S t a r i f t k o l Of f i c e in K a t o w i c e
lilii
K a t o w i c e 1 998
Kreska Zero (0)
(0,0) Kropka (.)
„W tym“
- (-) zjawisko nie występuje
- zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5 - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05
- zupełny brak informacji albo brak informacji wiaiygodnych - oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy
WAŻNIEJSZE SKRÓTY
tys = tysiąc min = milion mld = miliard zł = złoty
m 3 = m etr sześcienny cd. = ciąg dalszy dok. = dokończenie
EKD = Europejska Klasyfikacja Działalności
Przy publikowaniu danych US prosimy o podanie źródła
w Katowicach
Statistical Office in Katowice
ANALIZY
STATYSTYCZNE
STATISTICAL A N A LY SE S
GÓRNICTWO WĘGLOWE
W WOJEWÓDZTWIE KATOWICKIM W 1997
COAL MINING IN KATOWICE VOIVODSHIP IN 1997 ,
ISBN 83-909882-2-4
CZERWIEC 1998
JU N E 1998
Wstęp...
Uwafii metodyczne...
Uwagi analityczne...
Tablice zam ieszczone w tekście:
Jednostki wydobywcze górnictwa węglowego zarejestrowane w rejestrze REGON w 1997 r ...
W ydobycie węgla kamiennego i produkcja sprzedana górnictwa węglowego (1994-1997)...
Eksport węgla, biykietów i paliw stałych wytworzonych z węgla w 1997 r. (k ra j)...
Zatrudnienie w górnictwie węglowym (1990-1997)...
Dynamika przeciętnych wynagrodzeń miesięcznych nominalnych netto i realnych w sektorze przedsiębiorstw i przem yśle...
Rozkład liczby pracowników pełnozatrudnionych w przedsiębiorstwach badanych ogółem oraz w górnictwie i kopalnictwie według wysokości miesięcznego wynagrodzenia we wrześniu 1997 r W ykresy zam ieszczone w tekście:
Struktura jednostek gospodarczych w przemyśle według sektorów własności w 1997 r..
Wydobycie węgla kamiennego (1988-1997)...
Eksport węgla kamiennego według ważniejszych krajów przeznaczenia w 1997 r ...
Przeciętne zatrudnienie i wynagrodzenie miesięczne brutto w przemyśle w 1997 r ...
5 13
5
Wynik finansowy brutto w przemyśle w latach 1994-1997...
W skaźnik poziomu kosztów w przemyśle w latach 1994-1997...
W skaźnik rentowności obrotu brutto w górnictwie i kopalnictwie oraz w pozostałych sekcjach sektora przedsiębiorstw w latach 1996-1997...
Relacja zobowiązań krótkoterminowych do należności i roszczeń w górnictwie węglowym, oraz podmiotach gospodarczych ogółem w latach 1994-1997...
Tablice
Produkcja sprzedana przemysłu (1996, 1997)...
Przeciętne zatrudnienie i wynagrodzenie miesięczne w sektorze przedsiębiorstw (1996, 1997).
Przychody i koszty ich uzyskania w podmiotach gospodarczych w 1997 r...
Wyniki finansowe podm iotów gospodarczych w 1997 r ...
Wskaźniki finansowe podm iotów gospodarczych (1996, 1997)...
Wskaźniki finansowe podmiotów gospodarczych w górnictwie i kopalnictwie oraz
pozostałych sekcjach (1996, 1997)...
M ajątek obrotowy podm iotów gospodarczych w 1997 r ...
W ybrane źródła finansowania majątku w podmiotach gospodarczych w 1997 r ...
Eksport węgla kamiennego z województwa katowickiego (1995-1997).
N um er Strona I 14 II 16 III 18
IV 19
V 20
VI 21
Numer Strona 1 13 2 16 3 17 4 20 5 22 6 23 7 24
8 24
9 25
Numer Strona
1 27
2 28
3 29
4 30
5 31
6 32
7 33
8 34
) 9 35
10 36
11 37
Introduction...
Methodological remarks Analytic remarks...
9 13
9
Tables within the text:
Units classified to mining and quarrying registered in REGON system in 1997...
Hard coal extraction and production sold o f coal mining industry (1994-1997)...
Exports o f coal, briquettes and perm anent fuels produced from coal in 1997 (c o u n try )...
Em ploym ent in coal mining (1990-1997)...
Indices of average monthly net wages and salaries nominal and real in enterprise sector
and in in d u stry ...
Full-tim e em ployees in the surveyed enterprises - total and in mining and quarrying by the level of monthly salaries and wages obtained in Septem ber 1997 ...
Graphs within the text:
Structure o f econom ic units in industry by property sectors in 1997...
Hard coal extraction (1988-1997)...
Exports o f hard coal by more important countries o f destination in 1997..
A verage em ploym ent and salaries and wages gross in industry in 1997...
Em ploym ent by monthly salaries and wages obtained in September 1997.
Gross financial result in industry in years 1994-1997...
C ost level index in industry in 1994-1997...
in 1996-1997...
The relation o f short-term liabilities to dues and claims in mining and quarrying, and in total econom ic units in 1994-1997...
Tables
Production sold o f the industry (1996, 1 9 9 7 )...
A verage em ploym ent and monthly salaries and wages in the enterprise sector (1996, 1997).
Incom es and costs o f income acquisition in economic units in 1997...
Financial results o f econom ic units in 1997...
Financial indices o f econom ic units (1996, 1997)...
Financial indices o f econom ic units classified to mining and quarrying and other sections (1996, 1997)...
Fixed assets of economic units in 1 9 9 7 ...
Chosen sources o f financing o f assets in economic units (1996, 1997)...
Fixed assets and chosen sources of financing in economic units (1996, 1 9 9 7 )...
Costs by kind and their structure in 1997...
Exports o f hard coal from Katowice V oivodship (1995-1997)... 11 N um ber Paee
I 14 II 16 III 18
IV 19
V 20
VI 21
Num ber Page 1 13 2 16 3 17 4 20
5 22
6 23 7
>r
24
8 24
9 25
Number Page
1 27
2 28
3 29
4 30
5 31
6 32
7 33
8 34
9 35
10 36
11 37
Urząd Statystyczny, ul. Owocowa 3 ,4 0-158 Katowice
Nakład 83 egz. Papier offsetowy, 80 g. Format A-4. Oddano do druku: czerwiec 1998 r.
Druk: Dział Poligraficzny Urzędu Statystycznego, ul. Kossutha 7, 40-844 Katowice, Zam. 98/98
P u b lik a c ja niniejsza ma na celu zaprezentowanie podstawow ych w skaźników charakteryzujących efekty produkcji i sytuację ekonom iczną podm iotów gospodarczych górnictwa w ęglowego, to znaczy działających w zakresie górnictw a w ęgla kam iennego, brunatnego, wydobycia torfu (dział 10 EKD). W publikacji zawarto także inform acje o ilości i wartości eksportu w ęgla kam iennego z terenu województwa.
Publikacja została przygotow ana na podstawie szerokiego zestawu danych statystycznych dotyczących produkcji sprzedanej, przeciętnej liczby zatru d n io n y ch i w y n ag ro d zeń m iesięczn y ch oraz sytuacji finansow ej podm iotów górnictw a w ęglow ego z m iesięcznych m eldunków DG-1 oraz ze spraw ozdań F -01,Z -08.
P o d s ta w o w e w y n ik i i w s k a ź n ik i g ó rn ic tw a w ę g lo w e g o zaprezentow ano na tle odpow iednich charakterystyk sektora przedsiębiorstw i przem ysłu w ojewództwa. Dane odnoszące się do zatrudnienia i w ynagrodzeń dotyczą podm iotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 5 o só b . D an e z z a k re su w y n ik ó w fin a n so w y c h d o ty c z ą p o d m io tó w gospodarczych prow adzących księgi rachunkowe i zobowiązanych do m ie s ię c z n y c h sp ra w o z d a ń o p rz y c h o d a c h , k o s z ta c h i w y n ik a c h finansowych, w których liczba pracujących przekracza 50 osób w zakresie górnictw a i kopalnictw a oraz działalności produkcyjnej, a w pozostałych 20 osób.
