G r z y b o b r a n ia s t a ły się d z is ia j m o d n e . M ie s z k a ń c y m ia s t, p o t y g o d n iu p r a c y w f a b r y k a c h , k o p a ln ia c h czy b iu r a c h , s k w a p liw ie k o r z y s ta ją z w o ln e j n ie d z ie li, b y s p ę d z ić ją n a ło n ie p rz y r o d y , n a j c h ę tn ie j w le s ie czy n a d w o d ą . A le że sezo n k ą p ie lo w y t r w a s t o s u n k o w o k r ó tk o , w ię c i t a g r u p a
„ w o d n ia k ó w ” p rz e n o s i się o s t a te c z n ie n a w y p o c z y n e k do la s ó w i s w o je w c z a s y n ie d z ie ln e p o ś w ię c a p r z e w a ż n ie g r z y b o b r a n iu .
W o b e c te g o , że se z o n ju ż się ro z p o c z ą ł i z g rz y b a m i m ie ć b ę d z ie m y d o ść c z ę sto do c z y n ie n ia , p o s t a r a m się
^ O E > '
o m ó w ić w n in ie js z y m a r t y k u le n a jc z ę ś c ie j s p o ty k a n e g a tu n k i, ic h p rz y d a tn o ś ć g a s tro n o m ic z n ą o ra z z a d z iw ia ją c e n ie r a z k s z t a łt y i b a r w y o w o c n ik ó w , k tó r e o g ro m n e j w ię k sz o ś c i n a s z y c h o b e c n y c h z b ie ra c z y , a z w ła s z cza m ie s z k a ń c o m m ia s t, n ie są w c a le z n a n e a n i z n a z w y , a n i te ż z w y g lą d u .
W k ra c z a ją c do la s u m u s im y z d a w a ć so b ie s p r a w ę z teg o , że g rz y b y p o z a w y b itn y m i w a r to ś c ia m i b io c e - n o ty c z n y m i, są d u ż ą je g o o zd o b ą. I d la te g o n ie n a le ż y n isz c z y ć p rz e z k o p n ię c ie b u te m , czy ro z g n ie c e n ie ż a d
n e g o z n a le z io n e g o o w o c n ik a ty lk o d la te g o , że n ie je s t o n n a m p o tr z e b n y do u m ie s z c z e n ia w k o s z y k u . S k o ro t u w y r ó s ł — to z o s ta w m y go w s p o k o ju , a je s z c z e l e
p ie j w p r z y p a d k u , g d y m a m y ze s o b ą a p a r a t f o to g r a fic z n y — b ie r z e m y się z a r a z do ro b o ty . W sz y s tk ie g rz y b y są b o w ie m b a rd z o fo to g e n ic z n e i d a ją e fe k to w n e
279
R yc. 1. P u r c h a w k a . F o t. L. P o m a r n a c k i
z d ję c ia , o czym m o ż e m y się p rz e k o n a ć z z a łą c z o n y c h w te k ś c ie ilu s tr a c ji.
N a p r z y k ła d dość lic z n a w b o ra c h so s n o w y c h p u r c h a w k a (S c le r o d e r m a v u lg a r e H o rn .), n o sz ą c a n a u k o w ą n a z w ę tę g o s k ó ru p o sp o lite g o , n a le ż y do g rz y b ó w
tr u ją c y c h , a w ię c n ie in te r e s u ją c y c h g rz y b ia rz y . M o żn a j ą s p o tk a ć od lip c a do k o ń c a w r z e ś n ia n a te r e n a c h p ia s z c z y s ty c h , a je j c e c h ą c h a r a k te r y s ty c z n ą je s t w y
d z ie la n ie p r z y p o tr ą c e n iu b r u n a tn e g o p y łu , s ta n o w ią cego z a ro d n ik i. D la c z ło w ie k a je s t to w ię c g rz y b b e z u ż y te c z n y , a je d n a k n a z d ję c iu w y p a d a c ie k a w ie , z a te m z a m ia s t j ą n iszczy ć le p ie j fo to g ra fu jm y .
