Genetyczne klasy i podklasy – nowa eugenika źródłem nowej społecznej nierówności

W  każdym  społeczeństwie,  bez  względu  na  kontekst  historyczny   i  geograficzny,  występują  różnorakie  nierówności.  Dysproporcje  te  de‐

terminowane  są  głównie  czynnikami  pozajednostkowymi,  co  konfliktuje  kapitał  danego  człowieka  z  zajmowaną  przez  niego  społeczną  pozycją,   i odwrotnie – szczebel społecznej drabiny jest skonfliktowany z wyposa‐

żeniem jednostki szczebel ten zajmującej²⁴¹. W systemach socjologii kon‐

fliktu  określa  się,  że  we  współczesnym  świecie  szczególnie  aktywnym 

___________ 

240 Ibidem, s. 24‐25. 

241 A.  Gromkowska‐Melosik,  Stratyfikacja,  ruchliwość  społeczna  i  edukacja,  [w:]  Problemy  nierówności  społecznej  w  teorii  i  praktyce  edukacyjnej,  red.  A.  Gromkowska‐Melosik,   T. Gmerek, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2008, s. 9; T. Gmerek, Edukacja i nie‐

równości  społeczne.  Studium  porównawcze na  przykładzie  Anglii,  Hiszpanii  i  Rosji,  Ofi‐

cyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2011, s. 93‐118. 

pozajednostkowym  faktorem  społecznych  fluktuacji  jest  technika,  a  do‐

kładnie dostęp do najnowszych jej osiągnięć²⁴². Dostęp do techniki (tzw. 

material  access)  konstytuuje  bowiem  aktualnie  społeczną  dominację,  brak  dostępu  –  społeczne  zdominowanie²⁴³.  Nierówności  w  dostępie  do  techniki petryfikują więc strukturę dzisiejszych społeczeństw i konstruują  dotkliwą  postać  wykluczenia  oraz  efektywną  formę  społecznej  promo‐

cji²⁴⁴. Można zatem spostrzec, że współczesna ekspansja techniki dopro‐

wadza  do  wskrzeszenia  systemu  Karola  Marksa  i  egzystującego  w  nim  konfliktu burżuazji i proletariatu²⁴⁵. Marksowski determinizm ekonomicz‐

ny przeistacza się jednak współcześnie w determinizm techniczny, społe‐

czeństwo natomiast ulega polaryzacji na skonfliktowane grupy posiadają‐

ce  dostęp  do  najnowszych  rozwiązań  techniki,  zwane  digitariatem,  oraz  grupy tego akcesu pozbawione, nazywane technoproletariatem²⁴⁶.  

Digitariat stanie się więc tą grupą społeczną, która jako jedyna uzyska  akces  do  rozwiązań  inżynierii  genetycznej,  natomiast  technoproletariat  będzie tego dostępu zapewne pozbawiony. Społecznie promowane klasy  poddane  zostaną  zatem  modyfikacji  genetycznej  celem  ulepszenia,  czy  nawet uzyskania perfekcyjności cech, a klasy społecznie marginalizowane  pozostaną  nieulepszone.  Rozwarstwienie  społeczne  ulegnie  więc  ekstre‐

___________ 

242 J.  Pyżalski,  Agresja  elektroniczna  i  cyberbullying  jako  nowe  ryzykowne  zachowanie  młodzieży, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2012, s. 73. 

243 T.  Drabowicz,  Nierówności  cyfrowe  –  nowy  wymiar  zróżnicowania  społecznego,   [w:] Fenomen nierówności społecznych. Nierówności społeczne w refleksji humanistycznej,  red. J. Klebaniuk, Wydawnictwo Psychologii i Kultury ENETEIA, Warszawa 2007, s. 238‐243. 

244 J.  Jastrzębski,  Prawo  do  informacji  a  dostęp  do  mediów,  [w:]  Fenomen  nierówności  społecznych.  Nierówności  społeczne  w  refleksji  humanistycznej,  red.  J.  Klebaniuk,  Wy‐

dawnictwo Psychologii i Kultury ENETEIA, Warszawa 2007, s. 233. 

245 S.  Freeman,  Capitalism in  The  Classical  and  High  Liberal  Traditions,  „Social  Philosophy  

& Policy”, Vol. 28, No. 2, 2011, s. 22‐23.  

246 I. Fiut, M. Habryń, Społeczność akademicka wobec możliwości wykorzystania Internetu  w procesie pracy, [w:] Mikrospołeczność informacyjna na przykładzie miasteczka inter‐

netowego  Akademii  Górniczo‐Hutniczej  w  Krakowie,  Uczelniane  Wydawnictwa  Nauko‐

wo‐Dydaktyczne Akademii Górniczo‐Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, Kra‐

ków 2001, s. 158‐162. 

malnej  eskalacji,  a  przepaści  klasowe  maksymalnym  pogłębieniom  (nie‐

równość radykalnie spotęguje nierówność)²⁴⁷. 

Wspomniany  wcześniej  L.M.  Silver,  twórca  idei  reprogenetyki,  prze‐

widuje,  że  już  niebawem  ludzkość  zostanie  rozdzielona  na  dwie  rasy: 

lepszych,  genetycznie  zmodyfikowanych,  wzmocnionych  techniką,  zwa‐

nych  GenRichami  (genetycznymi  bogaczami),  oraz  gorszych,  genetycznie  niezmienionych,  niewzmocnionych  techniką,  zwanych  Naturalsami.  

