rozwoju neoendogenicznego
European funds as a factor of regional development
with regard to the concept of neoendogenous development
Zarys treści. Głównym celem artykułu jest przybliżenie koncepcji rozwoju neoendogenicznego oraz
próba umiejscowienia w niej funduszy unijnych, jako czynnika mającego istotny wpływ na rozwój spo-łeczno-gospodarczy obszarów wiejskich. Skala środków zaangażowana w realizację polityk wspólnoto-wych stanowi istotny impuls aktywizujący wewnętrzny potencjał poszczególnych jednostek terytorial-nych, wpisując się tym samym w koncepcję rozwoju neoendogenicznego. Powyższa problematyka zos-tała omówiona w ujęciu regionalnym na przykładzie środków fi nansowych wdrażanych w ramach Wspól-nej Polityki RolWspól-nej oraz ich oddziaływaniu na wartość produktu krajowego brutto (PKB) i produktu regionalnego brutto (PRB) poszczególnych województw1.
Słowa kluczowe: rozwój neoendogeniczny, fundusze unijne, obszary wiejskie, rozwój regionalny.
Wprowadzenie
Przeobrażenia w rozwoju społeczno-gospodarczym zachodzące współcześnie w obrębie poszczególnych jednostek terytorialnych są w coraz większym stopniu wypadkową oddziaływania dwóch sił. Z jednej strony są one efektem lokalnej gos-podarki będącej pochodną szeregu endogenicznych czynników rozwoju, na któ-re składają się m.in.: kapitał ludzki, potencjał i struktura gospodarki, zasoby śro-dowiska przyrodniczego, zagospodarowanie infrastrukturalne, jakość i poziom ży-cia mieszkańców, instytucje i organizacje lokalne. Dodatkowo na powyższe czyn-niki nakłada się jeszcze bagaż uwarunkowań regionalnych w postaci struktur eko-nomicznych, społecznych, kulturowych czy też instytucjonalnych. Jak podaje K. Heff ner (2007, s. 16) „można zatem przyjąć, że utrzymywanie się zróżnicowania
poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich w skali lokalnej, jak i regionalnej to efekt równoczesnego oddziaływania czynników o charakterze egzo- i endogenicznym”.
Z drugiej strony, w dobie postępującej globalizacji, mamy do czynienia z coraz silniejszym oddziaływaniem sił zewnętrznych (czynniki egzogeniczne), a w szcze-gólności kierunków przepływu kapitału w skali międzynarodowej. Rodzi to za-równo szanse, jak i zagrożenia dla rozwoju i wzmacniania gospodarki regionu bądź też poszczególnych gmin (poziom lokalny). Mechanizmy fi nansowe mające istotny wpływ na kształtowanie lokalnych struktur społeczno-gospodarczych sil-nie wpisują się fundusze Unii Europejskiej. Fakt, iż w znacznej mierze są to in-strumenty bezzwrotne, dodatkowo stymulują one szanse przyspieszenia rozwoju poszczególnych jednostek terytorialnych oraz stanowią impuls do zaktywizowa-nia i pełniejszego wykorzystazaktywizowa-nia posiadanych zasobów.
Silną współzależność pomiędzy dwiema wspomnianymi grupami uwarunko-wań akcentuje koncepcja neoendogenicznego rozwoju obszarów wiejskich (Ray 1997, 2006, Klekotko 2005; Adamski i in. 2007). Koncepcja ta zakłada poszu-kiwanie i wykorzystywanie wszystkich możliwych zasobów lokalnych w celu jak największej absorpcji potencjalnych czynników zewnętrznych, aby z kolei pomna-żać zasoby własne. Czynniki nie zastępują ani nie narzucają ścieżek rozwojowych poszczególnym obszarom, mają one za zadanie wspomagać procesy oddolne (Cza-piewski 2010). Koncepcja rozwoju neoendogenicznego opiera się na równowa-dze pomiędzy wykorzystaniem zasobów danego obszaru (uwarunkowania endoge-niczne) a środkami pozyskiwanymi ze źródeł zewnętrznych (uwarunkowania egzo-geniczne) i stanowi pewnego rodzaju kompromis pomiędzy teoriami rozwoju egzo- i endogennego (Adamski i in. 2007).
