KAPLICA pw. Serca

BoŜego

HISTORIA:

DATA POWSTANIA

1909

OBECNE WYKORZYSTANIE

Zakład opiekuńczy dla

psychicznie chorych;

dom starców

Siostry naleŜące do kongregacji Córek BoŜego Miłosierdzia przybyły do Opawy w 1870 roku. O wzniesienie nowego klasztoru od początku starała się przełoŜona zgromadzenia, Stanisława Fussová. Nowe załoŜenie zostało ukończone w 1909 roku.

Obiekt zastąpił pierwotny dom rekolekcyjny zlokalizowany przy tzw. Targu Rybnym, którego przestrzeń nie wystarczała juŜ na potrzeby zakonnic. Kompleks został podzielony na dwie części z niezaleŜnymi wejściami. Obiekt po lewej stronie od kaplicy przeznaczony był na pomieszczania dla starszych ludzi i do opieki nad nimi, dlatego teŜ jego pokoje były mniejsze. Obiekt po prawej stronie od kaplicy miał stać się przystanią dla dziewcząt szukających w mieście pracy.

Znajdował się tam takŜe sierociniec oraz internat dla dziewcząt, z którego rozwinęła się później publiczna szkoła zawodowa. W czasie pierwszej wojny światowej w tej części kompleksu znajdował się szpital wojskowy a od 1918 roku psychiatryczny szpital dziecięcy. Na początku lat 60-tych XX wieku dom starców został przeniesiony w inne miejsce. O jego przestrzeń rozszerzył się więc instytut opieki socjalnej dla dzieci, który został tym samym największą tego typu placówką w ówczesnej Czechosłowacji. Obecnie w budynku siostry prowadzą zakład opiekuńczy dla pacjentów z problemami psychicznymi w róŜnym wieku. W późniejszym okresie czasu zgromadzenie Córek BoŜego Miłosierdzia zbudowało na ulicy Roosveltovej jeszcze kilka obiektów m.in. dom starców nazywany potocznie „Josefinum”.

DATA ZANIKU/

ZNIESIENIA

---ZGROMADZENIE MIEJSCOWOŚĆ ADRES TYP FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNY

NR

KATALOGOWY

CÓRKI BOśEGO

MIŁOSIERDZIA Opava

45 i 47

A3 18

ARCHIWALIA: RZUT:

Ryc. 133 pocztówka z lat 20-tych XX wieku, klasztor zlokalizowany na ówczesnych przedmieściach Opawy;

źródło: Encyklopedie Moravských a slezkých klášterů;

Libri; Praha 2005, s. 579

Ryc. 134 schemat rzutu parteru; opracowała: autorka

ARCHITEKTURA:

latach 1907-09 na ziemiach podarowanych przez Jana II, księcia Lichtensteinu.

Nie wiadomo do końca czy autorem projektu i budowniczym był A. Bartel czy E.

Geldner. Główna fasada skierowana jest w stronę ulicy Roosvelta. Tworzą ją dwa symetrycznie skomponowane trójkondygnacyjne obiekty z parterem dekorowanym boniowaniem i gzymsem koronującym wspartym na neoromańskim fryzie arkadkowym. Środkowe ryzality wejściowe zwieńczone są trójkątnymi szczytami z figurami panny Marii i św. Józefa umieszczonymi we wnękach pod baldachimami.

Ryzality są trójosiowe. Posiadają centralnie umieszczone wejście z drzwiami z półokrągłym naświetlem i dwoma łukowymi oknami w poziomie parteru, trzema łukowymi oknami w poziomie piętra i trzema biforyjnymi oknami w poziomie drugiego piętra.

Między te dwa budynki wsunięta jest cofnięta fasada wielkiej, niezorientowanej kaplicy pw. Serca BoŜego. Nad nią góruje kopuła na walcowym tamburze. Pod nią, nad nartexem przebiega korytarz łączący dwie budowle znajdujące się po bokach. Boczne skrzydło, zwrócone w stronę ulicy Březinovy jest w związku ze spadkiem terenu na północy czterokondygnacyjne. Trójnawowa kaplica pw. Serca BoŜego, uznana jako kościół publiczny, posiada układ bazylikowy. Jej wnętrze zamyka strop kasetonowy, a w nawach bocznych znajdują się trybuny. Po bokach prezbiterium zamkniętego absydą mieszczą się zakrystia i chór sióstr, nad nim znajduje się kolejny chór i kaplica. Wnętrza kaplicy w latach 1923-30 pokryte zostały dekoracją malarską wykonaną przez benedyktyńskiego mnicha Antonína Vrbíka. Współczesna dyspozycja wnętrz uległa zmianie i jest podyktowana charytatywno - opiekuńczą funkcją obiektu. Jej takŜe słuŜy rozległy ogród zielny i sad przylegający do „Marianum” od północnej strony.

KONSRUKCJA:

MUROWANA, CEGLANA

ZGROMADZENIE MIEJSCOWOŚĆ ADRES TYP FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNY

NR

KATALOGOWY

CÓRKI BOśEGO

MIŁOSIERDZIA Opava

45 i 47

A3 18

FOTOGRAFIE:

Ryc. 135 widok fasady kaplicy i dwóch wysuniętych skrzydeł klasztoru;

fotografia: autorka

Ryc. 136 fasada kaplicy; fotografia: autorka

Ryc. 137 widok empor nad nawami bocznymi; fotografia: autorka Ryc. 138 wnętrze kaplicy; fotografia: autorka

Ryc. 139 skrzydło od ulicy Březinovy; fotografia: autorka

Ryc. 140 portal wejściowy do kaplicy; fotografia: autorka

Ryc. 141 tablica przy wejściu; fotografia:

autorka

Źródła: Encyklopedie Moravských a slezkých klášterů; Libri; Praha; Tesař P. „Materiále ke stavebním aktivítam kongregace Milosrdných sester III řádu sv. Františka na severní Moravě a ve Slezsku”, ČSZM B49, 2000

ZGROMADZENIE MIEJSCOWOŚĆ ADRES TYP FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNY

NR

KATALOGOWY

ELśBIETANKI Jablunkov

A3 19

Ryc. 142 Jabłonków. ElŜbietanki. Współczesny wygląd klasztoru; fotografia: autorka

OBIEKT SAKRALNY:

KOŚCIÓŁ pw. Św.