Wstęp
1. Przeciętne zatrudnienie obejm uje osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy oraz w niepełnym, po przeliczeniu na pełnozatrudnionych. Do zatrudnionych zalicza się:
■ osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy z wyjątkiem osób:
przebyw ających na urlopach w ychowawczych,
korzystających z urlopów bezpłatnych przyznanych na okres dłuższy niż 3 miesiące,
agentów i osób wykonujących pracę nakładczą.
■ osoby pracujące w zakładach pracy w formie zorganizowanych grup roboczych, tj. żołnierzy, skazanych, junaków obrony cywilnej, junaków straży przem ysłowej i pożarnej, osoby odbywające w zakładach pracy zastępczą służbę poborowych oraz wstępny staż pracy.
■ osoby czasowo delegowane do pracy w innym zakładzie pracy jeżeli w ynagrodzenia pobierają w zakładzie macierzystym.
Uwagi
metodyczne
Uwagi
metodyczne
2. W ynagrodzenia podawane są w ujęciu brutto tj. bez potrąceń z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych oraz n e tto -p o potrąceniu zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.
3. Przeciętne w ynagrodzenia brutto w przeliczeniu na 1 zatrudnionego obejm ują wynagrodzenia osobowe brutto pracowników najem nych łącznie z wypłatami z zysku do podziału i z nadwyżki bilansowej w spółdzielniach (dokonywane również w postaci obligacji bądź akcji) oraz nagrodam i z zakładowego funduszu nagród, tj. wynagrodzenia zasadnicze, dodatki stałe i przejściowe, prem ie i nagrody, wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, w ynagrodzenia za czas urlopów, odpraw y (emerytalne, d la zw o ln io n y c h g ru p o w o i o d sz k o d o w a w c z e ), z a s iłk i c h o ro b o w e , świadczenia deputatowe oraz inne sporadyczne składniki wynagrodzeń.
W skład przeciętnych wynagrodzeń w chodzą także honoraria wypłacane niektórym grupom pracowników (np. dziennikarzom ) za prace wynikające z umowy o pracę.
4. Przychody z całokształtu działalności obejmują:
■ p rzych od y zc sprzedaży produktów , tj. kw oty należne z tytułu sprzedaży wyrobów gotowych i usług w podm iotach prow adzących działalność gospodarczą;
■ przychody ze sprzedaży towarów i m ateriałów, łącznie z kwotami należnym i z tytułu sp rzed aży o p ak o w ań w ielo k ro tn eg o użytku.
Przychody ze sprzedaży produktów, tow arów i m ateriałów wpływające na wynik finansowy ustala się w wartości wyrażonej w rzeczywistych cenach sprzedaży z uwzględnieniem upustów, rabatów i bonifikat, bez podatku od towarów i usług (VAT);
■ p o z o sta łe p r z y c h o d y o p e r a c y jn e , tj. p rz y c h o d y nie z w ią z a n e bezpośrednio z podstaw ow ą działalnością podm iotu (przychody ze sprzedaży lub wpływy z likwidacji środków trwałych i inwestycji ro z p o c z ę ty ch , o d p isa n e p rz e d a w n io n e z o b o w ią z a n ia, o trz y m a n e odszkodow ania, w yegzekw ow ane kary i grzywny, otrzym ane przez jednostkę nieodpłatnie składniki majątku, otrzym ane dotacje, subwencje
i dopłaty);
■ przychody finansowe, które obejm ują wpływy lub kw oty należne z tytułu dokonanych przez podm iot operacji finansowych (dywidendy z tytułu udziałów w innych jednostkach, kwoty należne i wpływy ze sprzedaży papierów wartościowych długoterm inow ych i krótkoter
m inowych, odsetki i prowizje od środków pieniężnych na rachunkach bankowych, odsetki od udzielonych przez jednostkę pożyczek i kredytów, dyskonto potrącone przez jednostkę przy zakupie w eksli i czeków obcych, dodatnie różnice kursowe ustalone przy spłacie należności i zobowiązań oraz różnice przy wycenie środków pieniężnych, udziałów i papierów wartościowych).
5. K oszty uzyskania przychodów z całokształtu działalności obejmują:
■ koszt własny sprzedanych produktów, towarów i m ateriałów (koszt w ytw orzenia sprzedanych produktów, koszty sprzedaży z podatkiem akcyzow ym , koszty ogólnego zarządu lub koszty ogółem pom niejszone 0 koszt w ytw orzenia świadczeń na własne potrzeby jednostki 1 skorygowane o zmianę stanu produktów oraz wartość sprzedanych tow arów i materiałów);
■ pozostałe koszty operacyjne (koszty związane ze sprzedażą składników m ajątku trw ałego, inw estycji, należności przedaw nione, należności u m o rz o n e i n ie ś c ią g a ln e , sk u tk i a k tu a liz a c ji w a rto śc i zaso b ó w rzeczow ych składników m ajątku obrotowego, zapłacone kary, grzywny i odszkodow ania oraz darowizny na rzecz osób fizycznych i prawnych);
■ koszty finansowe (odsetki i prowizje od zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz ujem ne różni ce kursowe, dyskonto potrącone przez nabyw cę przy sprzedaży dla niego weksli i czeków obcych, straty na sprzedaży papierów wartościowych, odpisy aktualizujące wartość finansow ego m ajątku obrotowego oraz krótkoterm inowych papierów w artościow ych, a także utworzenie rezerw na pewne lub prawdopodobne straty dotyczące operacji finansowych).
6. W ynik finansowy ze sprzedaży produktów, towarów i m ateriałów stanowi różnicę m iędzy przychodam i osiągniętymi ze sprzedaży produktów, towarów i m ateriałów a kosztam i poniesionym i na ich uzyskanie (koszt własny sprzedanych produktów, towarów i materiałów).
7. W ynik finansow y na działalności gospodarczej je st to sum a wyniku finansow ego na sprzedaży produktów, towarów i materiałów, wyniku n a p o z o s ta łe j d z ia ła ln o ś c i o p e ra c y jn e j o ra z w y n ik u na o p e ra c ja c h finansowych.
8. S a ld o z y s k ó w i s t r a t n a d z w y c z a j n y c h (w y n ik n a o p e r a c ja c h n a d z w y c z a jn y c h ) sta n o w i ró ż n ic ę m ięd zy z re a liz o w a n y m i zysk am i nadzw yczajnym i a poniesionym i stratami nadzwyczajnymi. Straty i zyski n a d z w y c z a jn e d o ty c z ą sk u tk ó w fin a n so w y c h z d a rz e ń p o w sta ją c y c h niepow tarzalnie, poza zw ykłą działalnością jednostki. S ą to zwłaszcza skutki zdarzeń losowych, zaniechania lub zawieszenia pewnego rodzaju działalności, istotnej zm iany m etod produkcji lub sprzedaży zorganizow anej części jednostki, postępow ania ugodowego lub naprawczego zarów no u wierzyciela (straty), ja k i dłużnika (zyski).
9. W ynik finansow y brutto (zysk lub strata) jest to w ynik na działalności gospodarczej, skorygowany o saldo zysków i strat nadzwyczajnych.
10. O bow iązkow e obciążenia wyniku finansowego brutto obejmują: podatek dochodow y od osób prawnych i fizycznych oraz płatności z nimi związane n a p o d s ta w ie o d rę b n y c h p r z e p is ó w (n p . d y w id e n d a od fu n d u s z u założycielskiego).
Uwagi
metodyczne
Uwagi
metodyczne
11. W ynik finansowy netto (zysk lub strata) otrzym uje się po pom niejszeniu wyniku finansowego brutto o obowiązkow e obciążenia.
12. M ajątek obrotowy obejmuje:
■ zapasy,
■ należności i roszczenia,
■ środki pieniężne,
■ papiery wartościowe, przeznaczone do obrotu,
■ czynne rozliczenia m iędzyokresowe.
