wykorzystania w perspektywie finansowej 2021-2027 środków stanowiących wsparcie w perspektywie finansowej w latach 2007-2013 i 2014-2020 (z uwzględnieniem podstaw prawnych, dających takie możliwości)?
Gospodarowanie środkami zwróconymi z IF w poprzednich RPO WL (2007-2013 i 2014-2020) powinno opierać się na kilku zasadach określonych na poziomie unijnym. Zgodnie z art. 62 Rozporządzenia ogólnego na lata 2021-2027, środki zwrócone przed końcem okresu kwalifikowalności do instrumentów finansowych pochodzące z inwestycji na rzecz ostatecznych odbiorców lub z uwolnienia zasobów odłożonych zgodnie z ustaleniami zawartymi w umowach gwarancyjnych, powinny być ponownie wykorzystywane w ramach tych samych lub innych IF na dalsze inwestycje w ostatecznych odbiorców, w ramach tego samego celu lub celów szczegółowych i wszelkich kosztów zarządzania i opłat za zarządzanie związanych z takimi inwestycjami57. Należy pamiętać, że IF powinny być stosowane wyłącznie, kiedy finansowo wykonalne inwestycje nie otrzymują wystarczającego finansowania z rynku komercyjnego.
Przesłanki ku temu, aby dobrać instrumenty proponowane w ramach zarządzania środkami zwróconymi są następujące:
• Re-użycie środków zwróconych w postaci instrumentów zwrotnych pozwoli na wielokrotny obrót tymi środkami i powstanie dodatniego efektu w postaci dźwigni finansowej;
57 Zgodnie z treścią rozporządzenia, państwa członkowskie przyjmują środki niezbędne do zagwarantowania, że środki, o których mowa w ust. 1, zwrócone do instrumentów finansowych w okresie co najmniej ośmiu lat po zakończeniu okresu kwalifikowalności, są ponownie wykorzystywane zgodnie z celami programu lub programów, w ramach którego zostały utworzone, w ramach tego samego instrumentu finansowego lub, w następstwie wycofania tych środków z instrumentu finansowego – w innych instrumentach finansowych lub innych formach wsparcia.
Program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego
• Niedofinansowane są pewne obszary, na które nakłada się ring-fencing, co powoduje zwiększenie luki finansowej w wybranych obszarach, szczególnie tzw.
„sfer tradycyjnych”, np. zakupu środków transportu, zakupu maszyn i urządzeń niemających cech innowacji i niemogących być włączonymi do projektów o charakterze innowacyjnym, budowy i remontu dróg (w zakresie, na jaki istnieje zapotrzebowanie);
• Powiększenie się luki finansowej z powodu pogorszenia sytuacji finansowej przedsiębiorstw i utrudnionego dostępu do finansowania komercyjnego (np.
kredytów bankowych);
• Dostrzeganie problemu konieczności wsparcia środkami zwróconymi konkretnych przedsięwzięć przez pracowników instytucji zaangażowanych w realizację RPO WL 2014-2020;
• Marginalne znaczenie poręczeń, reporęczeń i gwarancji, a także instrumentów kapitałowych w dotychczasowej interwencji z uwagi na mały popyt i zbyt duże obciążenie dokumentacją.
W opinii ekspertów środki te powinny być w trybie jak najszybszym uruchamiane i ponownie wdrożone na rynek. Powinny służyć przedsiębiorcom właśnie teraz, kiedy zbliżamy się do okresu przejściowego pomiędzy perspektywą 2014-2020 i 2021-2027.
Oczywiście prowadzona jest również dyskusja w gronie pośredników finansowych na ile środki te mogłyby wspierać wkład własny pośredników. Jednak w woj. lubelskim bezwzględnie promowany przez środowisko jest wariant szybkiego uruchomienia tych środków na kolejne wsparcie.
