POLSKIEJ
Jak wspomniano w rozdziale 1 niniejszej pracy logistyka jest elementem wspierającym działania stawiane siłom zbrojnym danego kraju. Dotyczy to zarówno wojsk lądowych czy marynarki wojennej, jak również sił powietrznych. Mając na uwadze powyższe działania to ich zakres różni się w zależności od występującej sytuacji zagrożenia państwa. Obejmować one mogą zagadnienia [29][30][54][148][173]
[200] np. polityczne czy militarne i być uzależnione od czynników [19][29][30]
[34][42][44][49][63][103][113][140][148][177][181][182]: ekonomicznych, techno-logicznych, ekologicznych czy społecznych. Ten ogół działań obejmuje tzw.
bezpieczeństwo narodowe (BN), które często utożsamiane z bezpieczeństwem państwa [90]. Samo zagadnienie BN ma swoje korzenie w starożytności, kiedy to z różnych grup etnicznych rozpoczął się proces formowania narodów. To z kolei skutkowało powstawaniem pewnych organizmów państwowych. Jak wskazuje L. Wyszczelski [195] „nowe rozumienie terminu bezpieczeństwo narodowe pojawiło się pod w II połowie XIX w., w wyniku którym na mapie świata, głównie Europy pojawiły się nowe państwa narodowe”. Przełomem była także I wojna światowa, która przyspieszyła z jednej strony proces nowego postrzegania BN, jak również poszerzyła jego znaczenie w obszarze polityki zewnętrznej danego narodu. Bowiem nie można zauważyć faktu, iż w tym czasie znacznie większą uwagę skupiano na [57][121][148][184][195]:
sojusze czy układy różnych narodów,
systemowych rozwiązaniach pozwalających na ograniczanie wojen,
wprowadzanych przepisach prawa międzynarodowego.
Obok kwestii międzynarodowych związanych z bezpieczeństwem narodowym istotne stały się elementy „wewnętrzne” różnych państw, takie jak [57][148][195]:
aprobata dla władz państwowych,
poszanowanie prawa wewnętrznego,
poziom gospodarczy,
stosunki ludnościowe,
tradycje historyczne.
Zakończenie II wojny światowej przyniosło szereg zmian geopolitycznych, w efekcie czego pojęcie bezpieczeństwa (także narodowego) uległo dużym przemianom. Skutkiem tego ukształtował się dwubiegunowy świat, w którym wyróżnić można było:
państwa zachodnie ukierunkowane na wolnokonkurencyjny, demokratyczny system gospodarczy,
państwa komunistyczne o centralnie sterowanej gospodarce i totalitarnym systemie sprawowania władzy.
Jak podkreśla wielu badaczy [148][173][184][195] konsekwencją takiego stanu rzeczy był tzw. wyścig zbrojeń i stałe poczucie zagrożenia wybuchem kolejnego globalnego konfliktu, ze skutkami trudnymi do wyobrażenia.
Wg P. Pietrzak i K. Sobczyk [143] „w czasach zimnej wojny zaangażowanie państw Paktu Północno-Atlantyckiego (NATO) w sprawy obronności stało w przy-padku większości państw na jakościowo wyższym poziomie niż obecnie”.
Odzwierciedleniem tego były wydatki budżetu danego kraju, które w latach 1949–1989 wahały w przypadku krajów Europy się od 2,5 (Dania) do 5,8% (Wielka Brytania) [65].
Dla porównania średnia w analizowanym okresie dla Stanów Zjednoczonych Ameryki wyniosła 7,1% PKB [65].