13. Kredyty i pożyczki - obejm ują ogólną w artość nie spłaconych kredytów i pożyczek zarówno bankowych jak też i z innych źródeł
14. Zobowiązania -obejm ują wszelkiego rodzaju zobow iązania: z tytułu dostaw, robót i usług, wekslowe, wobec budżetu, z tytułu wynagrodzeń oraz pozostałe.
Wskaźniki ekonomiczne zawarte w publikacji
1. W sk a źn ik p o zio m u k o sztó w je s t to re la c ja k o sz tó w u z y sk a n ia przychodów z całokształtu działalności do przychodów z całokształtu działalności.
2. W skaźnik rentowności obrotu brutto jest to relacja w yniku finansowego brutto do przychodów z całokształtu działalności.
3. W skaźnik rentowności obrotu netto jest to relacja wyniku finansowego netto do przychodów z całokształtu działalności.
4. W skaźnik płynności I stopnia jest to relacja środków pieniężnych i papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu do zobowiązań krótkoterminowych.
5. W skaźnik płynności II stopnia jest to relacja należności i roszczeń, środków pieniężnych oraz papierów w artościow ych przeznaczonych do obrotu do zobowiązań krótkoterm inowych.
6. W skaźnik płynności III stopnia jest to relacja majątku obrotow ego ( z a p a s ó w , n a l e ż n o ś c i i r o s z c z e ń , p a p i e r ó w w a r t o ś c i o w y c h p rz e z n a cz o n y c h do o b ro tu , śro d k ó w p ie n ię ż n y c h o ra z ro z lic z e ń m iędzyokresowych) do zobowiązań krótkoterm inow ych.
Introduction
T h e publication presents main indices characterizing effects o f production and economic situation o f enterprises classified to m ining and quarrying (NACE branch: 10). M oreover, the publication presents information on the value o f imports and exports o f hard coal from the territory o f the voivodship.
The publication was prepared taking into consideration statistical inform ation on production sold, average num ber o f employed, monthly wages and salaries as well as financial situation o f enterprises classified to m ining and quarrying.
Basic results and indices within the publication are presented on the background o f adequate characteristics o f enterprise sector and industry o f the voivodship. Data concerning em ploym ent and salaries and wages refer to econom ic entities where the num ber o f em ployees exceeds 5 persons. Financial data concern economic units m aintaining accounting records and w hich are obliged to prepare m onthly reports on income, costs and financial results, where the num ber o f em ployees exceeds 50 persons in case o f mining and quarrying as well as m anufacturing, and 20 persons i case o f the remaining activities.
A v e r a g e em ploym ent includes those em ployed on a full-time basis and part-tim e basis converted into full-time employed. Employment
includes Methodological
■ persons em ployed on the basis o f a labour contract excluding
remarks
persons on parental leaves,
persons on unpaid leaves for period longer than 3 months, agents and outworkers.
■ persons em ployed in establishm ents in the form o f organized working groups as soldiers, prisoners, young m en’s labour brigades etc.
■ persons tem porarily delegated to w ork in other establishm ents but receiving wages and salaries in maternal establishment.
Methodological remarks
2. Wages and salaries are presented in gross value that is, w ithout personal incom e tax deductions and net value, that is, after personal incom e tax deductions.
3. Average gross wages and salaries in terms o f one em ployed comprise personal wages and salaries, paym ents from profit for distribution and balance surplus in cooperatives as w ell as purses from establishm ent premium fund. Fees paid to specific groups o f employees (as journalists) for w ork perform ed on the basis o f a labour contract are also included w ithin this category.
4. Income from activity as a whole includes:
■ income from the sale o f products, i.e., sums ow ed from the sale o f finished goods and services in entities conducting economic activity;
■ income from the sale o f com m odities and m aterials, including sums owed from the sale o f re-useable containers.
Income from sale o f products, com m odities and m aterials, affecting the financial result, is established in a value expressed in the actual sale prices, taking into account all discounts, rebates and deductions, excluding value-added tax (VAT);
■ other op eration al incom e, i.e. incom e not connected directly with the basic activity o f an unit, w hich includes:
income from sales or receipts from the liquidation o f fixed assets and investm ents started deducted stale liabilities, received indemnities, exacted fines and penalties, received com ponents o f asseets against paym ents, received subsidies, subventions and surcharges;
■ financial income which includes receipts or ow ed sums from financial operations o f an unit, that is dividends from shares in other units, owed sums and receipts from the sale o f securities, interest and com m issions from funds in bank accounts, interest o f loans and credits granted by an unit, discount, deducted by an unit, when purchasing foreign bills and cheques, positive differences in exchange rates agreed when repaying charges and liabilities and differences in re
pricing o f financial means, shares and securities.
5. Cost o f incom e acquisition from activity as a whole includes:
■ prim e cost o f sold products, com m odities and m aterials, which includes: the m anufacturing cost o f sold products, sales cost (including excise tax), cost o f general managem ent (or total cost decreased by the cost o f m anufacture for own unit needs and corrected by change in product stocks) and value o f sold com m odities and materials;
■ other operational costs include cost related to sale o f components o f fixed assets, investm ents and the following items, till now included into excess losses, deducted stale charges, charges, rem issed and not- collectable charges, results o f up-dating o f value o f material means o f current assets com ponents, paid fines, penalties and indemnities and donations for legal and natural persons;
■ financial costs include interest and commissions from contracted credits and loans and negative differences in exchange rates, discount, deducted by a buyer w hen selling to him foreign bills and cheques, losses on sale o f securities, deductions up-dating value o f financial fixed assets and short-term securities, and also creating reserv es for c e rtain o r p ro b ab le losses co n cern in g fin an cial operations.
6. Financial result from sale o f products, com m odities and materials constitutes a difference betw een income gained from the sale o f products, com m odities and m aterials and cost bore for their acquisition (prim e cost o f sold products, com m odities and materials).
7. Financial result from econom ic activity is the sum o f the financial result from sales o f products, com m odities and materials, o f the result from other operational activity and the result from financial operations.
8. Balance o f excess profits and losses (the result o f excess operations) constitutes the difference between excess profits gained and excess losses bom . Excess profits and losses concern financial results o f events occuring, apart from the usual activity o f an entity. In particular, these include the effects o f random events, a forbearance or stoppage o f a certain kind o f activity, a substantial change in the production m ethod or the sale o f an organized part o f an entity, and conciliatory or com position proceedings both by the obligee (losses), and by the debtor (profits).
9. Gross financial result (profit or loss) constitutes a result from economic activity, corrected by the excess profits and losses balance.
Methodological
remarks
Methodological remarks
10. O bligatory encum brances on gross financial result include:
income tax from legal and natural persons as well as payments related on the basis o f separate regulations (for example: dividend from a founder’s fund).
11. Net financial result (profit and loss) is obtained after subtracting obligatory encum brances from the gross financial result.
12.Current assets include:
■ stocks,
■ charges and claims,
■ securities designed for turnover,
■ m onetary funds,
■ active inter-period settlements o f accounts.
13. Credits and loans - include the total value o f credits and loans not repayed, w hether from bank or from other sources.
14. Liabilities - include all kinds o f liabilities: deliveries, works and services, drafts, wages and salaries and others.
Economic indices presented in the publication
1. Cost level index constitutes the relation o f the costs o f income acquisition from activity as a whole to income from activity as a whole.
2. Profitability rate o f gross turnover constitutes the relation o f gross financial result to income from activity as a whole.
3. Profitability rate o f net turnover constitutes the relation o f net financial result to income from activity as a whole.
4. First degree liquidity index constitutes the relation o f monetary funds and se c u ritie s d esig n e d for tu rn o v e r to sh o rt-term liabilities.
5. Second degree liquidity index constitutes the realtion o f charges and claims, monetary funds and securities designated for turnover to short-term liabilities.
6. Third degree liquidity index constitutes the relation o f current assets (stocks, charges and claim s, securities designed for turnover, m o n etary funds and in ter-p erio d se ttle m e n ts o f accounts) to short-term liabilities.
