uwagi analityczne
4. Finanse podmiotów gospodarczych
S y tu a c ja finansowa podm iotów gospodarczych górnictw a i kopalnictwa, w tym górnictw a węglowego była w ostatnich latach niekorzystna.
Podmioty gospodarcze górnictwa były w przeważającej części nierentowne i zadłużone, a łączne straty deficytowych jednostek gospodarczych górnictwa przewyższyły zyski podm iotów rentownych.
Wykres 6. Wynik finansowy brutto w przemyśle w latach 1994 - 1997
min zł
Działalność górnictwa węglowego przyniosła w 1997 r. stratę w wysokości 1247.5 min zł i strata ta była niższa niż w l9 9 6 r . o 299,4 min zł (o 19,4%).
N a ogólny wynik finansowy brutto złożyły się straty podm iotów nierentow nych i zysk rentownych. Ujemny wynik finansowy jednostek deficytowych górnictwa węglowego wyniósł m inus 1294,0 m in zł, a zysk jednostek rentow nych 46.5 m in zł.
Obowiązkowe obciążenia wyniku finansow ego brutto w 1997 r. były praw ie trzykrotnie niższe niż w poprzednim roku (9,0 min zł w obec 27,5 min zł w 1996 r.). Ponieważ łączne dotacje dla górnictwa w ęglow ego w yniosły w 1997 r.
489.6 min zł, górnictwo w ęglow e znacznie więcej funduszy uzyskało z budżetu państwa, niż odprowadziło do niego w postaci obow iązkow ych obciążeń wyniku finansowego brutto. W kwocie obow iązkowych obciążeń podatek dochodowy od osób prawnych i fizycznych stanowił 92,3%.
Wynik finansowy netto w górnictw ie w ęglow ym w 1997 r. to strata 1256.6 min zł (1996 r. - strata 1574,4 min zł), na którą złożyła się strata netto 1296,2 m in zł podm iotów deficytowych i zysk netto 39,6 m in zł podm iotów rentownych.
N iekorzystna sy tu acja finansow a g ó rn ictw a i k o p aln ictw a, w tym górnictwa węglowego była efektem wysokich kosztów całokształtu działalności om aw ianych podm iotów gospodarczych, przy czym koszty w górnictw ie węglowym przewyższyły (m im o dotacji) wielkość przychodów w 1997 r. o 7,1 %.
W ykres 7. Wskaźnik poziomu kosztów w przemyśle w latach 1994 - 1997.
górnictwo i kopalnictwo działalność produkcyjna
% zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę
W 1997 r. nastąpiła w górnictw ie węglowym w stosunku do 1996 r. pewna popraw a w dalszym ciągu niekorzystnych relacji finansowych. W skaźnik poziom u kosztów obniżył się ze 110,5% w 1996 r. do 107,1 % w 1997 r., a wskaźnik rentowności obrotu brutto wzrósł z poziom u minus 10,2% do minus 7,0%.
W ogólnej liczbie 25 badanych podm iotów gospodarczych g órnictw a w ęglow ego (jednostek „dużych“ o zatrudnieniu powyżej 50 osób) 8 jednostek (32%
ogółu) w 1997 r. było rentownych. Jednostki te wykazały jedynie 609,7 min zł przychodu ogółem (3% przychodów górnictwa węglowego). Podm ioty nierentow ne (17 je d n o s te k - 68% og ó łu ) w y p raco w ały p rzychód 17145,6 m in zł (97%
przychodów).
Jednostki górnictw a i kopalnictw a m iały w pływ na ogólną niew ysoką rentow ność badanych podm iotów gospodarczych w województwie, która w 1997 r.
wynosiła 0,7% poziom u przychodów z całokształtu działalności. Po podzieleniu ogółu podm iotów na górnictw o i kopalnictw o oraz pozostałe sekcje m ożna stw ierdzić, że w skaźniki rentowności obrotu brutto w pozostałych sekcjach w okresach narastających w 1997 r. były dodatnie, co oznacza uzyskiwanie zysków, które w ahały się w granicach od 2,4% do 3,1% poziomu przychodów z całokształtu działalności.
