2012
Jednym z elementów okrelaj¹cych status sêdziego w Polsce jest jego nieusuwalnoæ1. Jest to niezwykle wa¿na gwarancja niezawis³oci sêdziego, w myl której sêdziom nale¿y stworzyæ warunki do samodzielnego (zgodnego z prawem i w³asnym sumieniem2) oraz wolnego od jakichkolwiek nacisków zewnêtrznych (np. innych w³adz, opinii publicznej) orzekania.
Nieusuwalnoæ sêdziów oznacza, i¿ sêdziowie powo³ywani s¹ na czas nieoznaczony3 i pomijaj¹c sytuacje, kiedy sami zrezygnuj¹ z wykonywania zawodu nie mog¹ zostaæ z³o¿eni z urzêdu poza przypadkami wskazanymi w Konstytucji4. Z ustrojowego punktu widzenia rozwi¹zanie to nale¿y uznaæ za s³uszne i wa¿ne, zw³aszcza z uwagi na polskie dowiadczenia historyczne, kiedy to usuniêcie sêdziego z urzêdu mog³o nast¹piæ decyzj¹ organu pozas¹-dowego.
Kwestia niezawis³oci sêdziowskiej by³a i jest przedmiotem licznych roz-wa¿añ. Brakuje jednak¿e opracowañ traktuj¹cych o jednym z aspektów tej¿e niezawis³oci nieusuwalnoci sêdziów, a w szczególnoci mo¿liwoci usuniê-cia sêdziego z urzêdu w drodze orzeczenia przez s¹d dyscyplinarny kary z³o¿enia sêdziego z urzêdu. Zagadnienie to nie znalaz³o szerszego, odrêbnego omówienia, jest podejmowane jedynie fragmentarycznie. Pewn¹, aczkolwiek niewielk¹ próbê wype³nienia owej luki stanowi niniejszy artyku³.
Celem tego opracowania jest omówienie charakteru prawnego (charakte-ru ostatecznego) kary dyscyplinarnej z³o¿enia sêdziego z urzêdu, podanie
1 Zasada ta zosta³a sformu³owana expressis verbis w art. 180 ust. 1 Konstytucji RP (Dz.U.
z 1997 r., nr 78, poz. 483): Sêdziowie s¹ nieusuwalni.
2 Ciekawy, aczkolwiek niezbadany jest aspekt psychicznego procesu podejmowania decyzji przez sêdziów. Zob. A. Korzeniewska-Lasota, A. Sarnowska, Psychologiczne i neuropsychologicz-ne aspekty podejmowania decyzji przez sêdziów Komunikat wyg³oszony w czasie XX Zjazdu Katedr Teorii i Filozofii Prawa, £ód 6-9 wrzenia 2012 r. [w posiadaniu autorek].
3 Patrz. art. 179 Konstytucji: Sêdziowie s¹ powo³ywani przez Prezydenta Rzeczypospoli-tej, na wniosek Krajowej Rady S¹downictwa, na czas nieoznaczony.
4 S¹ to, w myl art. 180 ust. 2-5 Konstytucji: z³o¿enie sêdziego z urzêdu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew woli sêdziego oraz przeniesienie lub przejcie sêdziego w stan spoczynku.
przyk³adów przewinieñ, za które s¹dy dyscyplinarne karê tê orzeka³y, a na-stêpnie próba ustalenia, na podstawie przytoczonych judykatów, przes³anek orzekania tej¿e kary.
I. W zwi¹zku z zajmowanym stanowiskiem za przewinienia s³u¿bowe, w tym za oczywist¹ i ra¿¹c¹ obrazê przepisów prawa i uchybienia godnoci urzêdu (przewinienia dyscyplinarne)5 oraz za pope³nienie wykroczenia6 sê-dzia ponosi odpowiesê-dzialnoæ dyscyplinarn¹7. Prawo o ustroju s¹dów po-wszechnych w art. 109 § 1 przewiduje ten w³anie rodzaj odpowiedzialnoci sêdziów i wymienia kary dyscyplinarne, jakie mog¹ orzekaæ s¹dy dyscypli-narne wobec sêdziów s¹dów powszechnych. S¹ to:
upomnienie,
nagana,
usuniêcie z zajmowanej funkcji,
przeniesienie na inne miejsce s³u¿bowe,
z³o¿enie sêdziego z urzêdu.