Uwagi
analityczne
1. Jednostki gospodarcze
W województwie katow ickim na koniec 1997 r. według rejestru Regon działalność gospodarczą z zakresu górnictw a i kopalnictw a prow adziło 81 osób prawnych i sam odzielnych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej. Sektor publiczny składał się z 39 jednostek (o 4 mniej niż w 1996 r.) wśród których: 21 jednostek stanowiło własność państw ow ą Skarbu Państwa, a 14 państwowych osób prawnych. W sektorze prywatnym liczba jednostek wzrosła w 1997 r. do 42 (wobec 30 w 1996 r.) z czego 24 jednostki były w łasnością kapitału krajowego, 13 w łasnością m ieszaną z przew agą kapitału krajow ego, a pozostałe 5 jednostek, to spółki z przew agą kapitału zagranicznego.
Proces prywatyzacji w górnictw ie i kopalnictw ie zachodził wolniej niż w przem yśle, gdyż własność pryw atną stanowiło tam 51,9% ogółu jednostek osób prawnych i samodzielnych jednostek organizacyjnych w obec 89,1% w działalności produkcyjnej. Opóźnienie procesu prywatyzacji w ystępow ało także w zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i w odę, co m ożna porównać na poniższym wykresie.
Wykres 1. Struktura jednostek gospodarczych11 w przemyśle według sektorów własności w 1997 r. (stan na 25 XII)
g ó rn ic tw o d z ia ła ln o ś ć z a o p a tr y w a n ie w e n e rg ię i ko p a ln ic tw o p ro d u kc y jn a e le k try c z n ą , g a z i w o d ę
[ j sektor publiczny
sektor pryw atny
1) Osób prawnych i samodzielnych jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej.
Charakterystyczną cechą górnictw a i kopalnictwa, w tym górnictwa węglowego
f
je st w ystępow anie bardzo dużych jednostek gospodarczych zorganizowanych w form ie ■ węglowych spółek akcyjnych stanowiących własność sektora publicznego
analityczne
i składających się z wielu kopalń.
W śród jednostek gospodarczych górnictwa i kopalnictwa 29 jednostek na koniec 1997 r. było zarejestrow anych w rejestrze REG O N ja k o jed n o stk i w y d o b y w c z e w ę g la k a m ie n n e g o , w tym 7 W ę g lo w y c h S p ó łe k A k c y jn y c h zrzeszających kopalnie w formie holdingu lub koncernu.
Tabl. I. Jednostki wydobywcze górnictwa węglowego zarejestrowane w rejestrze REGON w 1997 r. (stan w dniu 25 XII)
Lp. Nazwa jednostki górnictwa węglowego Siedziba jednostki
1. Katowicki Holding W ęglowy S.A. Katowice
2. Katowicki Holding W ęglowy S.A. - Kopalnia W ęgla Kam iennego „M urcki”
Katowice
3. Katowicki Holding W ęglowy S.A. - Kopalnia W ęgla Kam iennego „Staszic”
Katowice
4. Katowicki Holding W ęglowy S.A. - Kopalnia W ęgla Kamiennego „K atow ice”
Katowice
5. Katowicki Holding W ęglowy S.A. - Kopalnia W ęgla Kam iennego „W ieczorek”
Katowice
6. Katowicki Holding W ęglowy S.A. - Kopalnia W ęgla Kam iennego „W ujek”
Katowice
7. Katowicki Holding W ęglowy S.A. - Kopalnia W ęgla Kam iennego „W esoła”
M ysłowice
8. Katowicki Holding W ęglowy S.A. - Kopalnia W ęgla Kam iennego „M ysłow ice”
M ysłowice
9. Katowicki Holding W ęglowy S.A. - Kopalnia W ęgla Kamiennego „Śląsk”
Ruda Śląska
10. Katowicki Holding W ęglowy S.A. - Kopalnia W ęgla Kam iennego „Niwka M odrzejów “
Sosnowiec
11. Katowicki Holding W ęglowy S.A. - Kopalnia W ęgla Kam iennego „K azim ierz - Juliusz”
Sosnowiec
12. „Bytom ska Spółka W ęglowa” S.A. Bytom
13. „Gliwicka Spółka W ęglow a” S.A. Gliwice
14. „Jastrzębska Spółka W ęglow a” S.A. Jastrzębie- Zdrój
15. „Rudzka Spółka W ęglowa” S.A. Ruda Śląska
16. „Rybnicka Spółka W ęglowa” S.A. Rybnik
17. „N adwiślańska Spółka W ęglow a” S.A. Tychy 18. Kopalnia W ęgla Kam iennego „Saturn” Czeladź
Uwagi
analityczne
dok. tabl.
Lp. Nazwa jednostki górnictwa węglowego Siedziba jednostki 19. K opalnia W ęgla Kam iennego „Paryż” w likwidacji
Sp. z o.o.
D ąbrow a Górnicza 20. K opalnia W ęgla Kamiennego „Jan Kanty” S.A. Jaworzno 21. K opalnia W ęgla Kam iennego „Sosnow iec” Sosnowiec 22. Zakład Wydobywczy Surowców M ineralnych
„Jadw iga” Sp. z o.o
Zabrze
23. Kopalnia W ęgla Kamiennego „Pstrow ski” Sp. z o.o Zabrze 24. K opalnia W ęgla Kam iennego „Żory” S.A. Żory 25. Kopalnia W ęgla Kamiennego „Porąbka -
Klim ontów ” S.A.
Sosnowiec
26. Kopalnia W ęgla Kam iennego „Budryk” w budowie S.A.
O rnontowice
27. Kopalnia W ęgla Kam iennego „Grodziec” Sp. z.o.o. Będzin 28. K opalnia W ęgla Kam iennego „Siem ianow ice” Sp.
z.o.o.
Siemianowice Śląskie 29. Kopalnia W ęgla Kamiennego „Jow isz” Sp. z.o.o.. Wojkowice
W ęglowa Spółka A kcyjna w fonnie holdingu zrzesza kopalnie wyodrębnione organizacyjnie i posiadające samodzielność finansową. N atom iast W ęglowe Spółki A kcyjne w formie koncernu pow stały przez w chłonięcie kopalń, które utraciły samodzielność.
Jednostki wydobywcze górnictwa węglow ego (przedstaw ione w tablicy 1) stanowiły w większości własność państwową: Skarbu Państw a (22 jednostki) i państw ow ych osób praw nych (6 jed n o stek - K opalnie W ęgla Kam iennego:
„ G ro d ziec”, „P aryż” , „Jo w isz”, „S atu rn ”, „K azim ierz - Ju liu sz ” i „N iw ka - M odrzejów”). Jedynie Zakład W ydobywczy Surowców M ineralnych „Jadw iga”
to z a k ła d p ry w atn y k a p ita łu k rajo w eg o , co św iad czy o zn ik o m y m sto p n iu prywatyzacji górnictwa węglowego.
N a uwagę zasługuje fakt, że w śród 29 przedstaw ionych w tablicy I podm iotów gospodarczych, 5 jednostek nie zgłosiło w 1997 r. w ydobycie w ęgla kamiennego.
Jak wynika z projektu programu rządowego “Reform a górnictw a węgla kamiennego w Polsce w latach 1998 - 2002” proces całkowitej likwidacji zakładu górniczego (bezpośrednio wydobywczego) w 1998 r. na terenie w ojew ództw a katowickiego będzie kontynuowany w kopalniach ’’Jow isz”, ’’Sosnow iec”, ’’Porąbka Klim ontów ” oraz będą prowadzone końcowe prace likwidacyjne i działania polikwidacyjne w kopalniach ’’Saturn”, ’’Siem ianowice”, ’’Pstrowski”, ’’Ż ory” i Paryż”. Rozpoczęty zostanie proces likwidacji w kopalni ’’M orcinek” w chodzącej obecnie do ’’Jastrzębskiej Spółki W ęglowej” S.A.
2. Produkcja i eksport
W iększość krajowego w ydobycia węgla kam iennego pochodzi z terenu w ojew ództw a katow ickiego (1997 r. - 97%). Znaczenie górnictwa i kopalnictwa dla wojew ództw a wynika z faktu, że ponad 30% przychodów ze sprzedaży w przemyśle je st efektem działalności jednostek górnictw a węglowego.
