Ocena oddzia³ywania na œrodowisko a ochrona wód przed zanieczyszczeniem

2012

Wstêp

Woda jest nieocenionym i niezastêpowalnym zasobem œrodowisko, ponie-wa¿ jest niezbêdna do ¿ycia, warunkuje funkcjonowanie wszystkich systemów naturalnych (lasy) i przekszta³conych antropogeniczne (np. gleby u¿ytkowane rolniczo), a tak¿e jest niezbêdnym surowcem we wszystkich procesach techno-logicznych. Brak wody odpowiedniej jakoœci mo¿e powodowaæ spadek produk-cji rolnej, przemys³owej i hamowaæ rozwój gospodarczy. Warunkiem rozwoju gospodarczego s¹ wiêc zasoby dyspozycyjne wody czystej. Niestety rozwój cywilizacyjny i gospodarczy œwiata przyczyni³ siê do znacznego zmniejszenia zasobów wodnych oraz zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziem-nych¹. Dlatego tak istotn¹ kwesti¹ jest ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniem.

Jednym ze znacz¹cych Ÿróde³ zanieczyszczenia wód jest dzia³alnoœæ in-westycyjna, a szczególnie przedsiêwziêcia² o du¿ej skali, które w znacz¹cy sposób zarówno na etapie realizacji, jak i eksploatacji wp³ywaj¹ na zasoby

œrodowiska, w tym tak¿e wody. W zwi¹zku z powy¿szym przed rozpoczêciem realizacji takich przedsiêwziêæ nale¿y okreœliæ ich wp³yw na zasoby œrodowi-ska, takie jak woda, powietrze, gleba, lasy, przyroda o¿ywiona i nieo¿ywiona, a tak¿e krajobraz. Do tego celu s³u¿¹ oceny oddzia³ywania przedsiêwziêcia bêd¹ce jednym z podstawowych narzêdzi ochrony œrodowiska w procesach

1 Zobacz wiêcej: E. Zêbek, Rola zasobów wód czystych w rozwoju gospodarczym, „Ochrona

Œrodowiska” 2002, nr 1, s. 38–45.

2 Przedsiêwziêcie to zamierzenie budowlane lub inna ingerencja w œrodowisko, polegaj¹ca na przekszta³ceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu, w tym równie¿ na wydobywaniu kopalin. Przedsiêwziêcia powi¹zane technologicznie kwalifikuje siê jako jedno przedsiêwziê-cie, tak¿e je¿eli s¹ one realizowane przez ró¿ne podmioty. Zob. art. 3 pkt 13 ustawy z dnia 3 paŸdziernika 2008 r. o udostêpnianiu informacji o œrodowisku i jego ochronie, udziale spo³e-czeñstwa w ochronie œrodowiska oraz o ocenach oddzia³ywania na œrodowisko (Dz.U. nr 199, poz. 1227) – dalej jako u.o.o.œ.

rozwoju gospodarczego. Przyk³adem inwestycji w znacznym stopniu wp³ywa-j¹cej na zasoby œrodowiska, w tym wody powierzchniowe jest oczyszczalnia

œcieków.

Celem niniejszego artyku³u jest usystematyzowanie wiedzy i analiza ak-tów prawnych w zakresie ocen oddzia³ywania na œrodowisko na przyk³adzie oczyszczalni œcieków oraz wskazanie roli oceny oddzia³ywania takiego przed-siêwziêcia na zasoby wodne. Analiza podstawowych aktów prawnych obowi¹-zuj¹cych w Polsce w odniesieniu do regulacji unijnych oraz dostêpnej na ten temat literatury wraz przyk³adow¹ ocen¹ oddzia³ywania oczyszczalni œcieków na œrodowisko to metody badawcze wykorzystane w niniejszym artykule.