Józefa

HISTORIA:

DATA POWSTANIA

1928

OBECNE WYKORZYSTANIE

Klasztor, dom seniora Pierwotna siedziba ElŜbietanek mieściła się bezpośrednio przy Olzie, ale

wilgoć nie słuŜyła zakonnicom ani pacjentom. Dlatego teŜ siostry zdecydowały się wybudować nowy klasztor poza historycznym centrum Jabłonkowa (Jabłonkowa). W 1918 roku kupiły ponad pięciohektarową działkę na wzgórzu na przeciwległym brzegu rzeki, a w kwietniu 1920 roku rada miejska uchwaliła pozwolenie na budowę nowego klasztoru. W latach 1926 – 28 powstała pierwsza część kompleksu pełniąca funkcję klasztornego szpitala. Potem została uruchomiona budowa klauzury, a 28 lipca poświęcony był kamień węgielny pod budowę kościoła św. Józefa. W tym czasie w klasztorze mieszkało siedemnaście sióstr. Budowa została ukończona 2 sierpnia 1932 roku. Później powstał jeszcze ogród i zabudowania gospodarcze. Były one niezbędne gdyŜ do klasztoru naleŜał spory areał pól uprawnych. Podczas wojny w szpitalu utworzony został oddział do leczenia cięŜkich przypadków gruźlicy, co skutecznie uniemoŜliwiło likwidację klasztoru. Budynki zostały jednak przejęte przez państwo. Siostry zakonne w 1960 roku zostały zastąpione przez cywilne pielęgniarki. Pomimo wielokrotnych gróźb wywiezienia siostry pozostały w części klauzury i zajęły się prowadzeniem miejscowego JZD (zjednoczona spółdzielnia rolnicza), gdzie były zatrudniane aŜ do września 1991 roku.

W sierpniu 1991 roku cały obiekt został zwrócony elŜbietankom, a juŜ w listopadzie otwarty został tam dom seniora. Siostry uczą takŜe religii w szkołach i pomagają na plebani. Obecnie klasztor ten na stałe zamieszkuje 27 sióstr.

DATA ZANIKU/

ZNIESIENIA

---ZGROMADZENIE MIEJSCOWOŚĆ ADRES TYP FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNY

NR

KATALOGOWY

ELśBIETANKI Jablunkov

A3 19

ARCHIWALIA: RZUT:

Ryc. 143 fragment pocztówki, widok klasztoru około roku 1995; źródło: Encyklopedie Moravských a slezkých klášterů; Libri; Praha 2005, s. 322

Ryc. 144 schemat rzutu kompleksu; opracowała: autorka

ARCHITEKTURA:

ARCHITEKT:

Evžen Fulda

STYL:

KLASYCYZM

Rozległy trójskrzydłowy kompleks zabudowań z orientowanym jednonawowym kościołem św. Józefa został wybudowany w latach 1926 – 32 zgodnie z załoŜeniami inŜyniera Evžena Fuldy, którego to firma mieszcząca się w czeskim Cieszynie projekt równieŜ realizowała.

Szeroko zakrojony metraŜ umieszczony w konserwatywnej architektonicznej formie posiada rzut w kształcie nieregularnej litery „U”. Budynki są rozmieszczone dokoła niedomkniętego dziedzińca. Od zachodniej strony znajdują się wolnostojące zabudowania gospodarcze. Skrzydła posiadają układ trójtraktowy. Dominantą załoŜenia jest kwadratowa wieŜa nakryta cebulastym hełmem. Fasady budynków klasztornych są proste, jedyną ich ozdobą jest gzyms kordonowy ciągnący się pod prostokątnymi oknami pierwszego piętra. Fasada kościoła znajduje się w tej samej linii, co fasady zabudowań klasztornych. Nad ulokowanym centralnie wejściem do kościoła znajduje się okrągła rozeta, a w południowo – wschodnim naroŜniku wieŜy zegar.

Ogród kwiatowy zlokalizowany po wschodniej stronie przechodzi w otwartą przestrzeń. Bryła obiektu i jego forma wskazuje na mocną pozycję tradycyjnej architektury, z której wyłamuje się poniekąd tylko asymetryczne ustawienie bryły kościoła z graniastą wieŜą wzniesioną w jego północno – wschodnim naroŜniku.

KONSRUKCJA:

MUROWANA, CEGLANA

FOTOGRAFIE:

Ryc. 145 widok obiektu przed zmianą kolorystyki w 2009 roku; źródło: zbiory ElŜbietanek w Jablunkowie (Jabłonkowie)

Źródła: Encyklopedie Moravských a slezkých klášterů; Libri; Praha; Szpryc A. „Jablunkov”, Jablunkov, 1999

ZGROMADZENIE MIEJSCOWOŚĆ ADRES TYP FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNY

NR

KATALOGOWY

MIŁOSIERNE