J e s z c z e p o s p o lits z y m i b a r w n ie js z y m g rz y b e m , lecz s iln ie tr u ją c y m j e s t m u c h o m o r c z e rw o n y (A m a n ita m u sc a ria L.) w y s tę p u ją c y od c z e rw c a do k o ń c a p a ź d z ie r n ik a w e w s z y s tk ic h la s a c h , z a ró w n o liś c ia s ty c h , j a k i ig la s ty c h . N a jc z ę ś c ie j z n a jd u je m y go p o d b rz o z a m i o ra z w g ą sz c z a c h so s n o w y c h , g d z ie tw o rz y c a łe k o lo n ie , zło żo n e z k il k u n a s t u s z tu k , ro z s ia d ły c h w p o b
li-R yc. 2. M u c h o m o ry . F o t. L. P o m a r n a c k i
R yc. 3. M le c z a je . F o t. L. P o m a r n a c k i
R yc. 4. P ie n ią ż e k . F o t. L. P o m a r n a c k i
żu sieb ie. K o lo n ia ta k a p r e z e n tu je się b a rd z o ła d n ie , g d y ż obok sz e ro k o r o z w a rty c h s ta ry c h k a p e lu s z y , w id n ie ją le d w ie w y s ta ją c e z z ie m i m ło d e, k u lis te k o łp a c z - k i, g ę sto p o p s trz o n e b ia ły m n a lo te m n a s k ó r k a . Z re s z tą g rz y b te n je s t c h y b a n a jb a r d z ie j z n a n y w s z y s tk im m i
ło ś n ik o m g rz y b o b r a n ia .
B a rd z o o k a z a ły m g rz y b e m o d u ż y c h i m ię s is ty c h o w o c n ik a c h j e s t m le c z a j c h r z ą s tk a (L a c ta r iu s v e lle - r e u s F rie s.) s p o ty k a n y w s ta rs z y c h d rz e w o s ta n a c h
0 m n ie js z y m z w a rc iu w o k re s ie od k o ń c a la t a a ż do n a s t a n ia m ro z ó w g ru d n io w y c h . C h a r a k te r y s ty c z n ą c e c h ą te g o g rz y b a j e s t g ru p o w e w y s tę p o w a n ie p o k il k a n a ś c ie s z tu k w p o b liż u sie b ie , p rz y czy m n ie k tó re s t a r e o k a z y o s ią g a ją im p o n u ją c e r o z m ia r y . P o m im o d u ż e j o b fito śc i w n a s z y c h la s a c h ty c h g ru b y c h , b ia ły c h o w o c- n ik ó w , n ie j e s t on g rz y b e m ja d a ln y m z p o w o d u g o rz k a w e g o s m a k u i d la te g o g rz y b ia rz y n ie in te r e s u je .
P ie n ią ż e k a k s a m itn o tr z o n o w y (C o lly b ia v e lu tip e s C u rt.) ro ś n ie n a s ta r y c h d rz e w a c h , n a jc z ę ś c ie j n a m u r - sz e ją c y c h w ie r z b a c h i o sik a c h lu b n a p n ia c h p o śc ię ty c h d rz e w a c h . O w o c u je p ó ź n ą je s ie n ią i d la te g o lu d n o ść w ie js k a n a z y w a go g rz y b e m z im o w y m , g d y ż c z a s a m i s p o ty k a się go ju ż p o d śn ie g ie m . O w o c n ik i z a z w y c z a j n ie r o s n ą p o je d y n c z o , ty lk o w z w a rc iu c a ły m i k ę p a m i, rz u c a ją c się z d a la w oczy ż ó łty m lu b r u d a w y m k o lo re m . Z e w z g lę d u n a ró ż n o r a k i u k ła d s k u p i
s k a o w o c n ik ó w , g rz y b te n b y w a w y ją tk o w o fo to g e n ic z - n y o ra z in te r e s u ją c y . P ie n ią ż e k w n ie k tó ry c h d z ie ln i
c a c h k r a j u j e s t u w a ż a n y z a g rz y b ja d a l n y i m a s o w o p o z y s k iw a n y z w ła sz c z a p ó ź n ą je s ie n ią , g d y in n y c h w a rto ś c io w y c h o w o c n ik ó w ju ż się n ie s p o ty k a . P r z e w a ż n ie je d n a k z b ie ra c z e n ie u w a ż a ją go za g rz y b j a d a ln y i. o k a z a łe k ę p y o w o c n ik ó w u n ik a j ą szc z ę śliw ie w ę d ró w k i do g rz y b ia rs k ie g o k osza.