Podstawowe regulacje prawne w zakresie ocen oddzia³ywania na œrodowisko

Oceny oddzia³ywania na œrodowisko (OOŒ) zosta³y wprowadzone w pañ-stwach silnie rozwiniêtych, w tym w Stanach Zjednoczonych, na pocz¹tku lat 70. XX w. pocz¹tkowo dla przedsiêwziêæ, a nastêpnie dla planów i progra-mów. Krajowe uregulowania prawne w zakresie OOŒ s¹ skutkiem implemen-tacji dyrektyw Wspólnot Europejskich³, tj. dyrektywy Rady 85/337/EWG z 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsiêwziêcia publiczne i prywatne na œrodowisko naturalne⁴ oraz dyrek-tywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 r.

w sprawie oceny wp³ywu niektórych planów i programów na œrodowisko⁵, a tak¿e dyrektywy Rady 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej flory i fauny⁶, jak równie¿ Konwencji o ocenach oddzia³ywania na œrodowisko w kontekœcie transgranicznym, spo-rz¹dzonej w Espoo 25 lutego 1991 r., a ratyfikowanej przez Polskê 24

wrze-œnia 1999 r.⁷

W prawodawstwie polskim regulacje prawne w zakresie ocen oddzia³y-wania na œrodowisko s¹ zawarte w ustawie z dnia 3 paŸdziernika 2008 r.

o udostêpnianiu informacji o œrodowisku i jego ochronie, udziale spo³eczeñ-stwa w ochronie œrodowiska oraz o ocenach oddzia³ywania na œrodowisko.

Wed³ug art. 71 tej¿e ustawy wyró¿niamy dwa rodzaje przedsiêwziêæ wyma-gaj¹cych uzyskania decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach. Do nich nale¿¹:

1) przedsiêwziêcia mog¹ce zawsze znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko (grupa I);

3 J. Ciechanowicz-McLean (red.), Leksykon ochrony œrodowiska, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 149-150.

4 Dz. Urz. UE L 175/1985.

2) przedsiêwziêcia mog¹ce potencjalnie znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodo-wisko (grupa II).

Dla przedsiêwziêæ I grupy przeprowadzenie OOŒ ma charakter obligato-ryjny, a dla przedsiêwziêæ II grupy fakultatywny. Lista przedsiêwziêæ I i II grupy zosta³a okreœlona w rozporz¹dzeniu Rady Ministrów dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodo-wisko⁸.

Procedura oceny oddzia³ywania na œrodowisko

Procedura OOŒ ma na celu dostarczenie podejmuj¹cemu decyzjê organo-wi administracji publicznej informacji, czy ingerencja inwestycji w œrodoorgano-wi- œrodowi-sko zosta³a zaplanowana w sposób optymalny i czy korzyœci wynikaj¹ce z jej realizacji rekompensuj¹ straty w œrodowisku. W OOŒ dokonywana jest iden-tyfikacja, prognoza, interpretacja i przekazanie w³aœciwym organom oraz spo³eczeñstwu informacji o przewidywanym wp³ywie planowanego przedsiê-wziêcia na œrodowisko, w tym tak¿e zdrowie ludzi⁹. Postêpowanie w sprawie OOŒ obejmuje weryfikacjê raportu o oddzia³ywaniu przedsiêwziêcia na œro-dowisko, uzyskanie wymaganych ustaw¹ opinii i uzgodnieñ oraz zapewnienie mo¿liwoœci udzia³u spo³eczeñstwa w postêpowaniu (art. 3 pkt 8 u.o.o.œ.).

W œwietle art. 51 ust. 2 u.o.o.œ. prognoza powinna uwzglêdniaæ nastêpu-j¹ce zagadnienia:

1) stan œrodowiska na obszarze, gdzie ustalenia dokumentu najsilniej wp³yn¹ na œrodowisko;

2) najwa¿niejsze problemy dotycz¹ce ochrony œrodowiska zwi¹zane z tema-tyk¹ ocenianego dokumentu, szczególnie wystêpuj¹ce na obszarach chronionych;

3) znacz¹ce skutki dla œrodowiska spowodowane realizacj¹ ustaleñ do-kumentu;

4) sposoby przeciwdzia³ania negatywnym skutkom wp³ywu ustaleñ do-kumentu na œrodowisko;

5) proponowane metody, które bêd¹ stosowane do monitorowania wp³y-wu na œrodowisko ustaleñ dokumentu;

6) mo¿liwoœci trnsgranicznego wp³ywu na œrodowisko realizacji ustaleñ dokumentu¹⁰.