W ydobycie w ęgla kam iennego w województwie katowickim po 1988 r.
w w yniku przem ian strukturalnych gospodarki narodowej wykazyw ało silną tendencję m alejącą(w ydobyciew 1988 r. 189,4 min ton, wobec 1 2 6 ,9 m ln to n w 1993 r.). Tendencja ta została zaham ow ana w 1994 r. W ielkość w ydobycia węgla kam iennego w 1997 r.
w ynosiła (w edług nieostatecznych danych) 133,9 min ton - o około 0,6% więcej niż w 1996 r.
Wykres 2. Wydobycie węgla kamiennego
_mlnt
□ kraj
1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997
W zro st w y d o b y c ia w ęg la k a m ie n n eg o po 1993 r. nie w p ełn i z n a la z ł odzw ierciedlenie we wzroście produkcji sprzedanej liczonej w cenach stałych, co można porów nać w tablicy II.
Tablica II. W ydobycie węgla kamiennego i produkcja sprzedana górnictwa węglowego
Wyszczególnienie 1994 1995 1996 1997
W ydobycie węgla kamiennego
w min ton... 129,8 132,5 133,6 133,9 rok poprzedni = 1 0 0 ... 102,3 102,1 100,8 100,6 Produkcja sprzedana górnictwa
w ęglow ego w mld z ł ... 10,5 12,2 14,4 16,3 rok poprzedni = 100
ceny b ie ż ą c e ... 148,3 116,9 116,4 113,6 ceny stałe... 102,5 98,5 103,8 99,1
Uwagi
analityczne
Uwa£i
analityczne
Wyszczególnienie 1994 1995 1996 1997
W ydajność w tys. zł
na 1 zatrudnionego... 36,6 45,1 56,2 67,3 rok poprzedni = 100
ceny b ie ż ą c e ... 160,9 123,3 123,1 119,8 ceny stałe ... 111,2 103,9 109,7 104,5
W ie lk o ś ć p rz y c h o d ó w ze s p r z e d a ż y w y ro b ó w i u s łu g p o d m io tó w gospodarczych górnictw a w ęglow ego w ynosiła w 1997 r. 16,3 m ld zł, praw ie o 14%
więcej (w cenach bieżących) niż w poprzednim roku. Górnictw o i kopalnictw o, w tym górnictwo węglowe m iały najniższą dynam ikę przychodów ze sprzedaży w cenach stałych w przem yśle (99,0% , w tym 99,1% górnictw o w ęglowe, wobec 106,5% w działalności produkcyjnej i 103,9% w zaopatryw aniu w energię elektryczną, gaz i wodę).
Przychody z całokształtu działalności podm iotów górnictw a w ęglow ego w edług spraw ozdaw czości finansowej dotyczącej jednostek “dużych” w 1997 r.
osiągnęły w ielkość 17,8 m ld zł (wzrost w cenach bieżących w stosunku do 1996 r.
o 17,1%). W śród części składowych przychodów z całokształtu działalności znaczne przyrosty wykazały pozostałe przychody operacyjne (o 87,5% ). Fakt ten zw iązany był ze znacznym wzrostem dotacji dla górnictwa węglow ego, które w yniosły w 1997 r.
489,6 min zł wobec 270,6 min zł w 1996 r.. (w zrost o 81,0%).
W ęgiel k am ien n y b y ł g łó w n y m to w arem ek sp o rto w y m w o je w ó d z tw a katowickiego. W 1997r. wyeksportow ano 26,5 min ton w ęgla (w obec 26,4 min ton w 1996 r.), o łącznej wartości 3441,5 m in zł (1051,7 m lnU SD ).Przedm iotem eksportu podobnie ja k w latach poprzednich był głów nie w ęgiel kam ienny I (SW W 0 1 1 )- 9,1 m in ton oraz antracyt (SW W 0 1 3 )-1 7 ,4 min ton. Eksport w ęgla kam iennego w 1997r. w jednostkach ilościowych i w zł był wyższy niż w 1996 r. odpow iednio o 0,3% i 18,8%, a niższy o 2,0% w USD. W poszczególnych gatunkach węgla w zrosła ilość eksportu antracytu o 5%, a zm alała w ęgla kam iennego I o 7,6%.
Największym i importerami węgla z w ojew ództw a katowickiego w 1997 r. były kraje europejskie: Finlandia (4,2 min ton - ponad
16% ogólnej ilości eksportu węgla), N iem cy (3,9 m in ton), Dania (3,4 min ton) oraz Ukraina i Czechy (po 2,6 min ton).
Wykres 3. Eksport węgla kamiennego według ważniejszych krajów przeznaczenia w 1997 r.
Finlandia Niemcy Dania Ukraina
Czechy Austria Słowacja Holandia Francja Szwecja
□
500 1500 2500 3500 4500 tys.t 1000 2000 3000 4000Uwagi
analityczne
Eksport w ęgla, brykietów i paliw a stałego w ytw orzonego z w ęgla wynosił w 1997 r. w skali kraju 29,5 min ton (o 1,9% więcej niż w 1996 r.).
Wielkość eksportu omawianej grupy towarów w podziale na kraje rozwinięte i kraje Europy Środkowo - W schodniej przedstawia poniższe zestawienie:
Tabl. III. Eksport węgla, brykietów i paliw stałych wytw orzonych z węgla w 1997 r. (kraj)
Wyszczególnienie a - w min 1 b -w min zł c -w min USD
Ogółem
W tym kraje rozwinięte
Europy Środkowo- Wschodniej razem w tym Unia
Europejska
O g ó ł e m ... a 29,5 18,4 18,2 10,3
b 3688,5 2363,3 2335,6 1207,2
c 1128,3 772,2 713,7 370,2
rok poprzedni = 100. . a 101,9 111,5 111,7 90,3
b 120,1 130,5 131,3 107,0
c 99,2 108,0 108,6 88,4
Średnia cena
w zł za t o n ę ... 125,15 128,39 128,07 117,44
w USD za to n ę ... 38,3 39,2 39,2 36,0
W ielkość eksportu węgla, brykietów i paliwa stałego z w ęgla w Polsce rosła w 1997 r. w w ym iarze ilościow ym i w artościow ym ; w krajow ych jednostkach płatniczych była wyższa o 2 0 ,1 % , natom iast w USD w artość eksportu była niższa o 0,8% , przy czym obserw ow ano obniżenie eksportu w 1997 r. do krajów Europy Środkowo - W schodniej w wymiarze ilościowym i w USD.
Średnia cena tony eksportowego węgla, brykietów i paliw stałych z w ęgla wynosiła w 1997 r. 125,15 z ł , w tym w krajach rozw iniętych 128,39 zł, a w k rajach E uropy Ś rodkow o - W schodniej 117,44 zł. O d p o w ied n io zróżnicowana była cena w dolarach 39,2 USD w krajach rozwiniętych i 36,0 USD w krajach byłego bloku wschodniego.
3. Zatrudnienie i wynagrodzenia
W r a z z p ro c e sa m i p rz e k s z ta łc e ń i re s tru k tu ry z a c ji p o d m io tó w gospodarczych górnictw a i kopalnictw a malała wielkość zatrudnienia w górnictwie w ęglowym . Tendencję m alejącą zatrudnienia w górnictwie w ęglow ym w latach 1990 -
1997 przedstaw ia poniższe zestawienie:
Tabl. IV. Z atrudnienie w górnictwie węglowym
Lata
Przeciętna liczba zatrudnionych w tys. osób rok poprzedni - 1 0 0
Przem ysł węglowy (według KGN) 1990
1991 1992 1993
380,8 342,0 325,3 308,6
G órnictwo węgla kam iennego, brunatnego; w ydobywanie torfu (według EKD)
88,4 89.8 95,1 94.9
1993 ... 307,8
1994 ... 285,7 92,8 1995 ... 269,3 94,3 1996 ... 256,1 94,6 1997 ... 242,8 94,8
Ze względu na zm iany sposobu klasyfikacji danych statystycznych od 1994 r. z KGN na EKD przedstawione dane z lat 1990 - 1993 dotyczą gałęzi przem ysłu węglowego, a dla lat 1993 -1997 górnictwa w ęgla kam iennego, brunatnego i w ydobyw ania torfu.
