lokalnego i regionalnego
tywy dalszego rozwoju samorządu lokalnego i regionalnego.
Dialog i konflikt to dwie strony tego samego medalu, to awers i rewers jednej monety, to dwa powiązane ze sobą aspekty kształtowania nowej rzeczywistości. Wbrew pozorom nie muszą one nosić w sobie znamion negatywnych czy antagonizujących. Dialog to raczej rozwijanie, uzupeł-nianie, kompletowanie myśli dotyczących jakiegoś zagadnienia; to nie-ustanne rozwiązywanie szeregu problemów samorządności, wzbogacanie o nowe doświadczenia budujące nową, lepiej dostosowaną do okolicz-ności samorządność terytorialną. W takim kontekście konflikt to spiera-nie się, porównywaspiera-nie rożnych doświadczeń, analizowaspiera-nie sprzeczności i różnic, ich przyczyn oraz wyciąganie wniosków, czasem burzących rze-czywistość, czasem różnych w zależności od postawy podmiotu spraw-czego. Zarówno dialog, jak i konflikt mogą toczyć się wewnątrz organizacji czy podmiotu, ale mogą rozgrywać się także w środowisku zewnętrznym, tak z udziałem zainteresowanego podmiotu, jak i bez niego. Ważne jest zatem, abyśmy byli aktywnymi uczestnikami zarówno dialogu na ważne dla samorządu tematy, jak i uczestniczyli w rozwijających samorząd spo-rach czy konfliktach. Nigdzie nie jest powiedziane, że nowe rozwiązania, pomysły, drogi rozwoju powstają w przyjaznym porozumieniu i szybkiej wymianie zdań. Często walka o najlepsze ma ostry, polemiczny i kon-frontacyjny charakter, charakter konfliktu. Wszyscy uczestnicy sporu, co należy przyjąć jako oczywiste założenie, są do debaty przygotowani, głę-boko przekonani o własnych racjach, a tym samym gotowi na ostry kon-flikt wokół poszukiwanego rozwiązania. Ba, często rozpoczęli już realizację własnej drogi w przekonaniu, że to najwłaściwsza ścieżka. Nic dziwnego więc, że gotowi są na ostry spór w obronie własnych racji. Często zresztą strony konfliktu pozostaną na wcześniej „okopanych” pozycjach… i w tym właśnie tkwi najpoważniejsze zagrożenie wynikające z konfliktu; może on nie prowadzić do wypracowania właściwego rozwiązania. Pod tym względem dialog jest bezpieczniejszy, ale też niesie ryzyko „zagłaskania”
problemu, a nie jego rozwiązania, wskazania właściwego kierunku zmian czy doskonalenia.
Drugi aspekt omawianej relacji dialogu i konfliktu to poszukiwanie per-spektyw rozwoju samorządu lokalnego i regionalnego, i tu wnioski mogą być zgoła zaskakujące. Na pierwszy rzut oka wniosek wydaje się oczywisty:
poszukiwanie dróg rozwoju samorządu terytorialnego powinno odbywać się w dialogu, rozwijającym mechanizmy poruszające obecny samorząd:
aby było lepiej, sprawniej, skuteczniej, taniej… To droga eliminowania obecnych niedostatków, przede wszystkim organizacyjnych i finanso-wych. Samo narzuca się eliminowanie obszarów konfliktów w samorzą-dach i na styku samorządu z administracją rządową (w tym oczywiście, jakże by inaczej, z wojewodą). To często droga przerzucania decyzji, dla dobra ogółu i państwa, na szczebel centralny, bo gdzie jak nie tam podej-mie się najlepsze decyzje uwzględniające racje wszystkich stron, gdzie jak nie w centrali lepiej podzieli się środki finansowe (zawsze niewystar-czające, a więc wymagające sprawiedliwego podziału), zapobiegając rów-nocześnie marnotrawieniu środków na budowę zbędnych i rozrzutnych inwestycji. To też powód, dla którego ograniczanie liczby kadencji spra-wowania „władzy”, szczególnie przez ograny wykonawcze, traktowane jest jako zamach na wolność wyboru… przez wyborców. To droga ograni-czania kompetencji administracji samorządowej i samorządów w ogóle, poprzez zmiany prawa czy przekazywanie zadań bez środków finanso-wych (nawet jeśli prowadzi to do absurdu). Czy rzeczywiście taka droga jest najwłaściwsza? Czy jedyna? Czy dialog jest wartością samą w sobie?
Spójrzmy na konflikt. Burze, zniszczenie, brak porozumienia…, ale także radykalne zmiany, starcie racji zasadniczych i wartości nadrzędnych, spór głęboko sięgający do źródeł i przyczyn. Konflikt to naturalna konsekwen-cja różnych i różnorodnych systemów wartości, priorytetów, a czasem nawet celów. Społeczności lokalne i regionalne nie są monolitami, mamy różne potrzeby i wyobrażenia, także o obowiązkach „władzy”, samorządo-wej i rządosamorządo-wej, wobec nas. Różnie postrzegamy naszą odpowiedzialność wobec wspólnoty, różnie angażujemy się w sprawy wspólnoty (przypo-mnijmy, że przekroczenie progu 50% udziału społeczeństwa w ostatnich wyborach samorządowych traktowany jest jako niebywały sukces!). Każda społeczność jest inna i zróżnicowana, tak bardzo, że… definiujemy ją przez zasięg terytorialny, a nie jej własne cechy. Dlatego wątpliwości budzi kon-cepcja dialogu pomiędzy społecznością lokalną i regionalną a admini-stracją rządową, bowiem w rzeczywistości staje się on dialogiem (i czy naprawdę dialogiem?) pomiędzy administracją samorządową a
admini-stracją rządową. Ten dialog niczego nie wyjaśnia, nie rozwija… nie ma perspektyw! Skoro bowiem konflikt i różnorodność są wpisane w każdą społeczność: lokalną, regionalną, państwową, międzynarodową, to tylko rozwijanie cywilizowanych form toczenia tego sporu prowadzić może do rzeczywistego wypracowywania mechanizmów i decyzji służących inte-resom i wartościom większości społeczności. Droga wiedzie więc od kon-fliktu do porozumienia, do rozbudowy sfery dialogu, poprzez uzgadnianie wartości dla wspólnoty konstruktywnych i prorozwojowych. Rozwój więc demokracji obywatelskiej, partycypacyjnej, jak zwał, tak zwał, demokracji opartej na podmiotowej (rzeczywistej) skuteczności decyzyjnej wszyst-kich mieszkańców jest jedynym sensowym kierunkiem rozwoju samo-rządu terytorialnego w Polsce. Ograniczenie roli organów wykonawczych do zadań menadżerskich to powrót do istoty samorządności definiowa-nej w Europejskich Kartach Samorządu Lokalnego i Regionalnego oraz, co równie istotne, w Konstytucji naszego państwa. Stąd podstawowymi czynnikami rozwoju lokalnego i regionalnego są demokracja i aktywność obywatelska we wszystkich jego przejawach.
ISBN 978-83-65824-29-5
9 7 8 8 3 6 5 8 2 4 2 9 5