5 Dz.U. UE. L.197/30.

6 Dz.U. L 206 z dnia 22.07.1992 r.

7 Dz.U. nr 96, poz. 1110.

8 Dz.U. nr 213, poz. 1397.

9 J. Ciechanowicz-McLean (red.), op. cit., s. 149.

10 Zobacz wiêcej: M. Pcha³ek, Procedura strategicznych ocen planów i programów a oceny oddzia³ywania na œrodowisko przedsiêwziêæ, [w:] B. Rakoczy, M. Pcha³ek (red.), Wybrane proble-my prawa ochrony œrodowiska, Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, s. 48–62.

Istotnym elementem OOŒ jest ocena ryzyka œrodowiskowego, czyli ocena oddzia³ywania na zdrowie i ¿ycie ludzi, oraz ryzyka ekologicznego, w tym wp³ywu na jakoœæ wód powierzchniowych¹¹. Oddzia³ywanie rozumie siê jako zdarzenie lub dzia³anie zmieniaj¹ce œrodowisko i wywo³uj¹ce okreœlony sku-tek bezpoœredni. W ró¿nych warunkach to samo oddzia³ywanie mo¿e wywo³y-waæ ró¿ne skutki. Skutki te mog¹ poci¹gaæ za sob¹ ca³y szereg kolejnych skutków i zdarzeñ, co mo¿na okreœliæ jako wp³yw, który nastêpnie wywo³uje skutki poœrednie. Skutki mog¹ mieæ charakter trwa³y lub czasowy, mog¹ byæ pozytywne i negatywne, mieæ ró¿ny zasiêg (lokalny, globalny itd.), mog¹ mieæ charakter skumulowany i synergiczny¹².

W ramach oceny oddzia³ywania przedsiêwziêcia na œrodowisko okreœla siê, analizuje i ocenia: 1) bezpoœredni i poœredni wp³yw danego przedsiêwziê-cia na œrodowisko oraz zdrowie i warunki ¿yprzedsiêwziê-cia ludzi, dobra materialne, zabytki oraz wzajemne oddzia³ywania miêdzy elementami, dostêpnoœæ do z³ó¿ kopalin; 2) mo¿liwoœci oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania nega-tywnego oddzia³ywania przedsiêwziêcia na œrodowisko; 3) wymagany zakres monitoringu (art. 62 ust. 1 i 2 u.o.o.œ.). Informacje zawarte w raporcie OOŒ

powinny obejmowaæ m.in.:

• opis przewidywanych rodzajów i iloœci zanieczyszczeñ, wynikaj¹cych z funk-cjonowania planowanego przedsiêwziêcia;

• uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcê wariantu, ze wskaza-niem jego oddzia³ywania na œrodowisko, a w szczególnoœci na ludzi, roœli-ny, zwierzêta, grzyby i siedliska przyrodnicze, wodê i powietrze;

• opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcê;

• opis przewidywanych znacz¹cych oddzia³ywañ planowanego przedsiêwziê-cia na œrodowisko, obejmuj¹cy bezpoœrednie, poœrednie, wtórne, skumulo-wane, krótko-, œrednio- i d³ugoterminowe, sta³e i chwilowe oddzia³ywania na œrodowisko, wynikaj¹ce z istnienia przedsiêwziêcia, wykorzystywania zasobów œrodowiska i emisji;

• opis przewidywanych dzia³añ maj¹cych na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacjê przyrodnicz¹ negatywnych oddzia³ywañ na œrodowisko, a w szczególnoœci na cele i przedmiot ochrony obszaru „Natura 2000” oraz integralnoœæ tego obszaru¹³.

Wynika to z koniecznoœci poprawnej implementacji przepisów prawnych UE, w szczególnoœci dyrektywy Rady 92/43/EWG z 21 maja 1991 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej flory i fauny (art. 96–103 u.o.o.œ.).

11 A. Ciechelska, Oceny oddzia³ywania jako narzêdzie realizacji zrównowa¿onego rozwoju, Wyd. Ekonomia i Œrodowisko, Bia³ystok 2009, s. 47.

12 Ibidem, s. 51.

13 Zobacz wiêcej: M. Bar, J. Jendroœka, W. Lenart, Ocena oddzia³ywania na œrodowisko w inwestycji budowlanej. Procedura prawna i sporz¹dzanie raportów w procesie inwestycyjnym, Warszawa 2009, s. 127–180.

