FILOZOF , KOSMOLOG , TEOLOG

D OCTOR HONORIS CAUSA KSIĄDZ PROF . MICHAŁ HELLER –

NR 1 (39) 2015, S. 153-156

W

Akademii Muzycznej w Katowicach 11 marca 2015 r. odbyła się uro-czystość wręczenia tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego księdzu profesorowi Michałowi Hellerowi. Ceremonia była wydarzeniem nie-typowym, ponieważ wniosek skierowany do Senatu Uniwersytetu Śląskiego o nadanie najwyższej godności akademickiej dla jednej osoby, wpłynął od trzech Rad Wydziałów: Matematyki, Fizyki i Chemii; Nauk Społecznych i Teologicznego. Zdarzyło się to po raz pierwszy w 47-letniej historii UŚ, który przyznał tę godność „jednemu z najwybitniejszych współczesnych uczonych o co najmniej poczwórnej przynależności naukowej – znakomitemu kosmolo-gowi, matematykowi, fi lozofowi i teolokosmolo-gowi, który w matematycznych równa-niach, naukowych teoriach potrafi dostrzec dzieła sztuki, a wielkich fi zyków uważa za genialnych artystów” (Banyś, 2015, s. 11). W takich słowach zare-komendował dostojnego gościa Rektor Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab.

Wiesław Banyś, który przewodniczył uroczystości.

Prof. dr hab. Wiesław Banyś powitał wszystkich zebranych, prezentu-jąc obszerną listę przybyłych gości z wielu ośrodków naukowych w Polsce i ze śląskich uczelni. Na uroczystość przybyli również posłowie i senato-rowie, przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, władze samorządowe regionu oraz reprezentacje instytucji gospodarczych i wyższych użytecz-ności publicznych oraz duchowieństwo, a także rodzina i przyjaciele laure-ata. Szczególne słowa powitania gospodarz wydarzenia skierował do autora laudacji prof. dr hab. Bogdana Dembińskiego z Uniwersytetu Śląskiego, oraz recenzentów dorobku ks. prof. Michała Hellera: prof. dr hab. Marka Biesiady z Uniwersytetu Śląskiego, ks. prof. dr hab. Andrzeja Bronka z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, ks. dr hab. Janusza Mączki z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Należy podkre-ślić, że imponujący dorobek honorowego doktora liczy ponad 900 pozycji,

B^OGUMIŁA WARZĄCHOWSKA

Biblioteka Teologiczna Uniwersytetu Śląskiego

z których znaczna część publikowana została w znaczących czasopismach naukowych na świecie. Obszerna bibliografi a Michała Hellera zawiera 70 publikacji książkowych, około 500 artykułów z fi lozofi i i teologii, ponad 100 prac z dziedziny kosmologii i fi zyki matematycznej, a także sporą liczbę wydawnictw popularnonaukowych.

Obok znakomitego dorobku naukowego prof. Hellera Rektor śląskiej Alma Mater wymieniał liczne zasługi, wyróżnienia i nagrody profesora oraz członkostwo w wybornych gremiach naukowych, a także pełnienie wielu prestiżowych i odpowiedzialnych funkcji. Dodał również że „Ksiądz Profe-sor Michał Heller, ze względu na postawę wierności obranym wartościom, służbie prawdzie i pięknu, umiejętność łączenia różnych pasji, wpisuje się w najlepsze europejskie tradycje uniwersyteckie” (Banyś, 2015, s. 14). Oma-wiając szerokie spektrum aktywności dostojnego gościa Rektor podkreślił, że „w przypadku księdza profesora Michała Hellera łączenie wiary i zdoby-czy wymiaru duchowego i poznania naukowego nigdy nie staje się łatwym konkordyzmem. Nie jest również »zapychaniem Bogiem dziur w nauce«, jak powiedział Henry Drummond. To kontynuowanie długowiecznej tradycji studiów na temat wzajemnej relacji religii i nauki, inspirowane namysłem o głęboko humanistycznej wymowie” (Banyś, 2015, s. 15).