Powy¿szy katalog kar dyscyplinarnych jest katalogiem zamkniêtym i opie-ra siê na zasadzie stopniowalnoci. Ustawodawca wyliczy³ kary od naj³agod-niejszej po najsurowsz¹. Przewidzia³ zarówno kary, które godz¹ przede wszystkim w sferê moraln¹ (kara upomnienia i nagany), jak i te, które skutkuj¹ powa¿niejszymi konsekwencjami w sferze stosunku s³u¿bowego (usuniêcie z zajmowanej funkcji, przeniesienie na inne miejsce s³u¿bowe) a¿
po ostatni¹, najsurowsz¹ karê z³o¿enia z urzêdu, która ca³kowicie zrywa stosunek s³u¿bowy sêdziego.
Kary dyscyplinarne wymienione w art. 109 § 1 ww. ustawy dotycz¹ wszystkich przewinieñ dyscyplinarnych8, ustawodawca nie wskaza³ bowiem konkretnych przewinieñ, za które mo¿e byæ wymierzona okrelona kara dys-cyplinarna9. Ustawa nie zawiera ¿adnych dyrektyw co do wymiaru powy¿-szych kar, nie wskazuje te¿ ¿adnych okolicznoci, które mia³yby tê odpowie-dzialnoæ stopniowaæ ze wzglêdu na formê i rodzaj winy, stopieñ spo³ecznej szkodliwoci pope³nionego przewinienia czy kontratypy. Ustawodawca nie precyzuje zatem, za które przewinienia dyscyplinarne wymierza siê karê
5 Art. 107 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju s¹dów powszechnych (Dz.U.
nr 98, poz. 1070 z pó. zm.) dalej u.s.p.
6 Art. 81 u.s.p. O zakresie odpowiedzialnoci sedziego za wykroczenia patrz: A. Korze-niewska-Lasota, M. Lasota, Odpowiedzialnoæ sêdziego za wykroczenia, Studia Prawnoustrojo-we 2010, nr 11, s. 275287.
7 Nie jest to oczywicie jedyny rodzaj odpowiedzialnoci. Sêdzia mo¿e ponosiæ równie¿
odpowiedzialnoæ karn¹ (z zastrze¿eniem immunitetu), cywiln¹, s³u¿bow¹.
8 Przewinienia dyscyplinarne to czyny, które mog¹ byæ kwalifikowane jako przewinienia s³u¿bowe, w tym polegaj¹ce na oczywistej i ra¿¹cej obrazie przepisów prawa, a tak¿e czyny, które stanowi¹ uchybienie godnoci urzêdu oraz wykroczenia.
9 Por. T. Kuczyñski, O odpowiedzialnoci dyscyplinarnej pracowników, Pañstwo i Prawo
2003, nr 9, s. 59.
³agodniejsz¹, a za które surowsz¹. Nie formu³uje dyrektyw nakazuj¹cych gradacjê sankcji dyscyplinarnych. Nie zawiera te¿ odes³ania w tym zakresie do przepisów kodeksu karnego, pozostawiaj¹c orzeczenie kary za konkretne przewinienie dyscyplinarne ocenie s¹du dyscyplinarnego. To s¹d dyscyplinar-ny w realiach konkretnej sprawy decyduje, która z kar dyscyplinardyscyplinar-nych zostanie orzeczona.
Mimo braku powy¿szych regulacji, ustawa Prawo o ustroju s¹dów nie zawiera równie¿ odes³ania do odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu karnego. Art. 128 u.s.p. stanowi jedynie, i¿ w kwestiach nieuregulowanych przepisami tej ustawy w postêpowaniu dyscyplinarnym stosuje siê odpowied-nio przepisy kodeksu postêpowania karnego. Brak natomiast regulacji nor-matywnej zezwalaj¹cej na korzystanie w postêpowaniu dyscyplinarnym z instytucji prawa karnego materialnego. Jedynie w orzecznictwie S¹du Naj-wy¿szego S¹du Dyscyplinarnego niejednokrotnie wskazywano, ¿e w drodze analogii mo¿na w postêpowaniu dyscyplinarnym stosowaæ zasady w³aciwe dla odpowiedzialnoci typu karnego10. Wprost tezê tak¹ sformu³owano w wyroku z 5 listopada 2003 r. S¹d Najwy¿szy uzna³ wówczas, i¿ w toku postêpowania dyscyplinarnego nale¿y siêgaæ na zasadzie analogii iuris do rozwi¹zañ przewidzianych w kodeksie karnym. Rzecz jasna, przepisy prawa karnego materialnego musz¹ podlegaæ w postêpowaniu dyscyplinarnym stoso-waniu odpowiedniemu, a wiêc polegaj¹cemu na stosostoso-waniu wprost, stosowa-niu z odpowiednimi modyfikacjami lub odmowie ich zastosowania ze wzglêdu na okrelone ró¿nice, i to przy zachowaniu szczególnej ostro¿noci11.