Ponadto wa¿nym elementem raportu jest opis nastêpuj¹cych wariantów przedsiêwziêcia: a) proponowany przez wnioskodawcê; b) alternatywny oraz c) „ekologiczny” (proekologiczny), czyli najbardziej korzystny dla œrodowi-ska¹⁴. Z kolei minimalizacja oddzia³ywañ przedsiêwziêcia na œrodowisko sprowadza siê przede wszystkim do zmiany lokalizacji inwestycji; stosowania odpowiednich standardów technologicznych, zabezpieczeñ i systemów ostrze-gawczych; stosowania „czystszej technologii’ produkcji i obiegów zamkniê-tych; wiêkszej efektywnoœci energetycznej i surowcowej oraz redukcji iloœci wytwarzanych odpadów¹⁵.

W procedurze OOŒ na mocy art. 77 ust. 1 u.o.o.œ. istnieje obowi¹zek dokonania odpowiednich uzgodnieñ, a w niektórych przypadkach zasiêgniê-cia opinii w³aœciwego inspektora sanitarnego m.in. w zakresie higieny œrodo-wiska, a zw³aszcza wody do spo¿ycia, czystoœci powietrza atmosferycznego, gleby wód i innych elementów œrodowiska w zakresie ustalonym w odrêb-nych przepisach¹⁶. Procedura oceny oddzia³ywania na œrodowisko wymaga równie¿ udzia³u spo³eczeñstwa. Udzia³ spo³eczeñstwa zapewnia demokraty-zacjê procesu decyzyjnego, lepsze realizowanie celów zrównowa¿onego rozwo-ju oraz uwzglêdnienie interesu wszystkich interesariuszy¹⁷.

Oceny oddzia³ywania na œrodowiska dla przedsiêwziêæ w zakresie gospodarki œciekowej na przyk³adzie

oczyszczalni œcieków

W œwietle art. 38 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne¹⁸ celem ochrony wód jest utrzymywanie lub poprawa jakoœci wód oraz biologicznych stosunków w œrodowisku wodnym i na terenach podmok³ych. Cele te dotycz¹ tak¿e wód powierzchniowych. Ochrona wód powierzchniowych przed zanie-czyszczeniami obejmuje:

1. Ograniczanie emisji do wód ze Ÿróde³ zanieczyszczeñ punktowych przy zastosowaniu dopuszczalnych wartoœci emisji ustalanych na podstawie przepisów ustawy lub najlepszych dostêpnych technik w rozumieniu art. 3 pkt 10 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony œrodowiska.

2. Ograniczanie emisji do wód ze Ÿróde³ zanieczyszczeñ obszarowych, przez okreœlanie jej warunków, z uwzglêdnieniem najlepszych dostêpnych praktyk w zakresie ochrony œrodowiska, o których mowa w szczególnoœci

14 Ibidem, s. 188.

15 A. Ciechelska, op. cit., s. 93.

16 G. Dobrowolski, Decyzja o œrodowiskowych uwarunkowaniach, Wydawnictwo Dom Or-ganizatora, Toruñ 2011, s. s. 214.

17 A. Ciechelska, op. cit., s. 48–49.

18 Dz.U. z 2012 r., poz. 145.

w przepisach ustawy, a tak¿e w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony œrodowiska.

Jednym z bardzo wa¿nych instrumentów prawnych ochrony wód po-wierzchniowych przed zanieczyszczeniem jest pozwolenie wodnoprawne, które pe³ni funkcje reglamentacyjn¹ i ochronn¹¹⁹. W œwietle art. 122 ust. 1 pkt 3 prawa wodnego jest ono wymagane na wykonanie urz¹dzeñ wodnych. Istot-ny jest fakt, i¿ urz¹dzenia s³u¿¹ce do oczyszczania œcieków (oczyszczalnie) nie mieszcz¹ siê w zawartej w art. 9 ust. 1 pkt 19 prawa wodnego definicji urz¹dzenia wodnego. Natomiast urz¹dzeniami takimi s¹ wyloty urz¹dzeñ kanalizacyjnych, s³u¿¹ce do wprowadzania œcieków do wód lub urz¹dzeñ wodnych oraz wyloty urz¹dzeñ s³u¿¹cych do wprowadzania wody do wód lub urz¹dzeñ wodnych (art. 9 ust. 1 pkt 19 lit f).