Fundusze unijne, ich rola i wpływ na kształtowanie rozwoju poszczególnych jednostek samorządowych, nie doczekały się jeszcze solidnego osadzenia na grun-cie teoretycznym. Jest to w Polsce stosunkowo nowy, chociaż silnie oddziaływują-cy, czynnik rozwoju lokalnego i regionalnego, także w odniesieniu do obszarów wiejskich. W pierwszej dekadzie członkostwa Polski w Unii Europejskiej środki te stały się bowiem jednym z najistotniejszych czynników rozwojowych i stanowią o większości strategicznych inwestycji, realizowanych zarówno na szczeblu lokal-nym (gmina), regionallokal-nym (województwo), jak i ogólnokrajowym.
Przedstawiona w artykule problematyka wpływu funduszy unijnych na roz-wój wewnętrznego potencjału społeczno-gospodarczego poszczególnych regionów stanowi jeden z przykładów możliwego podejścia badawczego. Wachlarz możli-wości ich oceny jest znacząco szerszy, jednakże gros prac z tego zakresu ma cha-rakter analiz stricte empirycznych. Z racji słabego osadzenia problematyki absorp-cji funduszy unijnych na gruncie teoretycznym intencją autora była próba wpisa-nia tej tematyki w istniejące koncepcje rozwoju lokalnego i regionalnego, które umożliwiają wyjaśnianie i analizowanie zjawisk na gruncie teoretycznym. Naj-atrakcyjniejszą i zarazem najbardziej trafną wydaje się koncepcja rozwoju neo-endogenicznego, która łączy czynniki zewnętrzne, wpływające na rozwój jednos-tek samorządowych (w tym przypadku środki unijne) wraz z ich istniejącym, wew-nętrznym potencjałem rozwojowym.
Niniejszy artykuł ma charakter przyczynkarski i w zamierzeniu autora jest wstępem do dalszej i szerszej dyskusji nad poruszaną problematyką. Praca składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej skoncentrowano się przede wszyst-kim na podstawach teoretycznych związanych z koncepcją rozwoju neoendogen-nego oraz na omówieniu najważniejszych zapisów związanych z rozwojem społecz-no-gospodarczym wynikających z dokumentów o charakterze strategicznym. Na-tomiast w drugiej części pracy omówiono wpływ funduszy unijnych (na podsta-wie płatności realizowanych w ramach instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej – WPR) na zmianę wskaźników produktu krajowego brutto (PKB) oraz produktu regionalnego brutto (PRB) jako wyznacznika siły ekonomicznej poszczególnych województw, traktowanych w tym ujęciu jako miara wewnętrznego (endogenicz-nego) potencjału każdego z regionów.
W takim podejściu za najistotniejsze kryterium oceny środków unijnych jako czynnika neoendogenicznego należy uznać analizę wzajemnych zależności zacho-dzących pomiędzy wewnętrznym potencjałem absorpcyjnym poszczególnych re-gionów do pozyskiwania środków UE z jednej strony (funkcja adaptacyjna – po-dejmowanie działań przystosowujących jednostkę do warunków istniejących w je-go otoczeniu zewnętrznym), a wpływem funduszy UE na podniesienie wskaźni-ków gospodarczych poszczególnych regionów z drugiej (funkcja akceleracyjna – pozyskiwanie środków wpływa na przyspieszenie rozwoju gospodarczego). Obie tak zdefi niowane płaszczyzny analizy wzajemnie oddziałują na siebie, wpływając tym samym na zmiany w rozwoju społeczno-gospodarczym zachodzące wewnątrz każdego z regionów. Ponadto wielkość i sposób wykorzystania funduszy unijnych (inwestycje w „czynniki miękkie”, tj. kapitał ludzki, bądź „twarde”, np. w infra-strukturę) może wpływać na potencjalną atrakcyjność bądź nieatrakcyjność posz-czególnych regionów, a więc stanowić o szansach lub barierach ich dalszego roz-woju.
