Marzec
S ło ń ce
W punkcie równonocy wiosennej znajdzie się w tym roku 20 marca o 7h35,2m. Punkt ten nosi historyczną na zwę „punktu Barana” (zaczyna się od niego zodiakalny znak Barana) i spełnia dość ważną rolę w astronomii: od niego mierzy się na niebie współrzędne kątowe: rektascensję i długość ekliptyczną. Chwilę, w której Słońce znajduje się w punkcie Barana, uważamy za początek wiosny astrono micznej.
W ciągu marca dnia przybywa równo o dwie godziny: w Warszawie 1 marca Słońce wschodzi o 5h22m, zachodzi o 16h16m, a 31 marca wschodzi o 4h13m, zachodzi o 17h09m. W marcu Słońce wstępuje w znak Barana.
Dane dla obserwatorów Słońca (na 0h UT) Data 2000 P [°] B0 ( I Lo n III 1 -21,61 -7,22 297,95 3 -22,10 -7,24 271,60 5 -22,56 -7,25 245,25 7 -23,00 -7,25 218,90 9 -23,41 -7,24 192,55 11 -23,79 -7,22 166,20 13 -24,15 -7,20 139,84 15 -24,48 -7,16 113,48 17 -24,79 -7,12 87,12 19 -25,06 -7,07 60,75 21 -25,31 -7,00 34,39 23 -25,53 -6,94 8,01 25 -25,73 -6,86 341,64 27 -25,89 -6,77 315,26 29 -26,03 -6,68 288,89 III 31 -26,14 -6,58 262,50
P — kąt odchylenia osi obrotu Słońca mierzony od północnego wierzchołka tarczy;
B0, L0 — heliograficzna szerokość i długość środka tarczy;
23d14h35m — heliograficzna długość środka tarczy wynosi 0°
K siężyc
Bezksiężycowe noce będziemy mieli w pierwszej poło wie miesiąca, bowiem kolejność faz Księżyca jest w tym miesiącu następująca: nów 6a05h17m, pierwsza kwadra 13d06h59m, pełnia 20d04h44m i ostatnia kwadra 28d00h21m. W perygeum K siężyc znajdzie się w dniu 14 marca o 23h46m, a w apogeum 27 marca o 17h22m.
Plan ety i p lan eto id y
Merkury i Wenus znajdują się na niebie w pobliżu Słoń ca i są niewidoczne.
Mars widoczny jest wieczorem nad zachodnim hory zontem. Około godziny po zachodzie Słońca możemy
ob-A [°]
Rys.1. Mars, Jowisz i Saturn nad zachodnim horyzontem (w Warszawie) w marcu i kwietniu 2000 pod koniec zmierz chu cywilnego (około godzinę po zachodzie Słońca).
serwować planetę na wysokości ok.20° nad horyzontem jako „gwiazdę” o jasności 1,3m w gwiazdozbiorze Ryb. Śred nica tarczy planety wynosi zaledwie 4” i nadal maleje, tak więc obserwacja jakichkolwiek szczegółów na tarczy pla nety jest praktycznie niemożliwa.
Także wieczorem, około 10° powyżej Marsa widoczny jest Jowisz o jasności —2,1m, a kolejne 8° powyżej Saturn 0 jasności 0,4m.
Uran i Neptun przebywają na niebie w pobliżu Słońca 1 są niewidoczne.
Pluton widoczny jest w drugiej połowie nocy w gwiaz dozbiorze Wężownika, jednakże jego jasność wynosi je dynie 13,7m i do jego zaobserwowania niezbędny jest tele skop o średnicy zwierciadła przynajmniej 15 cm.
W marcu możemy obserwować w pobliżu opozycji dwie jasne planetoidy:
(1) Ceres, (jasność 6,9m). 1 III: 12h50,1m, +12°28’; 11
III: 12h43,8m, +13°32’; 21 III: 12h35,9m, +14°29’; 31 III: 12h27,3m, +15°09’.
(2) Pallas, (jasność 7,6m). 1 III: 7h35,8m, -1 3 °4 9 ’; 11 III:
7h38.6m, -9 °3 5 ’; 21 III: 7h44,5m, -5°3 5'; 31 III: 7h53,2m, - 1°58’.
* * *
1d15h Merkury w koniunkcji dolnej ze Słońcem.
1°16h59m Początek zakrycia I księżyca Jowisza (lo) przez tarczę planety.