Z kolei prof. Bogdan Dembiński w wygłoszonej laudacji zaznaczył, że Profesor Heller otrzymał sześć tytułów doktora honorowego polskich uczelni oraz jest laureatem prestiżowej Nagrody Templetona, czyli tzw. teologicz-nego Nobla, za zasługi w łączeniu teologii z nauką, a także Nagrody Prezesa Rady Ministrów i wielu innych. Otrzymał również najwyższe odznaczenia państwowe, m.in.: Order Orła Białego i Krzyż Komandorski Odrodzenia Polski. Laudator wielokrotnie odwoływał się do idei uniwersytetu sięgają-cej korzeniami Akademii Platońskich, a swoją wypowiedź skoncentrował na tym, że „myślenie Księdza profesora Michała Hellera uzyskuje cało-ściową spójną postać, w której matematyczne przyrodoznawstwo związane zostaje trwale z teologią i fi lozofi ą. Jego myśl zatacza swoisty krąg. Koncep-cja fi lozofi i, teologii i matematycznego przyrodoznawstwa zaproponowana w murach Platońskiej Akademii zyskała znakomitego i oryginalnego współ-czesnego kontynuatora i komentatora” (Dembiński, 2015, s. 26).

Następnie głos zabrał prof. Heller, który nie tylko docenił rolę badań naukowych w otaczającym nas świecie, ale wskazał na potrzebę takich badań zaznaczając, że „Proces naukowego badania świata dał nam nie tylko ogromną wiedzę na temat jego budowy i funkcjonowania, nie tylko wzboga-cił nas licznymi i ciągle zaskakującymi technicznymi zastosowaniami, które otwierają przed nami niezwykłe możliwości wykorzystania »sił przyrody« do naszych celów, lecz także pozwolił nam zyskać pewien wgląd w sam proces rozumienia i jego cechy” (Heller, 2015, s. 6). Wykład poświęcony był głów-nie problematyce racjonalności i sensu, zawierał przy tym objaśgłów-niegłów-nie wielu pojęć związanych z Kosmosem i Wszechświatem oraz miejscem człowieka

uczestniczącego w Wielkiej Grze. Mówca przedstawił jasno swoje poglądy stwierdzając: „Człowiek jest częścią Wszechświata, i to częścią, w której kom-pleksyfi kacja kosmicznych sił sięgnęła szczytu. Gdyby istnienie człowieka było bezsensem, poprzez człowieka bezsens wciskałby się do racjonalności Wszechświata rozsadzając ją od wewnątrz. Jeśli nie odwołamy się do pomocy religii, to nadal nie wiemy, co jest tym sensem, ale domyślamy się, że żyjemy w środowisku Racjonalności i Sensu” (Heller, 2015, s. 69).

Wypowiedź ks. M. Hellera wpisuje się w nieustanny proces badaw-czy i poznawbadaw-czy, a ponadto uwidacznia wykorzystanie zdobybadaw-czy techniki w odkrywaniu nowych zjawisk. Mówca wskazał przy tym na wzajemną zależność i przenikanie nauk przyrodniczych, fi lozofi cznych i teologicz-nych. W końcowej części wykładu zaznaczył, że „racjonalność Wszech-świata, której badacz w swej pracy doświadcza i w której uczestniczy, na pewno nie jest farsą. Jest czymś wzniosłym nawet wtedy, gdy wzrok bada-cza nie sięga dalej, lecz zatrzymuje się na badawczym procesie. Ale gdy ponadto w Racjonalności widzi Sens, wówczas »wysiłek włożony w rozumie-nie Wszechświata« staje się wartością, której warto poświęcić życie i twór-cze siły” (Heller, 2015, s. 69).

Po laudacji i wykładzie przyszedł czas na ofi cjalne gratulacje, które rozpoczął metropolita katowicki abp Wiktor Skworc podkreślając ważność uroczystości nie tylko dla Uniwersytetu i Śląska, ale przede wszystkim dla ks. profesora wiernego swemu pierwszemu powołaniu i głoszącemu prawdę przez duże „P”. Następne podziękowania przekazano od urzędni-ków państwowych, lokalnych władz miasta i województwa. Nie zabrakło również listów gratulacyjnych od osobistości kościelnych i państwowych oraz przedstawicieli świata nauki.