Rozwój gospodarczy w świetle dokumentów strategicznych a koncepcja rozwoju neoendogenicznego
Pojęcie rozwoju jest wieloznaczne i stosowane w różnych kontekstach. Wed-ług Z. Chojnickiego (1999) może być analizowane na gruncie takich podstawo-wych kategorii przedmiotopodstawo-wych, jak zmiana i struktura, co pozwala na pełne określenie jego charakteru i funkcji poznawczych i ułatwia wykorzystanie tego pojęcia w analizie regionalnej. Rozwój można rozmieć jako ciąg ukierunkowa-nych i nieodwracalukierunkowa-nych zmian, najczęściej o charakterze długotrwałym. Odbywa się on w sposób samoistny bądź też może być stymulowany oddziaływaniem oto-czenia i kształtowany jest zarówno przez czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne (Churski 2008). Współczesny rozwój społeczno-gospodarczy obszarów wiejskich jest kategorią szeroką, obejmującą nie tylko proces dywersyfi kacji gospodarki (w kie-runku dążenia do wielofunkcyjności), ale i aktywizację potencjału wewnętrznego regionu determinowanego przez posiadane zasoby (Romer 1990, 1994), nakłady inwestycyjne służące pokonywaniu barier wzrostu i wykorzystywanie mocnych stron regionu (Domański 2004) czy też przejawiającą się w pobudzaniu lokalnej
przedsiębiorczości i zdolności do przyciągania inwestycji zewnętrznych (Heff ner 2007). W podobnym tonie rzecz ujmuje K. Zawalińska (2008), która w swoich analizach podjęła próbę oceny skuteczności i efektywności funduszy unijnych we wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich w ujęciu regionalnym. Problematyka rozwoju w ujęciu regionalnym jest generalnie częstym przedmiotem analiz w opra-cowaniach naukowych (m.in.: Czyż 1996, Domański 1997, Kołodziejczak 2003, Dutkowski 2001, Kudłacz 1999, Churski 2008).
W latach 80. XX wieku powstała jedna z ważniejszych koncepcji rozwoju gospodarczego sustainable development, którą można określić jako koncepcję trwa-łego, samopodtrzymującego się rozwoju. Jednymi z twórców tej koncepcji byli D. Pearce, E. Barbier, A. Markandya i R. Tumer (1989). W prostej linii nawiązuje ona do raportów Klubu Rzymskiego, a szczególnie do raportu dotyczącego granic wzrostu gospodarczego. Kształtowanie zrównoważonego rozwoju społeczno-gos-podarczego jest jednym z najistotniejszych problemów poruszonych w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej (2005). Rangę tego zagadnienia potwierdza fakt, że zrównoważony rozwój łączy postęp gospodarczy z poszanowa-niem przyrody i rozwojem społecznym, stwarzając lepsze perspektywy dla przysz-łych pokoleń. Podobne założenia zawarte są w Narodowej Strategii Rozwoju Re-gionalnego 2007–2013, która ma na celu „poprawę konkurencyjności gospodar-czej wszystkich województw poprzez zainicjowanie rozwoju regionalnego lepiej wykorzystującego regionalne potencjały endogeniczne, przy zachowaniu różno-rodności, racjonalnym gospodarowaniu zasobami i dążeniu do zapewnienia wię-kszej spójności Polski” (Narodowa Strategia… 2005). Kolejnym dokumentem, sta-nowiącym trzon rozwoju gospodarczego w perspektywie średniookresowej, jest Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010–2020 (KSRR). Analiza tego do-kumentu wskazuje, że są niewielkie szanse realizacji tych priorytetów, które nie zostaną objęte wsparciem