Wykres 8. Wskaźnik rentowności obrotu brutto w górnictwie i kopalnictwie oraz w pozostałych sekcjach sektora przedsiębiorstw
w iatach 1996-1997
%
1996 199/
■ górnictwo I kopalnictwo E3 pozostałe sekcje
uwagi
analityczne
uwagi
analityczne
W artość m ajątku o b ro to w eg o p o d m io tó w g o sp o d arc zy ch w g ó rn ictw ie w ęglow ym w cenach bieżących na koniec 1997 r. w ynosiła 4,7 m ld zł i była o 41 % wyższa niż na koniec 1996 r. (w tym środki pieniężne wzrosły o 75,3%, a papiery w artościow e przeznaczone do obrotu o 85%). Wolniej natom iast rosły należności i roszczenia z tytułu dostaw i usług (o 30% ).Struktura m ajątku obrotow ego uległa w końcu 1997 r. w stosunku do 1996r. pewnym korzystnym zmianom. O bniżył się udział w artości należności i roszczeń do poziom u 70,3% ogółu m ajątku obrotow ego, to znaczy o 8,9 pkt procentowego, wzrosły natom iast udziały środków pieniężnych z 8,7% do 10,8% oraz zapasów odpowiednio z 9,9% do 11,1%.
G órnictw o w ęgla kam iennego w ojew ództw a katow ickiego było w 1997 r.
podobnie jak w roku poprzednim znacznie zadłużone. Zadłużenia z tytułu zobowiązań krótko i długoterm inowych według stanu na koniec 1997 roku w ynosiły łącznie ponad
11,7 mld zł (odpowiednio w 1996 r. 9,4 mld zł). W łącznej kw ocie zadłużenia w 1997 r.
najszybciej rosły w górnictw ie w ęglow ym w stosunku do 1996 r. zobow iązania krótkoterm inowe z tytułu podatków (o 67,9% ) i ubezpieczeń społecznych - ZU S (67,0%), przy czym wzrost wielkości tych zobowiązań w 1996 r. był zaniżony poprzez zwolnienia, um orzenia oraz odraczania w czasie obow iązkow ych płatności w zględem budżetu państw a i ZUS.
Relacja zobowiązań krótkoterm inow ych do należności i roszczeń w górnictwie i kopalnictwie oraz w górnictwie węglowym w 1997 r. podobnie jak w 1996 r. była nadal niekorzystna. Zobowiązania w 1997 r. trzykrotnie przew yższyły należności. Relacja zobowiązań do należności i roszczeń w górnictwie węglowym w latach 1994 - 1997 była wyższa niż w przedsiębiorstwach objętych badaniem i w ykazyw ała tendencję rosnącą.
Wykres 9. Relacja zobowiązań krótkoterminowych do należności i roszczeń w górnictwie węglowym, oraz podmiotach gospodarczych ogółem w latach 1994-1997
' 1994 1995 1996 1997
A podmioty go sp o d a rc z e ogółem A górnictwo w ęglow e
Zobow iązania krótkoterm inowe w górnictwie węglowym znalazły pokrycie przez środki pieniężne i krótkoterm inowe papiery wartościowe jedynie w 5,2%, o czym in fo rm u je w sk aź n ik i p ły n n o ści I sto p n ia (d ziałaln o ść p ro d u k cy jn a odpow iednio - 8,9%, a zaopatrywanie w energię elektryczną gaz i w odę 18,5%).
W górnictw ie węglow ym majątek obrotowy (zapasy, należności i roszczenia, papiery w a rto ś c io w e p rz e z n a c z o n e do o b ro tu , śro d k i p ie n ię ż n e o ra z ro z lic z e n ia m iędzyokresow e) według stanu na koniec 1997 r. m ógł pokryć jedynie około 47%
zo b o w ią z a ń k ró tk o term in o w y ch , gdy w p o d m io tach b ad an y ch d z iałaln o ści produkcyjnej m ajątek obrotowy przew yższał zobowiązania krótkoterm inowe o
15,2%, a w zaopatryw aniu w energię elektryczną, gaz i wodę o 24,0%.
