Myœl¹c o u¿ywaniu cyfrowych narzêdzi w edukacji warto najpierw skupiæ siê na rozwoju „technologii cz³owieczeñstwa”, a mo¿e po prostu kompetencji potrze-bnych nam jako ludziom, w³aœciwie bez wzglêdu na postêp technologiczny (ale pamiêtaj¹c o nim). Dlatego istotne jest zwrócenie uwagi nie tylko na kompetencje cyfrowe w rozumieniu technicznym, ale tak¿e na wskazane przez autorki raportu kompetencje spo³eczne i poznawcze (W³och, Œledziewska 2019), które s¹ niezbêd-ne do funkcjonowania w œwiecie, w którym przetwarzanie informacji jest nie-zbêdne do aktywnego dzia³ania. ¯yjemy w nieustannym kryzysie – ju¿ od niemal trzydziestu lat refleksja i dyskusja nad korzystaniem z sieci jest zdominowana przez dyskurs nieustannego wahania, który okreœliæ mo¿na has³em „szansa czy zagro¿enie?”. ¯eby zmieniæ sytuacjê, nie wystarczy zapoznanie z aplikacjami do tworzenia. Potrzeba rozbudzenia ochoty na twórczoœæ, wykraczaj¹c¹ poza kon-tekst rówieœniczej komunikacji za pomoc¹ aplikacji, jak np. Instagram.
Dope³nieniem kompetencji przysz³oœci opisanych w raporcie DELAB UW mo¿e byæ kilka kwestii, które s¹, moim zdaniem, istotne dla rozwoju kompetencji przysz³oœci, a tak¿e wpisuj¹ siê w postulaty budowania kultury uczestnictwa, od której zacz¹³em niniejszy tekst. By³yby to: otwartoœæ, eksploracja, wspó³praca i dialog, diagnozowanie/badanie otoczenia, doskonalenie warsztatu pracy, roz-wi¹zywanie problemów, podejmowanie decyzji, podzia³ obowi¹zków, wyszuki-wanie i (krytyczna) ocena informacji, samodoskonalenie, rozumienie dzia³ania technologii i podstawy programowania. Podstaw¹ zmiany mog³aby byæ modyfi-kacja systemu kszta³cenia nauczycieli. Pokazanie dobrych przyk³adów, zwróce-nie uwagi, ¿e edukacja to dialog pomiêdzy jednostkami. Model hierarchicznej ko-munikacji nie jest niezbêdny, a bywa, ¿e szkodliwy w procesie edukacyjnym. Skupienie siê na rozwijaniu ludzkich cech: empatii, otwartoœci na innych, otwar-toœci na nowoœci, eksploracji otoczenia, a tak¿e rozwijaniu umiejêtnoœci badania otaczaj¹cego œwiata w po³¹czeniu z wdra¿aniem wniosków i refleksji na ich te-mat, s¹ konieczne. Konieczne jest tak¿e poczucie bezpieczeñstwa w instytucji edukacyjnej. Nie powinniœmy siê baæ, potrzebujemy przestrzeni, która jest nasza,
w której siê dobrze czujemy, w której chcemy przebywaæ i dzia³aæ. To wymaga wspó³pracy grup zaanga¿owanych w edukacjê: w szkole – rodziców, uczniów, uczennic, nauczycieli i nauczycielek; w uniwersytecie – studentek, studentów oraz wyk³adowców i wyk³adowczynie, a tak¿e partnerstw z instytucjami, organi-zacjami i podmiotami biznesowymi.
Potrzeba równie¿ swobody odkrywania. Testowanie ról, budowanie prototy-pów, nawet jeœli nie prowadz¹ do konkretnego efektu, s¹ bardzo istotne. Wa¿na jest tak¿e wspó³praca z innymi, ale by jej uczyæ, trzeba samemu wspó³pracowaæ, a to umiejêtnoœæ, której szko³a wci¹¿ nie potrafi rozwijaæ, a uniwersytety czêsto pog³êbiaj¹ lukê lub nie próbuj¹ akcentowaæ umiejêtnoœci wspó³pracy. Podstaw¹ edukacji nie powinny byæ równie¿ technologie, ale wymiana informacji, myœle-nie, szacunek dla drugiej osoby, wspólne okreœlanie celów. Techno-fetyszyzm nie jest dobrym pomys³em, co na przyk³adzie dobrze wyposa¿onych uczelni niemiec-kich omówi³y autorki raportu (W³och, Œledziewska 2019). Tam, gdzie nie ma kreatywnoœci i chêci komunikacji, wspó³tworzenia, gdzie nie ma kultury przetwa-rzania i krytycznego odbioru informacji, nie pomog¹ ¿adne nowe narzêdzia dy-daktyczne.