Z uwagi między innymi na zmiany w układzie militarnym świata oraz pojawieniem się procesów ocieplenia stosunków pomiędzy dwoma rywalizującymi ze sobą blokami, tj. Układem Warszawskim a NATO, jak również zmianami ekonomicznymi w krajach skutkowały zmianą ewolucyjna pojęcia bezpieczeństwa narodowego. Jak wskazuje M. Ptak [148] „poczynając mniej więcej od lat 60. i 70., czynniki militarne odgrywać zaczęły stosunkowo mniejszą rolę”. Rozpad bipolarnego ładu międzynarodowego wiąże się ze zniknięciem podstawowych elementów ówczesnego porządku wojskowego na kontynencie europejskim. Jest rzeczą zrozumiałą, że w zmienionej sytuacji budowa nowego porządku militarnego odpowiadającego obecnym realiom stała się sprawą najpilniejszą i o ogromnym znaczeniu dla kształtowania procesów bezpieczeństwa [121].
Na początku XXI w. na skutek ataków terrorystycznych z 11. września 2001 r., kiedy to zostało zagrożone bezpośrednio bezpieczeństwo Stanów Zjednoczonych nastąpiły zmiany strategii zarówno bezpieczeństwa narodowego, jak i global-nego/międzynarodowego. Mimo tego można było w latach 2014/2015 zaobserwować w wielu krajach sojuszu NATO spadki wydatków na samą obronność w przeliczeniu na PKB, co przedstawiono w tab. 3.1. Nie mniej jak można zauważyć w takich krajach jak np. Litwa czy Rumunia odnotowano stosunkowo bardzo duży wzrost budżetów obronnych. Obecny i przewidywany poziom finansowania sił zbrojnych krajów na całym świecie jest bardzo zróżnicowany [180].
Mimo podejmowanych działań w zakresie zwalczania terroryzmu na świecie, w ostatnim czasie zaobserwować można nasilenie tych aktów skierowanych głównie przeciwko ludności cywilnej np. w 2016 r. [78]:
12 czerwca w Orlando, gdzie w strzelaninie w klubie nocnym zginęło ponad 50 osób, a 53 osoby zostały ranne.
14 lipca – w święto narodowe Francji, zamachowiec wjechał ciężarówką w tłum spacerujący po Promenadzie Anglików w Nicei; zginęło 84 osoby oraz zamachowiec, a ponad 200 zostało rannych.
3 lipca – zamach terrorystyczny w Bagdadzie w Iraku, gdzie ciężarówka wypełniona materiałami wybuchowymi eksplodowała w okolicy centrum handlowego. Zginęło 292 osób, a ponad 225 zostało rannych.
22 marca – dwa zamachy w Brukseli – na lotnisku w Zaventem i przy stacji metra Maelbeek, w pobliżu siedzib instytucji unijnych. Zginęło 32 osoby i trzech zamachowców samobójców, a ponad 315 osób zostało rannych.
Tab. 3.1 Udział budżetów obronnych państw NATO w PKB [143]
L.p. Państwo świecie jest bardzo zróżnicowany [180].
Mimo podejmowanych działań w zakresie zwalczania terroryzmu na świecie, w ostatnim czasie zaobserwować można nasilenie tych aktów skierowanych głownie przeciwko ludności cywilnej np. w 2016 r. [78]:
12 czerwca w Orlando, gdzie w strzelaninie w klubie nocnym zginęło ponad 50 osób, a 53 osoby zostały ranne.
14 lipca – w święto narodowe Francji, zamachowiec wjechał ciężarówką w tłum spacerujący po Promenadzie Anglików w Nicei; zginęło 84 osoby oraz zamachowiec, a ponad 200 zostało rannych.
3 lipca – zamach terrorystyczny w Bagdadzie w Iraku, gdzie ciężarówka wypełniona materiałami wybuchowymi eksplodowała w okolicy centrum handlowego. Zginęło 292 osób, a ponad 225 zostało rannych.
22 marca – dwa zamachy w Brukseli – na lotnisku w Zaventem i przy stacji metra Maelbeek, w pobliżu siedzib instytucji unijnych. Zginęło 32 osoby i trzech zamachowców samobójców, a ponad 315 osób zostało rannych.