europejskim. W bieżącej perspektywie fi nansowej (2007–2013) środki UE pozostają głównym źródłem fi nansowania większości in-westycji. Fundusze krajowe przeznaczone są niemal wyłącznie na dofi nansowanie funduszy europejskich (tzw. wkład własny). Także w kolejnej perspektywie, tj. w la-tach 2014–2020, środki unijne będą podstawowym źródłem fi nansowania krajo-wej polityki regionalnej. Zatem do roku 2020 „Strategia” nie przewiduje zasadni-czej zmiany w systemie fi nansowania polityki regionalnej w Polsce. Autorzy KSRR szacują, że jedynie około 10% wszystkich funduszy krajowych nie będzie powiąza-ne bezpośrednio z dofi nansowaniem programów europejskich. Uwidacznia się w ten sposób kluczowa rola instrumentów unijnych, jako głównego źródła wspar-cia rozwoju regionalnego (lokalnego). Przy tej okazji należy jednak wyraźnie pod-kreślić, że część funduszy które trafi ają do Polski z budżetu UE, to środki krajowe pochodzące z obligatoryjnych składek członkowskich, które wnosi każdy kraj członkowski UE, mają więc one zatem po części charakter instrumentów zwrot-nych. Jednakże w odniesieniu do wewnętrznego rozwoju poszczególnych regio-nów oraz omawianej koncepcji rozwoju neoendogenicznego nie zmienia to za-sadniczo ich istoty, bowiem są to środki pochodzące z otoczenia zewnętrznego.
Koncepcje rozwoju endogenicznego odrzucają jednolitą i liniową wizję roz-woju regionalnego. Uznają bowiem, że każdy region ma unikalny zestaw własnych cech tworzących specyfi czny potencjał rozwojowy (Tödtling 2006). Jak zauważa B. Domański (2008) nie istnieje jedna dominująca ścieżka rozwoju regionów, zaś rozpoznanie zlokalizowanych zdolności w każdym regionie, warunków ich two-rzenia i odtwarzania jest zadaniem władz publicznych oraz badaczy. Zgodnie z za-łożeniami koncepcji Regionalnych Systemów Innowacyjnych (Bruijn i Lagendijk 2005) rozwój regionów powinien opierać się na zasobach wewnętrznych, nie wy-kluczając jednakże wykorzystania zewnętrznych doświadczeń i kapitałów. Słusz-ne wydaje się zatem przekonanie, że kształtowanie rozwoju zrównoważoSłusz-nego po-winno odnosić się do umiejętnego pobudzania wewnętrznych procesów rozwo-jowych bazujących na zasobach lokalnych czynnikami zewnętrznymi. Dobrze wykorzystany potencjał endogeniczny stanowi bowiem narzędzie dla samonapę-dzającego rozwoju nowoczesnej gospodarki poszczególnych jednostek samorzą-dowych. Pojawiające się trudności w rozwiązywaniu problemów społecznych i eko-nomicznych wynikają m.in. z niewłaściwego wykorzystania regionalnego (lokal-nego) potencjału endogenicznego. Szukając dróg wyjścia w zaistniałej sytuacji oraz nowych impulsów rozwojowych, szczególną uwagą zwraca się na dwa as-pekty:
– przekonanie o konieczności kształtowania rozwoju zrównoważonego na pod-stawie endogenicznego potencjału regionu,
– upatrywanie szans w przyspieszeniu rozwoju we właściwym wykorzystaniu fun-duszy strukturalnych, które napływają do Polski z racji członkostwa w struk-turach Wspólnoty.
Na rolę efektywności procesu absorpcji funduszy strukturalnych, jako czyn-nika wpływającego na kształtowanie podstaw trwałego i zrównoważonego rozwo-ju regionalnego (oprócz czynnika konkurencyjności i innowacyjności), uwagę zwracają także W. Ratajczak (2008) i J. Duda (2006).