P o d s u m o w a n i e
S y tu a c ję ekonom iczną w górnictwie węglowym w 1997 r. w stosunku do 1996 r. charakteryzowały następujące wielkości i relacje:
■ stabilizacja wydobycia w ęgla kam iennego na poziom ie około 134 min ton (przyrost o 0,6%);
■ spadek liczby przeciętnego zatrudnienia o 13,3 tys. osób (5,2% ); większość zatrudnionych to pracow nicy sektora publicznego (górnictwo i kopalnictw o - 97,6% );
■ niekorzystna sytuacja finansowa, przewaga strat w saldzie zysków i strat z całokształtu działalności (strata brutto - 1247,5 m in zł, co stanowi 7%
wielkości ogółu przychodów z całokształtu działalności);
■ w ielkość przychodów ogółem z całokształtu działalności pochodziła praw ie w całości z nierentow nych podm iotów gospodarczych (około 97%), które stanowiły 68% ogólnej liczby podmiotów;
■ przeciętne wynagrodzenie m iesięczne brutto zatrudnionych w górnictwie w ęglow ym były wyższe niż w przem yśle o 30%;
■ łącznie zadłużenie podm iotów gospodarczych na koniec 1997 r. w wysokości 11,7 m ld zł prawie 2,5-krotnie przew yższało wartość majątku obrotowego;
■ zdolność podm iotów gospodarczych do regulowania zobowiązań bieżących była w górnictw ie węglow ym niższa niż przeciętnie w przemyśle. Relacja środków pieniężnych oraz papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu (wskaźnik płynności 1 stopnia) wynosiła w górnictwie węglowym 5 ,2 % zobow iązań krótkoterm inowych wobec 8 ,9 % w przem yśle oraz 1 8 ,5 % w zaopatrywaniu w energię elektryczną gaz i wodę;
■ niekorzystna była relacja zobow iązań krótkoterm inowych do należności i roszczeń; zobowiązania przekroczyły należności aź o 203%, gdy w działalności produkcyjnej i w zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę odpowiednie przekroczenia wynosiły 67% i 27%.
uwagi
analityczne
1996 1997 1996 1997
Górnictwo i kopalnictwo... 14823,6 103,6 16857,6 9 9 ,0 32,2 31,8
s e k to r p u b l i c z n y ... 14608,8 X 16245,0 X 3 1 ,8 30,7
s e k to r p r y w a tn y ... 2 14,9 X 6 1 2 ,6 X 0 ,4 1,1
w tym :
Górnictwo węgla kamiennego
i brunatnego; wydobywanie torfu . .. 14381,6 103,8 16332,4 99,1 31,3 30,9
P o z o sta łe g ó rn ictw o
Tabl. 2. P R Z E C IĘ T N E Z A T R U D N IE N IE I W Y N A G R O D Z E N IE M IE S IĘ C Z N E
w osobach w złotych w osobach w złotych
O G Ó Ł E M ... a 863159 1191,05 954,13 858613 1409,20 1143,83
b 97,6 126,0 126,2 99,5 118,3 119,9
se k to r p u b lic z n y ... a 505191 1414,70 1130,40 410417 1761,53 1423,06
b 93,7 129,0 129,0 81,2 124,5 125,9
se k to r p r y w a t n y ... a 357968 875,43 705,38 448196 1086,57 888,13
b 103,7 123,6 123,9 125,2 124,2 126,0
w tym :
PRZEM YSŁ'1... a 576186 1341,64 1073,61 558421 1581,59 1281,42
b 97,4 127,2 127,4 96,9 117,9 119,3
Górnictwo i kopalnictwo... a 261984 1739,79 1385,69 248621 2038,35 1642,13
b 94,7 129,4 129,5 94,9 117,1 118,5
se k to r p u b l ic z n y ... a 259418 1741,58 1387,38 242549 2043,38 1645,95
b 95,0 129,3 129,4 93,5 117,3 118,7
s e k to r p r y w a t n y ... a 2566 1559,00 1214,42 6072 1837,33 1489,54
b 69,3 129,9 127,4 236,6 117,8 122,7
w tym :
Górnictwo węgla kamiennego
i brunatnego; wydobywanie torfu . a 256052 1748,37 1392,08 242803 2047,43 1649,12
b 94,6 129,5 129,6 94,8 117,1 118,5
P o z o sta łe g ó rn ic tw o i k o p a ln ic tw o . a 4615 1214,84 979,28 4543 1458,00 1183,56
b 100,3 127,8 129,0 98,4 120,0 120,9
Działalność produkcyjna... a 279800 975,03 786,90 275113 1177,06 962,45
b 99,4 126,8 126,9 98,3 120,7 122.2
s e k to r p u b lic z n y ... a 158911 1050,77 846,89 97211 1340,79 1093,09
b 93,3 128,3 128,3 61,2 127,6 129,0
se k to r p r y w a t n y ... a 120889 875,46 708,04 177902 1087,59 891,07
b 108,7 126,3 126,7 147,2 124,3 125,8
Zaopatrywanie w energię
elektryczną, gaz i wodę ... a 34402 1291,39 1029,01 34687 1516,16 1225,76
b 103,7 120,9 121,3 100,8 117,4 119,1
se k to r p u b l ic z n y ... a 29966 1300,37 1038,71 30311 1529,38 1236,75
b 102,0 120,8 121,7 101,2 117,6 119,1
s e k to r p r y w a t n y ... a 4436 1230,71 963,47 4376 1424,59 1149,65
b 117,1 122,1 121,0 98,6 115,8 119,4
1) Obejmuje sekcje: "Górnictwo i kopalnictwo”, ’’Działalność produkcyjna" i "Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę” .