Zatem choæ orzeczenie odpowiedniej (konkretnej) kary pozostawione jest ocenie s¹du dyscyplinarnego, to s¹d ten mo¿e odpowiednio stosowaæ g³ówne idee prawa karnego dotycz¹ce dyrektyw wymiaru kary. Takie stanowisko niejednokrotnie wyra¿a³ w swoich orzeczeniach S¹d Najwy¿szy, wprost wska-zuj¹c, ¿e s¹d dyscyplinarny ma prawo odpowiednio stosowaæ dyrektywy wy-miaru kary okrelone w art. 53 § 1 k.k. oraz uwzglêdniaæ okolicznoci
okre-lone w § 2 tego¿ artyku³u, w tym równie¿ zachowanie siê obwinionego po pope³nieniu przewinienia dyscyplinarnego12. W jednym z orzeczeñ S¹d
Naj-10 Na przyk³ad wyroki SN z 25 stycznia 2007 r., SNO 74/06, LEX nr 471789; z 22 czerwca 2004 r., SNO 22/04, LEX nr 472091.
11 Zob. wyrok SN z 5 listopada 2003 r., SNO 67/03, LEX nr 471880.
12 Na przyk³ad S¹d Najwy¿szy w uzasadnieniu prawnym wyroku z 14 lutego 2007 r. (SNO 77/06, LEX nr 471825) wprost wskaza³, ¿e wymierzaj¹c karê, s¹d dyscyplinarny ma prawo odpowiednio stosowaæ dyrektywy wymiaru kary, okrelone w art. 53 § 1 k.k., a tak¿e uwzglêd-niaæ okolicznoci wymienione w § 2 tego przepisu, w tym zachowanie siê obwinionego po pope³nieniu przewinienia dyscyplinarnego. Podobne stanowisko wyrazi³ SN w uzasadnieniu wyroku z 18 stycznia 2006 r. (SNO 65/05, LEX nr 470229): przy wymiarze kary s¹d dyscypli-narny orzekaj¹cy w postêpowaniu dyscyplidyscypli-narnym sêdziów mo¿e siê posi³kowaæ ustawowymi kryteriami wymiaru kary zawartymi w art. 53 § 1 k.k.. Por. te¿ uchwa³ê SN z 24 marca 1989 r., VI KZP 23/88, OSNKW 1989, nr 34, poz. 23 oraz J. R. Kubiak, J. Kubiak, Odpowiedzialnoæ dyscyplinarna sêdziów, Przegl¹d S¹dowy 1994, nr 4, s. 79.
wy¿szy posun¹³ siê jeszcze dalej i w uzasadnieniu wyroku wskaza³, ¿e sfor-mu³owane w art. 53 k.k. dyrektywy maj¹ pe³ne zastosowanie w zakresie orzekania o karze w postêpowaniu dyscyplinarnym, a odpowiedzialnoæ dys-cyplinarna, podobnie jak karna, oparta jest na zasadzie winy, spe³niaj¹cej nadto funkcjê limituj¹c¹ karê13.
Podzielaj¹c powy¿sze stanowisko S¹du Najwy¿szego, mo¿na zatem uznaæ, ¿e w sprawach odpowiedzialnoci dyscyplinarnej sêdziów niezbêdne jest takie ukszta³towanie kary wymierzanej za przewinienie dyscyplinarne, by nie przekracza³a ona stopnia winy i nale¿ycie uwzglêdnia³a stopieñ
spo-³ecznej szkodliwoci czynu. S¹d dyscyplinarny powinien kierowaæ siê indywi-dualn¹ ocen¹ ka¿dego przewinienia dyscyplinarnego, jakiego dopuci³ siê sêdzia; baczyæ, aby zosta³a zachowana proporcja miêdzy rodzajem przewinie-nia sêdziego a rodzajem wymierzonej kary dyscyplinarnej. Kara dyscyplinar-na powindyscyplinar-na byæ bowiem wspó³mierdyscyplinar-na do wagi pope³nionego przewinienia dyscyplinarnego (do stopnia naruszenia obowi¹zków s³u¿bowych), tzn. ni¿sza w przypadku zawinionego, lecz drobnego uchybienia w czynnociach s³u¿bo-wych i wy¿sza w przypadku najciê¿szego przewinienia dyscyplinarnego, ja-kim jest pope³nienie czynu zabronionego pod grob¹ kary, a bêd¹cego prze-stêpstwem14.
