(mgr Danuta Rycombel) IX.1. Wprowadzenie
W sektorze produkcji mięsa, podobnie jak w innych sektorach rolnictwa, zakres polityki rynkowej jest określony przez Komisję Europejską, a swoboda decyzji naro-dowych jest bardzo ograniczona. Dla wszystkich państw członkowskich Komisja Eu-ropejska ustala dolną granicę rynkowych cen skupu żywca wieprzowego i wołowego (cenę bazową), stawki subsydiów do ich eksportu oraz do eksportu drobiu, a także de-cyduje o przyznaniu wsparcia w tych dwóch obszarach (dopłat do magazynowania, ilości produktów subsydiowanych). Komisja Europejska decyduje również o pozio-mie wsparcia dochodów rolników dopłatami bezpośrednimi. W przypadku dopłat bez-pośrednich wypłacanych w systemie uproszczonym, państwa członkowskie mogą mieć wpływ jedynie na tą ich część, która jest współfinansowana z budżetów krajo-wych, ale jej przeznaczenie nie może być sprzeczne z przepisami Unii Europejskiej.
O wiele większą swobodę w podejmowaniu decyzji mają kraje członkowskie w zakresie polityki strukturalnej. Decyzje narodowe mogą być podejmowane w na-stępujących obszarach:
• w transponowaniu dyrektyw unijnych do prawodawstwa narodowego, które po-zwalają na uwzględnienie specyfiki narodowej. Przykładem jest ustawa o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz nowelizacja tej ustawy (Dz. U. Nr 88, poz. 983 i Dz. U. Nr 251, poz. 1847),
• we współfinansowaniu przez kraje członkowskie pomocy strukturalnej i określeniu warunków uprawniających do korzystania z tej pomocy. Przykładem są dopłaty do oprocentowania kredytów w ramach preferencyjnych linii kredytowych, w tym w sektorze produkcji mięsa,
• w wyborze opcji (działań) w ramach osi priorytetowych, na których koncentruje się polityka rozwoju obszarów wiejskich w latach 2007-2013 (poprawa konkurencyj-ności rolnictwa i leśnictwa, poprawa środowiska i krajobrazu, poprawa jakości życia). Przykładem jest wybór działań w ramach osi priorytetowych w polskim projekcie PROW1.
IX.2. Wsparcie krajowe w sektorze produkcji zwierzęcej (przykłady) IX.2.1. Grupy producentów rolnych
Od 1 V 2004 r. do 30 XII 2006 r. wpisano do rejestru 152 grupy producentów rolnych, w tym 41 grup producentów trzody chlewnej2. Pomoc finansowa w ramach PROW skierowana jest między innymi do grup zajmujących się:
1. chowem bydła i produkcją mięsa wołowego,
2. chowem trzody chlewnej, prosiąt i warchlaków oraz produkcją mięsa wieprzowego, 3. chowem owiec, kóz i produkcją mięsa baraniego,
4. chowem drobiu i produkcją mięsa baraniego.
1 G. Dybowski, B. Wieliczko, Swoboda decyzji narodowych odnośnie polityki rozwoju obszarów wiejskich, Seria Program Wieloletni 2005-2009, Raport nr 47, IERiGŻ-PIB, Warszawa 2006.
2 Rynek trzody chlewnej w Polsce i wybranych krajach UE. Stan aktualny oraz propozycje rozwiązań dla Polski, Departament Rynków Rolnych MRiRW, Warszawa 2007.
Pomoc finansowa z funduszy strukturalnych udzielana jest w ciągu pięciu lat od wpisania grupy do rejestru i wypłacana w formie rocznej płatności. Wysokość pomocy finansowej zależy od osiąganych przychodów netto ze sprzedaży i w kolej-nych latach może wynosić:
• 5%, 5%, 4%, 3% i 2% wartości produkcji sprzedanej, jeśli grupa producentów sprze-daje w ciągu roku produkty o wartości nieprzekraczającej milion euro,
• 2,5%, 2,5%, 2%, 1,5%, 1,5% wartości produkcji sprzedanej, jeśli grupa producen-tów sprzedaje w ciągu roku produkty o wartości przekraczającej milion euro.
Dofinansowanie działalności prowadzonej przez grupę producentów nie może prze-kroczyć w pierwszym i drugim roku 100 tys. euro, w trzecim roku 80 tys. euro, w czwartym roku 60 tys. euro, w piątym roku 50 tys. euro.
Dotychczas proces tworzenia się grup producentów przebiegał niezmiernie wolno.
