Do działań przedłużających aktywność zawodową starszych pracowników można zaliczyć:
a) stworzenie prawnych możliwości wydłużenia aktywności zawodowej pra-cowników poza ustawowy wiek emerytalny;
b) reformę ubezpieczeń społecznych, według której wysokość świadczeń emery-talnych wzrasta wraz z liczbą przepracowanych lat;
c) rozpoznanie i eliminację lub ograniczanie czynników środowiska pracy, przy-spieszających starzenie się organizmu (m.in. np. unikanie pracy wymagającej noszenia ciężarów, pracy w mikroklimacie gorącym, pracy zmianowej);
d) odpowiednią organizację pracy, dostosowywanie stanowisk pracy pracowni-ków w wieku przedemerytalnym i emerytalnym do ich wymagań i możliwości psychofizycznych (przede wszystkim rozwiązania ergonomiczne), aranżację przyjemnego otoczenia pracy;
e) stwarzanie innych zachęt do zachowania aktywności zawodowej (motywacje finansowe, elastyczne godziny pracy, powierzanie funkcji doradcy/eksperta);
f) wsparcie psychiczne pracodawcy, współpracowników oraz opinii społecznej, zwalczanie dyskryminacji wiekowej;
g) inwestowanie w starszych pracowników, szkolenia, stwarzanie możliwości przekwalifikowania się;
h) profilaktykę i promocję zdrowia, uwzględniającą zdrowotne uwarunkowania grupy wiekowej.
Proces starzenia się można w pewnym zakresie opóźnić oraz ograniczyć prawdopo-dobieństwo wystąpienia choroby wieku starszego. Wiedza na ten temat przydatna jest zarówno obecnym seniorom, jak również osobom będącym w sile wieku, pragnącym pogodnej jesieni życia. Zasadniczą rolę odgrywa wdrażanie kuracji zmierzających do ogólnej poprawy stanu zdrowia, poddawanie się regularnym badaniom kontrolnym, zmiana trybu życia. Do najważniejszych wskazań o charakterze profilaktycznym należą:
– spożywanie pokarmów o dużej zawartości odżywczej, przy jednoczesnym, oszczędnym spożywaniu tłuszczów,
– picie wystarczającej ilości płynów (docelowo 8 ćwierćlitrowych szklanek pły-Katarzyna Mazur-Kajta, Elżbieta Janosik
nów dziennie),
– ograniczenie spożywania alkoholu, – rezygnacja z palenia papierosów, – wnikliwa higiena jamy ustnej,
– ćwiczenia utrzymujące sprawność umysłową,
– zachowanie aktywności fizycznej (regularny wysiłek fizyczny, ćwiczenia fi-zyczne m.in. spacery, jazda na rowerze, pływanie, trening siłowy zapobiega-jący utracie masy mięśniowej),
– dbałość o prawidłową wagę ciała,
– nawilżanie skóry, stosowanie olejków do skóry,
– stosowanie w rozsądnym zakresie preparatów wspomagających,
– higiena psychiczna (panowanie nad stresem, relaksacja np. słuchanie uspoka-jającej muzyki, joga),
– dbałość o należyty wypoczynek nocny, – ograniczanie przebywania na słońcu,
– stosowanie kremów ochronnych oraz odzieży i nakrycia głowy przed słońcem, – nawilżanie pomieszczeń w sezonie grzewczym,
– korzystanie z profilaktycznych badań lekarskich (ze szczególnym akcentem na kontrolę poziomu cholesterolu, glukozy, ciśnienia tętniczego, gęstości kości, ba-dań mammograficznych, krwi utajonej, stanu uzębienia, skóry, narządu wzroku, narządu słuchu, tarczycy) oraz konsekwentne leczenie istniejących schorzeń.
5. PODSUMOWANIE
Obecna sytuacja na rynku pracy powiązana bezpośrednio i pośrednio ze zmianami demograficznymi zachodzącymi w kraju, a głównie ze zjawiskiem stopniowej depopu-lacji (będącym wypadkową m.in.: ujemnego salda pomiędzy urodzeniami i zgonami – braku zastępowalności pokoleń, późniejszego zakładania rodzin, wydłużania się życia Polaków, trwałych zagranicznych migracji ludzi młodych), ukazuje wagę aktywizacji zawodowej osób ze starszej grupy wiekowej, jako remedium na zmniejszający się zasób siły roboczej pośród osób będących w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym. Ak-tywizacja grupy osób starszych, podobnie jak akAk-tywizacja m.in. dotychczas nieaktyw-nych zarobkowo kobiet w wieku produkcyjnym oraz polityka sprzyjająca aktywizacji zawodowej imigrantów stają się ważnymi elementami strategii dostosowywania się do zmieniających się warunków na rynku pracy oraz prób ratowania polskiego systemu emerytalnego. Dlatego tak ważne jest zdawanie sobie sprawy z konsekwencji społeczno--demograficznych starzenia się społeczeństwa oraz podejmowanie działań podtrzymują-cych zachowanie zdrowia osób starszych i kreowanie sprzyjająpodtrzymują-cych warunków do tego, aby mogli i chcieli nadal być aktywni zawodowo. Pomimo częstego postrzegania ludzi
120
starych jako osób spowalniających osiągnięcie postępu i dobrobytu, warto pamiętać, że o wartości człowieka świadczy nie tylko jego wydajność, ale również mądrość i do-świadczenie. Proces starzenia się jest nieunikniony i dotyczy każdego człowieka, wobec czego oprócz działań podejmowanych przez Państwo, pracodawcę, przełożonego, służ-by BHP, cenne są też indywidualne działania prozdrowotne, które może podjąć każdy człowiek, również jeszcze młody.