Zwyczajowo honorowy doktor obdarowany został statuetką wykonaną ze szlachetnego szkła na której widnieje drzewo oraz skrzący element symboli-zujący Wszechświat, a także umieszczono sentencję wpisującą się w klimat uroczystości: „Drogi mi Platon, lecz najdroższa prawda”. Tradycyjnie uroczy-stość uświetnił chór Uniwersytetu Śląskiego „Harmonia”. Miłym akcentem zamykającym ceremonię był koncert w wykonaniu Kwartetu Śląskiego.

Warto w tym miejscu nadmienić, że znaczna część prac z pokaźnego dorobku Michała Hellera znajduje się w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego i w bibliotekach specjalistycznych uczelni. W czasie poprzedza-jącym uroczystość i tuż po jej zakończeniu odnotowano w systemie biblio-teczno-informacyjnym wzrost wypożyczeń i wyjątkowe zainteresowanie pracami ks. prof. Michała Hellera. Sytuacja ta szczególnie cieszy zwłasz-cza, że głównymi odbiorcami wypożyczonych dzieł byli studenci, którzy być może w przyszłości będą kontynuować linię badawczą Profesora Hellera.

Bibliografi a

Banyś, W. (2015) Wstęp. W: B. Dembiński (red.), Michał Heller: Doctor honoris cau-sa Universitatis Silesiensis (s. 17–26).

Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Dembiński, B. (2015) Laudacja. W: B. Dem-biński (red.), Michał Heller: Doctor ho-noris causa Universitatis Silesiensis

(s. 11–16). Katowice: Wydawnictwo Uni-wersytetu Śląskiego.

Heller, M. (2015). Racjonalność i Sens.

W: B. Dembiński (red.), Michał Heller:

Doctor honoris causa Universitatis Sile-siensis (s. 61–69). Katowice: Wydawnic-two Uniwersytetu Śląskiego.

NR 1 (39) 2015, S. 157-160

Aleksandra Witkowska, Joanna Nastalska-Wiśnicka: Ku ozdobie i obro-nie Rzeczypospolitej. Maryjne miejsca święte w drukach staropol-skich. - Lublin Wydawnictwo Werset, 2013. - 776 s. - ISBN 978-83-63527-40-2

K

siążka Aleksandry Witkowskiej i Joanny Nastalskiej-Wiśnickiej Ku ozdobie i obronie Rzeczypospolitej. Maryjne miejsca święte w drukach staropolskich to obszerny katalog miejsc kultu maryjnego na ziemiach polskich. Praca obejmuje źródła rękopiśmienne i stare druki pochodzące z XVI–XVIII w. Przygotowując szczegółową analizę materiałów źródło-wych, wykorzystano katalogi i bibliografi e z polskich bibliotek naukowych i kościelnych, a także inne dokumenty dostępne w NUKAT i FIDKAR. Skru-pulatne poszukiwania pozwoliły na odnalezienie tytułów dzieł odnoszą-cych się do ośrodków kultu maryjnego Kościoła łacińskiego na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zgodnie z intencją autorek „opraco-wana po raz pierwszy staropolska bibliografi a sanktuaryjna, pozwala dostrzec bogactwo form literackich oraz aktywność pisarską i wydawniczą określonych środowisk kościelnych. Pokazuje ważność słowa drukowa-nego w rozpowszechnianiu wiedzy o miejscach świętych, w utrwalaniu ich znaczenia społecznego, w propagandzie kultu, jego różnorodnych form, zwłaszcza praktyk pątniczych” (s. 15).

Publikację otwiera szczegółowy Spis treści, za którym umieszczono Wykaz skrótów wykorzystanych w zrębie głównym dzieła oraz dla uspraw-nienia korzystania z katalogu Wykaz skrótów nazw diecezji i zakonów.