Koncepcja rozwoju neoendogennego obszarów wiejskich (neoendogenous deve-lopment) podkreśla potrzebę takiego modelu rozwoju, w którym lokalne i ponad-lokalne siły byłyby utrzymywane w pewnej równowadze. Koncepcja ta wychodzi poza dychotomię endo- i egzogennego rozwoju, zwracając uwagę na dialektykę procesu rozwoju lokalnego, w którym endo- i egzogenne czynniki i mechanizmy nieustannie się przełamują (Ray 1997). Bazuje ona na poszukiwaniu i wykorzys-tywaniu wszystkich możliwych zasobów lokalnych w celu jak największej absorp-cji potencjalnych czynników zewnętrznych, aby z kolei pomnażać zasoby własne. Podstawowe cechy modelu neoendogenicznego to:
– lokalne zasoby kapitału ludzkiego i społecznego (przedsiębiorczość, edukacja, kultura, itp.),
– partnerstwo społeczne (partycypacja obywatelska), – udział aktorów pozalokalnych,
– odejście od sektorowego wspierania gospodarki na rzecz wsparcia inicjatyw lokalnych.
Dwie pierwsze cechy odnoszą się bezpośrednio do potencjału lokalnego (czyn-niki endogeniczne), dwie pozostałe wskazują na udział czynników zewnętrznych (egzogenicznych) w kształtowaniu ścieżek rozwoju wewnętrznego. Przesunięcie środka ciężkości ze wspierania poszczególnych sektorów gospodarki na rzecz ini-cjatyw lokalnych ma zapobiec wspieraniu poszczególnych sektorów gospodarki w izolacji od siebie oraz stosowania standardowych mierników w ocenie wyma-ganej pomocy pomijających aspekty położenia oraz zróżnicowania społeczno-kul-turowego. Koncepcja rozwoju neoendogenicznego zakłada, że poszczególne obsza-ry mogą same kształtować swoją politykę rozwojową poprzez odpowiednie stero-wanie interwencjami zewnętrznymi. Równocześnie zakłada się, że poszczególne obszary muszą posiadać odpowiedni potencjał własny, aby móc wziąć odpowie-dzialność za rozwój społeczno-gospodarczy oraz odpowiednio wykorzystać egzo-geniczne instrumenty wsparcia. Istotą neoendogennego mechanizmu rozwojowe-go jest zatem uczestnictwo przedstawicieli lokalnej społeczności zarówno w for-mułowaniu, jak i w aplikacji strategii rozwojowej, przy współpracy z pozalokalny-mi aktorapozalokalny-mi społecznypozalokalny-mi (Czapiewski 2010).
W klasycznych koncepcjach rozwoju endogennego C. Ray znalazł idee, które odpowiadają na wyzwania współczesności, zaadoptował je jednak do realiów zglo-balizowanego świata, w którym pełna endogeniczność nie jest możliwa (model oddolnego rozwoju całkowicie wolny od wpływów zewnętrznych). Jak pisze C. Ray (2006) „nawet najbardziej endogenne inicjatywy prędzej czy później potrze-bują fi nansowego wsparcia lub też innego rodzaju form pomocy ze strony orga-nizacji poziomu ponadlokalnego”. Również N. Ward (2005) podkreśla fakt, iż: „całkowicie endogenny rozwój jest nieosiągalnym ideałem”. Lokalne obszary nig-dy nie będą wolne od wpływów zewnętrznych, zwłaszcza w globalizującym się świecie – wiejskość będzie zawsze w opozycji do miejskości, lokalny będzie zawsze funkcjonował w interakcji z ponadlokalnym, a zewnętrzne i wewnętrzne procesy muszą się balansować.