Przed uzyskaniem pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urz¹dzeñ wodnych inwestor jest zobowi¹zany do uzyskania decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach (art. 72 ust. 1 u.o.o.œ.). Przedsiêwziêcia œciœle zwi¹zane z gospodark¹ wodno-œciekow¹ to instalacje nale¿¹ce do przedsiêwziêæ I gru-py, czyli wymagaj¹cych sporz¹dzenia raportu oceny oddzia³ywania. Zgodnie z § 2.1. pkt 40 rozporz¹dzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r.²⁰, do przedsiêwziêæ mog¹cych zawsze znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko zalicza siê instalacje do oczyszczania œcieków przewidziane do obs³ugi nie mniej ni¿ 100 000 równowa¿nych mieszkañców w rozumieniu art. 43 prawa wodnego.

Przed przyst¹pieniem do sporz¹dzania raportu oddzia³ywania oczysz-czalni œcieków na œrodowisko, podobnie jak w przypadku innych inwestycji, nale¿y sporz¹dziæ listê sprawdzaj¹c¹ (checklist), w której zostan¹ zebrane podstawowe informacje o planowanym przedsiêwziêciu i stanie œrodowiska.

Poza podstawowymi informacjami o przedsiêwziêciu i jego lokalizacji nale¿y tutaj dostarczyæ informacji istotnych z punktu widzenia ochrony œrodowiska, m.in. o rodzaju i iloœci œcieków, obszarze, z jakiego bêd¹ oczyszczane oraz sposobie ich dostarczenia do oczyszczalni (kanalizacja, transport samochodo-wy); informacje o najbli¿szym otoczeniu, czy w s¹siedztwie instalacji w odle-g³oœci nie mniejszej ni¿ 50-krotnoœæ najwy¿szego miejsca wprowadzania ga-zów i py³ów do powietrza znajduje siê szpital, szko³a, przedszkole, zabudowa, mieszkaniowa, obiekt prawem chroniony czy obszar „Natura 2000”. Ponadto nale¿y dostarczyæ informacje o Ÿródle zaopatrzenia w wodê, energiê ciepln¹ i elektryczn¹, o planowanej gospodarce osadami œciekowymi, opis technolo-giczny procesu oczyszczania œcieków, o stopniu redukcji zanieczyszczeñ oraz

19 Zob. wiêcej: U. Szymañska, E. Zêbek, Prawo i ochrona œrodowiska – prawne, ekono-miczne, ekologiczne i techniczne aspekty ochrony œrodowiska naturalnego, wyd. 2 popr., Wyd.

UWM, Olsztyn 2010, s. 69.

20 Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko (Dz.U. nr 213, poz. 1397).

³adunku zanieczyszczeñ odprowadzanych do odbiornika, którym zazwyczaj jest rzeka²¹.

Okreœlenie iloœci i sk³adu œcieków odprowadzanych z planowanej oczysz-czalni œcieków jest kluczowym elementem raportu o oddzia³ywaniu na œrodo-wisko takiego przedsiêwziêcia. Pozwolenie wodnoprawne poza wykonaniem urz¹dzeñ wodnych jest wymagane na odprowadzanie œcieków do wód (art. 37 pkt 2 oraz 122 ust. 1 pkt 3 prawa wodnego). Okreœlaj¹c iloœci i sk³ad odpro-wadzanych œcieków, nale¿y uwzglêdniæ wymagania dotycz¹ce odprowadzania

œcieków i ich wp³yw na œrodowisko okreœlone w rozporz¹dzeniach z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie nale¿y spe³niæ przy wprowadza-niu œcieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla œrodowiska wodnego²² oraz z dnia 27 listopada 2002 r.

w sprawie wymagañ, jakim powinny odpowiadaæ wody powierzchniowe wy-korzystywane do zaopatrzenia ludnoœci w wodê przeznaczon¹ do spo¿ycia²³. Konieczne jest ustalenie, czy w rejonie planowanego przedsiêwziêcia nie ma obszaru „Natura 2000”. Wa¿nym elementem jest tak¿e scharakteryzowanie odbiornika œcieków, polegaj¹ce na podaniu podstawowych informacji: nazwy, wielkoœci przep³ywów i informacji o stanie czystoœci wód²⁴.