Współcześnie BN rozumiane jest nie jako stan, ale przede wszystkim proces definiowania interesów narodowych danego kraju jak też zapewnienia możliwości ich realizacji. Mając na uwadze tak zdefiniowane pojęcie można powiedzieć, że jest to stan zmienny uzależniony nie tylko od czynników zewnętrznych (międzynarodowych), ale
i wewnętrznych, co przekłada się miedzy innymi na ochronę ludności czy ochronę przed różnego rodzaju zagrożeniami cywilizacyjnymi, czy zagrożeniami środowi-skowymi. Tak więc należy zgodzić się z J. Stefanowiczem, który ponad 30 lat temu stwierdził [173], że „bezpieczeństwo współczesne jest czymś więcej niż synonimem biologicznej egzystencji narodu i istnienia państwa; zawiera w sobie określone osiągnięcia lub aspiracje dotyczące sposobu i poziomu życia, a także kryteria ustrojowe.” Podsumowując bezpieczeństwo narodowe jest terminem bardzo szerokim.
Jego definiowanie uzależnione jest od rodzaju rozwiązywanego problemu, w tym także jego skali – patrz rys. 3.1. W przypadku traktowania bezpieczeństwa jako naczelnej potrzeby państwa (1) należy uwzględniać także inne podmioty życia społecznego. To związane jest z funkcjonowaniem państwa (definicja 2), jako złożonego systemu.
Oznacza to, że w kontekście rozważanej tematyki niniejszej dysertacji, w każdym ujęciu bezpieczeństwa narodowego winno się uwzględniać czynnik ludzki w siłach zbrojnych, w zależności od występujących zmiennych warunków działania.
Biorąc pod uwagę obecną Strategię Bezpieczeństwa Narodowego RP [174], w której stwierdza się, że: „Rzeczpospolita Polska jest samodzielnym podmiotem bezpieczeństwa, suwerennie określającym własne interesy narodowe i cele strategiczne.
Wynikają one z doświadczeń historycznych, istniejących warunków polityczno-ustrojowych oraz potencjału, jakim dysponuje państwo” na każdym szczeblu Sił Zbrojnych RP należy optymalnie wykorzystywać zasoby różnych sfer: obronnej, ochronnej, społecznej, gospodarczej.
Rys. 3.1 Różnorodność definiowania pojęcia: bezpieczeństwo narodowe [32]
Zdaniem autora niniejszej pracy przy integracji działań wymienionych sfer należy uwzględnić oprócz racjonalnych działań, także i podejście holistyczne [56][102]18. Oznacza to, że wszelkie obszary związane z BN danego kraju (narodu) powinny być rozważane całościowo.
Biorąc pod uwagę dotychczasową analizę charakteru współczesnego środowiska bezpieczeństwa międzynarodowego zagrożenia i w związku z tym wyzwania dla Polski mają charakter globalny. Powiązane są one z [175][183]:
dynamiką relacji w ramach NATO i UE oraz skalą zaangażowania Stanów Zjednoczonych Ameryki w bezpieczeństwo europejskie;
dynamiką przemian reżimów kontroli zbrojeń i rozbrojenia zwiększających ich skuteczność;
dynamiką relacji dwustronnych i wielostronnych;
zapewnieniem skuteczności prawa międzynarodowego;
oddziaływaniem konfliktów lokalnych na bezpieczeństwo światowe;
międzynarodowym terroryzmem i zorganizowaną przestępczością międzynaro-dową;
postępującą proliferacją broni masowego rażenia i środków jej przenoszenia.
Oprócz wymienionych elementów, w kontekście sfer społecznej i gospodarczej działania sił zbrojnych nie tylko Polski, obejmują także sytuacje nadzwyczajne, na które człowiek nie ma wpływy. Dotyczy to wszelkich katastrof. O tym, że skala i rozmiar działań jest duży niech świadczy fakt, iż liczba katastrof naturalnych w 2000 r. sięgnęła 527 (patrz rys. 3.2). Dla porównania na początku XX w. (w 1900 r.) odnotowano ich zaledwie 6, a w 2016 r. 14419.
