Poprawa sytuacji ekonomiczno-finansowej przemysłu ziemniaczanego

na zdecydowaną poprawę sytuacji ekonomiczno-finansowej przemysłu ziemniaczanego, mimo spadku produkcji. Zdecydowaną poprawę tej sytuacji obserwowano w pierwszych dwóch sezonach po akcesji, natomiast w ostatnim roku nastąpiło jej pogorszenie.

1 W Polsce przerób ziemniaków na skrobię stanowi 6-7% zagospodarowania zbiorów, w kra-jach UE będących głównymi producentami skrobi (Niemcy, Holandia, Francja) – ok. 30%, a w Danii nawet 60%. Kwota przyznana Polsce jest 4,5-krotnie niższa niż Niemcom, 3,5-krotnie niż Holandii i o kilkadziesiąt procent niższa aniżeli Francji i Danii.

2 Rozporządzenie Rady (WE) nr 671/2007 z dnia 11 czerwca 2007 r. zmieniające rozporzą-dzenie (WE) nr 1868/94 ustanawiające system kwot na produkcję skrobi ziemniaczanej.

Poprawę wyników finansowych osiągnięto przede wszystkim dzięki:

• wzrostowi popytu krajowego (głównie ze strony przemysłu) i eksportu skrobi z do-płatami ARR,

• wzrostowi cen przetworów skrobiowych,

• niższym kosztom finansowym.

Na poprawę sytuacji finansowej wpłynęły również premie produkcyjne, które krochmalnie otrzymują do wyprodukowanej skrobi w ramach przyznanej kwoty.

Premie produkcyjne, zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej Nr 2235/03 z dnia 23 grudnia 2003 r., w sezonach 2004/05-2006/07 wynosiły 22,25 euro/t wy-produkowanej skrobi. ARR wypłaca premie w ciągu 4 miesięcy od dnia złożenia wniosku, po uprzednim skontrolowaniu, czy warunki uprawniające do ich uzyskania zostały spełnione przez przedsiębiorcę. Jednym z warunków jest zapłata plantatorom ziemniaków skrobiowych przynajmniej ceny minimalnej za dostarczone ziemniaki, która zgodnie z rozporządzeniem KE nr 2235/03 w sezonach 2004/05-2006/07 wyno-siła 178,31 euro/t i liczona była po kursie wymiany obowiązującym w dniu dostar-czenia ziemniaków do producenta skrobi.

Tabela VI.1. Wyniki finansowe przemysłu ziemniaczanego³

Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Rentowność brutto w procentach 0,8 3,0 2,2 2,4 5,0 6,8 3,4 Rentowność netto w procentach -1,8 0,4 1,5 1,5 3,8 5,6 2,0 Nadwyżka operacyjna^a

w procentach przychodów netto 12,9 13,4 10,4 10,3 11,5 12,3 10,8 Akumulacja kapitału^b

w procentach przychodów netto 5,0 6,4 6,7 5,8 7,9 9,7 5,4 Współczynnik płynności^c 1,08 1,26 1,29 1,43 1,69 2,07 2,84 Stopa inwestowania^d 0,62 0,44 0,60 0,55 1,89 0,65 0,78

a zysk (strata) brutto + koszty finansowe + amortyzacja; ^b zysk (strata) netto + amortyzacja;

c relacja aktywów obrotowych do pasywów bieżących; ^d relacja nakładów inwestycyjnych do amortyzacji

Źródło: Rynek ziemniaka. Stan i perspektywy, nr 31, IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW, „Analizy Rynkowe” 2007.

W całej kampanii produkcyjnej 2004/05 w ramach WPR krochmalnie otrzymały premie produkcyjne do 150,4 tys. ton wyprodukowanej skrobi w kwocie 14,5 mln zł.

W sezonie 2005/06, ze względu na niższą produkcję skrobi oraz obniżenie kursu euro premie te zostaną wypłacone do ok. 120,2 tys. ton skrobi w kwocie 10,5 mln zł.

W minionym sezonie 2006/07 dopłaty w ramach kwotowania produkcji skrobi ziem-niaczanej wypłacono do 78,7 tys. ton w kwocie 6,8 mln zł.

Przed akcesją również funkcjonowały płatności dla producentów skrobi, ale by-ły one nieco niższe niż obecnie (w sezonie 2003/04 wynosiby-ły one 74 zł do każdej tony wyprodukowanej skrobi). Ponadto tylko w części zostały one wówczas wypłacone (do ok. 126 tys. ton skrobi, podczas gdy cała produkcja w sezonie 2003/04 wyniosła ok.

178 tys. ton).

