G ry sportowe przeważnie odbywają się na świeżem powietrzu, oprócz bilardu, a czasem i gry w kręgle.
G ry sportowe ze stanowiska hygieny, nie w jednakowym stopniu działają na organizm ludzki, co zależy od właściwości danej gry, to jest, jakiego wymagają ruchu, ile i jakie grupy mięśniowe pobudzają do skurczów i ile zużywa ją energii do wykonania pewnej czynności. W y konanie pewnej czynności, wymaga najczęściej wzmożonej pracy o rożnem napięciu pewnej tylko grupy mięśni: jedne g ry wymagają więcej pracy
mięśni nóg, drugie rąk i t. d.
Jeżeli teraz dla określenia znaczenia i war tości danej gry weźmiemy za podstawę pracę mięśniową, to gry sportowe można będzie po dzielić na kilka grup. Do pierwszej grupy zali czyć można gry, wymagające słabego napięcia mięśni, małej podniety, i przez dłuższy czas nie
149
wywołujące zmęczenia, to będą: krokiet, billard. Do drugiej grupy mogą być zaliczone gry o większym wysiłku mięśniowym, lecz w grani cach umiarkowanych, nie wywołujące przez pe wien czas zbyt wielkiego zmęczenia: kręgle, Lawn tennis, palant, extra, kricket i t. podobne.
Do trzeciej grupy gry zużywające dużo ener gii, przy silnem napięciu woli i wywołujące prędko zmęczenie: piłka nożna (Football).
Granic ścisłych między temi grupami nie ma, gdyż praca mięśniowa, energia i następnie znużenie większe lub mniejsze zależne są od żywszego oddania sie grze, od siły i wyćwiczenia się grającego.
Każda gra sportowa ma swoje właściwości, swoje przepisy, od których grającemu nie wolno odstępować, jeżeli chce osiągnąć cel gry, — wy granie partji.
Określenie tych właściwości i przepisów, wła ściwie należy do opisu gry pod względem tech nicznym, Dla hygieny g ry ważne będzie tylko określenie, jakie grupy mięśni biorą udział, jakim podlegają skurczom, czyli jaki jest wpływ fizjo logiczny tej pracy mięśniowej na organizm. Za cznijmy więc od gier pierwszej grupy.
Krokiet.
Gra w krokieta polega na przesunięciu kuli drewnianej przez bramki, lekkim uderzeniem drewnianego młotka z długą rączką.
150
Samo uderzenie wykonywa się, stojąc w po zycji nachylonej, trzymając dwoma rękami mło tek przed rozsuniętemi nogami, albo trzymając jedną ręką młotek, grający z boku uderza kulę, leżącą przed nim i podczas uderzenia lekko się nachyla. Podobne uderzenie z boku. grający wykonywa przy odsyłaniu kuli przeciwnika tyl ko wtedy ma nogę wysuniętą naprzód i opartą na swojej kuli.
Z powyższego opisu gry w krokieta widzi my, że do wykonania tych czynności, udzia pracy mięśniowej nie wielki, mięśnie kurczą się słabo, ruchy bardzo umiarkowane, powolne, nie wywołują przyspieszenia oddechu i bicia serca. Znaczenie więc gry w krokieta równa się pra wie znaczeniu przechadzce na świeżem powietrzu. Baczyć jednak należy, aby dziecko, oddające się z zamiłowaniem tej grze, robiło uderzenia nie tylko w pozycji nachylonej, lecz i z boku, a po skończeniu swoich uderzeń nie stało nachylone opierając się na młotku. Takie długotrwałe zgię cie kręgosłupa przy podatnym kośćcu u słabowi tych dzieci może spowodować nie pożądane skrzy wienie kręgosłupa.
Billard.