Przy wymiarze kary nale¿y równie¿ uwzglêdniæ jej cele: represyjne, wy-chowawcze i prewencyjne15, w tym wzglêdy prewencji ogólnej16. W szczegól-noci trzeba mieæ na uwadze dolegliwoæ orzeczonej kary dla sêdziego dopuszczaj¹cego siê przewinienia, okolicznoci, w jakich dosz³o do przewinie-nia, rodzaj, rozmiar, liczbê i stopieñ zawinienia deliktów dyscyplinarnych, tudzie¿ okolicznoci dotycz¹ce osoby obwinionego sêdziego (w³aciwoci pod-miotowe) i jego sytuacji rodzinnej. Istotne jest równie¿ wskazanie i uwzglêd-nienie ewentualnych okolicznoci obci¹¿aj¹cych i ³agodz¹cych17. Nale¿y za-tem wprost stosowaæ odpowiednie przepisy czêci ogólnej kodeksu karnego.
Reasumuj¹c, zastosowane przez ustawodawcê rozwi¹zanie, w którym brak okrelenia katalogu przewinieñ dyscyplinarnych, przes³anek ich orzeka-nia czy dyrektyw wymiaru kar dyscyplinarnych, mo¿na okreliæ jako klasycz-ne. Wystêpuje bowiem we wszystkich regulacjach normuj¹cych odpowiedzial-noæ dyscyplinarn¹ osób wykonuj¹cych tzw. zawody prawnicze. Nie oznacza to jednak, ¿e rozwi¹zanie to jest s³uszne. O ile bowiem nie ma potrzeby ustawowego tworzenia katalogu przewinieñ dyscyplinarnych i przypisywania
13 Wyrok SN z 5 lutego 2008 r., SNO 2/08, LEX nr 432189.
14 Por. W. Kozielewicz, Odpowiedzialnoæ dyscyplinarna sêdziów. Komentarz, Minister-stwo Sprawiedliwoci, Warszawa 2005, s. 93101; wyrok SN z 27 marca 2007 r., SNO 13/07, LEX nr 471820.
15 Por. wyrok SN z 7 listopada 2002 r., SNO 40/02, LEX nr 471868.
16 Por. wyrok SN z 9 czerwca 2005 r., SNO 28/05, LEX nr 471989.
17 Wyrok SN z 16 wrzenia 2004 r., SNO 31/04, LEX nr 471987. Por. wyrok SN z 7 grudnia 2007 r., SNO 79/07, LEX nr 471808.
im okrelonych, nawet alternatywnie wskazanych, kar dyscyplinarnych, o tyle po¿¹dane wydaje siê byæ wskazanie dyrektyw wymiaru kar dyscypli-narnych w akcie dla tego rodzaju odpowiedzialnoci podstawowym (ustawie o ustroju s¹dów powszechnych) albo odes³anie w tym zakresie do odpowied-niego stosowania przepisów kodeksu karnego. Same bowiem, aczkolwiek s³uszne w tym wzglêdzie orzeczenia S¹du Najwy¿szego, uznaj¹ce mo¿liwoæ stosowania przepisów kodeksu karnego na zasadzie analogii iuris, uznaæ nale¿y za niewystarczaj¹ce.
II. Najsurowsz¹ w katalogu kar dyscyplinarnych jest kara z³o¿enia sê-dziego z urzêdu. To kara najbardziej dolegliwa, albowiem jest eliminacyjna i jednoczenie nieodwracalna. Zrywa stosunek s³u¿bowy sêdziego i praktycz-nie oznacza dla ukaranego mieræ zawodow¹, tzn. na zawsze eliminuje go z korporacji sêdziowskiej. Sêdzia ukarany kar¹ z³o¿enia z urzêdu ju¿ nigdy nie mo¿e byæ powo³any do pe³nienia tego urzêdu18, a by³y ju¿ sêdzia (gdy kara z³o¿enia sêdziego z urzêdu jest orzekana w sytuacji, kiedy stosunek s³u¿bowy uleg³ ju¿ rozwi¹zaniu lub wygas³ w toku postêpowania dyscyplinar-nego), mo¿e mieæ trudnoci w wykonywaniu niektórych zawodów prawni-czych. Kara z³o¿enia sêdziego z urzêdu ma zatem charakter wysoce represyj-ny19. Czasami bywa nawet porównywana do kary pozbawienia wolnoci.