Wprowadzenie przybliża zakres tematyczny i zasięg chronologiczny pod-jętego zagadnienia, a także cel i metodologię badań. Ważnym elementem katalogu miejsc świętych jest omówienie w pięciu rozdziałach specy-fi ki staropolskich ośrodków maryjnych, ich antropologii i typologii oraz zasięgu oddziaływania.

W rozdziale pierwszym zatytułowanym Antropologia miejsca świę-tego wyjaśniono przyjęte rozumienie pojęcia miejsca święświę-tego – w sposób dosłowny tzn. jako przestrzeni skierowanej na obiekt lub obszar nacecho-wany sakralnością. Wyrażenie miejsca święte „loca sacra” bierze początek ze starożytności, natomiast chrześcijanie przejęli antyczną nazwę wpisując B^OGUMIŁA WARZĄCHOWSKA

Biblioteka Teologiczna Uniwersytetu Śląskiego

w nią starotestamentalne treści teologiczne. Na przestrzeni wieków okre-ślenie to przyjmowało różne znaczenia, ale w polskiej kulturze religijnej stanowiło jeden z istotnych elementów religijności.

W rozdziale drugim  Staropolskie piśmiennictwo sanktuaryjne  obok omówienia literatury peregrynacyjnej pojawiają się rozważania dotyczące pisarstwa poświęconego poszczególnym ośrodkom kultowym. Dzięki spraw-nie rozwijającej się sztuce drukarskiej staropolska literatura sakralna stała się cennym źródłem wiedzy, w niej utrwalone zostały m.in.: opisy miejsc świętych, modlitewników, pieśni pątniczych, przewodników dla pielgrzy-mów, relacje z uroczystości koronacyjnych cudownych obrazów i zbiory kazań sanktuaryjnych. Należy podkreślić, że staropolskie kompendia kul-towe obejmują miejsca święte głównie w granicach Rzeczypospolitej i odno-szą się najczęściej do lokalnych obiektów lub eksponatów.

W rozdziale trzecim  Loca Sacra Mariana  udokumentowano kult wizerunków Matki Bożej połączony ze staropolską pobożnością maryjną.

Okres staropolski przynosi informacje o najstarszych miejscach świętych, poczynając od zaistniałych w czasach średniowiecznych poprzez znako-micie rozwijające się ośrodki maryjnie od XVI do XVIII stulecia. Materiał źródłowy stanowią akta wizytacji biskupich, inwentarze i spisy wotów, kro-niki parafi alne i zakonne, dokumenty dotyczące koronacji obrazów, księgi dokumentujące cuda i łaski, schematyzmy diecezjalne.

W rozdziale czwartym  Imagines miraculosae  omówiono wizerunki Matki Bożej cieszące się sławą cudowności i niesłabnącym kultem. Wśród nich zdecydowaną większość stanowią obrazy oraz fi gury w postaci rzeźb i płaskorzeźb. Autorzy staropolskich druków sanktuaryjnych miewali trudności z dotarciem do twórców czczonych obiektów, dlatego szczegółowa identyfi -kacja eksponatów wymagała wielu dociekań i wiedzy specjalistycznej. Zacho-wana literatura jest często jedynym źródłem opisującym oryginalne dzieło.

Theatrum coronationis imaginis Deiparae to rozdział, w którym wskazuje się na przywilej koronacji Maryi na królową nieba i ziemi w wielu sanktu-ariach na terenie Rzeczypospolitej. Koronacje wizerunków maryjnych stały się przedmiotem refl eksji teologicznych, rozważań medytacyjnych i odnie-sień modlitewnych. Zarówno koronacje obrazów, jak też uroczystości im towarzyszące znalazły odzwierciedlenie w obszernej literaturze.

Po nakreśleniu tła historyczno-geografi cznego oraz drogi przygoto-wań do całego przedsięwzięcia i omówienia szerokiego spektrum zagad-nień piśmiennictwa staropolskiego skoncentrowano się na Katalogu miejsc świętych. Najpierw przedstawiono Zasady opracowania i omówiono sposób przygotowania poszczególnych opisów bibliografi cznych, a następnie na stronach 159-631 zamieszczono zrąb główny Katalogu.