Istotnym elementem OOŒ oczyszczalni œcieków jest przedstawienie riantów realizacji przedsiêwziêcia. Jednym z nich jest wariant „0”, tzn. wa-riant nierealizacji przedsiêwziêcia, w którym nale¿y wykazaæ, jakie z elemen-tów œrodowiska nie ulegn¹ zmianie, które ulegn¹ pogorszeniu, a które ewentualnej poprawie. W przypadku wyboru takiego wariantu przedsiêwziêcia z zakresu gospodarki œciekowej nie ulegn¹ zmianie stosunki wodne, nie zwiêk-szy siê emisja ha³asu, wibracji oraz zanieczyszczeñ powietrza. Jednak¿e w przypadku rezygnacji z budowy (rozbudowy lub modernizacji) oczyszczalni

œcieków pogorszeniu ulegnie jakoœæ wód powierzchniowych, gdy¿ zwiêkszaj¹ca siê iloœæ œcieków nie bêdzie mog³a byæ oczyszczana we w³aœciwy sposób. Ponad-to w przypadku rezygnacji z budowy systemu kanalizacji na skutek przedosta-wania siê œcieków ze zbiorników przydomowych lub z nieszczelnego starego systemu kanalizacyjnego zanieczyszczaniu ulegaæ bêdzie ziemia i wody pod-ziemne. Nale¿y tutaj zaznaczyæ, i¿ budowa urz¹dzeñ gospodarki œciekowej wynika przewa¿nie z koniecznoœci spe³nienia wymagañ prawnych. Niespe³nie-nie tych wymagañ oznacza z kolei koNiespe³nie-niecznoœæ uiszczania przez odprowadzaj¹-cego œcieki, kar za naruszanie warunków pozwolenia wodnoprawnego lub pod-wy¿szonych op³at za odprowadzanie œcieków bez takiego pozwolenia²⁵.

21 T. Nowakowski, Zakres i metodyka sporz¹dzania raportu o oddzia³ywaniu na œrodowi-sko przedsiêwziêæ z zakresu gospodarki œciekowej, Wyd. Seidel Przywecki, Warszawa 2008, s. 39.

22 Dz.U., nr 137, poz. 984.

23 Dz.U. nr 204, poz. 1728.

24 T. Nowakowski, op. cit., s. 52.

25 Ibidem, s. 55.

Oddzia³ywanie na wody powierzchniowe w zakresie iloœciowym i

jako-œciowym jest podstawowym oddzia³ywaniem oczyszczalni œcieków. Oddzia³y-waniem pozytywnym bêdzie fakt, i¿ na skutek realizacji przedsiêwziêcia nast¹pi poprawa jakoœci œrodowiska jako ca³oœci lub jednego z jego elemen-tów. Typowym przyk³adem takiego oddzia³ywania bêdzie zmniejszenie ³adun-ku odprowadzanych œcieków, czego konsekwencj¹ bêdzie naturalny lub sztuczny powrót gatunków zwierz¹t lub roœlin do ekosystemu. Poza oddzia³y-waniem pozytywnym na zasoby wodne oczyszczalnia œcieków mo¿e negatyw-nie oddzia³ywaæ zw³aszcza w trakcie realizacji przedsiêwziêcia poprzez od-prowadzanie wód z wykopów budowlanych. W zwi¹zku z tym w ocenie niezbêdne jest wykazanie, ¿e odprowadzane œcieki zarówno w fazie realizacji, jak i eksploatacji przedsiêwziêcia nie spowoduj¹ przekroczenia dopuszczal-nych stê¿eñ zanieczyszczeñ²⁶. Ponadto w OOŒ nale¿y uwzglêdniæ oddzia³y-wania na inne komponenty œrodowiska, takie jak powietrze, klimat akustycz-ny, gospodarka odpadami, przyroda o¿ywiona i nieo¿ywiona oraz krajobraz.

Oddzia³ywanie na powietrze bêdzie negatywne w przypadku nowo budowa-nej oczyszczalni, co jest spowodowane pojawieniem siê nowego Ÿród³a emisji.

Natomiast pozytywne w przypadku budowy lub modernizacji instalacji do unieszkodliwiania osadów œciekowych. Niezbêdne bêdzie jednak podanie wp³ywu emisji na stan zanieczyszczenia powietrza i wykazanie, ¿e nie zosta-n¹ przekroczone dopuszczalne stê¿enia zanieczyszczeñ powietrza okreœlone w rozporz¹dzeniu Ministra Œrodowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu²⁷.