Winna byæ zatem orzekana z du¿¹ ostro¿noci¹. S¹d dyscyplinarny w ka¿-dym konkretnym przypadku powinien zwa¿yæ, czy ten najsurowszy rodzaj kary dyscyplinarnej jest adekwatny do pope³nionego przewinienia, a jedno-czenie konieczny do wywarcia po¿¹danego skutku.
Nale¿y te¿ podkreliæ, ¿e kara z³o¿enia z urzêdu pe³ni przede wszystkim funkcjê ochronn¹. Ma chroniæ zarówno dobre imiê sêdziów, jak i ca³ego wy-miaru sprawiedliwoci. Nie bez znaczenia jest bowiem to, kto wymierza spra-wiedliwoæ. Czy czyni to sêdzia o najwy¿szych kwalifikacjach formalnych i moralnych, nieskazitelny, czy te¿ osoba, która dopuci³a siê przestêpstwa, zw³aszcza jeli pope³ni³a je z winy umylnej20. St¹d zarówno prewencja indy-widualna, jak i generalna winny odgrywaæ istotn¹ rolê przy wymiarze tej najsurowszej z kar dyscyplinarnych.
Niestety, w odniesieniu do tej najsurowszej kary dyscyplinarnej, ustawo-dawca nie wskaza³ przes³anek jej orzekania. Mo¿na je jedynie ustaliæ w oparciu o dyrektywy wymiaru kary wskazane w przepisach prawa karnego (podzielaj¹c przytoczone powy¿ej stanowisko S¹du Najwy¿szego o mo¿liwoci
18 Zob. art. 109 § 4 u.s.p.
19 O represyjnym charakterze sankcji dyscyplinarnych pisz¹ m.in.: T. Kuczyñski, Odpo-wiedzialnoæ dyscyplinarna pracowników, Pañstwo i Prawo 2003, nr 9, s. 59; A. Bojañczyk, Z problamatyki relacji miêdzy odpowiedzialnoci¹ dyscyplinarn¹ i karn¹ (na przyk³adzie odpo-wiedzialnoci dyscyplinarnej zawodów prawniczych), Pañstwo i Prawo 2004, nr 9, s. 2527.
20 Por. wyrok SN z 27 marca 2007 r., SNO 13/07, LEX nr 471820.
stosowania tych dyrektyw na zasadzie analogii iuris), jak i dotychczasowe orzecznictwo dyscyplinarne. Maj¹c to na uwadze, mo¿na przyj¹æ, ¿e kara z³o¿enia sêdziego z urzêdu, z racji swego ostatecznego charakteru winna byæ orzekana w przypadku pope³nienia przewinieñ o najciê¿szym ciê¿arze gatun-kowym, nacechowanych najwy¿szym stopniem winy i spo³ecznej
szkodliwo-ci, tj. takich, które wywieraj¹ ujemny wp³yw na wykonywan¹ s³u¿bê i (albo) na godnoæ urzêdu21. Nale¿a³oby j¹ z regu³y orzekaæ w przypadku pope³nie-nia przewiniepope³nie-nia dyscyplinarnego, które wype³pope³nie-nia jednoczenie znamiona przestêpstwa, zw³aszcza przestêpstwa umylnego, stanowi¹cego wyraz ra¿¹-cego lekcewa¿enia porz¹dku prawnego. Chodzi zatem o tego rodzaju przewi-nienie, które powoduje utratê kwalifikacji do sprawowania urzêdu sêdziego, pozbawia nieskazitelnego charakteru, a tak¿e podwa¿a zaufanie obywateli do wymiaru sprawiedliwoci22.
Nie mo¿na jednak¿e ad hoc przes¹dziæ, czy w ka¿dym przypadku pope³-nienia przestêpstwa umylnego s¹d dyscyplinarny winien z³o¿yæ z urzêdu.
