IV. I NFRASTRUKTURA POMOCY I WSPARCIA WEDŁUG GRUP ODBIORCÓW
5. Inne grupy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym
Poza jednostkami opisanymi we wcześniejszych częściach opracowania, w województwie łódzkim funkcjonują również podmioty oferujące wsparcie innym grupom osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, m.in. osobom bezrobotnym, bezdomnym, matkom z małoletnimi dziećmi i kobietom w ciąży oraz cudzoziemcom. Jednocześnie niektórych jednostek i ośrodków wsparcia nie można jednoznacznie przypisać konkretnej grupie odbiorców pomocy ze względu na fakt, że udzielają one wsparcia szerokiemu gronu beneficjentów.
Domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży
W województwie łódzkim w 2019 roku funkcjonował 1 dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, który zlokalizowany był w Łodzi. Ośrodek ten dysponował 60 miejscami, z których w ciągu roku skorzystało 141 osób.
Centra integracji społecznej
Zgodnie z danymi zawartymi w sprawozdaniach Centrów Integracji Społecznej (CIS) za 2019 rok, w województwie łódzkim w roku oceny funkcjonowały 2 centra integracji społecznej znajdujące się w Łodzi oraz w Radomsku, a ich liczba zmniejszyła się o 1 jednostkę w porównaniu do stanu z roku 2018 (w roku 2019 nie odnotowano jednej placówki funkcjonującej dotychczas w Opocznie). Powyższe jednostki prowadzone były przez organizacje pozarządowe i dofinansowywane z budżetów samorządów gminnych.
W zajęciach organizowanych przez centra integracji społecznej w ciągu całego 2019 roku uczestniczyło 368 osób, które objęto reintegracją zawodową i społeczną oraz działaniami mającymi na celu usamodzielnienie ekonomiczne (o 143 mniej niż w roku 2018), przy czym stosunkowo największą część uczestników zajęć66 stanowiły osoby długotrwale bezrobotne (27%; 99 osób), a następnie osoby uzależnione od alkoholu (17%; 62 osoby) oraz osoby niepełnosprawne (ponad 14,0%; 53 osoby). Uczestnikami zajęć w CIS w 2019 roku były również osoby zwalniane z zakładów karnych, mające trudności w integracji ze środowiskiem (21), osoby z zaburzeniami psychicznymi (3) oraz osoby bezdomne realizujące indywidualny program wychodzenia z bezdomności (2). W ramach usług reintegracji zawodowej i społecznej realizowanych przez centra integracji społecznej, uczestnicy zajęć najczęściej korzystali m.in. z indywidualnego poradnictwa psychologicznego lub terapeutycznego, szkoleń zawodowych prowadzonych przez podmiot zewnętrzny oraz grup edukacyjnych. Jednocześnie w 2019 roku 36 osób, które pozytywnie zakończyły uczestnictwo w działaniach mających na celu usamodzielnienie ekonomiczne znalazło zatrudnienie u pracodawcy bez zatrudnienia wspieranego.
66 Dotyczy osób, które zostały zaklasyfikowane do konkretnej grupy uczestników.
96
Kluby integracji społecznej
Kluby integracji społecznej stanowią ośrodki wsparcia dziennego pobytu, które przeznaczone są dla osób wymagających częściowej opieki i pomocy w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych ze względu na wiek, chorobę lub niepełnosprawność. Zgodnie z danymi zawartymi w sprawozdaniach Klubów Integracji Społecznej (KIS), w 2019 roku w województwie łódzkim funkcjonowało 8 ośrodków tego typu, a ich liczba zmniejszyła się o 2 jednostki w porównaniu do stanu z roku 2018. Funkcjonowanie klubów integracji społecznej w 2019 roku odnotowano w Łodzi (2 ośrodki) oraz w powiecie zgierskim (2 ośrodki – w Aleksandrowie Łódzkim oraz w Zgierzu), a także na terenie powiatów: pabianickiego (Pabianice), radomszczańskiego (Radomsko), sieradzkiego (Błaszki) i tomaszowskiego (Tomaszów Mazowiecki). Wszystkie ośrodki prowadzone były przez jednostki samorządu terytorialnego szczebla gminnego.
W zajęciach organizowanych przez kluby integracji społecznej w 2019 roku udział rozpoczęło 1 110 osób67 (wartość ta jest zbliżona do odnotowanej w roku 2018 – 1 135 osób).
Uczestnikami zajęć najczęściej były osoby długotrwale bezrobotne, a także osoby niepełnosprawne oraz uzależnione od alkoholu. Zdecydowanie rzadziej z usług oferowanych przez kluby korzystały osoby zwalniane z zakładów karnych, osoby chore psychicznie, osoby bezdomne oraz uzależnione od narkotyków. W ramach usług reintegracji społecznej realizowanych przez kluby integracji społecznej, uczestnicy zajęć najczęściej korzystali z zajęć edukacyjnych (w ciągu całego roku udział w nich wzięły 424 osoby) oraz poradnictwa psychologicznego (339 osób), a nieco rzadziej z zajęć terapeutycznych indywidualnych (łącznie 150 osób) i grupowych (92 osoby) oraz z poradnictwa prawnego (62 osoby). W ramach usług reintegracji zawodowej największą liczbę uczestników odnotowano w przypadku szkoleń zawodowych (skorzystały z nich łącznie 103 osoby), natomiast z doradztwa i szkoleń w zakresie prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej, w tym w formie spółdzielni socjalnej, skorzystało łącznie 89 osób. Jednocześnie w 2019 roku spośród osób, które zakończyły udział w klubach integracji społecznej, 327 zostało skierowanych do prac społecznie użytecznych, 57 podjęło zatrudnienie u pracodawcy, 13 podjęło staż zawodowy, a 4 zostały skierowane do robót publicznych.
Mieszkania chronione
Formą wsparcia w obszarze zapewnienia odpowiednich warunków mieszkaniowych są mieszkania chronione, które stanowią m.in. pomoc w usamodzielnianiu osób opuszczających instytucjonalną pieczę zastępczą, schroniska oraz zakłady poprawcze.
Zgodnie z danymi z aplikacji CeSAR Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz ze sprawozdań z Oceny zasobów pomocy społecznej, w 2019 roku w województwie łódzkim odnotowano łącznie 58 mieszkań chronionych68 (o 4 jednostki mniej niż w roku 2018), z czego 26 przeznaczonych było dla osób z zaburzeniami psychicznymi.
67 W sprawozdaniu KIS dostępne są informacje dotyczące liczby osób, które rozpoczęły i zakończyły udział w zajęciach.
68 Zgodnie z danymi Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w przypadku 5 mieszkań chronionych o zasięgu ponadgminnym znajdujących się na terenie województwa łódzkiego, tj. w powiecie tomaszowskim (2 mieszkania) oraz w powiatach bełchatowskim, rawskim i zgierskim (w każdym powiecie po 1 mieszkaniu), nie odnotowano w 2019 roku liczby osób korzystających.
97 Rysunek 87. Liczba osób korzystających z mieszkań chronionych w województwie łódzkim w 2019 roku
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdania Ocena zasobów pomocy społecznej dla województwa łódzkiego za 2019 rok.
Na 24 powiaty województwa łódzkiego 10 dysponowało mieszkaniami chronionymi, z czego największa ich liczba (32) funkcjonowała w powiecie kutnowskim. Mieszkania te mieszczą się w Kompleksie Terapeutyczno-Integracyjnym „Wspólny dom” w Kutnie69 i są przeznaczone dla osób starszych i niepełnosprawnych70. Stosunkowo dużą liczbę mieszkań chronionych (10) odnotowano również w Łodzi, a w pozostałych ośmiu powiatach województwa łódzkiego ich liczba wahała się między 1 a 4.
Zgodnie z danymi z Oceny zasobów pomocy społecznej, mieszkania chronione funkcjonujące w województwie łódzkim oferowały łącznie 224 miejsca, a z ich usług w 2019 roku skorzystało 199 osób. Powyższe wartości były zbliżone do odnotowanych w roku 2018. Liczba osób umieszczonych w mieszkaniach chronionych w województwie łódzkim pod koniec 2019 roku wyniosła 158 osób (o 37 więcej niż w roku poprzednim), natomiast na miejsce w mieszkaniu chronionym oczekiwało zaledwie 16 osób. Wskaźnik zaspokojenia potrzeb miejsc w mieszkaniach chronionych (stosunek liczby osób umieszczonych do ogółu osób wymagających umieszczenia w mieszkaniach chronionych (tj. osób umieszczonych oraz oczekujących na umieszczenie) osiągnął w województwie łódzkim wartość blisko 91,0%, co oznacza, iż w 2019 roku jedynie około 9,0% osób oczekujących na umieszczenie w mieszkaniu chronionym nie otrzymało miejsca w istniejącej placówce.
69 http://kutno.naszemiasto.pl/artykul/kompleks-terapeutyczno-integracyjny-quotwspolny-domquot,1446665,art,t,id,tm.html (28.04.2020 r.)
70 http://www.bip173.lo.pl/?cid=229&bip_id=630 (28.04.2020 r.)
98
Schroniska, noclegownie i ogrzewalnie dla osób bezdomnych
Schronienie dla osób bezdomnych udzielane jest poprzez przyznanie tymczasowego miejsca w schronisku dla osób bezdomnych albo w noclegowni. Schronisko dla osób bezdomnych zapewnia całodobowe, tymczasowe schronienie oraz usługi ukierunkowane na wzmacnianie aktywności społecznej, wyjście z bezdomności i uzyskanie samodzielności życiowej osobom bezdomnym, które podpisały kontrakt socjalny. W schroniskach dla kobiet i kobiet z dziećmi można również skorzystać z pomocy psychologa i pedagoga. W noclegowni zapewniane jest osobom bezdomnym tymczasowe schronienie w postaci miejsca noclegowego, umożliwiającego spędzenie nocy w warunkach gwarantujących ochronę życia i zdrowia.
Schronienie osobom bezdomnym zapewnia się również w formie ogrzewalni, która umożliwia interwencyjny, bezpieczny pobyt w ogrzewanych pomieszczeniach wyposażonych co najmniej w miejsca siedzące.
Według danych zgromadzonych w sprawozdaniach z Oceny zasobów pomocy społecznej, w 2019 roku ośrodki udzielające schronienia osobom bezdomnym funkcjonowały na terenie jedenastu powiatów województwa łódzkiego, przy czym: noclegownie i schroniska dla osób bezdomnych działały na terenie dziesięciu powiatów (bełchatowskiego, kutnowskiego, łowickiego, pabianickiego, poddębickiego, radomszczańskiego, tomaszowskiego, zgierskiego oraz na terenie Łodzi i Piotrkowa Trybunalskiego)71, a ogrzewalnie zlokalizowane były na terenie czterech powiatów (po 1 ośrodku w Kutnie, Sieradzu, Tomaszowie Mazowieckim i Aleksandrowie Łódzkim).
W 2019 roku w noclegowniach i schroniskach dla osób bezdomnych w województwie łódzkim dostępne były 972 miejsca noclegowe (o 35 miejsc więcej niż przed rokiem), z których w ciągu roku skorzystało łącznie 1 991 osób. Liczba osób korzystających ze wsparcia tego typu ośrodków podlega systematycznemu zmniejszeniu – w 2019 roku liczba ta była o 9,0% (200 osób) niższa od odnotowanej rok wcześniej i o około 16,0% (367 osób) mniejsza niż w roku 2017. W roku 2020 przewidywana jest stabilizacja liczby korzystających z omawianej formy wsparcia na zbliżonym poziomie i nieznaczny wzrost liczby miejsc w noclegowniach i schroniskach.
Średni roczny koszt prowadzenia oraz utrzymania omawianego typu ośrodków w przeliczeniu na jedną osobę objętą wsparciem w województwie łódzkim w 2019 roku wynosił 3 726,13 zł 2 879,46 zł, co oznacza wzrost o około 847 zł w stosunku do roku 2018 i o około 1 060 zł w porównaniu z rokiem 2017.
71 Ze względu na brak informacji dotyczącej liczby ośrodków udzielających schronienia osobom bezdomnym w zmodyfikowanym formularzu OZPS (funkcjonującym od 2018 roku) oraz z uwagi na znaczne rozbieżności pomiędzy danymi dotyczącymi noclegowni i schronisk dla osób bezdomnych zawartymi w sprawozdaniach z OZPS oraz dostępnymi w bazie danych CeSAR MRPiPS (różnice wynikające z kryteriów uwzględniania poszczególnych jednostek w sprawozdawczości) skutkujące brakiem możliwości wskazania dokładnej liczby noclegowni i schronisk w województwie łódzkim w 2019 roku, podano jedynie liczbę powiatów, na terenie których jednostki te funkcjonowały.
99 Rysunek 88. Liczba osób korzystających z miejsc noclegowych dla osób bezdomnych w województwie łódzkim w 2019 roku
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze sprawozdania Ocena zasobów pomocy społecznej dla województwa łódzkiego za 2019 rok.
Ogrzewalnie funkcjonujące w 2019 roku w województwie łódzkim prowadzone były przez jednostki samorządu terytorialnego szczebla gminnego. W czterech ogrzewalniach znajdujących się na terenie województwa zapewniono łącznie 50 miejsc dla potrzebujących (wzrost o 15 miejsc w porównaniu z rokiem 2018 w związku z uruchomieniem ogrzewalni w Tomaszowie Mazowieckim). Ze schronienia w ogrzewalniach skorzystało w 2019 roku łącznie 315 osób, co w porównaniu z rokiem 2018 stanowi wzrost o 85 osób. Obserwowany jest zatem dużo większy przyrost liczby osób korzystających z ogrzewalni niż dostępnych miejsc. Ponadto, w roku 2020 nie planuje się uruchomienia nowych ośrodków tego typu.
Jadłodajnie
Pomoc w postaci gorącego posiłku może zostać udzielona osobom, które nie mogą zapewnić go sobie własnym staraniem, w tym m.in. osobom dotkniętym problemem ubóstwa, niepełnosprawnym, których ograniczona sprawność psychoruchowa uniemożliwia samodzielne przygotowanie posiłków, korzystającym ze świadczeń pomocy społecznej, a także bezdomnym, bezrobotnym, uzależnionym czy dotkniętych wypadkami losowymi.
Posiłki wydawane są zarówno na podstawie skierowania otrzymanego od pracownika socjalnego, jak i doraźnie.
W 2019 roku w województwie łódzkim działało łącznie 9 jadłodajni (3 prowadzone przez samorząd lokalny i 6 prowadzonych przez inne podmioty), z czego 4 funkcjonowały w Łodzi, a po 1 tego typu ośrodku znajdowało się w Bełchatowie, Pabianicach, Sieradzu, Aleksandrowie Łódzkim oraz w Skierniewicach. Z posiłków wydawanych w jadłodajniach skorzystało w 2019 roku łącznie blisko 1,2 tys. osób potrzebujących.
100