1d20h12m Koniec zaćmienia I księżyca Jowisza (lo) przez cień planety.
1d20h18m Wejście II księżyca Jowisza (Europy) na tarczę planety. 2d02h31m Gwiazda zmienna 8 Cep (cefeida) osiąga maksimum
jasności (3,5m).
2d16h29m Zejście I księżyca Jowisza (lo) z tarczy planety. 2d17h31m Zejście cienia I księżyca Jowisza (lo) z tarczy planety. 3d00h Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 0,4°.
3d19h51m Koniec zaćmienia II księżyca Jowisza (Europy) przez cień planety.
4d01h Złączenie Urana z Księżycem w odl. 0,7°. 4d01h Złączenie Wenus z Księżycem w odl. 0,6°. 4d01h Złączenie Wenus z Uranem w odl. 0,1°.
4d21n08m Gwiazda zmienna zaćmieniowa Algol ((3 Per) osiąga
■ t f ] I G Ą l T } ) ^ n t ^ Y ) o - X kalendarz astronomiczny 2000
minimum jasności. Jasność gwiazdy spada od 2,1m do 3,4m.
5d09h Złączenie Merkurego z Księżycem w odi. 7°. 5d17h58m Wejście III księżyca Jowisza (Ganimede-
sa) na tarczę planety.
8d14h Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 5°. 8d18h60m Początek zakrycia I księżyca Jowisza (lo)
przez tarczę planety.
9d17h Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 4°. 9°17h16m Cień I księżyca Jowisza (lo) wchodzi na
tarczę planety.
9d18h29m Zejście I księżyca Jowisza (lo) z tarczy pla nety.
9d19h27m Zejście cienia I księżyca Jowisza (lo) z tarczy planety.
10d09h Złączenie Saturna z Księżycem w odl. 3°. 10d18h 3m Początek zakrycia II księżyca Jowisza
(Europy) przez tarczę planety.
12a16h46m Zejście cienia II księżyca Jowisza (Euro py) z tarczy planety.
12d20h06m Gwiazda zmienna 8 Cep (cefeida) osią ga maksimum jasności (3,5m).
13d22h54m Merkury nieruchomy w rektascensji. 14d20h(08m [Szczecin] — 20m [Lublin]: w zależności
od położenia obserwatora w Polsce. Zakrycie gwiazdy ę Gem (3,7m) przez ciemny brzeg Księ życa (widoczne w całej Polsce).
16d02h Złączenie Merkurego z Wenus w odl. 2°. 16d07h29m Pluton nieruchomy w rektascensji. 16d18h12m Koniec zaćmienia III księżyca Jowisza
(Ganimedesa) przez cień planety.
16d18h19m Wejście I księżyca Jowisza (lo) na tarczę planety.
16d19h12m Cień I księżyca Jowisza (lo) wchodzi na tarczę planety.
17d18h32m Koniec zaćmienia I księżyca Jowisza (lo) przez cień planety.
19d16h54m Cień II księżyca Jowisza (Europy) wcho dzi na tarczę planety.
19d17h46m Zejście II księżyca Jowisza (Europy) z tarczy planety.
19d19h22m Zejście cienia II księżyca Jowisza (Euro py) z tarczy planety.
20d07h35m Słońce wstępuje w znak Barana, jego długość ekliptyczna wynosi wtedy 0°; mamy początek wiosny astronomicznej i zrównanie dnia z nocą.
23d19h14m Księżyc III (Ganimedes) wyłania się zza tarczy Jowisza.
24d17h32m Początek zakrycia I księżyca Jowisza (lo) przez tarczę planety.
25d17h 3m Zejście I księżyca Jowisza (lo) z tarczy planety.
25d17h47m Zejście cienia I księżyca Jowisza (lo) z tarczy planety.
26d18h 5m Wejście II księżyca Jowisza (Europy) na tarczę planety.
28d17h 4m Koniec zaćmienia II księżyca Jowisza (Eu ropy) przez cień planety.
28d22h28m Gwiazda zmienna 8 Cep (cefeida) osią ga maksimum jasności (3,5m).
30d10h Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 0,7°. 31d12h Złączenie Urana z Księżycem w odl. 1°.
Rys. 2. Trasa planetoidy (1) Ceres na tle gwiazd gwiazdozbioru Warkocza w marcu i kwietniu 2000 (zaznaczone gwiazdy do 10m).
