Kapitał ludzki

Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw i regionów, będący wynikiem wprowadzania zmian technologicznych i organizacyjnych przyczynia się do zwiększenia wydajności pracy, m. in. poprzez przesunięcia zasobów pracy do bardziej efektywnych sektorów gospodarki. Celem polityki spójności jest ułatwienie przeprowadzenia powyższych procesów przede wszystkim poprzez właściwe oddziaływanie na jakość kapitału ludzkiego. Rozwój kapitału ludzkiego rozumiany jako zwiększanie jego jakości i zasobów jest istotnym elementem polityki spójności.

Współcześnie kapitał ludzki staje się jednym z podstawowych czynników wzrostu i rozwoju gospodarczego. Pomimo że, badania wpływu kapitału ludzkiego na produktywność gospodarek są coraz bardziej powszechne, to ciągle brak jest jednak w literaturze przedmiotu definicji, która w sposób jednoznaczny pozwalałaby określić pojęcie kapitału ludzkiego. Czasami jest on utożsamiany przez badaczy z posiadanymi przez jednostkę umiejętnościami. Innym razem definiowany jest jako zasób kapitału, jaki stanowią ludzie wraz z ich wiedzą, umiejętnościami i zdrowiem⁴¹.

Istota tego rodzaju kapitału powoduje, że często pojawiają się duże trudności przy szacowaniu jego zasobów, bowiem kapitał ludzki jest fizycznie nieobserwowalny. Podejmując próbę szacowania wielkości jego zasobów zmuszeni jesteśmy posługiwać się miernikami, które ten kapitał opisują w sposób pośredni. Bowiem trudno jest skwantyfikować

40 Informacje o wzroście wartości środków trwałych w cenach, które nie uwzględniają inflacji, mają mniejsze znaczenie niż ich regionalna struktura

41

umiejętności, doświadczenia zdobyte podczas praktyki zawodowej, a także zdrowie czy energię witalną.

Jedną z często spotykanych w literaturze metod pomiaru kapitału ludzkiego są mierniki oparte na wykształceniu⁴². Ciekawym sposobem szacowania zasobu kapitału ludzkiego są wskaźniki średniej liczby lat spędzonych w szkole⁴³. Zgodnie, z którymi poziom wykształcenia jest najważniejszą determinantą określającą zasób kapitału ludzkiego, a w konsekwencji zdolności danego kraju i regionu do kreowania innowacji lub adaptacji nowych technologii. W metodzie tej pomija się wpływ takich czynników jak np. doświadczenie zawodowe, co stanowi pewną jej wadę.

Konkurencyjność regionalnych gospodarek, a co za tym idzie ich efektywność w osiąganiu i utrzymaniu wysokich stóp wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, w coraz większym stopniu zależy od zasobów wiedzy i umiejętności siły roboczej. Ważną częścią strategii spójności jest podnoszenie poziomu edukacji osób w wieku produkcyjnym i sprawianie, by kształcenie przez całe życie stało się rzeczywistością. Jest to tak samo ważne dla gospodarek poszczególnych województw, jak i dla całego kraju oraz dla UE jako całości, ponieważ zrównoważony rozwój gospodarczy, który jest zasadniczy dla osiągnięcia długotrwałego wzrostu gospodarczego, zależy od konkurencyjności każdego województwa, a co za tym idzie, od jego zasobów ludzkich.

W części empirycznej niniejszej pracy szczególną wagę przywiązano do modeli, w których jako nakłady przyjęto pracę i kapitał rzeczowy, a jako wynik PKB, więc przedstawiona w tym podpunkcie problematyka kapitału ludzkiego, sposobów jego pomiarów i wpływu na procesy wzrostu gospodarczego nie będzie w dalszych rozdziałach pracy podejmowana.

2.4. Podsumowanie

Przedstawione i omówione w tym rozdziale dane statystyczne tworzą pewien obraz nierówności regionalnych w Polsce w układzie województw. Zasadniczym celem rozdziału było przeprowadzenie analizy nierówności regionalnych w Polsce na podstawie zmiennych, które zostaną wykorzystane w kolejnych rozdziałach pracy jako czynniki i wyniki, opisujące procesy wzrostu gospodarczego.

