W okresie objętym Informacją Rzecznik Praw Obywatelskich wniosła następujące kasacje do Sądu Najwyższego:
RPO-670596-II/11 z dnia 11 kwietnia 2012 r. - kasacja na rzecz Dariusza K.
od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w W., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w W.
Rzecznik Praw Obywatelskich zarzuca temu wyrokowi rażące naruszenie prawa karnego procesowego, mające istotny wpływ na jego treść, to jest art. 415 § 5 zdanie 2 k.p.k., polegające na tym, że Sąd II instancji utrzymał w mocy wyrok Sądu I instancji, w zakresie w jakim Sąd meriti nałożył na oskarżonego obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, wskutek niezasadnego uznania, iż spełnione były warunki do orzekania o tym obowiązku, podczas gdy było to zabronione treścią tego przepisu, gdyż o roszczeniu majątkowym wynikającym z popełnienia przestępstwa, wskazanym w punkcie 4 wyroku Sądu I instancji, prawomocnie orzeczono w postępowaniu nakazowym, które toczyło się przed Sądem Rejonowym w K. w innej sprawie. Rzecznik Praw Obywatelskich zarzuca także rażące naruszenie prawa karnego procesowego, mające istotny wpływ na jego treść, to jest art. 438 pkt 1 k.p.k., polegające na tym, iż Sąd II instancji mimo stwierdzenia, iż podnoszone w środku odwoławczym uchybienie w orzeczeniu Sądu I instancji, w postaci rażącego naruszenia art. 85 k.k., poprzez orzeczenie o karze łącznej, mimo braku ku temu warunków, miało miejsce, nie uchylił w tej części zaskarżonego orzeczenia, utrzymując je w mocy. Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o uchylenie wyroku Sądu II instancji w zaskarżonej części oraz utrzymanego nim w mocy orzeczenia Sądu I instancji w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 4 i 6 wyroku.
Kasacja uwzględniona (wyrok z dnia 24 kwietnia 2012 r., sygn. akt II KK 83/12).
RPO-701135-II/12 z dnia 30 maja 2012 r. - kasacja na niekorzyść Macieja P.
od prawomocnego wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w Z.
Rzecznik Praw Obywatelskich zarzuca temu wyrokowi rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 500 § 1 i 3 Kodeksu postępowania karnego polegające na uznaniu, że okoliczności czynu nie budzą wątpliwości i w konsekwencji wydaniu wyroku nakazowego, podczas gdy dowody zebrane w postępowaniu przygotowawczym powinny doprowadzić do powzięcia wątpliwości co do tego, jaki charakter miały obrażenia ciała doznane przez pokrzywdzonego, co miało decydujący wpływ na prawidłową ocenę prawną czynu przypisanego oskarżonemu. Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o uchylenie
87
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Z.
do ponownego rozpoznania.
RPO-667874-II/11 z dnia 31 maja 2012 r. - kasacja na rzecz Józefa C.
od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w K., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w S.
Rzecznik Praw Obywatelskich zarzuca temu wyrokowi rażące i mogące mieć istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa karnego procesowego, to jest art. 433
§ 1 k.p.k. w związku z art. 440 k.p.k. polegające na tym, że Sąd II instancji rozpoznając apelację obrońcy oskarżonego, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, utrzymał w mocy rażąco niesprawiedliwe rozstrzygnięcie Sądu I instancji, które zapadło z obrazą art. 415 § 5 zdanie 2 k.p.k., polegającą na orzeczeniu obowiązku naprawienia szkody przez oskarżonego w sytuacji, gdy o roszczeniach majątkowych wynikających z popełnienia przestępstwa prawomocnie orzeczono w całości lub w części, w postępowaniach przed sądami gospodarczymi.
Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w K.
w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi II instancji w tym zakresie do ponownego rozpoznania.
RPO-692440-II/12 z dnia 5 czerwca 2012 r. - kasacja na rzecz Marka K.
od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w B. utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w B.
Rzecznik Praw Obywatelskich zarzuca temu wyrokowi rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa karnego materialnego, to jest art. 64 § 1 k.k., polegające na zastosowaniu tego przepisu, mimo braku ustawowych przesłanek do przyjęcia, że oskarżony popełnił zarzucany mu czyn w warunkach powrotu do przestępstwa, określonych w tym przepisie. Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w B.