Przy rozgrywaniu partji na billardzie, gra jący przybiera najczęściej pozycję nachyloną — skośną, gdyż lewa ręka oparta na billardzie sta nowi podstawę dla kija, prawa cofnięta w tył
podtrzymuje lekko kij billardowy. Następuje w y rzut prawej ręki do przodu, co powoduje uderzenie końcem kija billi, leżącej na billardzie. Od położe nia billi, którą chcemy uderzyć, zależy zmiana miejsca i pozycji, które odbywają się bez wysiłku i spokojnie.
Gra więc w billard wymaga ruchu umiarko wanego, słabego napięcia mięśni i przez długi czas nie wywołuje zmęczenia; na organizm oddziaływa bardzo mało, przeto i znaczenie jej hygieniczne bardzo niewielkie. Gra w billard może być uwa żana jako przyjemna rozrywka, jako zmiana zaję cia i pozycji dla prowadzących tryb życia siedzący. Lecz niestety! u nas billardy przeważnie znajdują się w cukierniach i kawiarniach, na tak zwanych gór kach, pomieszczeniach nizkich, nie przewietrzanych wcale, albo ile przewietrzanych, pełnych dymu z papierosów i cygar, a bardzo często wyziewów kuchennych i innych. Przebywanie przez długi czas w takim lokalu, wadliwie oświetlanym i odde- chanie zepsutem powietrzem nie może przyczyniać się do zdrowia.
To zło potęguję się dla grających, przez nad mierne picie czarnej kawy, zwłaszcza z koniakiem lub likierem, gdyż kawa czarna z dodatkami, uwa żaną jest jako stawka przegranej partji — partji bezinteresownej. W takich warunkach gra w bil lard przestaje być nawet przyjemnem przepędze niem czasu, pożyteczną rozrywką, a staje się wproś szkodliwą dla zdrowia.
152
K r ę g l e .
Gra w kręgle, jako gra sportowa, polega na rzucaniu z pewną siłą kuli drewnianej dosyć dużej i ciężkiej, bo ważącej od 3 do 10 funtów, a niekiedy i więcej, po równej powierzchni w ten sposób, aby kula tocząc się, trafiła w kręgiel, stojący na przo- dzie, w odległości jakich 40 do 50 łokci. Samo rzucenie kuli odbywa się w następujący sposób: ująwszy kulę dwoma rękami lub jedną prawą, co najczęściej bywa, rzucający kulę, musi nachylić się tak nizko, aby ręka trzymająca kulę, była oddalona od powierzchni podłogi na jakie 2 lub 3 cale i wte- ty robi wyrzut kuli.
K ulę rzuca się zwykle z miejsca lub z podbie gu. Rzucanie kuli z podbiegu powinno być zale cane, jako wymagające mniejszego wysiłku, a da jące więcej ruchu.
Przy rzucaniu jedną ręką większym skurczom, podlegają mięśnie ręki prawej i nogi lewej.
Pożądane i godne polecenia dla grających w kręgle, wprawianie się wrzucanie kuli na prze mian: raz prawą, drugi raz lewą ręką dla równo miernego ćwiczenia mięśni obydwóch stron ciała. Rytmiczne pochylanie ciała oddziaływa na mięśnie brzucha i wzmożenie się ruchu robaczko wego kiszek.
Gra w kręgle wymagaiąca pewnego wysiłku, dosyć silnych skurczów mięśni i ruchu, wywołuję
153
przyspieszenie oddechu i bicia serca‘co sprowadza żywszy i pełniejszy obieg krwi, lepsze jej utlenia nie, a zatem i lepsze odżywianie tkanek organizmu. Z punktu widzenia hygienicznego gra w krę gle, jeżeli się odbywa na świeżem powietrzu, lub w pomieszczeniu suchem i dobrze przewietrzonem, może być zalecaną wszystkim bez różnicy płci ja ko zdrowa i przyjemna rozrywka; osobom cierpią cym na atonię (leniwy ruch robaczkowy kiszek) nawet powinna być zalecaną, jako środek lecz niczy.