42 Kossmann L. (2003).

43

Przedmiotem wnioskowania w tym rozdziale o nierównościach występujących między województwami w Polsce były regionalne rozkłady PKB p.c, wskaźnika zatrudnienia, stopy bezrobocia, nakładów inwestycyjnych na środki trwałe i kapitału rzeczowego. W latach 1998 – 2008 w Polsce można mówić o relatywnej stabilności rozkładów nierówności regionalnych z punktu widzenia analizowanych zmiennych. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na zbyt duże dysproporcje przestrzenne pomiędzy województwami pod kątem rozkładów zasobów czynników wzrostu gospodarczego oraz efektów tego wzrostu mierzonego na pomocą PKB p.c. W szczególności zauważalny jest wyraźny podział kraju na lepiej wyposażony w zasoby czynników wzrostu gospodarczego i charakteryzujący się wyższym PKB p.c. zachód i znacznie uboższe województwa Polski wschodniej. Wśród czynników powodujących występowanie regionalnego zróżnicowania w poziomie rozwoju gospodarczego wyróżnić można czynniki natury zarówno przyrodniczej (rozmieszczenie zasobów naturalnych), jak i historycznej. Na aktualnej mapie Polski zauważalne są jeszcze konsekwencje rozbiorów w postaci różnic poziomu zagospodarowania, zwłaszcza w dziedzinie infrastruktury. Różnice w warunkach środowiska geograficznego a także zróżnicowane czynniki rozwoju geograficznego i społecznego powodują, że poszczególne regiony wykazują różną dynamikę rozwoju. W rezultacie wyróżniamy regiony silniej i słabiej rozwinięte, wykazujące wyższą i niższą dynamikę rozwoju oraz różny poziom życia ludności.

Rozdział 3

Metoda DEA w badaniu efektywności technologicznej gospodarek regionalnych

Wprowadzenie

Jednym z ważniejszych zadań polskich decydentów, w okresie zachodzących procesów globalizacji i integracji gospodarczej jest poszukiwanie optymalnych metod dochodzenia regionów zacofanych do poziomu konkurencyjności regionów najlepiej rozwiniętych w Europie. W obliczu tych wyzwań pojawia się pytanie czy regiony zacofane, na podstawie doświadczeń regionów wyżej rozwiniętych, mogą przejść tę drogę szybciej i z mniejszymi kosztami społecznymi, często pomimo faktu, że różnią się pod względem zasobów oraz jakości kapitału rzeczowego i ludzkiego, a także szeroko rozumianej infrastruktury.

Warunkiem zwiększenia pozycji konkurencyjnej Polski i jej województw w Europie i na świecie jest efektywne wykorzystanie lokalnych zasobów i przyciągnięcie zasobów zewnętrznych, a także ich ukierunkowanie na realizację działań o najwyższym potencjale wzrostu. Prowadzi to do pojęcia efektywności ekonomicznej. Poszukując definicji efektywności dostatecznie szerokiej i uprawnionej dla rozważań zarówno na poziomie mikroekonomicznym, jak i na poziomie makroekonomicznym, przytoczymy kilka wybranych definicji często spotykanych w literaturze. Efektywność działania to: ,,umiejętność minimalizowania zużycia zasobów przy osiąganiu celów”⁴⁴, lub ,,efektywność to najbardziej skuteczne zastosowanie zasobów społeczeństwa w procesie zaspokajania potrzeb ludzi”⁴⁵, gdyż jak to zauważył w 1913 r. F. Neuhausen ,,naród który najekonomiczniej rozporządzi swoimi zasobami i siłami oraz zastosuje je z najlepszym współczynnikiem wydajności, podniesie swój dobrobyt i wyprzedzi inne narody”.

Podstawą zwiększania efektywności działań jest właściwy wybór celów, których realizacja będzie prowadzić do uzyskania wartościowych dla społeczeństwa wyników. Niemniej ważny pozostaje pomiar działań, dzięki któremu można ocenić jakość zarządzania,

44 Stoner J.A.F., Frejman R.E., Gilbert D.G. (2001).

45

rozumianą jako właściwie wykorzystane zasoby w tych obszarach, w których najlepiej przyczynią się one do wzrostu bogactwa całego narodu.