Oddzia³ywanie oczyszczalni œcieków na przyrodê o¿ywion¹ i nieo¿ywion¹ prawie zawsze bêdzie negatywne. Jest to bardzo istotne w przypadku przed-siêwziêæ zlokalizowanych w pobli¿u obszarów „Natura 2000”. W tym przypad-ku zabronione jest podejmowanie dzia³añ mog¹cych w znacz¹cy sposób pogor-szyæ stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roœlin i zwierz¹t.

W zwi¹zku z powy¿szym nale¿y wykazaæ, i¿ przedsiêwziêcie to nie wp³ynie ujemnie na gatunki roœlin i zwierz¹t oraz ich siedliska na tym obszarze.

Oczyszczalnia œcieków powinna spe³niæ okreœlone wymagania, a miano-wicie:

1) stosowaæ substancje o ma³ym potencjale zagro¿eñ;

2) efektywne wytwarzaæ oraz wykorzystywaæ energiê, np. poprzez budo-wê Ÿród³a energii na terenie oczyszczalni, energia ta bêdzie wytwarzana w sposób zapewniaj¹cy ochronê zasobów œrodowiska i przy zastosowaniu alternatywnych Ÿróde³ energii (np. biomasy);

3) zapewniæ racjonalne zu¿ycie wody i innych surowców oraz materia³ów i paliw poprzez stosowanie technologii bezodpadowych i ma³oodpadowych

26 Ibidem, s. 58–59.

27 Dz.U. nr 47, poz. 281.

oraz mo¿liwoœæ odzysku powstaj¹cych odpadów, co zapewnia niskie zu¿ycie wody, surowców, paliw i materia³ów oraz ogranicza iloœæ powstaj¹cych odpa-dów oraz umo¿liwia ich odzysk²⁸.

W przypadku oczyszczalni œcieków powinien byæ wybrany wariant uwzglêdniaj¹cy odpowiedni stopieñ redukcji zanieczyszczeñ w odprowadza-nych œciekach, a tak¿e iloœci wytwarzanego osadu œciekowego. Pod uwagê nale¿y wzi¹æ wodoch³onnoœæ, energoch³onnoœæ, iloœci i rodzaje wytwarzanych odpadów i mo¿liwoœci ich unieszkodliwiania, emisjê ha³asu, a tak¿e emisjê zanieczyszczeñ do powietrza, zw³aszcza substancji z³owonnych²⁹. Najczêœciej wybierany jest wariant oczyszczalni œcieków, w której najwa¿niejszy proces biologicznego oczyszczania œcieków bêdzie prowadzony metod¹ osadu czynne-go. Na tym etapie przy udziale mikroorganizmów zawartych w k³aczkach osadu czynnego nastêpuje redukcja substancji biogennych, szczególnie fosfo-ru i azotu³⁰, odpowiedzialnych za proces eutrofizacji wód³¹. Bardzo istotn¹ kwesti¹ jest równie¿ gospodarka osadami œciekowymi, które wed³ug prawa polskiego s¹ zakwalifikowane do odpadów³². Osady œciekowe po odpowied-nim przygotowaniu mog¹ byæ wykorzystywane np. do nawo¿enia w rolnic-twie, jednak¿e pod warunkiem spe³nienia odpowiednich norm zawartych w rozporz¹dzeniu Ministra Œrodowiska z 13 lipca 2010 r. w sprawie komunal-nych osadów œciekowych³³. Osady œciekowe w pierwszej kolejnoœci powinny byæ poddane pe³nej stabilizacji tlenowej, a nastêpnie odwodnione. Odwodniony osad po kompostowaniu i wapnowaniu (higienizacji) mo¿e byæ przeznaczony do wykorzystania w rolnictwie. Najczêœciej jednak jest wywo¿ony na sk³adowisko odpadów lub przekazywany do odzysku³⁴.