Nie jest bowiem wykluczone istnienie takich okolicznoci ³agodz¹cych, które uzasadnia³yby odst¹pienie od wymierzenia najsurowszej kary. Zawsze powin-ny to byæ jednak okolicznoci wyj¹tkowe, dotycz¹ce nie tylko samego przewi-nienia, ale i rokowañ co do odzyskania do sêdziego zaufania23. Nie bez znaczenia winna byæ te¿ wczeniejsza ocena s³u¿by sêdziowskiej oraz okolicz-noæ, czy przewinienie jest pierwsze, czy kolejne. Nie mo¿na jednak wyklu-czyæ orzeczenia kary z³o¿enia z urzêdu ju¿ za pierwsze przewinienie dyscypli-narne, jeli rodzaj tego przewinienia, rodzaj i stopieñ winy to uzasadniaj¹24.
Warto siê zastanowiæ, czy siêganie po najsurowsz¹ z kar dyscyplinarnych powinno mieæ miejsce tylko w odniesieniu do przewinieñ wyczerpuj¹cych jednoczenie znamiona przestêpstwa i to umylnego, czy te¿ jakiegokolwiek przestêpstwa, nawet nie pozostaj¹cego w zwi¹zku z wykonywaniem przez sêdziego obowi¹zków s³u¿bowych, a mo¿e nawet pope³nienia przewinienia dyscyplinarnego, które w ogóle nie jest przestêpstwem.
Podzielaj¹c stanowisko S¹du Najwy¿szego, zak³adaj¹ce, ¿e kara z³o¿enia z urzêdu powinna byæ z regu³y orzekana za pope³nienie przestêpstwa z winy umylnej, np. pod wp³ywem alkoholu, autorka uznaje, i¿ nie mo¿e to byæ jedyna kategoria przewinieñ, za które najsurowsza kara dyscyplinarna win-na byæ orzekawin-na. Mimo ¿e ustawa Prawo o ustroju s¹dów powszechnych nie zawiera zakazu sprawowania urzêdu sêdziego przez osoby karane, to fakt prawomocnego skazania za przestêpstwo niew¹tpliwie rzutuje na ocenê sê-dziego jako osoby, która w za³o¿eniu ustawodawcy powinna byæ
nieskazitel-21 Por. wyrok SN z 5 lutego 2008 r., SNO 2/08, LEX nr 432189.
22 Por. wyroki SN z 27 sierpnia 2007 r., SNO 47/07, LEX 319875; z 27 marca 2007 r., SNO 13/07, LEX nr 471820.
23 Por. wyrok SN z 27 marca 2007 r., SNO 13/07, LEX nr 471820.
24 Por. wyrok SN z 9 marca 2006 r., SNO 6/06, LEX nr 471771.
na. Nale¿y siê wówczas zastanowiæ, czy taka osoba mo¿e nadal sprawowaæ swój urz¹d i wymierzaæ sprawiedliwoæ. Sam ju¿ bowiem fakt prawomocne-go skazania sêdzieprawomocne-go negatywnie rzutuje na jeprawomocne-go opiniê w rodowisku
spo-³ecznym i ca³¹ opiniê rodowiska sêdziowskiego.
Wydaje siê te¿, ¿e co do zasady nie ma przeszkód, aby po najsurowsz¹ z kar dyscyplinarnych siêgn¹æ w przypadku pope³nienia przewinienia dyscy-plinarnego, które w ogóle nie jest przestêpstwem czy wykroczeniem. Rodzaj i skala naruszeñ obowi¹zków s³u¿bowych i zasad etycznych obowi¹zuj¹cych sêdziego oraz rozmiar i d³ugotrwa³oæ tych¿e naruszeñ winna byæ jednak wówczas znamienna. Z drugiej strony, gdy delikt s³u¿bowy nie stanowi prze-stêpstwa, a w sprawie nie wykazano, by w wietle ca³okszta³tu drogi s³u¿bo-wej sêdziego orzeczenie innego rodka dyscyplinarnego mia³o okazaæ siê nie-skuteczne, to podzieliæ nale¿y stanowisko S¹du Najwy¿szego, ¿e siêganie do instrumentu z³o¿enia sêdziego z urzêdu mo¿na uznaæ jako nieporozu-mienie25.
Reasumuj¹c, trudno jednoznacznie wskazaæ przes³anki, przy zaistnieniu których s¹d dyscyplinarny winien ka¿dorazowo z³o¿yæ sêdziego z urzêdu.