\ J , * P a lla s j* 5 * *. • * ' •
#
T *. 63 S2 : ; W - : ■ •o • « \ *• * • . \ * *.*/. *. \ ♦ je •. ; * • ■ X ; \ '30 LU --- - 20 U » V* • '• • / ' * • %■ • S ; y / \ “ * •202
• • - 5 / 1 * • *’ * r. • V * . • , • \ •. X / * ' ♦ y ' • •* " i o i i i - .' • * ł V * * - i f i ? ę 6 . 3 • 7 • a b 8 •K,:
■ • * ■ • • • < ■ . * . 2 a - - * 19 -■ ’ 3 • «* ł < 1 . • . ‘ j 5 r i V * » • . h * ' . * / • 4 l III . i J! I / ’ ' ,9" § I-' . r 20: . • i* .6 . . W ■ Rys. 3. Trasa planetoidy (2) Pallas na tle gwiazd gwiazdozbiorów Jednorożca, Małego Psa i Hydry w marcu i kwietniu 2000 (zaznaczone gwiazdy do 8m).Rys. 4. Trasa planetoidy (4) Vesta na tle gwiazd gwiazdozbioru Strzelca w mar cu i kwietniu 2000 (zaznaczone gwiazdy do 8m).
kalendarz astronomiczny 2000
Kwiecień
Słońce
Wznosi się po ekliptyce coraz wyżej ponad równik nie bieski, w związku z czym dzień jest coraz dłuższy. W ciągu miesiąca dnia przybywa prawie o dwie godziny: w Warsza wie 1 kwietnia Słońce wschodzi o 4”10m, zachodzi o 17h10m, a 30 kwietnia wschodzi o 3h07m, zachodzi o 18tl00,T'. W kwietniu Słońce wstępuje w znak Byka.
Księżyc
Bezksiężycowe noce będziemy mieli w pierwszej poło wie kwietnia, bowiem kolejność faz Księżyca jest w tym miesiącu następująca: nów 4d18h12m, pierwsza kwadra 11 d13h3 0 m, p ełnia 18d 17 h4 1m o ra z o s ta tn ia kw adra 26d19h30m,. W perygeum Księżyc znajdzie się 8d22h10m, a w apogeum 24d12h27m.
Planety i planetoidy
Merkury i Wenus nadal znajdują się na niebie w pobli żu Słońca i są niewidoczne.
Warunki widoczności Marsa w ciągu miesiąca się po garszają. Wysokość planety nad horyzontem wieczorem (około godzinę po zachodzie Słońca) maleje od 15° na początku kwietnia do zaledwie 6° pod koniec. Malejąca nadal średnica tarczy planety uniemożliwia obserwacje szczegółów powierzchniowych.
Bardzo szybko pogarszają się warunki obserwacji Jo wisza. O ile na początku kwietnia możemy planetę odna leźć wieczorem około 16° nad zachodnim horyzontem, to
pod koniec miesiąca obserwacja Jowisza staje się niemoż liwa, gdyż niknie on w blasku zachodzącego Słońca. Rów nie szybko pogarszająsię warunki obserwacji Saturna, który także przestaje być widoczny pod koniec miesiąca. Uran i Neptun nadal pozostają na niebie w pobliżu Słońca i są niewidoczne. Przez drugą połowę nocy widoczny jest Plu ton w gwiazdozbiorze Wężownika, jednakże jego jasność wynosi jedynie 13,7m i do jego zaobserwowania niezbędny jest teleskop o średnicy zwierciadła przynajmniej 15 cm.
W kwietniu możemy obserwować w pobliżu opozycji planetoidy
(1) Ceres, ftasność 7,2m). 10 IV: 12h19,1m, +15°28’;
20 IV: 12h12,2m, +15°23’; 30 IV: 12h07,4"\ +14°55'.
(2) Pallas, (jasność 8,3m). 10 IV: 8h04,1m, +1°11’; 20 IV:
8h16,9m, +3°50’; 30 IV: 8h31,2m, +5°59’.
(4) Vesta, (jasność 7,0m). 10 IV: 19h29,5m, -1 8 °5 9 ’;
20 IV: 19h42,7m, -1 8 °4 5 ’; 30 IV: 19h54,0m, -1 8 °3 5 ’.
* * *
1d17h32m Cień I księżyca Jowisza (lo) wchodzi na tarczę planety. 2d22h08m Gwiazda zmienna v Aql (cefeida) osiąga maksimum ja
sności (3,5m).