Lee M. Silver określa (i wierzy), że genetyczni bogacze (GenRiche) przej‐

mą kontrolę nad wszystkimi kontekstami ekonomii, mediów, przemysłu,  zapanują nad – opartymi na wiedzy – społeczeństwami, natomiast Natu‐

ralsi staną się ich robotnikami albo nisko opłacanymi  usługodawcami²⁴⁸.  Francis  Fukuyama  twierdzi,  że  GenRiche  będą  z  pokolenia  na  pokolenie  coraz lepsi, aż staną się doskonali albo bliscy doskonałości, przez co  od‐

dzielą się od Naturalsów jako zupełnie nowy gatunek²⁴⁹. 

W ten sposób powstanie zupełnie nowa hierarchia społeczna, zdomi‐

nowana  przez  sztucznie  wyselekcjonowane  elity  genetycznie  zmodyfiko‐

wanych, przez triumfującą technikę i ideę promocji cyborgów, jawiących  się  jako  ponadludzie,  a  zatem  jako  najwyższa  kasta²⁵⁰.  Hierarchia  taka  zasadza się na idei maksymalnej dyferencjacji ukierunkowanej na perma‐

nentne  zwiększanie  przepaści  między  szczytem  a  dnem  społecznego  przekroju²⁵¹. Konstytuować ma ona zatem konstrukcję genetycznych gett,  technologicznych podludzi (będących w gruncie rzeczy  zwykłymi ludźmi)  oraz  genetycznych  panów,  technologicznych  ponadludzi  –  cyborgów²⁵². 

___________ 

247 M. Klichowski, Między linearnością a klikaniem. O społecznych konstrukcjach podejść do  uczenia się, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2012, s. 90. 

248 W.J. Smith, Cloning and the New Eugenics…, op. cit., s. 106. 

249 F. Fukuyama, Koniec człowieka…, op. cit., s. 203. 

250 D. Porter, Darwinian Disease Archaeology…, op. cit., s. 432. 

251 F. Fukuyama, Koniec człowieka…, op. cit., s. 207. 

252 E. Black, Wojna przeciw słabym…, op. cit., s. 640‐651. 

Cyborgizacja (fakt poddania się jej) stanie się więc nie tylko determinan‐

tem  powstania  społecznych  nierówności,  ale  wręcz  czynnikiem  określa‐

jącym  konkretne  położenie  w  –  dążącym  do  dualizmu  klasowego  –  spo‐

łeczeństwie.  Cyborgizacja  i  jej  efekt  –  bycie  cyborgiem  –  będzie  więc  warunkiem przynależności do kasty panów, bycie Naturalsem – niecybor‐

giem – zmuszać będzie natomiast do egzystencji w kaście podludzi. 

Jeremy  Rifkin  uważa  ponadto,  że  ekspansja  systemów  nowoeuge‐

nicznych  doprowadzi  szybko  nie  tylko  do  absolutnej  marginalizacji  osób  pozbawionych dostępu do najnowszych rozwiązań techniki, ale także do  dyskryminacji  większości  populacji.  Myśliciel  ten  twierdzi  bowiem,  że  jedyną  grupą  niezdominowaną  stanie  się  mała  gromada  naukowców  pracujących nad rozwojem techniki²⁵³. Klasą rządzącą mają stać się więc  Wielcy  Inżynierowie  czy  MetaCyborgi  –  cyborgi  rozwijające  procedury  cyborgizacji.  Wszyscy  pozostali,  i  Naturalsi,  i  GenRiche,  będą  tylko  tech‐

noplebsem. 

Wizja skonstruowania zupełnie nowej – przeprojektowanej, przepro‐

gramowanej,  o  określonej  genetycznej  tożsamości,  rasy  panów  to  –  co  podkreśla Barbara M. Stafford – chichot humanizmu. Oto bowiem Wielcy  Inżynierowie  –  MetaCyborgi,  konstruują  lepszego  człowieka  czy  ponad‐

człowieka, który to owym lepszym‐ i ponad‐ staje się poprzez przeprojek‐

towanie i przeprogramowanie zgodne z arbitralnym standardem tego, co  pożądane.  A  standard  ten  nie  jest  konstytuowany  ideą  humanistycznej  ewolucji  człowieka,  a  prawami  rynku,  rynkowej  rywalizacji  i  zasadami  przydatności  do  efektywnego  wykonywania  prac  przez  rynek  ten  zada‐

nych  –  słowem:  rynkową  konkurencyjnością²⁵⁴.  Cała  więc  wizja  cyborga,  jako człowieka zmienianego techniką ku doskonałości, to wizja zniewolo‐

nego  (na  własne  życzenie)  rynkiem  pracownika,  o  rynkiem  określonym 

___________ 

253 J. Rifkin, The Biotech Century. Harnessing the Gene and Remaking the World, Penguin,  New York 1998, s. 140. 

254 B.M. Stafford, Self‐Eugenics…, op. cit., s. 105. 

genetycznym  wyposażeniu.  W  nowoeugenicznej  wizji  ponadczłowieka  rodzi  się  więc  nie  tylko  wizja  nowej  społecznej  nierówności,  ale  także  wizja  narodzin  systemu  eugeniki  neoliberalnej,  w  którym  cyborg  to  nie  człowiek perfekcyjny, a perfekcyjnie konkurencyjny i perfekcyjnie konku‐

rujący.