Zarządzanie środkami zwróconymi należy powierzyć Funduszowi, który posiada odpowiednie doświadczenie, aby realizować takie zadanie. Jednakże istnieje ryzyko dotyczące realizacji wsparcia w postaci instrumentów mieszanych, np. pożyczki z komponentem bezzwrotnym – wynikające z potencjalnych trudności w realizacji operacyjnej strony zarządzania takim produktem, brakiem doświadczenia ze strony pośredników finansowych. Natomiast należy mieć na uwadze, że jest to forma proponowana przez Komisję Europejską dla inwestycji, które wpisują się w lukę finansową danego obszaru i gdy wsparcie bezzwrotne jest wyczerpane lub niemożliwe do udzielenia.
Raport z analizy ex-ante RPO WL 2014-2020 odniósł się do kwestii reinwestycji środków z RPO WL 2007-2013 i RPO WL 2014-2020. Autorzy uważali, że środki w programie pożyczkowym, które zwrócono do instrumentu, powinny być ponownie wykorzystywane w ramach wsparcia na rzecz zakładania działalności gospodarczych. W okresie kwalifikowalności, środki te
powinny być przeznaczone na finansowanie dalszych inwestycji i za pośrednictwem tych samych instrumentów. Decyzja o dalszym wykorzystaniu środków – po zakończeniu okresu
Program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego
kwalifikowalności – nie powinna być jednak automatyczna. Powinna ją poprzedzić analiza efektów wsparcia oraz efektywności działania poszczególnych pośredników. W ciągu ośmiu lat po zakończeniu okresu kwalifikowalności środki zwrócone do instrumentu powinny być nadal wykorzystywane zgodnie z celami programów, w ramach których dokonano ich pierwotnej alokacji, chyba że ocena zapotrzebowania na finansowanie w kolejnych ocenach ex-ante istotnie się zmieni. Później decyzję o ich dalszym wykorzystaniu podejmuje zarządzający, po zasięgnięciu opinii Komitetu (Inwestycyjnego) ds. Instrumentów Finansowych będącego organem doradczym Zarządu Województwa.
Zarząd Województwa Lubelskiego postanowił, że nie później niż z dniem 1 października 2021 r.
uruchomi procedurę stopniowego wycofywania środków przekazanych pośrednikom
finansowym. W celu realizacji decyzji odbiorcy wsparcia zostaną o niej powiadomieni pisemnie z określeniem zasad zwrotu środków w okresie wyjścia z instrumentów inżynierii finansowej, a ponadto utworzony zostanie rachunek bankowy w BGK do obsługi zwracanych środków.
Środki finansowe zwrócone z instrumentów inżynierii finansowej nie będą miały statusu funduszy unijnych, co oznacza, że nie będą podlegały reżimowi prawnemu i zasadom wdrażania i rozliczania funduszy strukturalnych, z zastrzeżeniem zachowania ich przeznaczenia zgodnie z art. 78 ust. 7 rozporządzenia nr 1083/2006, a ZWL będzie ich wyłącznym dysponentem. ZWL postanawił, że środki zwrócone z instrumentów inżynierii finansowej w ramach RPO WL na lata 2007-2013:
• zostaną przeznaczone na wsparcie zwrotne podmiotów z sektora mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw,
• zostaną przekazane we właściwym trybie w zarządzanie regionalnemu funduszowi rozwoju utworzonemu na podstawie art. 13 ust. 1a ustawy o samorządzie
województwa (Dz. U. z 2020 poz. 1668 z późn. zm.).58
Zespół Badawczy stoi na stanowisku, że środki przeznaczone w zarządzanie regionalnemu funduszowi rozwoju utworzonemu na podstawie art. 13 ust. 1a ustawy o samorządzie
województwa powinny być ukierunkowane między innymi na stworzenie linii finansowej dla PF, o której wspomniano we wcześniejszej części dokumentu. Tego rodzaju linie zostały już uruchomione m.in. w województwie wielkopolskim i pomorskim. Linia finansowa powinna być oferowana na warunkach preferencyjnych, korzystniejszych niż rynkowe. Podejście to, wraz z możliwością zaproponowania (przedziałowego) udziału wkładu własnego pośredników w postępowaniu przetargowym ułatwi pozyskanie odpowiedniej liczby pośredników, w tym w szczególności tych, którzy najlepiej orientują się w lokalnej specyfice gospodarczej.
58 Strategia wyjścia dla instrumentów finansowych w województwie lubelskim z okresu 2007-2013.
Program współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego