2007-2013 i 2014-2020?
Instrumenty zwrotne wspierające przedsiębiorczość w województwie lubelskim stanowiły Działania 2.1 RPO WL oraz Działania 1.2 PO RPW na lata 2007-2013. Instrumenty finansowe dofinansowane z RPO WL 2007-2013 wdrażano w systemie bezpośrednim i w trybie
konkursowym. Jak wynika z Oceny ex-ante dla lat 2014-2020, sposób wyboru projektu przez Lubelską Agencję Wspierania Przedsiębiorczości w Lublinie pośrednicy oceniali bardzo pozytywnie. Przede wszystkim długi, 10-letni okres obowiązywania umowy zapewniał im stabilność finansowania działalności pożyczkowej/poręczeniowej, dofinansowanej z RPO WL 2007-201359.
Przedmiotowy raport wskazywał jednocześnie praktyki właściwe do uwzględnienia w perspektywie RPO WL 2014-2020:
• Dotychczasowe zasady rozliczania kosztów były bardzo korzystne dla lubelskich pośredników finansowych. Koszty zarządzania sięgały 12% do 18% wielkości udzielonych pożyczek jak i od 7% do 9% wartości poręczeń.
• Większe fundusze pożyczkowe charakteryzowała wyższa efektywność kosztowa. W warunkach niskich kosztów zarządzania, większa skala ułatwia funduszom
prowadzenie działalności dofinansowanej ze środków europejskich.
• Koordynacja instrumentów finansowych zmniejsza ryzyko konkurowania między sobą instrumentów wdrażanych na różnych poziomach (kraj-region) lub z różnych
funduszy (europejskich-krajowych).
Niewątpliwie dobrymi praktykami płynącymi ze stosowania instrumentów finansowych są wszystkie związane z nimi korzyści, jak możliwość rozwoju przedsiębiorstwa, możliwość reagowania na pojawiające się na rynku szanse lub zagrożenia, inwestowanie w B+R. Nie można zapomnieć także o efekcie mnożnikowym takich instrumentów, to znaczy o zakupach dóbr i usług, które odbiorca instrumentu finansowego dokona w ramach realizacji projektu, a także o zwiększeniu inwestycji w rozwój kapitału ludzkiego i dodatkowe zatrudnienie.
Do dobrych praktyk eksperci uczestniczący w wywiadach pogłębionych, zaliczyli produkt kapitałowy w ramach którego nie identyfikowano dotychczas problemów z wdrażaniem - realizowany był przez pośrednika z województwa lubelskiego, czyli lokalną instytucję, która powstała w ramach inkubacji środków z poprzedniej edycji programu Rozwój Polski
Wschodniej - Netrix Venture.
59 Ocena ex-ante instrumentów finansowych w RPO WL 2014-2020, WYG PSDB Sp. z o.o., Warszawa 2017.
Program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego
Ponadto respondenci podkreślali, że województwa tzw. „ściany wschodniej” nie wdrażały w perspektywie finansowej na lata 2007-2013 większej liczby projektów w ramach Inicjatywy Jeremie (tj. modelu wdrażania w 6 RPO instrumentów inżynierii finansowej dla MŚP z wykorzystaniem Menadżera Funduszu Powierniczego). . W przypadku inicjatywy Jeremie kompetencje funduszy pożyczkowych budowane były w instrumentach finansowych, po czym płynnie przekraczały granice województw, które z tej inicjatywy skorzystały. W związku z tym, pośrednicy z województwa zachodniopomorskiego, jak np. Polska Fundacja
Przedsiębiorczości, aktualnie prowadzi ekspansję ogólnokrajową. Biorąc jednak pod uwagę rosnące doświadczenie związane z wdrażaniem instrumentów w obecnej perspektywie finansowej, prognozować można dalszy rozwój kompetencji lokalnych pośredników.
Do dobrych praktyk zaliczyć można również kryteria w postępowaniach przetargowych, które premiowały podmioty posiadające sprawnie działającą sieć sprzedaży na terenie województwa.
Za kluczowy aspekt uznać należy również działania promocyjne. W momencie gdy włączamy instrumenty finansowe do innych działań, współpraca z punktami informacyjnymi FE, które spotykają się z przedsiębiorcami i mają możliwość wytłumaczenia zasad wsparcia, umożliwia zwiększenie efektywności działań realizowanych w ramach programu.
Zdaniem lubelskich przedsiębiorców, którzy skorzystali z dofinasowania w ramach RPO 2014-2020 do dobrych praktyk związanych z wdrażaniem i wykorzystaniem zwrotnych
instrumentów finansowych zaliczyć można również niski poziom oprocentowania – aspekt ten okazał się najistotniejszy, gdyż wskazało go aż 73% badanych w ramach badania
CAWI/CATI. Na drugim miejscu znalazły się gwarancje niezmienności warunków, na jakich wsparcie zostało udzielone oraz ukierunkowanie instrumentów na konkretne
przedsięwzięcia, jednak w tych przypadkach udział wskazań był zdecydowanie niższy (po 32%). Planując przyszłe działania informacyjno-promocyjne warto więc skupić się na
najbardziej docenianym elemencie instrumentów zwrotnych, tj. na atrakcyjnych warunkach na jakich są one udzielane. Wobec niskiego oprocentowania w ramach produktów
oferowanych przez instytucje komercyjne należy rozważyć inne elementy, takie jak np.
wydłużony okres karencji spłaty kapitału.
Program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres 5. Proszę wskazać, jakie główne zalety instrumentów zwrotnych Państwo zauważają:
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CAWI/CATI z przedsiębiorcami korzystającymi ze wsparcia (n=557, respondenci, którzy zidentyfikowali potrzeby we wskazanych w ankiecie obszarach).
Przedstawiciele IZ, IP oraz IC biorący udział w badaniu benchmarkingowym, wskazywali natomiast na następujące dobre praktyki w zakresie wdrażania i wykorzystania
instrumentów finansowych w poprzednich perspektywach finansowych:
1. Poprzedzenie podziału wsparcia na dotacyjne, łączone i zwrotne analizą sytuacji z lat poprzednich;
2. Wykorzystanie zachęt dla potencjalnych odbiorców korzystających ze wsparcia zwrotnego w postaci umorzeń części rat lub współfinansowania kosztów kwalifikowanych w projekcie z dedykowanego programu krajowego;
3. Wykorzystanie systemu aukcyjnego, narzucającego termin realizacji projektów;
4. Uproszczenie całości dokumentacji programowej i wzorów wymaganych dokumentów;
5. Ujednolicenie przepisów, w tym dotyczących zasad i kryteriów naboru projektów;
6. Sygnalizowanie planowanych zmian prawnych dotyczących obszarów wsparcia i ich kierunku;
7. Usprawnienie systemu wypłaty środków;
8. Możliwość przeniesienia kosztów pośrednich, w tym kosztów zarządzania, dokumentacji oraz informacji i promocji na jedną pozycję w projekcie w formie rozliczania ryczałtowego;
72,75%
32,33%
31,87%
24,71%
23,79%
6,93%
0,69%
Niski poziom oprocentowania
Gwarancja niezmienności warunków, na jakich wsparcie zostało udzielone
Ukierunkowanie na konkretne przedsięwzięcia
Łatwość ubiegania się o wsparcie
Szybkość uzyskania decyzji w sprawie przyznania wsparcia
Brak konieczności poddawania się obowiązkom kontrolnym i sprawozdawczym
Inne
Program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego
9. Centralne (regionalne) wdrażanie dużych inwestycji, tak, by możliwe było
zapewnienie większego wsparcia technicznego i merytorycznego, niedostępnego w przypadku pojedynczych podmiotów.
Analizując przeprowadzone studia przypadków wskazać należy natomiast, że właściciele przedsiębiorstw nie dysponowali własnymi środkami finansowymi na uruchomienie
działalności i komercjalizację innowacyjnego pomysłu. Wyrazili tym samym chęć skorzystania ze środków zwrotnych lub wejścia kapitałowego w zamian za wykupienie udziałów w firmie, przy czym jednocześnie oferta na rynku komercyjnym nie była dla nich atrakcyjna.
Możliwość skorzystania z pomocy doradczej pośrednika i niskie oprocentowanie pożyczki pochodzącej z IF spowodowało, że zdecydowali się na podjęcie działania. Proces ubiegania się o finansowanie, rozliczenie i współpraca z Lubelską Fundacją Rozwoju oceniona została bardzo dobrze. Wpływ na taką ocenę miało wyznaczenie kompetentnych osób do stałego kontaktu, które pomagały lub nadal pomagają odbiorcom wsparcia na każdym etapie.