Przes³anki te winno siê oceniaæ in concreto. Ostatecznie to s¹d dyscyplinarny, maj¹c na uwadze wszelkie okolicznoci zwi¹zane z pope³nieniem danego przewinienia dyscyplinarnego, winien zwa¿yæ, czy orzeczenie kary elimina-cyjnej jest s³uszne, sprawiedliwe i s³u¿y interesowi wymiaru sprawiedliwoci.
III. Dla pe³niejszego nawietlenia zagadnienia warto wskazaæ na kon-kretne przewinienia, za które prawomocnie orzeczono karê z³o¿enia sêdziego z urzêdu:
1. Przewinienie dyscyplinarne polegaj¹ce na tym, ¿e w dniu 4 padzier-nika 2006 r. i póniej asesor s¹dowy jako przewodnicz¹cy posiedzenia
dopu-ci³ siê oczywistej i ra¿¹cej obrazy przepisów prawa, tj. art. 149 § 1 k.p.k.
w ten sposób, ¿e nie podpisa³ protoko³u posiedzenia, oraz art. 148 § 1 pkt 2 i 3 k.p.k. w ten sposób, ¿e dopisa³ w protokole posiedzenia z dnia 4 padzier-nika 2006 r. postanowienie o uchyleniu stosowanego wobec oskar¿onego do-zoru policji, mimo ¿e postanowienie takie w toku rozpoznawania sprawy nie zapad³o i nie zosta³o og³oszone. S¹d Apelacyjny S¹d Dyscyplinarny uzna³ ten czyn za przewinienie s³u¿bowe przewidziane w art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju s¹dów powszechnych i wymierzy³ asesoro-wi karê z³o¿enia z urzêdu. Wskutek odwo³ania obasesoro-winionego S¹d Najwy¿szy
S¹d Dyscyplinarny utrzyma³ w mocy zaskar¿ony wyrok26. W uzasadnieniu tego¿ orzeczenia S¹d Najwy¿szy wskaza³, ¿e dopisanie w protokole postano-wienia, które nie zosta³o w rzeczywistoci wydane, charakteryzuje siê
wyj¹t-25 Por. wyrok SN 23 z sierpnia 2007 r., SNO 41/07, LEX nr 471785.
26 Wyrok SN z 10 czerwca 2008 r., SNO 41/08, LEX nr 432185.
kowo wysokim stopniem szkodliwoci spo³ecznej. Takie zachowanie to
po-wiadczenie nieprawdy przez funkcjonariusza publicznego, a wiêc czyn za-broniony przez prawo karne. Poza tym nie bez znaczenia przy wymiarze kary mia³a te¿ okolicznoæ, ¿e przeciwko obwinionemu w czasie orzekania toczy³y siê inne postêpowania dyscyplinarne obejmuj¹ce podobne czyny, jak te¿ postêpowanie karne dotycz¹ce pope³nienia przestêpstw opisanych w art.
231 § 1 k.k. w zwi¹zku z art. 271 § 1 k.k. i art. 11 § 2 k.k.
2. Przewinienie polegaj¹ce na tym, ¿e obwiniony w dniu 7 listopada 2003 r. jako sêdzia S¹du Rejonowego na drodze publicznej kierowa³ samocho-dem osobowym w stanie nietrzewoci 2,52 promila alkoholu w wydycha-nym powietrzu (1,210 mg/l na urz¹dzeniu Alko-Sensor IV), w wyniku czego spowodowa³ kolizjê drogow¹ w ten sposób, ¿e nie opanowa³ pojazdu na zakrê-cie, ci¹³ dwa s³upki drogowe, a nastêpnie wypad³ z szosy, powoduj¹c prze-wrócenie pojazdu. W tym konkretnym przypadku w pierwszej instancji S¹d Apelacyjny S¹d Dycyplinarny wyrokiem z dnia 15 wrzenia 2006 r. orzek³ karê przeniesienia na inne miejsce s³u¿bowe, a kara z³o¿enia z urzêdu
zosta-³a orzeczona dopiero przez S¹d Najwy¿szy S¹d Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 27 marca 2007 r. w zwi¹zku z odwo³aniem obwinionego sêdziego, Zastêpcy Rzecznika Dyscyplinarnego S¹du Okrêgowego, Ministra Sprawie-dliwoci i Krajowej Rady S¹downictwa27.