To co ogromnie istotne, to nieustanna zmiennoœæ technologiczna, do której musimy byæ przyzwyczajeni, ale i na ni¹ gotowi. I to w sytuacji, kiedy szko³a nie zmienia siê zbyt szybko, a paradoksalnie czasami robi to zbyt szybko, co nale¿y czytaæ – bezrefleksyjnie. A to z kolei mo¿e rodziæ szereg problemów utrud-niaj¹cych rozwijanie kompetencji (do) przysz³oœci. Myœl¹c o prowadzeniu eduka-cji z wykorzystaniem mediów, przygotowywaniu do ich aktywnego u¿ywania oraz próbuj¹c dziêki temu budowaæ kulturê uczestnictwa przez dzia³ania z zakre-su edukacji uczestnictwa (Stun¿a 2018), warto pamiêtaæ, ¿e dzieci ju¿ od najm³od-szych lat ucz¹ siê u¿ywania mediów, obserwuj¹c otoczenie, naœladuj¹c najbli¿-szych, a kluczem do sukcesu w tej materii jest tak¿e motywacja nauczycieli i rodziców, a nie posiadany sprzêt (Chaudron, Di Gioia, Gemo 2018).
Bibliografia
Education Technology Trends for 2018 (2018), Acer for Education, https://eu-acerforeducation. acer.com/education-trends/8-education-technology-trends-for-2018/ [dostêp: 10.12.2019]. Bomba R., Czarnecki S., Stun¿a G.D. (2016), Tylko dostêp? Koniec kultury uczestnictwa,
Kultu-ra Wspó³czesna, 1(89).
Chaudron S., Di Gioia R., Gemo M. (2018), Young Children (0-8) and Digital Technology. A qua-litative study across Europe, European Comission.
Furmanek W. (2018), Najwa¿niejsze idee czwartej rewolucji przemys³owej (industrie 4.0), Dydak-tyka Informatyki, 13.
Future of the Classroom. Emerging Trends in K-12 Education Global Edition (2019), Google for Education, http://services.google.com/fh/files/misc/future_of_the_classroom_emer-ging_trends_in_k12_education.pdf [dostêp: 18.12.2019].
G³omb K. (red.) (2018), Smartfon jako osobiste narzêdzie edukacyjne ucznia, Kometa Sieæ Eduka-cji Cyfrowej.
Jarman B. (2019), 2019 EdTech Trends You Should Be Excited About. eLearning Industry, https://elearningindustry.com/2019-edtech-trends-excited [dostêp: 12.12.2019]. Jenkins H., Clinton K., Purushotma R., Robison A., Weigel M. (2006), Confronting the
Challen-ges of Participatory Culture. Media Education for the 21st Century, MacArthur Foundation. Jenkins H. (2005), Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów, Wydawnictwa
Akademickie i Profesjonalne.
Ong T. (2018), Lego’s new Alexa skill has voice-guided instructions and tells stories. “The Verge” 03.05.2018, https://www.theverge.com/2018/5/3/17314100/lego-duplo-stories-interactive-skill-amazon-alexa [dostêp: 15.12.2019].
Pokolenie „Alfa”. Raport (2019), Leader Sheep, £ódŸ.
Py¿alski J., Zdrodowska A., Tomczyk £., Abramczuk K. (2018), Polskie badanie EU Kids Online 2018. Najwa¿niejsze wyniki i wnioski, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznañ.
Resnick M. (2018), Lifelong Kindergarten: Cultivating Creativity through Projects, Passion, Peers, and Play, The MIT Press.
Stun¿a G.D. (2018), Wyzwania kultury i edukacji uczestnictwa. Pokolenie Z i pokolenie Alfa, Edu-kator Medialny, Gdañsk.
Stun¿a G.D., Bomba R., Siuda P., Stachura K. (2015), Dwa zero czy zero? Blogi o tematyce kultu-ralnej a przemiany kultury uczestnictwa, Instytut Kultury Miejskiej, Gdañsk.
Stachura K., Stun¿a G.D. (2016), Wstêp. Kultura i edukacja od nowa. Bez granic miêdzy rozwa¿a-niem a dzia³arozwa¿a-niem [w] K. Stachura, G.D. Stun¿a (red.), Kultura od nowa. Badania – trendy – praktyka”, Instytut Kultury Miejskiej, Gdañsk:.
Tanaœ M. i in. (2016), Nastolatki 3.0. Wybrane wyniki ogólnopolskiego badania uczniów w szko³ach, NASK.
The Common Sense Census: Media Use by Kids Age Zero to Eight (2017), Common Sense. The key role of EdTech in Special Education (2019), Acer for Education,
https://eu-acerfo-reducation.acer.com/education-trends/the-key-role-of-edtech-in-special-education/ [dostêp: 17.12.2019].
Will Robots Take My Job, https://willrobotstakemyjob.com/ (dostêp: 12.12.2019).
W³och R., Œledziewska K. (2019), Kompetencje przysz³oœci. Jak je kszta³towaæ w elastycznym eko-systemie edukacyjnym, DELab UW, Warszawa.
Wojewodzic K. (2018), Trendy w edukacji i edtech 2018-2020, 3. Forum Aplikacji i Gier Mobil-nych, https://youtu.be/YbEhywB8nZY [dostêp: 14.12.2019].
Wojewodzic K. (2018), 6 trendów EdTech, które maj¹ znaczenie, https://gomobi.pl/blo-gi/6-trendow-edtech-ktore-maja-znaczenie/ [dostêp: 15.12.2019].
Niepe³nosprawnoœæ. Dyskursy pedagogiki specjalnej Nr 36/2019
Disability. Discourses of special education No. 36/2019
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________