Przeciętna liczba zatrudnionych w górnictwie i kopalnictwie w ynosiła 248,6 tys. osób w 1997 r . , a w górnictw ie węglowym 242,8 tys. osób, wobec 256,1 tys.
w 1996 r. (obniżka o 5,2%). O znacza to, że prawie połowa zatrudnionych w przemyśle (44,5% ) pracowała w górnictwie i kopalnictwie.
Przeciętne zatrudnienie w górnictwie węglowym zm alało od 1990 r. do 1997 r.
0 ponad je d n ą trzecią (36,2% ), przy czym od 1992 r. zatrudnienie zm niejszyło się corocznie przeciętnie około 5%.
Średnie wynagrodzenie brutto w górnictwie węglowym w 1997 r. (wraz z w ypłatam i z zysku) w yniosło 2047,43 zł (netto 1649,12 zł). Różnice w w ynagrodzeniach brutto w górnictwie węglowym i pozostałych działalnościach przem ysłow ych były znaczne (2047,47 zł wobec 1177,06 zł w działalności produkcyjnej i 1515,16 zł w zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz 1 w odę).Przeciętne wynagrodzenie brutto górnictwa węglowego w 1997 r. stanowiło
129,5% przeciętnego wynagrodzenia w przemyśle, to znaczy przewyższało to wynagrodzenie o około 30%.
Uwagi
analityczne
Uwagi
analityczne
Wykres 4. Przeciętne zatrudnienie i wynagrodzenie miesięczne brutto w przemyśle w 1997 r.W ynagrodzenia
p rz e m y s ł
g órnictw o i k op alnictw o
d zia ła ln o ś ć p ro du kcyjn a
z a o p a try w a n ie w e n e rg ię e le k try c z n ą , g a z i w o d ę
600 500 400 300 200 100 0 300 900 1500 2100
0 600 1200 1800 2400
Rok 1997 był mniej korzystny dla pracowników górnictw a węglowego w zakresie tem pa wzrostu wynagrodzeń. W 1997 r. płace netto w stosunku do 1996 r.
rosły w górnictwie węglowym wolniej niż w pozostałych sekcjach przem ysłu (o 18,5%
wobec 22,2% w działalności produkcyjnej i 19,1% w zaopatryw aniu w energię elektryczną, gaz i wodę). Dynamikę wzrostu płacy nom inalnej netto i realnej w górnictw ie węglowym na tle pozostałych sekcji przem ysłu i sektora przedsiębiorstw przedstawia zestawienie:
Tabl. V. Dynam ika przeciętnych wynagrodzeń m iesięcznych nom inalnych netto i realnych w sektorze przedsiębiorstw i przem yśle.
Wyszczególnienie 1996 1997
a - płace nominalne
h - place realne rok poprzedni *1 0 0
SEK TO R PRZEDSIĘBIORSTW a 126,2 119,9
w tym:
b 105,3 104,5
P r z e m y s ł... a 127,4 119,3
b 106,3 103,8
Górnictw o i k o p a ln ic tw o ... a 129,5 118,5
b 108,0 103,1
w tym górnictwo w ęglow e... a 129,5 118,5
b 108,0 103,1
Działalność p ro d u k c y jn a ... a 126,9 122,2
b 105,8 106,4
Zaopatryw anie w energię elektryczną, gaz i wodę a 121,3 119,1
b 101,2 103,7
Uwa£i
analityczne
Tempo wzrostu płacy nominalnej netto w górnictw ie w ęglow ym w 1997 r.
było wyższe odpowiednio o 18,5%, a realnej o 3,1% w stosunku do 1996 r.
przy wzroście płacy nominalnej netto o 19,3% i płacy realnej o 3,8% w przem yśle. W śród poszczególnych sekcji przem ysłu w 1997 r. wolniej rosły przeciętne w ynagrodzenia realne w górnictwie i kopalnictwie niż w działalności produkcyjnej (o 6,4%) i w zaopatryw aniu w energię elektryczną, gaz i wodę (o 3,7%).
Pogłębioną analizą wynagrodzeń w górnictwie w ęglow ym przeprowadzono na podstaw ie danych z badania liczby zatrudnionych w edług w ysokości wynagrodzeń za wrzesień 1997 r. (badanie reprezentacyjne).
We wrześniu 1997 r. w sektorze publicznym w górnictw ie i kopalnictwie p o n a d 93% , a w se k to rz e p ry w a tn y m 74% o g ó łu p ra c o w n ik ó w o trz y m a ło wynagrodzenie brutto powyżej 1200 zł (gdy w przedsiębiorstw ach badanych ogółem 46% ). W śród pracowników na stanowiskach nierobotniczych powyżej 2500 zł zarabiało w przedsiębiorstw ach ogółem około 11%, gdy w sektorze publicznym górnictwa i kopalnictw a prawie 48% (w sektorze prywatnym odpow iednio 36%).
Tabl. VI. Rozkład liczby pracowników pelnozatrudnionych w przedsiębiorstwach badanych ogółem oraz w górnictwie i kopalnictwie w edług wysokości m iesięcznego wynagrodzenia we wrześniu 1997 r.
Wyszczególnienie a - ogółem
b - pracownicy
na stanowiskach
Odsetek pracowników otrzymujących miesięczne wynagrodzenia w wysokości złotych
do powyżej
robotniczych i pokrewnych c - pracownicy
na stanowiskach nierobotniczych
500,00 700,00 900,00 1200,00 1200,00 1600,00 2000,00 2500,00
w %
Przedsiębiorstwa
badane ogółem . . a 5,2 18,7 33,5 53,9 46,1 28,7 16,9 7,1
b 6,5 21,2 34,3 52,9 47,1 29,7 16,3 4,5
c 2,8 14,1 32,2 55,4 44,6 26,2 17,5 11,3
G órnictw o i kopalnictwo
sektor publiczny a 0,0 0,2 1,0 6,8 93,2 75,9 31,3 18,6
b 0,0 0,2 1,0 7,0 93,0 47.4 34.1 13,3
c 0,0 0,0 0,3 5,2 94,8 75,0 15,6 47,6
sektor prywatny a 0,8 6,0 13,5 25,9 74,1 55,1 37,6 13,9
b 0,9 6,2 14,4 28,6 71,4 54,5 34,1 7,3
c 0,0 4,8 8,8 17,1 82,9 57,0 49,3 35,6
Z porów nania rozkładów zatrudnionych według wysokości wynagrodzeń można stwierdzić, że rozkłady w podm iotach badanych ogółem oraz w górnictwie i kopalnictw ie w 1997 r. (wrzesień) znacznie różniły się m iędzy sobą. Najczęściej w ystępujące wynagrodzenia brutto w sektorze publicznym górnictw a węglowego we wrześniu 1997 r. pochodziły z przedziału od 2000,01 zł do 2500,00 zł (31,3% ) oraz podobnie w sektorze prywatnym (23,7% ), gdy w przedsiębiorstw ach badanych ogółem najliczniejsza grupa zatrudnionych pobierała w ynagrodzenia za pracę z przedziału 900,01 zł - 1200,00 zł (20,4%).
Przedsiębiorstwa ogółem
stanowiska robotnicze i pokrewne
50 40 30 20 10 o
ogółem
n
■ ■ Y Y
<•
\:Y.'Y
i
____El
0 500 700 900 1200 1600 2000 2500 zł 40 30 20 10 0
■
.... ...
0 500 700 900 1200 1600 2000 2500 zł
stanowiska nierobotnicze
v:
—
mm
-
1
•—••S;1
0 500 700 900 1200 1600 2000 2500 zł
Górnictwo i kopalnictwo
stanowiska robotnicze i pokrewne
0 500 700 900 1200 1600 2000 2500 zł
0 500 700 900 1200 1600 2000 2500
stanowiska nierobotnicze 50 —
40 —
n sektor publiczny r.l sektor prywatny
uwagi
analityczne
uwagi
analityczne
4. Finanse podmiotów gospodarczych
S y tu a c ja finansowa podm iotów gospodarczych górnictw a i kopalnictwa, w tym górnictw a węglowego była w ostatnich latach niekorzystna.