Model rozwoju neoendogennego zakłada rozwój oddolny, oparty na lokalnych zasobach i mechanizmach, ale przy wsparciu rozmaitymi czynnikami o charakte-rze ponadlokalnym, które należy uwzględniać w fazie planowania rozwoju (Ray 1997). Jest to stan pewnej równowagi pomiędzy wykorzystaniem zasobów danego obszaru, a wsparciem ze źródeł zewnętrznych (Adamski i in. 2007). Efekty roz-woju neoendogenicznego powinny zaś przejawiać się m.in. w możliwościach przek-ształceń lokalnych struktur społeczno-ekonomicznych, umiejętnością reagowa-nia na zmiereagowa-niające się uwarunkowareagowa-nia zewnętrzne (adaptacyjność) czy też możli-wościami kreowania innowacji na poziomie lokalnym (Garofoli 1992).
Oddziaływanie instrumentów wsparcia WPR na strukturę społeczno-gospodarczą – wybrane aspekty
Problematyka oddziaływania poszczególnych polityk UE na zmiany w zakre-sie poziomu rozwoju gospodarczego jest często podejmowana zarówno w bada-niach naukowych, jak i rzeczowych raportach ewaluacyjnych. Wyniki badań pro-wadzonych na różnych płaszczyznach wskazują wyraźnie, że polskie regiony
ujmo-wane jako całość zbliżają się do średniego poziomu PKB per capita Unii Euro-pejskiej. Środki unijne stanowią tu istotny, chociaż zarazem jeden z wielu, czynnik rozwojowy.
Rozpatrując szczegółowo rozkład wartości wskaźników makroekonomicz-nych, zauważyć można, że proces ten zachodzi nierównomiernie w wymiarze poszczególnych jednostek lokalnych i regionalnych. Prowadzić to może do wnios-ku, że realna konwergencja gospodarki polskiej jako całości może prowadzić do polaryzacji rozwoju, czyli sprzyjać dalszemu pogłębieniu różnic na poziomie regio-nów (Biczkowski 2013).
W celu określenia wpływu środków unijnych na rozwój gospodarczy poszcze-gólnych regionów posłużono się kilkoma wskaźnikami, które ujęto w formie trzech par wskaźników odnoszących się do produktu krajowego brutto (PKB) bądź po-ziomu regionalnego brutto (PRB):
– udział regionu w PKB oraz transferach środków w ramach WPR (wg wartości nominalnych),
– produkt regionalny brutto (PRB) na mieszkańca oraz wielkość transferu środ-ków WPR na mieszkańca (per capita),
– udział regionu w wytwarzaniu PKB oraz dynamika wzrostu PRB w latach 2005-2010.
Z pierwszej relacji wynika, że największy udział (nominalnie) w pozyskiwaniu środków UE ma województwo mazowieckie (niespełna 15%), które jednocześnie w największym stopniu decyduje o PKB Polski (21,5%; ryc. 2). Silna gospodarka regionu przekłada się zatem na wysokie możliwości absorpcyjne zewnętrznego kapitału. Jednocześnie, z uwagi na wielkość gospodarki regionu, wysokość pozys-kanych środków UE w stosunku do produktu regionalnego brutto (PRB) jest rela-tywnie niewysoka i stanowi 1,5% wartości PRB (ryc. 1). Podobną relację obser-wujemy w woj. wielkopolskim, które ma 9% udziału w wytwarzaniu krajowego PKB i blisko 11% udziału w ogólnej absorpcji środków unijnych z instrumentów WPR, co jest pochodną m.in. rolniczego – w znacznym stopniu – charakteru regionu.
Zupełnie inaczej sytuacja wygląda w przypadku woj. śląskiego. Pod względem PRB jest to drugi region w kraju (ponad 13% udziału w PKB), który jednocześnie w niewielkim stopniu swój rozwój opiera na środkach unijnych (udział woje-wództwa w transferach środków UE wynosi poniżej 3%). Wynik ten jest po części efektem założeń przyjętych w niniejszym artykule, bowiem analizę oparto o środ-ki pochodzące z działań WPR, a region śląsśrod-ki ma jednak charakter przemysłowy. Fundusze wspólnotowe stanowią tu 1,9% wartości PRB.