Katalog jest przewodnikiem bibliografi cznym staropolskich druków po sanktuariach maryjnych Rzeczypospolitej, w którym zaprezentowano 426 miejsc czci Matki Bożej. Zgromadzony materiał uszeregowano alfabetycznie

według nazw miejscowości, a w obrębie miejscowości, w których było kilka obiektów czci, zastosowano również układ alfabetyczny, jako kryterium przyjęto nazwę wezwania kościoła.

Każdy opis zawiera nazwę miejscowości, a następnie krótką charakte-rystykę miejsca i eksponatu obiektu kultu, uwzględniając m.in.: charakter miejscowości, przynależność diecezjalną, status i wezwanie kościoła, charak-ter obiektu kultu i jego charakcharak-terystykę oraz przybliżony czas pochodzenia.

Następnie w układzie chronologicznym umieszczono zestawienie ważniej-szych, wydanych po 1800 r., opracowań dotyczących sanktuariów. Zastoso-wano tutaj skrócony opis bibliografi czny. Istotnym dopełnieniem poszczegól-nych opisów miejsc świętych jest bibliografi a staropolskiego piśmiennictwa sanktuaryjnego, wywodząca się z literatury religijnej XV–XVIII w.

Dolną cezurę czasową Katalogu, ustalono na początek XVI w., a górną na rok 1800, zamykający okres staropolski. W pracy uwzględniono dzieła opublikowane na ziemiach polskich i poza jej granicami, z podziałem na wydawnictwa autorskie i przekłady. Dla ukazania kompletnego dorobku z badanego okresu włączono także teksty anonimowe. Jednak głównym kry-terium doboru materiału pozostawała przede wszystkim treść dzieła, dlatego w pracy znalazły się dokumenty „poświęcone wizerunkowi maryjnemu, miej-scu jego przechowywania, cudom jakie wydarzyły się za jego pośrednictwem, lub kultowi, jakim był otoczony” (s. 154). Oprócz utworów samoistnych wydawniczo, uwzględniono również fragmenty z prac zbiorowych, wyjątki z opracowań oraz wzmianki w dostępnej literaturze pokrewnej.

Pokaźny fragment publikacji zajmuje Bibliografi a, na podstawie której mógł powstać Katalog. W tej części pracy wydzielono Skróty bibliografi czne wyodrębniając z nich skróty dla Druków starych i dla Druków nowych.

Zastosowanie Skrótów w opisach bibliografi cznych sprawiło, że opisy te stały się przejrzyste i zwarte, dzięki czemu bez powtarzania pełnych nazw lub tych samych elementów bibliografi cznych stworzono pełny zestaw literatury. W Bibliografi i uwzględniono różnorodne materiały, jak Źródła a wśród nich Rękopisy i Stare Druki, następnie zarejestrowano Kompendia sanktuaryjne i miscellanea mariologiczne i historyczne, a po nich Opraco-wania oraz Wykaz bibliografi i katalogów z wyszczególnieniem Katalogów online z opisami starych druków.

Ważną część pracy stanowi Aneks, w którym przedstawiono Wykaz maryjnych miejsc świętych na ziemiach Rzeczypospolitej ok. 1772 r. Aneks obejmuje 1314 obiektów kultu maryjnego. Dla lepszego zobrazowania czczonych przedmiotów opracowano Mapy i sporządzono Spis ilustracji znajdujących się w omawianym dokumencie. Aneks zamyka bogaty zestaw indeksów, takich jak: Indeks nazw geografi cznych, następnie Indeks auto-rów, rytowników i innych współtwórców dzieła oraz Indeks druków anoni-mowych wydawanych do 1800 roku. Tak opracowane indeksy usprawniają poszukiwania w zrębie głównym Katalogu, dzięki czemu publikacja staje

się bardziej przejrzysta i lepiej wykorzystana nie tylko przez specjalistów literatury staropolskiej, ale również przez przeciętnego czytelnika zaintere-sowanego pisarstwem mariologicznym.