W 1997 R.
O G Ó Ł E M ... a 86957213 57666854 24139905 2893698 2256756 86440539 58583015 21860732 2265403 3731389
b 119,3 117,3 121,5 146,0 119,7 118,2 117,2 120,0 115,4 127,6
se k to r p u b lic z n y . . . . a 48041697 36175559 8659647 1998460 1208031 48833252 37345071 7742280 1511430 2234471
b 99,7 97,9 103,5 133,7 90,3 99,1 98,3 102,4 94,1 104,9
se k to r p ry w a tn y ... a 38915516 21491296 15480257 895238 1048725 37607287 21237944 14118452 753973 1496918
b 157,3 176,1 134,6 183,6 191,4 158,0 177,1 132,5 211,0 188,5
w tym :
PRZEMYSŁ1*... a 55773613 46899582 5209380 2163157 1501494 56137552 46291539 5127880 1908894 2809239
b 116,7 115,4 115,4 144,1 133,8 115,8 115,1 111,6 120,2 135,1
se k to r p u b l i c z n y --- a 39944506 33961659 3547058 1596532 839257 40954558 34128786 3544654 1407787 1873331
b 100,1 99,0 106,2 131,3 80,7 99,6 98,9 106,7 100,9 99,5
se k to r p r y w a tn y ... a 15829107 12937924 1662322 566624 662237 15182994 12162753 1583226 501107 935908
b 200,6 203,7 142,0 199,0 798,5 206,1 213,1 124,4 261,2 476,6
Górnictwo
i kopalnictwo... a 18323576 16471953 150889 1325178 375556 19517596 17208321 136231 1155873 1017171
b 117,3 114,0 110,8 186,5 116,0 113,4 111,6 112,3 128,3 132,0
se k to r p u b l i c z n y ___ a 17588936 15924341 107259 1192904 364432 18890833 16700078 94464 1087453 1008838
b 114,4 111,5 92,0 181,3 112,9 111,4 109,6 90,2 128,1 132,7
s e k to r p ry w a tn y ... a 734640 547612 43630 132274 11124 626763 508244 41767 68420 8332
b 306,1 328,8 223,1 250,9 955,5 249,6 294,6 251,6 131,8 83,3
w tym : Górnictwo węgla kamiennego i brunatnego;
wydobywanie torfu . . . . a 17755334 15987185 127886 1279863 360400 19010685 16768383 113593 1124189 1004520
b 117,1 113,8 104,6 187,5 117,6 113,4 111,5 104,7 131,6 132,7
se k to r p u b lic z n y . . . . a 17446118 15799863 105019 1182312 358924 18754536 16581666 92503 1079633 1000734
b 116,8 113,7 101,6 186,3 117,5 113,5 111,4 100,1 134,5 134,0
s e k to r p ry w a tn y ... a 309216 187323 22866 97551 1476 256149 186717 21090 44556 3786
b 136,7 118,3 120,4 203,3 146,2 107,4 116,1 131,3 86,0 38,4
P o z o sta łe g ó rn ic tw o
i k o p a ln ic tw o ... a 372140 293719 22735 44830 10856 345444 286107 22441 24977 11919
b 118,5 113,9 168,8 160,6 73,4 108,7 115,8 177,5 55,7 91,5
se k to r p u b lic z n y . . . . a 142818 124478 2240 10592 5508 136297 118412 1961 7820 8104
b 47,5 49,9 17,4 45,7 37,6 44,7 50,3 16,2 17,5 62,9
Działalność
produkcyjna... a 28857246 25135760 2072699 674851 97393628392529 24179027 1969654 664684 1579164
b 117,8 117,6 115,9 93,4 158,1 117,7 117,7 106,1 109,7 140,6
se k to r p u b lic z n y . . . . a 14045144 12998174 480490 242322 324158 14104250 12770660 446570 234208 652812
b 82,0 84,2 72,0 49,3 60,5 81,6 83,8 71,6 50,1 69,7
se k to r p ry w a tn y ... a 14812102 12137587 1592209 432529 649777 14288279 11408368 1523084 430475 926352