3. Czyn polegaj¹cy na tym, ¿e w dniu 16 padziernika 2004 r. Obwinio-ny, wykonuj¹c telefon do domu sêdziego, w rozmowie telefonicznej z Prze-wodnicz¹c¹ Wydzia³u Cywilnego S¹du Rejonowego (swoj¹ prze³o¿on¹) znie-wa¿y³ Przewodnicz¹c¹, u¿ywaj¹c w stosunku do niej s³ów powszechnie uznanych za obel¿ywe, wyczerpuj¹c tym samym znamiona przestêpstwa zniewa¿enia z art. 216 § 1 k.k. W przedmiotowej sprawie karê z³o¿enia z urzêdu orzek³ S¹d Najwy¿szy S¹d Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 14 lutego 2007 r. w zwi¹zku z odwo³aniami: obwinionego, jego obroñcy i Ministra Sprawiedliwoci od wyroku S¹du Apelacyjnego S¹du Dyscypli-narnego z dnia 13 wrzenia 2006 r., który za tego rodzaju zachowanie wy-mierzy³ karê dyscyplinarn¹ nagany28. W uzasadnieniu tego¿ wyroku wskaza-no, ¿e zachowanie obwinionego asesora s¹dowego, który dzwoni¹c w sobotê do domu swej prze³o¿onej, wyzwa³ j¹ s³owami obel¿ywymi oraz przypisa³ jej stosowanie metod ubeckich, narusza³o mir domowy i czeæ kobiety. Wype³-nia³o nie tylko znamiona przestêpstwa, ale by³o równie¿ ra¿¹cym pogwa³ce-niem § 2 w zw. z § 6 Zbioru zasad etyki zawodowej sêdziów, stanowi¹cego, ¿e sêdzia powinien zawsze kierowaæ siê zasadami uczciwoci, godnoci, honoru, poczuciem obowi¹zku oraz przestrzegaæ dobrych obyczajów. Uzasadniaj¹c wymiar kary jej zmianê z kary nagany na karê z³o¿enia z urzêdu S¹d
27 Wyrok SN z 27 marca 2007 r., SNO 13/07, LEX nr 471820.
28 Wyrok SN z 14 lutego 2007 r., SNO 77/06, LEX nr 471825.
Najwy¿szy argumentowa³, ¿e zastosowa³ odpowiednio dyrektywy wymiaru kary okrelone w art. 53 § 1 k.k., uwzglêdniaj¹c okolicznoci wymienione w § 2 tego przepisu, w tym zachowanie siê obwinionego po pope³nieniu przewinie-nia dyscyplinarnego, jego postawê manifestowan¹ w odwo³aniu od wyroku pierwszej instancji, w którym to po raz kolejny bezpodstawnie pomawia³ i zniewa¿a³ tê sam¹ osobê, co jest dowodem braku refleksji, jakiegokolwiek poczucia winy, a co za tym idzie, skruchy i obietnicy poprawy. S¹d Najwy¿szy uzna³, ¿e obwiniony nie jest w stanie wymierzaæ sprawiedliwoci. Swoim zachowaniem pokaza³ bowiem, ¿e jest pozbawiony zdolnoci do krytycznej oceny w³asnych uczynków, przyznania siê do nich i przeproszenia pokrzyw-dzonego.
4. S¹d Najwy¿szy S¹d Dyscyplinarny w wyroku z dnia 25 stycznia 2007 r. w sprawie SNO 73/06 w zwi¹zku z odwo³aniem obwinionego sêdziego od wyroku S¹du Apelacyjnego S¹du Dyscyplinarnego z dnia 4 czerwca 2003 r.
utrzyma³ w mocy zaskar¿ony wyrok, którym wymierzono obwinionemu sê-dziemu karê z³o¿enia z urzêdu. Powy¿sza kara dyscyplinarna zosta³a orze-czona za czyn z art. 177 § 1 i 2 k.k. (w chwili orzekania odwo³ania przez S¹d Najwy¿szy S¹d Dyscyplinarny obwiniony sêdzia by³ ju¿ prawomocnie ska-zany za przestêpstwo z art. 177 § 2 k.k.), polegaj¹cy na tym, ¿e obwiniony, kieruj¹c samochodem osobowym, na skutek przekroczenia dopuszczalnej prêdkoci, niezachowania szczególnej ostro¿noci w czasie zbli¿ania siê do skrzy¿owania oznakowanego znakami pionowymi, poziomymi i sygnalizacj¹
wietln¹ oraz wjechania na liniê warunkowego zatrzymania w koñcowej
wietln¹ oraz wjechania na liniê warunkowego zatrzymania w koñcowej