3 W latach 1999-2000 jednostki zatrudniające ponad 5 osób, a od 2001 roku jednostki zatrud-niające ponad 9 osób.

Rysunek VI.2. Rentowność przemysłu ziemniaczanego na tle przemysłu spożywczego (w procentach przychodów)

-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

spożywczy ogółem - netto ziemniaczany ogółem - netto

Źródło: Obliczenie własne na podstawie danych CIHZ i MF.

Zdecydowaną poprawę sytuacji ekonomiczno-finansowej przemysł ziemniaczany odnotował już w pierwszym roku po akcesji. Dalszą poprawę przyniósł 2005 rok.

W roku 2005 wskaźniki rentowności były zdecydowanie wysokie. Relacje zysku brutto i netto do przychodów wyniosły odpowiednio: 6,8 i 5,6%. Bardzo wysoka była też nadwyżka operacyjna, która wyniosła 12,3% przychodów, oraz akumulacja kapita-łu, która sięgnęła 9,7% przychodów. Poprawa ta miała miejsce, mimo, iż po akcesji zakłady wykorzystywały swoje moce produkcyjne w zaledwie 60-70%. Ponadto nie było w tym okresie wzrostu cen skrobi.

Bezpośrednio po akcesji i czasie pierwszej kampanii (jesień 2004 roku) ceny zbytu mączki ziemniaczanej wzrosły, ale już w końcu 2004 roku pojawiła się tenden-cja spadkowa, która utrzymała się do końca sezonu 2005/06. W drugiej połowie 2006 roku, na skutek dużego spadku produkcji, ceny skrobi zaczęły bardzo szybko rosnąć.

Jej cena na poziomie producenta w grudniu 2006 roku wynosiła już 2,44 zł/kg, a w czerwcu 2007 roku osiągnęła poziom 2,85 zł/kg, podczas gdy rok wcześniej było to zaledwie 1,51 zł/kg. W całym sezonie 2006/07 średnia cena zbytu mączki ziemnia-czanej ukształtowała się na poziomie 2,28 zł/kg, wobec 1,50 zł/kg w sezonie 2005/06, co stanowiło wzrost o 52%. Natomiast średnia cena detaliczna mączki ziemniaczanej wyniosła 3,47 zł/kg, wobec 2,86 zł/kg w sezonie poprzednim.

W 2006 roku, na skutek dużego spadku produkcji skrobi, mimo znaczącego wzrostu ich cen, sytuacja ekonomiczno-finansowa przemysłu ziemniaczanego uległa pogorszeniu w stosunku do dwóch poprzednich lat, ale nadal można było ja uznać za zadowalającą. Relacje zysku brutto i netto do przychodów wyniosły odpowiednio:

3,4 i 2,0%. Wysoka była nadal nadwyżka operacyjna, która wyniosła 10,8% przycho-dów, a akumulacja kapitału 5,4% przychodów. Większe było zróżnicowanie wyników finansowych między poszczególnymi przedsiębiorstwami, gdyż tylko 60% przedsię-biorstw osiągnęło zyski netto, a ich udział w przychodach ze sprzedaży całej branży wynosił 63%. Rok wcześniej wskaźniki te wynosiły odpowiednio 82 i 76%.

Rysunek VI.3. Ceny mączki ziemniaczanej (w zł/kg)

Mimo wszystko kondycję finansowo-ekonomiczną można w 2006 roku określić jako dobrą. Wpływ na to miał przede wszystkim przez wysoki popyt krajowy (głównie ze strony przemysłu), subsydiowanie przez ARR eksportu skrobi na rynki poza obszar Wspólnoty oraz wzrost cen przetworów skrobiowych. Natomiast na pogorszenie tej kon-dycji w stosunku do roku poprzedniego wpłynęło duże obciążenie kosztami stałymi (wy-nikające ze znacznego niewykorzystania zdolności produkcyjnych) oraz wysokie koszty finansowe, które w 2006 roku stanowiły 3,9% przychodów (rok wcześniej tylko 1,4%).

Akcesja wymusiła poniesienie nakładów na dostosowanie się do standardów i wymogów obowiązujących we Wspólnocie. Poziom inwestowania w przetwórstwie ziemniaczanym był wysoki jednak tylko w 2004 roku. Wtedy wartość nakładów inwe-stycyjnych w stosunku do roku poprzedniego zwiększyła się ponad 3-krotnie, a stopa inwestowania wzrosła do 1,89. W 2005 roku stopa inwestowania ponownie uległa jednak dużemu obniżeniu (do 0,65), a w 2006 roku była także bardzo niska (0,78).

Kwotowanie produkcji skrobi i niewykorzystanie zdolności produkcyjnych nie zachę-cają do inwestowania, zwłaszcza w rozwój zdolności produkcyjnych⁴.