Podmioty gospodarcze górnictwa były w przeważającej części nierentowne i zadłużone, a łączne straty deficytowych jednostek gospodarczych górnictwa przewyższyły zyski podm iotów rentownych.
Wykres 6. Wynik finansowy brutto w przemyśle w latach 1994 - 1997
min zł 1 2 0 0 --- z a o p a
elektn 800 ---
trywanie w ene rgię /czną, g a z i w o d ę
400 —
dzia a ln o ść produkcyjna
=»— *----
-800 górnictwo i kopalnie -1200
\ two
I V - ^
1994 1995 1996 1997
Działalność górnictwa węglowego przyniosła w 1997 r. stratę w wysokości 1247.5 min zł i strata ta była niższa niż w l9 9 6 r . o 299,4 min zł (o 19,4%).
N a ogólny wynik finansowy brutto złożyły się straty podm iotów nierentow nych i zysk rentownych. Ujemny wynik finansowy jednostek deficytowych górnictwa węglowego wyniósł m inus 1294,0 m in zł, a zysk jednostek rentow nych 46.5 m in zł.
Obowiązkowe obciążenia wyniku finansow ego brutto w 1997 r. były praw ie trzykrotnie niższe niż w poprzednim roku (9,0 min zł w obec 27,5 min zł w 1996 r.). Ponieważ łączne dotacje dla górnictwa w ęglow ego w yniosły w 1997 r.
489.6 min zł, górnictwo w ęglow e znacznie więcej funduszy uzyskało z budżetu państwa, niż odprowadziło do niego w postaci obow iązkow ych obciążeń wyniku finansowego brutto. W kwocie obow iązkowych obciążeń podatek dochodowy od osób prawnych i fizycznych stanowił 92,3%.
Wynik finansowy netto w górnictw ie w ęglow ym w 1997 r. to strata 1256.6 min zł (1996 r. - strata 1574,4 min zł), na którą złożyła się strata netto 1296,2 m in zł podm iotów deficytowych i zysk netto 39,6 m in zł podm iotów rentownych.
N iekorzystna sy tu acja finansow a g ó rn ictw a i k o p aln ictw a, w tym górnictwa węglowego była efektem wysokich kosztów całokształtu działalności om aw ianych podm iotów gospodarczych, przy czym koszty w górnictw ie węglowym przewyższyły (m im o dotacji) wielkość przychodów w 1997 r. o 7,1 %.
W ykres 7. Wskaźnik poziomu kosztów w przemyśle w latach 1994 - 1997.
górnictwo i kopalnictwo działalność produkcyjna
% zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę
W 1997 r. nastąpiła w górnictw ie węglowym w stosunku do 1996 r. pewna popraw a w dalszym ciągu niekorzystnych relacji finansowych. W skaźnik poziom u kosztów obniżył się ze 110,5% w 1996 r. do 107,1 % w 1997 r., a wskaźnik rentowności obrotu brutto wzrósł z poziom u minus 10,2% do minus 7,0%.
W ogólnej liczbie 25 badanych podm iotów gospodarczych g órnictw a w ęglow ego (jednostek „dużych“ o zatrudnieniu powyżej 50 osób) 8 jednostek (32%
ogółu) w 1997 r. było rentownych. Jednostki te wykazały jedynie 609,7 min zł przychodu ogółem (3% przychodów górnictwa węglowego). Podm ioty nierentow ne (17 je d n o s te k - 68% og ó łu ) w y p raco w ały p rzychód 17145,6 m in zł (97%
przychodów).
Jednostki górnictw a i kopalnictw a m iały w pływ na ogólną niew ysoką rentow ność badanych podm iotów gospodarczych w województwie, która w 1997 r.
wynosiła 0,7% poziom u przychodów z całokształtu działalności. Po podzieleniu ogółu podm iotów na górnictw o i kopalnictw o oraz pozostałe sekcje m ożna stw ierdzić, że w skaźniki rentowności obrotu brutto w pozostałych sekcjach w okresach narastających w 1997 r. były dodatnie, co oznacza uzyskiwanie zysków, które w ahały się w granicach od 2,4% do 3,1% poziomu przychodów z całokształtu działalności.
Wykres 8. Wskaźnik rentowności obrotu brutto w górnictwie i kopalnictwie oraz w pozostałych sekcjach sektora przedsiębiorstw
w iatach 1996-1997
%
1996 199/
■ górnictwo I kopalnictwo E3 pozostałe sekcje
uwagi
analityczne
uwagi
analityczne
W artość m ajątku o b ro to w eg o p o d m io tó w g o sp o d arc zy ch w g ó rn ictw ie w ęglow ym w cenach bieżących na koniec 1997 r. w ynosiła 4,7 m ld zł i była o 41 % wyższa niż na koniec 1996 r. (w tym środki pieniężne wzrosły o 75,3%, a papiery w artościow e przeznaczone do obrotu o 85%). Wolniej natom iast rosły należności i roszczenia z tytułu dostaw i usług (o 30% ).Struktura m ajątku obrotow ego uległa w końcu 1997 r. w stosunku do 1996r. pewnym korzystnym zmianom. O bniżył się udział w artości należności i roszczeń do poziom u 70,3% ogółu m ajątku obrotow ego, to znaczy o 8,9 pkt procentowego, wzrosły natom iast udziały środków pieniężnych z 8,7% do 10,8% oraz zapasów odpowiednio z 9,9% do 11,1%.
G órnictw o w ęgla kam iennego w ojew ództw a katow ickiego było w 1997 r.
podobnie jak w roku poprzednim znacznie zadłużone. Zadłużenia z tytułu zobowiązań krótko i długoterm inowych według stanu na koniec 1997 roku w ynosiły łącznie ponad
11,7 mld zł (odpowiednio w 1996 r. 9,4 mld zł). W łącznej kw ocie zadłużenia w 1997 r.
najszybciej rosły w górnictw ie w ęglow ym w stosunku do 1996 r. zobow iązania krótkoterm inowe z tytułu podatków (o 67,9% ) i ubezpieczeń społecznych - ZU S (67,0%), przy czym wzrost wielkości tych zobowiązań w 1996 r. był zaniżony poprzez zwolnienia, um orzenia oraz odraczania w czasie obow iązkow ych płatności w zględem budżetu państw a i ZUS.
Relacja zobowiązań krótkoterm inow ych do należności i roszczeń w górnictwie i kopalnictwie oraz w górnictwie węglowym w 1997 r. podobnie jak w 1996 r. była nadal niekorzystna. Zobowiązania w 1997 r. trzykrotnie przew yższyły należności. Relacja zobowiązań do należności i roszczeń w górnictwie węglowym w latach 1994 - 1997 była wyższa niż w przedsiębiorstwach objętych badaniem i w ykazyw ała tendencję rosnącą.
Wykres 9. Relacja zobowiązań krótkoterminowych do należności i roszczeń w górnictwie węglowym, oraz podmiotach gospodarczych ogółem w latach 1994-1997
' 1994 1995 1996 1997
A podmioty go sp o d a rc z e ogółem A górnictwo w ęglow e
Zobow iązania krótkoterm inowe w górnictwie węglowym znalazły pokrycie przez środki pieniężne i krótkoterm inowe papiery wartościowe jedynie w 5,2%, o czym in fo rm u je w sk aź n ik i p ły n n o ści I sto p n ia (d ziałaln o ść p ro d u k cy jn a odpow iednio - 8,9%, a zaopatrywanie w energię elektryczną gaz i w odę 18,5%).
W górnictw ie węglow ym majątek obrotowy (zapasy, należności i roszczenia, papiery w a rto ś c io w e p rz e z n a c z o n e do o b ro tu , śro d k i p ie n ię ż n e o ra z ro z lic z e n ia m iędzyokresow e) według stanu na koniec 1997 r. m ógł pokryć jedynie około 47%
zo b o w ią z a ń k ró tk o term in o w y ch , gdy w p o d m io tach b ad an y ch d z iałaln o ści produkcyjnej m ajątek obrotowy przew yższał zobowiązania krótkoterm inowe o
15,2%, a w zaopatryw aniu w energię elektryczną, gaz i wodę o 24,0%.
