna, pod red. A. Pawłowskiej, Wydawnictwo Norberti-nium, Lublin 1999,

[2] Bartoszek P, Narzędzia oddziaływania władzy lokalnej na rozwój gospodarczy (na przykładzie Biłgoraja), w: Samorząd lokalny w Polsce, pod red.

S. Michałowskiego i A. Pawłowskiej, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2004,

[3] Laskowski P., Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego w Polsce na tle długu publicznego, Zeszyt naukowy nr 5 Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości, Wałbrzych 2004,

[4] Polskie Specjalne Strefy ekonomiczne-zamierzenia i efekty, pod red.

E. Kryńskiej, Wyd. Scholar, Warszawa 2000,

9 Administracja publiczna, pod red. A. Pawłowskiej, Wydawnictwo Norbertinium, Lublin 1999, s. 77.

Piotr Laskowski 60

[5] Specjalne strefy ekonomiczne stan na dzień 31 grudnia 2004 r. – Raport Ministerstwa Gospodarki i Pracy, Warszawa 2005,

[6] Ustawia z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicz-nych. (Dz. U. 1994, nr 123, poz.600)

[7] Wojciechowski E., Zarządzanie w samorządzie terytorialnym, wyd. Difin, Warszawa 2003.

ZESZYTY NAUKOWE WWSZIP NR 9 (2)2006 REFLEKSJE SPOŁECZNO-GOSPODARCZE