W ocenie oddzia³ywania oczyszczalni na œrodowisko nale¿y tak¿e uwzglêdniæ dzia³ania minimalizuj¹ce negatywny wp³yw tego przedsiêwziêcia na œrodowisko. Nale¿y tutaj wskazaæ przewidziane œrodki zapobiegawcze:

• ha³as wywo³any eksploatacj¹ urz¹dzeñ poprzez stosowanie pasów ochron-nych roœlinnoœci wysokiej;

• rozprzestrzenianie siê nieprzyjemnych zapachów z poletek odciekowych, stacji zlewczej oraz zbiorników napowietrzaj¹cych poprzez rowy cyrkula-cyjne, osadniki wtórne, biofiltry;

28 T. Nowakowski, op. cit., s. 74–75.

29 Ibidem, s. 81.

30 Zobacz wiêcej: U. Szymañska, E. Zêbek, op. cit., s. 61.

31 Eutrofizacja to wzbogacanie wody biogenami, w szczególnoœci zwi¹zkami azotu lub fosforu, powoduj¹cymi przyspieszony wzrost glonów oraz wy¿szych form ¿ycia roœlinnego, w wyniku którego nastêpuj¹ niepo¿¹dane zak³ócenia biologicznych stosunków w œrodowisku wodnym oraz pogorszenie jakoœci tych wód (art. 9 pkt 4 prawa wodnego)

32 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r., nr 185, poz. 1243 ze zm.).

33 Dz.U. nr 137, poz. 924.

34 Zob. wiêcej: M. Szwejkowska, E. Zêbek, Zagadnienia prawne i techniczne w zakresie gospo-darowania komunalnymi osadami œciekowymi, „Prawo i Œrodowisko” 2005, nr 4(44), s. 107–122.

• emisja metanu poprzez stosowanie nowoczesnych instalacji przechwytywa-nia metanu i jego energetycznego wykorzystaprzechwytywa-nia;

• przedostawanie siê zanieczyszczeñ do wód gruntowych z poletek osado-wych poprzez okresowe kontrole stanu technicznego urz¹dzeñ;

• nadmiar odwodnionego kompostu nienadaj¹cego siê do rolniczego wyko-rzystania z uwagi na podwy¿szon¹ zawartoœæ metali ciê¿kich poprzez wy-wóz i sk³adowanie na sk³adowisku odpadów lub utylizacjê w instalacjach;

• zagro¿enie ska¿enia wód odbiornika w przypadku awarii urz¹dzeñ oczysz-czaj¹cych poprzez okresowe kontrole i konserwacjê urz¹dzeñ oczyszczalni.

Ponadto w ramach kompensacji przyrodniczej w celu ograniczenia uci¹¿-liwoœci zwi¹zanych z u¿ytkowaniem ocenianego obiektu dodatkowo przewi-dziane s¹ systematycznie nasadzenia zieleni niskiej i wysokiej, tworz¹cej naturalny bufor spe³niaj¹cy funkcjê izolacyjnoochronn¹ na granicy dzia³ki, zgodnie z koncepcj¹ zagospodarowania terenu³⁵.

Podsumowanie

Oceny oddzia³ywania przedsiêwziêæ na œrodowisko s¹ bardzo wa¿nym instrumentem reglamentacyjno-ochronnym zasobów œrodowiska, w tym zaso-bów wodnych niezbêdnych w ¿yciu codziennym ludzi i rozwoju gospodar-czym. Tym wiêksza jest rola OOŒ, poniewa¿ prowadz¹ do okreœlenia œrodowi-skowych uwarunkowañ przedsiêwziêcia ju¿ na etapie planowania, co ma niezmiernie wa¿ne znaczenie w ochronie zasobów wodnych jeszcze przed uzyskaniem pozwolenia wodnoprawnego m.in. na odprowadzanie œcieków czy budowê urz¹dzeñ wodnych. Przyk³adem przedsiêwziêcia oddzia³uj¹cego na wody powierzchniowe, dla których wymagane jest sporz¹dzenie OOŒ, s¹ oczyszczalnie œcieków, które poprzez redukcjê iloœci zanieczyszczeñ w œcie-kach (szczególnie fosforu i azotu) przyczyniaj¹ siê do poprawy jakoœci wód powierzchniowych oraz odnowy ¿ycia biologicznego.

Niestety w wielu przypadkach dokumenty planowania w ochronie

Niestety w wielu przypadkach dokumenty planowania w ochronie

W dokumencie Spis treœci (Stron 173-185)