, B a rd z o rz a d k im i je d n o c z e ś n ie in te r e s u ją c y m g rz y b e m je s t s z m a c ia k g a łę z is ty (S p a r a s s is c risp a W u lf), w y s tę p u ją c y w n ie k tó r y c h ty lk o o k o lic a c h k r a j u w s ta rs z y c h b o r a c h s o s n o w y c h p rz e z o k re s s ie r p n ia
1 w rz e ś n ia . O w o c n ik i te g o g a tu n k u n ie p r z y p o m in a ją w c a le w y g lą d e m g rz y b a a ra c z e j d u ż ą g ą b k ę , do k tó r e j
R yc. 5. S z m a c ia k g a łę z isty . F o t. L. P o m a r n a c k i
39*
280
R yc. 6. K o lc z a k . F o t. L . P o m a r n a c k i
u p o d a b n ia je n a w e t i b a r w a k re m o w o ż ó łta , a p rz e d e w s z y s tk im sa m k s z t a łt n ie r e g u la r n e j k u li, s k ła d a ją c e j się z m n ó s tw a d ro b n y c h m ię s is ty c h p ła tk ó w , p o w y g i
n a n y c h w ró ż n y c h k ie r u n k a c h . O w o c n ik i te o s ią g a ją d u ż e ro z m ia ry , a o k a z y w a ż ą c e p o n a d k ilo g r a m i w i ę cej n ie s ta n o w ią rz a d k o ś c i. P o m im o sw e g o d z iw a c z n e go w y g lą d u , g rz y b te n n a le ż y d o g a tu n k ó w ja d a ln y c h i p o d w z g lę d e m s m a k o w y m w y s o k o c e n io n y c h . W w ie lu j e d n a k o k o lic a c h g rz y b ia rz e n ie z n a ją ty c h o w o c n i- k ó w , k tó r e d z ię k i s w y m d u ż y m ro z m ia r o m ła tw o d a ją się d o s trz e c i p rz e z to b y w a ją b e z m y ś ln ie n iszczo n e.
P o s tę p o w a n ie ta k i e j e s t k a ry g o d n e , g d y ż e g z e m p la rz ^ s z m a c ia k a są o k a z a m i u n ik a ln y m i, k tó r e n a le ż y p o d z i
w ia ć i o c h ra n ia ć , a n ie d e p ta ć czy ro z b ija ć la s k a m i.
D o g rz y b ó w ja d a l n y c h o d ość o ry g in a ln y m w y g lą d z ie n a le ż y k o lc z a k d a c h ó w k o w a ty , z w a n y p o sp o lic ie s a r n ą (H y d n u m im b r ic a tu m L.) s p o ty k a n y z a z w y c z a j w s u c h y c h b o r a c h so s n o w y c h o ra z ś w ie r k o w y c h od s ie r p n ia do p o ło w y p a ź d z ie rn ik a . T e n g rz y b b a r w y c ie m n o b rą z o w e j, o sa d z o n y n a n is k im , m o c n y m t r z o
n ie , p o s ia d a k a p e lu s z z w ie rz c h u s iln ie s p ę k a n y o o d s ta ją c y c h łu s k a c h , g d y ty m c z a s e m sp ó d p o k r y w a m n ó s tw o s z a r y c h , ig ie łk o w a ty c h w y ro s tk ó w , b a rd z o p o d o b n y c h d o s ie rś c i z w ie rz ę c e j i s tą d p o c h o d z i je g o n a z w a . R o śn ie p o je d y n c z o , k ie d y in d z ie j z n o w u g ru p a m i, n a j - c h ę tn e j n a p ia s z c z y s ty c h n a sło n e c z n io n y c h p a g ó rk a c h . P o d o b n ie j a k s z m a c ia k , n ie w sz ę d z ie j e s t u z n a w a n y za g a tu n e k ja d a ln y , a i ta m g d z ie cieszy się z a in te r e s o w a n ie m g rz y b ia rz y — n ie n a le ż y do g rz y b ó w c e n io n y c h . G rz y b ó w w n a s z y c h la s a c h je s t dużo, z a ró w n o j a d a ln y c h , j a k i tr u ją c y c h , a le w te j n o ta tc e o m ó w iłe m ty lk o k il k a g a tu n k ó w c ie k a w s z y c h , w y ró ż n ia ją c y c h s ię sp o ś ró d in n y c h s p e c ja ln y m o ry g in a ln y m w y g lą d e m o w o c n ik ó w . W c z a sie te g o ro c z n y c h g r z y b o b r a ń n ie w ą t
p liw ie n ie k tó r e z n ic h s p o tk a m y i w ó w c z a s ju ż b ę d z ie m y z d a w a li so b ie s p r a w ę z te g o , że g rz y b y t e m o ż e m y z e b ra ć , a lb o ja k o b e z u ż y te c z n e m a m y p o z o sta w ić w sp o k o ju , ja k o ty p o w ą le ś n ą d e k o ra c ję .