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
RPO-698784-II/12 z dnia 5 czerwca 2012 r. - kasacja na rzecz Macieja P.
od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w K.
Rzecznik Praw Obywatelskich zarzuca temu wyrokowi rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa karnego procesowego, to jest art. 343 § 7 k.p.k.
w związku z art. 335 § 1 k.p.k., polegające na uwzględnieniu przez Sąd Rejonowy sprzecznego z wymogami prawa wniosku prokuratora i wydaniu wyroku zgodnego z tym wnioskiem w zakresie proponowanego obowiązku naprawienia szkody w sytuacji, gdy o roszczeniu wynikającym z popełnionego przez skazanego przestępstwa prawomocnie orzekł już wcześniej Sąd w innym postępowaniu, w konsekwencji czego doszło do rażącego naruszenia przepisu prawa procesowego - art. 415 § 5 k.p.k. Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej zobowiązania skazanego do naprawienia szkody.
88
RPO-691765-II/11 z dnia 12 czerwca 2012 r. - kasacja na rzecz Andrzeja K.
od prawomocnego wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w W.
Rzecznik Praw Obywatelskich zarzuca temu orzeczeniu rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa materialnego (przepisu Kodeksu wykroczeń), polegające na przypisaniu obwinionemu popełnienia czynu opisanego w tym przepisie, pomimo braku w jego działaniu znamion tego wykroczenia.
Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o uchylenie wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w W. i uniewinnienie Andrzeja K. od popełnienia przypisanego mu czynu.
RPO-688310-II/11 z dnia 20 czerwca 2012 r. - kasacja na rzecz oskarżonego od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w W.
Rzecznik Praw Obywatelskich zarzuca temu wyrokowi rażące i mogące mieć istotny wpływ na jego treść, naruszenie art. 343 § 7 k.p.k. w związku z art. 335
§ 1 k.p.k., polegające na niezasadnym uznaniu, że istnieją podstawy do uwzględnienia wniosku prokuratora o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie oskarżonemu uzgodnionej z nim kary bez przeprowadzenia rozprawy, podczas gdy okoliczności popełnienia przestępstwa budziły wątpliwości. Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w W.
Sąd Najwyższy wydał następujące orzeczenia w sprawie kasacji wniesionych przez Rzecznika Praw Obywatelskich:
RPO-509551-II/05 z dnia 14 lipca 2011 r. - kasacja na rzecz Joanny R.
od prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w G., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w G.
Kasacja uwzględniona (wyrok z dnia 16 lutego 2012 r., sygn. akt III KK 253/11).
RPO-670311-II/11 z dnia 25 lipca 2011 r. - kasacja na rzecz Ireny Z.
od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Z.
Kasacja oddalona (postanowienie z dnia 15 marca 2012 r., sygn. akt V KK 266/11).
RPO-629828-II/09 z dnia 27 lipca 2011 r. - kasacja na rzecz Mariana S.
od prawomocnego wyroku Sądu Najwyższego z 1952 r., którym utrzymano w mocy wyrok Sądu Wojewódzkiego w W. z 1951 r.
Kasacja uwzględniona (wyrok z dnia 21 marca 2012 r., sygn. akt II KK 189/11).
RPO-662791-II/10 z dnia 25 sierpnia 2011 r. – kasacja na rzecz Norberta S.
od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w L., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w L.
89
Kasacja uwzględniona (wyrok z dnia 20 kwietnia 2012 r., sygn. akt III KK 302/11).
RPO-669110-II/11 z 16 września 2011 r. - kasacja na rzecz Piotra G.
od prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w G. z dnia 4 lutego 2011 r.
Kasacja pozostawiona bez rozpoznania (postanowienie z dnia 4 kwietnia 2012 r., sygn. akt III KK 339/11).
RPO-668166-II/11 z dnia 4 października 2011 r. - kasacja na rzecz Jacka M.
od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w W.
Kasacja oddalona (postanowienie z dnia 16 maja 2012 r., sygn. akt II KK 265/11).
RPO-683027-II/11 z dnia 7 listopada 2011 r. - kasacja na rzecz Mieczysława P.
i Bogdana S. od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w P.
Kasacja uwzględniona (wyrok z dnia 2 kwietnia 2012 r., sygn. akt V KK 398/11).