Należy z uznaniem przyznać, że autorki – Witkowska i Nastalska--Wiśnicka podjęły się wyjątkowo trudnego zadania, decydując się na przygo-towanie tak obszernej i pionierskiej pracy. Publikacja świadczy o dociekliwo-ści autorek, rzetelnodociekliwo-ści przeprowadzonych badań i rozległej wiedzy nie tylko bibliologicznej, historycznej i teologicznej, ale daleko wykraczającej poza te dyscypliny. Z pewnością będzie ona wykorzystana przez szerokie gremium uczonych podejmujących badania mariologiczne.

E^WA O^LSZOWY Biblioteka Teologiczna Uniwersytetu Śląskiego

NR 1 (39) 2015, S. 161-168

Czasopisma archiwów, bibliotek i muzeów Kościoła katolickiego.

Red. Waldemar Witold Żurek. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014, 399 ss.

ISBN 978-83-7702-991-6

C

zasopiśmiennictwo Kościoła katolickiego jest zagadnieniem często podejmowanym przez badaczy¹ i analizowanym przede wszystkim w aspek-cie historycznym, w obrębie poszczególnych diecezji, w kontekśaspek-cie roli jaką odgrywa jako środek społecznego przekazu Kościoła i forma ewangelizacji.

I choć coraz większe zainteresowanie zdobywa także niedoceniana wcze-śniej prasa parafi alna, niedostateczną nadal uwagę poświęca się licznym naukowym periodykom, wśród których szczególną grupę stanowią czaso-pisma wydawane przez archiwa, biblioteki i muzea kościelne². Tylko dwa z nich doczekały się opracowań w postaci artykułów (Hamryszczak, 2010;

2013a; Bednarczyk, 1997; Wójtowicz, 2004) dlatego też odczuwało się brak opracowania monografi cznego zawierającego kompetentną i kompleksową charakterystykę tego obszaru czasopiśmiennictwa. Z satysfakcją zatem należy przyjąć pojawienie się na rynku wydawniczym publikacji zbiorowej pt. Czasopisma archiwów, bibliotek i muzeów Kościoła katolickiego, która zdaje się z powodzeniem wypełniać tę lukę³.

Prezentowana publikacja składa się z pięciu działów. Część pierwszą, dotyczącą archiwalnych czasopism krajowych, otwiera tekst Piotra Dymmela na temat periodyków archiwów państwowych. Publikowanie czasopisma stanowi, w ocenie autora, duże wyzwanie organizacyjne i naukowe, wymaga-jące zaangażowania kierownictwa i pracowników merytorycznych archiwum.

Wszystkie czasopisma archiwów (poza wydawanymi przez Archiwum Główne Akt Dawnych i Archiwum Akt Nowych, które mają zasięg ogólnopolski) kon-centrują się na tematyce regionalnej lub lokalnej, co wiąże się z

gromadzo-1 W bazie „Polska Bibliografi a Bibliologiczna” pod hasłem przedmiotowym „czasopisma ka-tolickie” otrzymujemy 208 rezultatów. Pobrane z: http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/makwww.

exe?BM=12, 1 lipca 2015.

2 Należy przypomnieć o wcześniejszej publikacji, charakteryzującej organy wydawnicze pol-skich archiwów, bibliotek i muzeów (Królczyk, red, 2010).

3 Książka zawiera głównie materiały z sympozjum z 2013 r. (Hamryszczak, 2014).

nym przez archiwum zasobem i zasięgiem jego działania. W artykule autor wskazał podejmowaną w tego typu periodykach problematykę, wyróżniając tematy historyczne (m.in. prace dotyczące historii regionalnej, z zakresu źró-dłoznawstwa i nauk pomocniczych historii) oraz archiwalne (badania archi-woznawcze, metodyka archiwalna, dzieje i zasoby archiwów). W zakończeniu P. Dymmel podkreślił rolę czasopism w naukowej i popularyzatorskiej dzia-łalności archiwów państwowych oraz uznał za konieczne utrzymanie dotych-czasowych i powołanie nowych wydawnictw, jak i poddanie ich badaniom prasoznawczym.