Bo s to k ro ć p ię k n ie j w y g lą d a ją ro z s ia d łe n a le ś n y m p o d ło ż u k ę p k i ró ż n o r a k ic h i r ó ż n o b a r w n y c h „ b e d łe k ” ,- k tó r e p rz e c ie ż n ik o m u n ie z a w a d z a ją , n iż ic h ż a ło s n e re s z tk i, p o z o s ta w io n e w n ie ła d z ie n a m c h u po p r z e j śc iu n ie d z ie ln y c h w a n d a ls k ic h g rz y b ia rz y .
L . P o m a r n a c k i
O D R E D A K C J I
W z w ią z k u z n o ta t k ą „ G ru s z k i n a w ie r z b ie ” z a m ie s z cz o n ą w z e szy cie 3 „ W s z e c h ś w ia t” z 1970 r., o tr z y m a ła R e d a k c ja sz e re g lis tó w , m ię d z y in n y m i o d p ro f . K . S t e c k i e g o . p ro f . S. B i a ł o b o k a i d r J. M i s i e w i c z a z w r a c a ją c y c h u w a g ę n a b łę d n o ś ć i n f o r m a c ji z a w a r te j w te j n o ta tc e . W te j s p r a w ie R e d a k c ja
„ W s z e c h ś w ia ta ” u w a ż a z a s to s o w n e u d z ie lić n a s t ę p u ją c e g o w y ja ś n ie n ia :
N a d e s ła n a p rz e z a u t o r a do n o ta t k i f o to g r a f ia je s t p o p r a w n a . J e s t to g a łą ź g ru s z y w ie r z b o lis tn e j z liś ć m i p r z y p o m in a ją c y m i k s z t a łt e m liś ć w ie r z b y i o w o c a m i o k s z ta łc ie g ru s z y . N a to m ia s t n ie m o ż n a się zg o d zić
z i n t e r p r e t a c j ą a u to r a n o ta t k i p rz e d s ta w io n y c h p rz e z n ie g o f a k tó w . O d k r y te i o p is a n e p rz e z n ie g o n o w e s t a n o w is k o „ w ie rz b y ro d z ą c e j g r u s z k i” j e s t w y n ik ie m z a s z c z e p ie n ia n a p o d k ła d c e z r o d z a ju g ru s z y , z ra z a g r u szy w ie r z b o lis tn e j. C hoć z n a n e są u d a n e s z c z e p ie n ia m ię d z y ro d z a jo w e to n ie m n ie j ro d z a je S a li x i P ir u s są z b y t o d le g łe , ż e b y p r ó b a s z c z e p ie n ia m ia ła s z a n s e p o w o d z e n ia . Z in ic ja ty w y p ro f. S. B i a ł o b o k a R e d a k c ja o tr z y m a ła w y ja ś n ia ją c y p o w y ż sz e z a g a d n ie n ia a r t y k u ł W. B u g a ł y p t. G ru sza w ie r z b o lis tn a , k tó r y u k a ż e się w n r 11/1970 „ W s z e c h ś w ia ta ”.
W S Z E C H Ś W I A T
R e d a k to r N a c z e ln y : K a z im ie rz M a ś la n k ie w ic z , K o m ite t R e d a k c y jn y : F r a n c is z e k G ó rsk i, H a lin a K rz a n o w s k a , (z -c a n a c z . re d .), K a z im ie rz M a ro ń (s e k r e ta r z r e d a k c ji)
A d re s r e d a k c j i: K r a k ó w , u l. P o d w a le 1, p a r t e r , te l. 229-24
P A Ń S T W O W E W Y D A W N I C T W O ' N A U K O W E — O D D Z I A Ł W K R A K O W I E , ul. S M O L E Ń S K 14 Nakład 4501 + 139 egz. Format A4, ark. wyd. 4,5, druk. 3lj2+ 2 wkł., papier ilustr. 6 1 x 8 6 , 65 g kl. V i papier kredowy 90 g Cena z ł 6.— O trzymano do składania w sierpniu 1970. Podpisano do druku w październiku 1970. Zamówienie 645/70 D-15. Druk ukończono w październiku 1970. D R U K A R N IA U N IW E R S Y T E T U JA G IE L L O Ń SK IE G O , K R A K Ó W , ul. C Z A P S K IC H 4
N A JN O W SZ E K S IĄ Ż K I Z Z A K R E SU G E O G R A FII FIZY C ZN EJ I G EO LO G U W Y D A N E W NRD
B r o c k h a u s N a c h s c h la g e w e rk F h y s is c h e G e o g ra p h ie : D a s G esich t der Erde. In z w e i B a n d e n m i t e in e m A B C d e r p h y s is c h e n G e o g ra p h ie .