RPO-664948-II/11 z dnia 15 grudnia 2011 r. - kasacja na rzecz Rafała W.
od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w W.
Kasacja uwzględniona (wyrok z dnia 2 kwietnia 2012 r., sygn. akt V KK 442/11).
RPO-695315-II/12 z dnia 7 lutego 2012 r. - kasacja na rzecz Aliny R.
od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w B., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w B.
Kasacja uwzględniona (wyrok z dnia 19 kwietnia 2012 r., sygn. akt III KK 53/12).
RPO-674746-II/11 z dnia 8 lutego 2012 r. - kasacja na rzecz Aleksandra K.
od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w G.
Kasacja uwzględniona (wyrok z dnia 24 maja 2012 r., sygn. akt V KK 49/12).
RPO-676824-II/11 z dnia 16 lutego 2012 r. - kasacja na rzecz Mariana S.
od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w K. utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w C.
Kasacja uwzględniona (wyrok z dnia 3 kwietnia 2012 r., sygn. akt IV KK 49/12).
Rzecznik Praw Obywatelskich wniosła następujące skargi kasacyjne do Sądu Najwyższego:
RPO-692345-IV/12 z dnia 18 czerwca 2012 r. - skarga kasacyjna od wyroku Sądu Okręgowego w Ś. w sprawie przeciwko Spółce o zapłatę zadośćuczynienia za utracone zdrowie w związku z chorobą zawodową.
Powód wystąpił przeciwko Spółce (…) S.A. z pozwem o zapłatę zadośćuczynienia za utracone zdrowie w związku z chorobą zawodową: pylicą płuc górników kopalń
90
węgla. Swoje roszczenie powód powiązał z pracą u poprzednika prawnego pozwanej.
Pozwana Spółka wniosła o oddalenie powództwa, wskazując, iż roszczenie powoda jest przedawnione na podstawie art. 442 § 1 zd. 2 Kodeksu cywilnego. Sąd Rejonowy w K. oddalił powództwo o zadośćuczynienie w całości, uznając, że uległo ono przedawnieniu. Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda, przyjmując w pełni ustalenia Sądu Rejonowego.
Rzecznik Praw Obywatelskich w uzasadnieniu skargi kasacyjnej podkreślił, że zaskarżony wyrok zapadł w następstwie niewłaściwego pominięcia przez Sąd drugiej instancji dyspozycji art. 5 Kodeksu cywilnego, przy ocenie dopuszczalności uwzględnienia w realiach sprawy skutków prawnych przedawnienia.
Zgodnie z treścią art. 5 Kodeksu cywilnego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony takie działanie lub zaniechanie uprawnionego, które jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem danego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Podstawy do zastosowania art. 5 Kodeksu cywilnego stwarza wystąpienie w sprawie wyjątkowych okoliczności usprawiedliwiających niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego w trakcie biegu terminu przedawnienia. Niewątpliwie bowiem sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (w szczególności zaś z zasadą zapewnienia obywatelowi należytej ochrony prawnej) pozostaje akceptacja sytuacji, w której uprawniony nie może domagać się naprawienia szkody na osobie tylko dlatego, że o uszczerbku na zdrowiu dowiedział się zbyt późno, za co nie ponosi on żadnej odpowiedzialności.
W przedmiotowej sprawie doszło do nieuprawnionego zastosowania przez rozpoznający merytorycznie sprawę Sąd Okręgowy dyspozycji art. 442 § 1 zd. 2 Kodeksu cywilnego. W wyroku z dnia 1 września 2006 r. (sygn. SK 14/05) Trybunał Konstytucyjny uznał, iż art. 442 § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny jest niezgodny z art. 2 i art. 77 ust. 1 Konstytucji RP przez to, że pozbawia pokrzywdzonego dochodzenia odszkodowania za szkodę na osobie, która ujawniła się po upływie lat dziesięciu od wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę. Sąd drugiej instancji, wydając orzeczenie co do istoty sprawy, naruszył konstytucyjne prawo do ochrony praw majątkowych, gwarantowane przez art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.
RPO-698375-I/12 z dnia 26 czerwca 2012 r. - skarga kasacyjna od wyroku Sądu Apelacyjnego w K. o ochronę dóbr osobistych.