Ponadto wyróżnić można jeszcze regiony, które mają niewielki udział w wyt-warzaniu PKB i jednocześnie w stosunkowo małym stopniu partycypują w podzia-le środków z WPR. Dotyczy to przede wszystkim woj. opolskiego i lubuskiego. Każde z nich ma udział w wytwarzaniu PKB na poziomie około 2,3% i udział w ab-sorpcji środków na poziomie 2% (opolskie) i 3% (lubuskie).
Ryc. 1. Udział funduszy pomocowych (WPR): A) w relacji do wartości produktu regionalnego brutto (%); B) w relacji do dwóch okresów programowania: 2004–2006 oraz 2007–2013 (%). Źródło: opracowanie własne na podstawie: Wpływ funduszy europejskich na gospodarkę polskich regionów i konwergencję z krajami UE. Raport 2010; średni wpływ w okresie 2004–2015, MRR, Warszawa, 2010.
The share of EU funds (CAP): a) in relation to the gross regional product (%), B) in relation to the two programming periods: 2004–2006 and 2007–2013 (%)
Source: own study based on: The impact on the economy of the European fund of Polish regions and convergence with EU countries. Report 2010, Ministry of Regional Development.
W obu przypadkach relatywnie niska wartość środków kierowanych do tych województw jest niejako adekwatna do ich wkładu w bilans PKB całego kraju. Większe oddziaływanie na gospodarkę regionu środki UE mają jednak w woj. lu-buskim, w którym stanowią około 3,3% wartości PRB, aniżeli opolskim – 1,8% PRB.
Kolejna z przyjętych relacji odnosi się do wartości per capita, zatem lepiej od-daje realny wpływ funduszy unijnych w odniesieniu do faktycznego potencjału ludnościowego poszczególnych regionów. Takie ujęcie potwierdza co prawda siłę gospodarki regionu Mazowsza (PRB ponad 55 tys. zł/1 mieszkańca), jednakże pod względem wielkości transferu środków z WPR (około 1700 zł/1 mieszkańca) plasuje się ono pośrodku stawki.
Ryc. 2. Zależność między udziałem z transferach środków UE, a udziałem w PKB (%)
1-16 – numery województw (numbers of voivodships):1 – dolnośląskie, 2 – kujawsko-pomorskie, 3 – lubelskie, 4 – lubuskie, 5 – łódzkie, 6 – małopolskie, 7 – mazowieckie, 8 – opolskie, 9 – podkarpackie, 10 – podlaskie, 11 – pomorskie, 12 – śląskie, 13 – świętokrzyskie, 14 – warmińsko-mazurskie, 15 – wielkopolskie, 16 – zachodniopomorskie.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ARiMR, MRR, GUS.
The relationship between the share of EU funds transfers, and the share of GDP (%) Source: own study based on data from ARMA, MRD, CSO.
Przyjęty do porównań w drugiej parze zestaw cech wyraźnie wskazuje, że fun-dusze UE relatywnie największe oddziaływanie na gospodarkę mają w przypadku woj. podlaskiego. Region ten zalicza się do najuboższych w kraju (PRB na miesz-kańca około 26 tys. zł), zaś wysokość absorpcji sięga 4100 zł/1 mieszmiesz-kańca (ryc. 3). Może to stanowić potwierdzenie faktu, że główne założenie realizowanych po-lityk wspólnotowych, koncentrujące się na wyrównywaniu szans rozwojowych, w mniejszym bądź większym stopniu jest jednak realizowane. Dodatkowym ar-gumentem jest jeden z najwyższych w kraju udziałów środków unijnych w PRB, które w przypadku woj. podlaskiego wynosi 3,9%. Jedynie w woj. warmińsko-ma-zurskim udział ten jest wyższy i sięga 4,2%. Jednocześnie województwo to znaj-duje się na trzecim miejscu w kraju pod względem absorpcji środków per capita – blisko 2,5 tys./1 mieszkańca. Odnosząc się do przywołanej koncepcji rozwoju