P o r a d n ik g e o g ra f ii fiz y c z n e j B ro c k h a u s a : O blicze Z iem i w ra z z p o d s ta w o w y m i w ia d o m o ś c ia m i z d z ie d z in y g e o g ra f ii fiz y c z n e j. W y d a n y p rz e z P ro f . D r E r n s t a N eef, p r z y w s p ó łp r a c y R e d a k c ji W y d a w n ic tw a . D w a to m y . W y d a n ie trz e c ie , p o p ra w io n e i ro z s z e rz o n e . O b ję to ś ć o k o ło 944 s tro n , w r a z z 28 ta b lic a m i c z a r n o - b ia ły m i i 4 k o lo r o w y m i o r a z lic z n y m i m a p a m i i r e p r o d u k c ja m i te k s to w y m i. F o r m a t 12,5 c m X 20,0 cm . O p r a w a p łó c ie n n a z o b w o lu tą b a r w n ą .
P o r a d n i k p r z e d s ta w ia i o b ja ś n ia w sp o só b p o g lą d o w y u k s z ta łto w a n ie p o w ie rz c h n io w e o b s z a r ó w lą d o w y c h , s tr e f y w e g e ta c ji k o n ty n e n tó w , ro z m ie sz c z e n ie o b s z a ró w m ó rz . L ic z n e m a p y i r y s u n k i u ła t w i a ją z ro z u m ie n ie tr e ś c i. W cz ę śc i p o d s ta w o w e j u w z g lę d n io n o , w z a k r e s ie s z e rs z y m n iż d o ty c h c z a s, g le b o z n a w stw o , p o ję c ia z d z ie d z in y w y k o r z y s ta n ia z iem i, w y b r a n e z a g a d n ie n ia g e o g ra f ii e k o n o m ic z n e j.
B r o c k h a u s N a c h s c h la g e w e rk G eo lo g ie: D ie E n tw ick lu n g sg esch ich te der Erde. In z w e i B a n d e n m i t e in e m A B C d e r G eologie.
P o r a d n i k g eo lo g ic z n y B ro c k h a u s a : H isto ria p o w sta w a n ia Z iem i w r a z z p o d s ta w o w y m i w ia d o m o ś c ia m i z d z ie d z in y g eo lo g ii. D w a to m y . W y d a n ie c z w a rte , ro z s z e rz o n e i p o p ra w io n e . O b ję to ś ć o k o ło 800 s t r o n z 44 c z a r n o - b ia ły m i ta b lic a m i. L ic z n e m a p y , sz k ic e i ta b e le . W y m ia ry 12,5 cm X 20,0 c m . O p r a w a p łó c ie n n a z o b w o lu tą b a r w n ą .
P o r a d n ik o p ra c o w a n y p rz e z w y b itn y c h g eo lo g ó w p r z e d s ta w ia h is to r ię n a s z e j p la n e ty o d e r y g w ie z d n e j do w sp ó łc z e s n o śc i. W y ja ś n ia p o w s ta w a n ie i s k ła d s k a ł, p r z e m ia n y z a c h o d z ą c e w e w n ę tr z u Z ie m i, p ro c e s y g e o m o rfo lo g ic z n e o ra z n a jn o w s z e m e to d y b a d a ń i z a s to s o w a n ie p r a k ty c z n e geologii. C zęść s ło w n ik o w a z a w ie r a 5000 h a s e ł o b ja ś n ia ją c y c h w s z y s tk ie p o ję c ia z d z ie d z in y g e o lo g ii o ra z n a u k p o m o c n i
czych.
O d b io rc y z a g ra n ic z n i m o g ą n a b y ć p o r a d n i k i w k s ię g a r n ia c h . W r a z ie b r a k u m o ż liw o śc i z a k u p u p o p rz e z sieć h a n d lu k s ię g a rs k ie g o , n a le ż y z w ra c a ć się d o : D e u ts c h e r B u c h - E x p o r t u n d - I m p o r t G m b H , D D R -701 L e ip z ig , P o s tf a c h 160, l u b b e z p o ś r e d n io n a a d r e s : V EB F . A. B R O C K H A U S V e rla g , D D R -701 L e ip z ig ,
S a lo m o n s tra s s e 17.
>3^ r hf Ą7 ,*
. , i
C e n a zł 6
.-I S l l i s s i