W kolejnych tekstach zaprezentowano już konkretne tytuły periodyków.

I tak „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, najważniejsze polskie czasopi-smo poświęcone kościelnym zbiorom archiwalnym, bibliotecznym i muzeal-nym, opracował Artur Hamryszczak, przedstawiając genezę i dzieje założo-nego w 1957 r. organu wydawniczego Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych w Lublinie. Wskazał problemy w początkowym etapie funkcjono-wania, takie jak ingerencja cenzury państwowej, trudności ze znalezieniem drukarni czy z pozyskiwaniem autorów (duchowieństwo nie było przygoto-wane do podejmowania specjalistycznej tematyki zakreślonej w profi lu cza-sopisma, z kolei autorzy świeccy często obawiali się publikowania w organie kościelnym). W tekście podkreślona została również rola pierwszego redaktora, ks. Stanisława Librowskiego, który wydał 60 tomów półrocznika i decydował o jego poziomie redakcyjnym i naukowym. „Archiwa…” są organem informu-jącym o podejmowanych przez Ośrodek pracach i ich wynikach oraz zamiesz-czającym wytyczne w zakresie organizacji prac archiwów, bibliotek i muzeów kościelnych. Pismo omawia historię zbiorów kościelnych i drukuje inwentarze archiwalne, katalogi biblioteczne, katalogi mikrofi lmów Ośrodka, jak również teksty źródłowe do historii Kościoła katolickiego na ziemiach polskich.

Następne trzy opracowania zawierają charakterystykę treści i struktury czasopism wydawanych przez archiwa diecezjalne. Ks. Mieczysław Różański omówił wydawany od 2005 r. rocznik „Prace i Materiały Historyczne Archi-wum Archidiecezjalnego w Łodzi i Muzeum Archidiecezji Łódzkiej”. Autor dokonał pogłębionej analizy zawartości treści czasopisma, w wyniku któ-rej wyróżnił artykuły dotyczące: zasobu łódzkiego archiwum (m.in. katalogi ksiąg metrykalnych, edycje źródeł); zasobu muzeum (katalogi rękopisów i starodruków, opis herbów i pieczęci, eksponatów sakralnych); z zakresu historii regionu i konserwacji dzieł sztuki (m.in. jubileuszowe z okazji dzie-więćdziesięciolecia powstania diecezji i opisujące najważniejsze wydarzenia z życia Kościoła łódzkiego); relacji z działalności archiwum i muzeum.

Ks. Roman Dworacki przedstawił natomiast wydawany przez Archi-wum Archidiecezjalne w Poznaniu biuletyn „Archiwariusz”⁴. Do zadań

4 Tytuł nawiązuje do wydarzenia z 1915 r., kiedy to abp Edmund Dalbor ustanowił po raz pierwszy w historii archidiecezji poznańskiej urząd archiwariusza diecezjalnego.

Archiwum, w którym znajdują się dokumenty i akta do dziejów najstar-szej polskiej diecezji, należy również prowadzenie działalności wydawni-czej, wystawienniwydawni-czej, edukacyjnej oraz informacyjnej, co realizuje poprzez publikowanie od 2005 r. czasopisma. W jego strukturze zaplanowanych zostało pięć działów: edycja źródeł i publikacja opracowań oraz sprawoz-dań, popularyzacja nowych technik informatycznych, sylwetki historyków--archiwistów oraz recenzje i omówienia książek o tematyce archiwalnej.

Artykuł ks. Roberta Romualda Kufl a przynosi omówienie najmłodszego z kościelnych periodyków archiwalnych – rocznika „Adhibenda”. W jedy-nym wydajedy-nym dotąd tomie z 2014 r. znalazły się m.in. teksty dotyczące zagadnień archiwalnych, muzealnych, sztuki sakralnej, historii Kościoła i pracy duszpasterskiej ze szczególnym uwzględnieniem diecezji zielonogór-sko-gorzowskiej oraz rozprawy powstałe w oparciu o materiał znajdujący

W dokumencie Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy, 2015, No 1(39) (Stron 153-179)