b 200,8 204,2 142,0 187,4 809,3 208,4 215,2 123,5 310,3 499,3
Zaopatrywanie w energie elektryczną,
gaz i w o d ę ... a 8592791 5291870 2985792 163127 152002 8227428 4904192 3021995 88337 212904
b 112,1 109,6 115,4 240,2 83,3 115,4 115,5 115,5 109,4 114,2
s e k to r p u b lic z n y . . . . a 8310426 5039143 2959310 161306 150667 7959475 4658049 3003620 86126 211680
b 112,4 109,8 115,7 242,0 83,3 115,8 116,1 115,9 108,3 114,0
s e k to r p ry w a tn y ... a 282365 252726 26483 1821 1335 267953 246143 18375 2211 1224
b 103,3 105,2 87,2 142,9 89,9 103,4 105,3 78,9 191,6 151,8
1) Obejmuje sekcje: "Górnictwo i kopalnictwo”, ’’Działalność produkcyjna” i ’’Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę” .
Wynik finansowy na Obowiązkowe
b 153,8 148,8 140,0 X 138,9 156.7 158,8 125,8
w tym :
b 157,4 144,7 123,7 X 120,3 173,9 173,7 91,1
Górnictwo i kopalnictwo . . a -721711 -5 5 2 4 0 6 -1 1 9 4 0 2 0 7014 -1 1 8 7 0 0 6 3 8 190 36791 -1 2 2 5 1 9 6
b 139,5 122,1 125,8 37 ,8 90,3 110,5 114,9 57,7
se k to r p u b lic z n y ... a 26 1 4 3 3 26 9 5 4 7 -5 9 1 0 6 9 1 0 1 5 3 1 9 0 9 131695 109228 -9 9 7 8 6
b 108,7 104,8 100,6 X 100,0 97,8 97,5 101,7
I) Obejmuje sekcje: "Górnictwo i kopalnictwo”, "Działalność produkcyjna" i "Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę”.
Wskaźnik
i brunatnego; wydobywanie torfu. a 4,0 39,3 44,6
b 107,1 -7,0 -7,1 -0,7 17,9 5,2 38,2 47,0
1) Relacja kosztów z całokształtu działalności do przychodów z tej działalności, 2) Relacja salda wyniku ze sprzedaży do przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, 3) Relacja salda wyniku finansowego brutto do przychodów ogółem, 4) Relacja salda wyniku finansowego netto do przychodów ogółem, 5) Relacja środków pieniężnych i papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu do zobowiązań krótkoterminowych, 6) Relacja należności i roszczeń, środków pieniężnych i papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu do zobowiązań krótkoterminowych, 7) Relacja majątku obrotowegodo zobowiązań krótkoterminowych, 8) Obejmuje se k c je :’’Górnictwo i kopalnictwo”, ’’Działalność produkcyjna” i ’’Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę”.
Tabl.6. W SK AŹNIK I FINANSO W E PODM IOTÓW GOSPO DARCZYCH
I ) Relacja kosztów z całokształtu działalności do przychodów z tej działalności. 2) Relacja salda wyniku ze sprzedaży do przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów. 3) Relacja salda wyniku finansowego brutto do przychodów ogółem. 4) Relacja salda wyniku finansowego netto do przychodów ogółem. 5) Relacja środków pieniężnych i papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu do zobowiązań krótkoterminowych. 6) Relacja należności i roszczeń, środków pieniężnych i papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu do zobowiązań krótkoterminowych. 7) Relacja majątku obrotowego do zobowiązań krótkoterminowych.