Znaczenie sił zbrojnych w takich sytuacjach podkreślają V. Zeimpekis i in. [198]
bowiem odbija się to na gospodarce ogólnoświatowej. Mimo, że poszczególne kraje posiadają pewne zasoby cywilne do zwalczania klęsk, to jednak w praktyce siły zbrojne odgrywają kluczową rolę w poważnych klęskach żywiołowych. Wynika to z faktu, że siły zbrojne są szkolone do reagowania w każdych sytuacjach kryzysowych, a oprócz tego są największymi formacjami wspomagającymi ratownictwo posiadającymi zdolność do przemieszczania się po kraju w możliwie jak najkrótszym czasie.
Biorąc pod uwagę przeprowadzone rozważania w zakresie bezpieczeństwa narodowego działania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej można podzielić na trzy zasadnicze grupy (patrz rys. 3.3). Uzależnione są one od występujących warunków działania.
18 Holizm (z gr. holos – całość) to pogląd filozoficzny głoszący, że świat stanowi hierarchicznie złożoną, zorganizowaną całość, która nie jest prostą sumą składających się na nią elementów, stąd też holizm w odniesieniu do wielu nauk jest postulatem metodologicznym, by zjawiska tworzące pewien układ ujmować całościowo.
19 Dane wg The International Disaster Databases.
Rys. 3.2 Katastrofy naturalne na świecie w latach 1900-2015 [74]
Do grupy pierwszej zaliczyć należy: ochrona i obrona granic RP, udział w akcjach antyterrorystycznych oraz uczestniczenie w rozwiązywaniu konfliktów zbrojnych o charakterze lokalnym czy regionalnym. Inny profil działań występuje w grupie drugiej, gdzie na pierwszym miejscu wymienia się udział w operacjach pokojowych struktur międzynarodowych, których Polska jest członkiem (np. Organizacji Narodów Zjednoczonych – ONZ, Paktu Północnoatlantyckiego – NATO, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – OBWE). Zupełnie odmienny charakter mają działania zaliczane do ostatniej (trzeciej) grupy. I tak wymienić tu można działania w ramach bezpieczeństwa wewnętrznego i pomoc społeczeństwu w akcjach ratowniczych np. w czasie klęsk żywiołowych.
Wymienione grupy działań SZRP w różnym stopniu występują uzależnione są od sytuacji polityczno-militarnej, która z kolei jest elementem zdaniem autora dysertacji rozróżniającym logistykę cywilną (np. w przedsiębiorstwach) od logistyki wojskowej w SZRP. W przypadku pierwszej (logistyki cywilnej), decyzje logistyczne podejmowane są na podstawie celów [142]: technologicznych, ekonomicznych, ekologicznych i socjalnych. W przypadku logistyki wojskowej na pierwszym miejscu wymienić należy bezpieczeństwo państwa.
W ujęciu ogólnym logistyka sił zbrojnych jest skupiona wokół działań ukierunkowanych na kompleksową obsługę wojska związaną z zaopatrzeniem, tj.:
tworzeniem podstaw materialnych niezbędnych do funkcjonowania sił zbrojnych w różnych okresach,
zapewnieniem optymalnego wykorzystania posiadanych zasobów przyznawanych na zaopatrywanie wojsk,
GRUPY DZIAŁAŃ SIŁ ZBROJNYCH
· uczestniczenie w rozwiązywaniu lokalnego lub regionalnego
· udział we wszelkiego rodzaju operacjach pokojowych
Rys. 3.3 Scenariusze działań SZRP i związane z nimi zadania logistyczne [13][140][142]
Jak można zauważyć na rys. 3.3 poszczególne grupy działań dotyczą społeczeństwa lub pewnej grupy osób, nie mniej wymagają zaangażowania także pewnych zasobów ludzkich. W przypadku SZRP do zasobów osobowych zaliczyć można:
żołnierzy służby zawodowej,
pracowników cywilnych.
W przyszłości, zgodnie z założeniami Ministerstwa Obrony Narodowej pewne działania w sytuacjach zagrożenia obronności kraju mogą przejąć żołnierze obrony terytorialnej tzw. Wojsk Obrony Terytorialnej.