2d13h Złączenie Merkurego z Księżycem w odl. 2°. 3d06h Złączenie Wenus z Księżycem w odl. 3°. 6d05h Złączenie Marsa z Jowiszem w odl. 1°. 6d11h Złączenie Jowisza z Księżycem w odl. 4°. 6d11h Złączenie Marsa z Księżycem w odl. 5°.
6d16h(26m [Gdańsk] — 37m [Krosno]: w zależności od położenia obserwatora w Polsce) Zakrycie gwiazdy |i Cet (4,4m) przez ciemny brzeg Księżyca (widoczne w całej Polsce).
6d22h Złączenie Saturna z Księżycem w odl. 3°.
7d18h48m Gwiazda zmienna ę Gem (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,6m).
9d02h22m Gwiazda zmienna v Aql (cefeida) osiąga maksimum ja sności (3,5m).
10d18h19m Cień III księżyca Jowisza (Ganimedesa) wchodzi na tarczę planety.
14d00h51m Gwiazda zmienna 8 Cep (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,5m).
15d21h Złączenie Marsa z Saturnem w odl. 2°.
16d18h 8m Początek zakrycia I księżyca Jowisza (lo) przez tarczę planety.
17d17h40m Zejście I księżyca Jowisza (lo) z tarczy planety. 17d18h 1m Zejście cienia I księżyca Jowisza (lo) z tarczy planety. 17d22h25m Gwiazda zmienna ę Gem (cefeida) osiąga maksimum
jasności (3,6m).
19d18h36m Słońce wstępuje w znak Byka, jego długość ekliptycz- na wynosi wówczas 30°.
24d17h46m Cień I księżyca Jowisza (lo) wchodzi na tarczę planety. 26d18h Złączenie Neptuna z Księżycem w odl. 1°.
27d22" Złączenie Urana z Księżycem w odl. 1°.
28d02h02m Gwiazda zmienna £ Gem (cefeida) osiąga maksimum jasności (3,6m).
28d15h Złączenie Merkurego z Wenus w odl. 0,3°.
UWAGA: Momenty wszystkich zjawisk podane są w czasie uniwersalnym UT (Greenwich). Aby otrzymać datę w obowią zującym w marcu w Polsce „czasie zimowym”, należy dodać 1 godzinę; aby otrzymać datę w obowiązującym w kwietniu w Polsce „czasie letnim”, należy dodać 2 godziny.
Opracował T. Ściężor
Dane dla obserwatorów Słońca (na 0h czasu UT) Data 2000 P [°]
B0
[°] Lon
IV 1 -26,18 -6,52 249,31 3 -26,25 -6,41 222,92 5 -26,28 -6,29 196,54 7 -26,29 -6,16 170,14 9 -26,27 -6,03 143,75 11 -26,22 -5,89 117,35 13 -26,14 -5,74 90,94 15 -26,03 -5,58 64,54 17 -25,89 -5,42 38,13 19 -25,72 -5,2 5 11,71 21 -25,53 -5,0 8 345,30 23 -25,30 -4,90 318,88 25 -25,04 -4,72 292,45 27 -24,76 -4,5 3 266,03 IV 29 -24,44 -4,3 3 239,60 V 1 -24,10 -4,1 3 213,17 P — kąt odchylenia osi obrotu Słońca mierzony od północnego wierzchołka tarczy;B0, L0— heliograficzna szerokość i długość środka tarczy;
19d21h17m — heliograficzna długość środka tarczy wynosi 0°.
kalendarz astronomiczny 2000
Rys.5. Konfiguracja galileuszowych księżyców Jowisza w mar cu 2000 (I — lo, II — Europa, III — Ganimedes, IV — Callisto). Przerwa w trasie księżyca oznacza przebywanie satelity w cie niu planety. Zachód na prawo od środkowego pasa (tarczy pla nety), wschód na lewo.
Rys.6. Konfiguracja galileuszowych księżyców Jowisza w kwiet niu 2000 (I — lo, II — Europa, III — Ganimedes, IV — Calli sto). Przerwa w trasie księżyca oznacza przebywanie satelity w cieniu planety. Zachód na prawo od środkowego pasa (tar czy planety), wschód na lewo.