Zmiany w przepisach krajowych, które weszły w życie w styczniu 2007 roku, mają ułatwić dostęp do środków finansowych z funduszy strukturalnych i przyspieszyć two-rzenie się grup producentów. Od 1 stycznia 2007 roku grupy producentów rolnych zostały zwolnione z:
• podatku dochodowego od dochodów pochodzących ze sprzedaży produktów lub grup produktów dla których grupa została utworzona, wyprodukowanych w gospo-darstwie ich członków pod warunkiem, że środki finansowe ze sprzedaży zostały przeznaczone na zakup środków produkcji dla grupy lub na szkolenia jej członków,
• podatku od nieruchomości od budynków i budowli, które są wykorzystywane wy-łącznie na prowadzenie działalności grupy producentów.
Ponadto dla funkcjonowania grup producentów zostało wprowadzonych wiele ułatwień prawnych. Od 30 stycznia 2007 r. status grupy producentów może uzyskać spółdzielnia rolnicza GS „Samopomoc Chłopska” i SKR, jeśli wśród swoich członków ma rolników zajmujących się np. chowem zwierząt, które uprawniają do powołania grupy i dostosują swój statut do ustawy o grupach producentów rolnych. Zakup przez przedsiębiorstwa surowców od grup producentów, umożliwi im uzyskanie wyższego wsparcia finansowego w ramach PROW. Zmiany w prawodawstwie krajowym uwzględniają również regionalne zróżnicowanie koncentracji chowu trzody chlewnej w Polsce. W listopadzie 2006 roku została zmniejszona minimalna wielkość produkcji towarowej w chowie trzody chlewnej i produkcji mięsa wieprzowego w wojewódz-twach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, podlaskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim. Roczna minimalna wielkość produkcji towa-rowej dla każdego z tych województw wynosiła 6 tys. sztuk trzody chlewnej i została obniżona do 4 tys. sztuk. Poprzedni obowiązujący limit pogłowia był zbyt wysoki dla niektórych z wymienionych województw, co powodowało, że w województwie wielkopolskim funkcjonowało 19 grup producentów trzody chlewnej, a w wojewódz-twie małopolskim były 2 grupy i 1 grupa w wojewódzwojewódz-twie warmińsko-mazurskim.
Na wniosek Związku Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej możliwe jest rów-nież tworzenie grup producentów przez gospodarstwa zajmujące się towarową pro-dukcją prosiąt i warchlaków.
IX.2.2. Preferencyjne linie kredytowe
Preferencyjne linie kredytowe wspomagane dopłatami do ich oprocentowania ze środków krajowych mogą być przyznane wyłącznie do działalności znajdujących się w wykazie ARiMR. Warunki i zasady udzielania kredytu z dopłatą ARiMR określa zarządzenie Prezesa ARiMR nr 24/2007 r. W sektorze produkcji i przetwórstwa mięsa można nimi wspierać:
• chów i hodowlę trzody chlewnej, bydła, owiec, kóz, koni i drobiu,
• uprawy rolne łącznie z chowem zwierząt (uprawy mieszane),
• produkcję mięsa oraz utylizację zwłok zwierząt,
• produkcję mięsa drobiowego i króliczego,
• produkcję konserw i przetworów z mięsa oraz podrobów.
W latach 2007-20013 wyżej wymienione działalności można finansować z następują-cych preferencyjnych linii kredytowych, wspieranych przez ARiMR dopłatami do oprocentowania kredytów.
Kredyt na realizację inwestycji w zakresie nowych technologii produkcji w rolnictwie zapewniających wysoką jakość produktu (symbol nNT)
Kredyt może zostać udzielony dla gospodarstw zajmujących się chowem zwie-rząt lub działalnością mieszaną pod warunkiem, że inwestycja związana jest z wprowa-dzeniem nowych technologii produkcji zwierzęcej i roślinnej zapewniających wysoką jakość produktu. Przez wysoką jakość produktu rozumie się wymagania w zakresie ja-kości handlowej określone w ustawie z dn. 21 XII 2000 r. (Dz. U. Nr 187, poz. 1577).
Podmioty realizujące ten rodzaj inwestycji zobowiązane są po jej ukończeniu zwrócić się do Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych z wnioskiem o przeprowadzenie oceny.
O kredyt mogą ubiegać się osoby fizyczne lub prawne, w tym również zajmują-ce się produkcją ekologiczną, na którą uzyskują pomoc z budżetu państwa w formie dotacji. Może on zostać przyznany na: budowę i modernizację budynków lub ich za-kup, wyposażenie pastwisk, zakup maszyn i urządzeń służących ochronie środowiska lub poprawie utrzymania zwierząt, budowę ujęć wody, zakup i instalację urządzeń do jej uzdatniania, zakup stada podstawowego. Możliwość zakupu stada podstawowego w ramach preferencyjnych linii kredytowych, istnieje tylko do końca 2007 roku.