Literatura:
1. Bugajska, J.: Zmiany demograficzne a aktywność zawodowa w Polsce i innych krajach Europy. W: Aktywność zawodowa pracowników starszych w aspekcie starzejącego się społeczeństwa, Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa, Zielona Góra, 24-25.10.2008. Warszawa: CIOP PIB, 2008.
2. Coni, N., Davison, W., Webster, S.: Starzenie się. Warszawa: PWN 1994.
3. Co radzi lekarz. Zdrowie w wieku dojrzałym. E. Creagan (red.), Warszawa: Świat Książki 2008.
4. Geriatria. K. Wiśniewska-Roszkowskia (red.). Warszawa: PZWL 1971.
5. Hayflick, L.: Jak i dlaczego się starzejemy. Warszawa: Książka i Wiedza, 1998.
6. Jarosz, M.: Żywienie osób w wieku starszym Warszawa: PZWL 2008.
7. Kaźmierczak, U., Radzimińska, A., Dzierżanowski, M., Bułatowicz, I., Strojek, K., Srokowski, G., Zukow, W.: Korzyści z podejmowania regularnej aktywności fizycznej przez osoby starsze. „Journal of Education, Health and Sport” 2015; no 5(1).
8. Klimuk, K., Wojszel, Z.B., Bień, B.: Problemy diagnostyczne i terapeutyczne wybranych chorób układu oddechowego u osób w podeszłym wieku. „Gerontologia Polska” 2011, nr 19.
9. Mały słownik statystyczny Polski. Warszawa: GUS 2008.
10. Rocznik Demograficzny. Warszawa: GUS 2008.
11. Rutkowska, L.: Trwanie życia w 2007 r. Informacje i opracowanie statystyczne. Warszawa:
GUS 2008.
12. Sidorowicz, W.: Starość a sprawność. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka 1974.
13. Stan zdrowia ludności Polski w 2009 r. Warszawa: GUS 2011.
14. Stańczyk, J., Zajewska, A.: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30.06.2008 r. Informacje i opracowanie statystyczne Warszawa: GUS 2008.
15. Włodarczyk, A.: Starzenie się ludności wyzwaniem dla zdrowia publicznego w Polsce i Europie. „Zdrowie Publiczne” 2005, nr 115 (4).
16. Worach-Kardas, H., Starzenie się populacji jako wyznacznik potrzeb zdrowotnych i wyz-wanie dla zdrowia publicznego. „Zdrowie Publiczne” 2006, nr 116 (1).
Katarzyna Mazur-Kajta, Elżbieta Janosik
Źródła internetowe:
1. EUROSTAT, http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do , [dostęp 07.05.2016], http://
ec.europa.eu/eurostat/cache/metadata/en/demo_pop_esms.htm , [dostęp 07.05.2016]
2. Grupy ludności, zdrowie publiczne, Komisja Europejska, http://ec.europa.eu/health/po-pulation_groups/indicators/index_pl.htm , [dostęp 07.05.2016].
3. Ludność w 2014 roku (stan w dniu 31 XII), Cała Polska (wg Grupa wieku – 5 lat), Baza demograficzna, Główny Urząd Statystyczny, http://demografia.stat.gov.pl/bazademogra-fia/CustomSelectData.aspx?s=lud&y=2014&t=00 , [dostęp 07.05.2016].
4. Prognoza ludności Polski na lata 2008-2035, Główny Urząd Statystyczny, http://stat.gov.
pl/cps/rde/xbcr/gus/L_prognoza_ludnosci_Pl_2008-2035.pdf, [dostęp 21.06.2016]
5. Przeciętne trwanie życia w zdrowiu, Wskaźniki Zrównoważonego Rozwoju. Moduł kra-jowy, Główny Urząd Statystyczny, data wydruku: 16.03.2016 r., http://wskaznikizrp.stat.
gov.pl/komponenty/export/005001002001K_przecietne_trwanie_zycia_w_zdrowiu_
pl.pdf;jsessionid=AWgR8QHuZ8Obw8151B7y0f4hD-DWkDWJ5c6fFdI4.veadmz40 , [dostęp 07.05.2016].
6. Starzenie się, Zdrowie publiczne, Komisja Europejska
7. http://ec.europa.eu/health/ageing/policy/index_pl.htm , [dostęp 07.05.2016].
8. System emerytalny, http://emerytura.gov.pl/system-emerytalny/wiek-emerytalny, [dostęp 07.05.2016].
dr inż. Katarzyna Mazur-Kajta Politechnika Opolska
Wydział Ekonomii i Zarządzania ul. Luboszycka 7, 45-036 Opole k.mazur@po.opole.pl
dr Elżbieta Janosik
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu Zakład Szkodliwości Fizycznych, Fizjologii Pracy i Ergonomii ul. Kościelna 13, 41-200 Sosnowiec
e.janosik@imp.sosnowiec.pl
122