P o d s u m o w a n i e
S y tu a c ję ekonom iczną w górnictwie węglowym w 1997 r. w stosunku do 1996 r. charakteryzowały następujące wielkości i relacje:
■ stabilizacja wydobycia w ęgla kam iennego na poziom ie około 134 min ton (przyrost o 0,6%);
■ spadek liczby przeciętnego zatrudnienia o 13,3 tys. osób (5,2% ); większość zatrudnionych to pracow nicy sektora publicznego (górnictwo i kopalnictw o - 97,6% );
■ węgiel kamienny pozostaw ał w dalszym ciągu najważniejszym towarem eksportow ym wojew ództw a katowickiego; w 1997 r. w yeksportowano 26,5 m in ton węgla kam iennego wobec 26,4 min ton w 1996 r., co stanowiło 32%
w artości eksportu województwa;
■ w ielkość produkcji sprzedanej górnictwa i kopalnictwa liczona w cenach stałych była niższa o 1%, w tym górnictwa węglowego o 0,9%;
■ niekorzystna sytuacja finansowa, przewaga strat w saldzie zysków i strat z całokształtu działalności (strata brutto - 1247,5 m in zł, co stanowi 7%
wielkości ogółu przychodów z całokształtu działalności);
■ w ielkość przychodów ogółem z całokształtu działalności pochodziła praw ie w całości z nierentow nych podm iotów gospodarczych (około 97%), które stanowiły 68% ogólnej liczby podmiotów;
■ przeciętne wynagrodzenie m iesięczne brutto zatrudnionych w górnictwie w ęglow ym były wyższe niż w przem yśle o 30%;
■ łącznie zadłużenie podm iotów gospodarczych na koniec 1997 r. w wysokości 11,7 m ld zł prawie 2,5-krotnie przew yższało wartość majątku obrotowego;
■ zdolność podm iotów gospodarczych do regulowania zobowiązań bieżących była w górnictw ie węglow ym niższa niż przeciętnie w przemyśle. Relacja środków pieniężnych oraz papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu (wskaźnik płynności 1 stopnia) wynosiła w górnictwie węglowym 5 ,2 % zobow iązań krótkoterm inowych wobec 8 ,9 % w przem yśle oraz 1 8 ,5 % w zaopatrywaniu w energię elektryczną gaz i wodę;
■ niekorzystna była relacja zobow iązań krótkoterm inowych do należności i roszczeń; zobowiązania przekroczyły należności aź o 203%, gdy w działalności produkcyjnej i w zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i wodę odpowiednie przekroczenia wynosiły 67% i 27%.
uwagi
analityczne
1996 1997 1996 1997
WYSZCZEGÓLNIENIE
w milionach
złotych 1995 = 100 w milionach
złotych 1996= 100
ceny bieżące ceny stałea) ceny
bieżące ceny stałeb)
w odsetkach
O G Ó Ł E M ... 4 5 9 8 6 ,7 104,2 5293 1 ,2 103,9 100,0 100,0
s e k to r p u b l i c z n y ... 3489 8 ,5 X 3 4 7 0 2 ,9 X 75 ,9 6 5 ,6
s e k to r p r y w a tn y ... 11088,2 X 18228,3 X 24,1 34,4
Górnictwo i kopalnictwo... 14823,6 103,6 16857,6 9 9 ,0 32,2 31,8
s e k to r p u b l i c z n y ... 14608,8 X 16245,0 X 3 1 ,8 30,7
s e k to r p r y w a tn y ... 2 14,9 X 6 1 2 ,6 X 0 ,4 1,1
w tym :
Górnictwo węgla kamiennego
i brunatnego; wydobywanie torfu . .. 14381,6 103,8 16332,4 99,1 31,3 30,9
P o z o sta łe g ó rn ictw o
i k o p a ln ic tw o ... 3 0 9 ,0 90,1 334,2 9 3 ,4 0,7 0 ,6
Działalność produkcyjna...
se k to r p u b l i c z n y ...
s e k to r p r y w a tn y ...
2 6 1 8 8 .9 15591.9 10597,0
104,9 X
X
30584,3 13317.1 17267.2
106,5 X
X
5 6 .9 3 3 .9 2 3 ,0
57,8 25,2 3 2 ,6
Zaopatrywanie w energię elektryczną,
gaz i wodę ... 4 9 7 4 ,2 102,4 54 8 9 ,4 103,9 10,8 10,4 s e k to r p u b l i c z n y ...
s e k to r p r y w a tn y ...
46 9 7 ,9 276,3
X
X
5140,9 348,5
X
X
10,2 0,6
9,7 0,7
a) Średnie z 1994 r. b) Średnie z 1995 r.
Tabl. 2. P R Z E C IĘ T N E Z A T R U D N IE N IE I W Y N A G R O D Z E N IE M IE S IĘ C Z N E W S E K T O R Z E P R Z E D S IĘ B IO R S T W
1996 1997
WYSZCZEGÓLNIENIE a - w liczbach bezwzględnych
przeciętna liczba zatrudnionych
przeciętne wynagrodzenie
miesięczne przeciętna
liczba zatrudnionych
przeciętne wynagrodzenie
miesięczne b - rok poprzedni = 100
brutto netto brutto netto
w osobach w złotych w osobach w złotych
O G Ó Ł E M ... a 863159 1191,05 954,13 858613 1409,20 1143,83
b 97,6 126,0 126,2 99,5 118,3 119,9
se k to r p u b lic z n y ... a 505191 1414,70 1130,40 410417 1761,53 1423,06
b 93,7 129,0 129,0 81,2 124,5 125,9
se k to r p r y w a t n y ... a 357968 875,43 705,38 448196 1086,57 888,13
b 103,7 123,6 123,9 125,2 124,2 126,0
w tym :
PRZEM YSŁ'1... a 576186 1341,64 1073,61 558421 1581,59 1281,42
b 97,4 127,2 127,4 96,9 117,9 119,3
Górnictwo i kopalnictwo... a 261984 1739,79 1385,69 248621 2038,35 1642,13
b 94,7 129,4 129,5 94,9 117,1 118,5
se k to r p u b l ic z n y ... a 259418 1741,58 1387,38 242549 2043,38 1645,95
b 95,0 129,3 129,4 93,5 117,3 118,7
s e k to r p r y w a t n y ... a 2566 1559,00 1214,42 6072 1837,33 1489,54
b 69,3 129,9 127,4 236,6 117,8 122,7
w tym :
Górnictwo węgla kamiennego
i brunatnego; wydobywanie torfu . a 256052 1748,37 1392,08 242803 2047,43 1649,12
b 94,6 129,5 129,6 94,8 117,1 118,5
P o z o sta łe g ó rn ic tw o i k o p a ln ic tw o . a 4615 1214,84 979,28 4543 1458,00 1183,56
b 100,3 127,8 129,0 98,4 120,0 120,9
Działalność produkcyjna... a 279800 975,03 786,90 275113 1177,06 962,45
b 99,4 126,8 126,9 98,3 120,7 122.2
s e k to r p u b lic z n y ... a 158911 1050,77 846,89 97211 1340,79 1093,09
b 93,3 128,3 128,3 61,2 127,6 129,0
se k to r p r y w a t n y ... a 120889 875,46 708,04 177902 1087,59 891,07
b 108,7 126,3 126,7 147,2 124,3 125,8
Zaopatrywanie w energię
elektryczną, gaz i wodę ... a 34402 1291,39 1029,01 34687 1516,16 1225,76
b 103,7 120,9 121,3 100,8 117,4 119,1
se k to r p u b l ic z n y ... a 29966 1300,37 1038,71 30311 1529,38 1236,75
b 102,0 120,8 121,7 101,2 117,6 119,1
s e k to r p r y w a t n y ... a 4436 1230,71 963,47 4376 1424,59 1149,65
b 117,1 122,1 121,0 98,6 115,8 119,4
1) Obejmuje sekcje: "Górnictwo i kopalnictwo”, ’’Działalność produkcyjna" i "Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę” .