Od przyszłego roku kredyt na ten cel nie będzie udzielany. Jednocześnie zakup stada podstawowego nie może być finansowany z funduszu postępu biologicznego.
W ramach tej linii preferencyjnej podmiot może ubiegać się o kredyt na więcej niż jedną inwestycję, np. zwiększenie oferty towarowej i usługowej oraz poprawę wa-runków w zakresie dobrostanu zwierząt.
Oprocentowanie kredytu jest zmienne i nie może wynieść więcej niż 1,5% stopy redyskontowej weksli przyjmowanych od banków. Oprocentowanie płacone jest przez kredytobiorcę w wysokości 0,25% oprocentowania i Agencję Restrukturyzacji i Mo-dernizacji Rolnictwa w pozostałej części. Kwota kredytu dla gospodarstw zajmujących się chowem zwierząt lub działalnością mieszaną nie może przekroczyć 4 mln zł. Łączna kwota kredytów udzielonych jednemu podmiotowi na realizację kilku inwestycji w ra-mach linii kredytowej nNT nie może przekroczyć 8 mln zł.
Kredyt na realizację inwestycji w rolnictwie i przetwórstwie produktów rolnych przez grupy producentów (symbol nGP)
Kredyt może zostać przyznany na sfinansowanie inwestycji w grupach produ-centów zajmujących się chowem zwierząt oraz przetwórstwem mięsa. Może on zostać wykorzystany między innymi na:
• zakup budynków, ich remont lub modernizację jeśli będą służyły przygotowaniu produktów do sprzedaży, w tym do sprzedaży bezpośredniej lub będą wykorzysty-wane w przetwórstwie produktów rolnych,
• zakup maszyn i urządzeń zapewniających jakość i bezpieczeństwo żywności, maszyn do konfekcjonowania produktów rolnych, do pojenia zwierząt i zadawania pasz,
• zakup środków transportu oraz komputerów,
• wdrażanie procedur zarządzania jakością.
W ramach linii kredytowej nGP, podobnie jak w poprzedniej linii preferencyjnej, grupy producentów mogą ubiegać się o kredyt na więcej niż jedną inwestycję, które mo-gą być realizowane wyłącznie przez grupy producentów rolnych w nieruchomości sta-nowiące własność grupy lub dzierżawionych w okresach wieloletnich. Od 1 stycznia 2009 r. o kredyt na inwestycje w przetwórstwie rolnym w ramach linii nGP będą mogły ubiegać się tylko małe i średnie przedsiębiorstwa.
Kwota kredytu nie może przekroczyć 80% wartości nakładów inwestycyjnych na gospodarstwo i przekroczyć 4 mln zł. Dla grup producentów rolnych zajmujących się przetwórstwem mięsa kwota kredytu nie może przekroczyć 70% wartość inwestycji i wynosić więcej niż 16 mln zł. Odsetki od kredytu płacone przez kredytobiorcę wyno-szą 0,25%, a pozostałą ich część płaci ARiMR. Oprocentowanie kredytu nie może być większe niż 1,5% stopy redyskontowej.
Kredyt na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych, działach specjalnych produkcji rolnej i przetwórstwie produktów rolnych (symbol nIP)
Przeznaczenie tej linii kredytowej jest zbliżone do poprzednich. Z kredytu nIP można dodatkowo finansować zakup ziemi pod warunkiem, że nie spowoduje on prze-kroczenia powierzchni gospodarstwa rolnego ponad 300 ha użytków rolnych, a grunty mają przeznaczenie wyłącznie rolnicze. Z tego kredytu mogą korzystać gospodarstwa nastawione na chów bydła, w tym jego mięsne użytkowanie. Jednak od 1 stycznia 2010 roku nie będzie on mógł być udzielony na zakup gruntów w części przekraczającej 10%
kwoty kredytu udzielonego na sfinansowanie części kosztów inwestycji.
Maksymalna wysokość kredytu jest taka sama jak w poprzednich liniach kredy-towych. Odsetki płacone przez kredytobiorcę wynoszą nie mniej niż 2% w stosunku rocznym, a pozostałą ich część płaci ARiMR. Oprocentowanie kredytu nie może wy-nosić więcej niż 1,5% stopy redyskontowej.
Fundusze strukturalne dają bardzo dużą swobodę w podejmowaniu decyzji na-rodowych, w tym decyzji umożliwiających korzystania z tych funduszy. Jednak kryte-ria ustalone na szczeblu Komisji Europejskiej bywają sprzeczne z warunkami rozwoju niektórych kierunków produkcji w państwach członkowskich. Przykładem może być wykluczenie z możliwości kredytowania, od 2008 roku, zakupu stada podstawowego, które w Polsce ma szczególne znaczenie dla gospodarstw mających w perspektywie rozwój mięsnego użytkowania bydła.