Zaskarżonemu wyrokowi Rzecznik Praw Obywatelskich zarzuca rażące naruszenie art. 24 § 1 Kodeksu cywilnego przez jego niezastosowanie, na skutek błędnej wykładni wykluczającej ocenę bezprawności naruszenia dóbr osobistych powoda z uwagi na brak legitymacji biernej pozwanych, a także art. 38 Kodeksu cywilnego poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że Skarb Państwa odpowiada w niniejszej sprawie wyłącznie za czyn funkcjonariusza publicznego. Rzecznik zarzuca powyższemu orzeczeniu także naruszenie art. 47 Konstytucji RP gwarantującego każdemu prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym w związku z konstytucyjnie
91
zagwarantowanym w art. 45 Konstytucji RP prawem do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezawisły sąd.
Rzecznik Praw Obywatelskich wnosi o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w K.
Ze stanu faktycznego spawy wynika, że żona powoda została powołana do pełnienia funkcji ławnika w Sądzie Rejonowym. Prezes Sądu Rejonowego zwrócił się jednak do Przewodniczącego Rady Miejskiej o odwołanie jej z funkcji ławnika. Wniosek ten został podtrzymany przez kolejnego sędziego, który objął funkcję Prezesa Sądu. Jako uzasadnienie powołano się m.in. na informację, że powód został skazany prawomocnym wyrokiem sądowym. Skazanie to jednak uległo zatarciu, przez co doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda. Jak podkreśla Rzecznik w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, Sąd Najwyższy już w wyroku z dnia 6 grudnia 1972 r. (I PR 352/72) wyjaśniał, że „kto narusza dobra osobiste innej osoby, nie może skutecznie – w procesie o ochronę dobra osobistego – bronić się jedynie tym, że działał nie we własnym imieniu, lecz z ramienia organów powołanych do kontroli i oceny działalności tej osoby.” Rzecznik wskazuje także na inne orzeczenia Sądu Najwyższego, w których uznał on, że działanie piastuna organu osoby prawnej nie wyłącza możliwości ponoszenia odpowiedzialności za naruszenia dóbr osobistych osób trzecich przez osobę fizyczną, która tego naruszenia się dopuściła.
Sąd Najwyższy wydał następujące orzeczenia w sprawie skarg kasacyjnych wniesionych przez Rzecznika Praw Obywatelskich:
RPO-670737-IV/11 z dnia 9 czerwca 2011 r. - skarga kasacyjna od wyroku Sądu Apelacyjnego w B. oddalającego apelację od wyroku Sądu Okręgowego w O.
wydanego w sprawie powództwa przeciwko spółdzielni mieszkaniowej o zapłatę.
Skarga kasacyjna uwzględniona (wyrok z dnia 16 marca 2012 r., sygn. akt IV CSK 310/11).
RPO-681135-III/11 z dnia 7 września 2011 r. - skarga kasacyjna od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. wydanego w sprawie o zapłatę nagrody jubileuszowej.
Skarga kasacyjna uwzględniona (wyrok z dnia 14 maja 2012 r., sygn. akt I PK 174/11).
Rzecznik Praw Obywatelskich przystąpiła do postępowania sądowego:
RPO-698152-I/12 z dnia 4 czerwca 2012 r. - zgłoszenie udziału Rzecznika Praw Obywatelskich w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w K. w sprawie o zapłatę kosztów związanych z realizacją czynności przewodu doktorskiego.
92
W przedstawionym stanowisku Rzecznik zwraca uwagę na jedno z ostatnich stanowisk Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które Rzecznik podziela, a z którego wynika, że do czasu zmiany ustawy z 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, w szczególności art. 30 tej ustawy, nie istniała podstawa prawna do pobierania przez uczelnie opłat za czynności przewodu doktorskiego od kandydatów na stopień doktora. Zmiana art. 30 ustawy dokonana ustawą z dnia 18 marca 2011 r., także nie wprowadziła podstaw do pobierania opłat za czynności w przewodzie doktorskim.
Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że postanowienie umowy nakładające na pozwanego obowiązek zapłaty za czynności przewodu doktorskiego jest nieważne. Wskazać tu można przede wszystkim nieważność czynności jako sprzecznej z prawem, a także w razie gdyby sąd uznał, że przesłanki z art. 58 § 1 K.c.
nie są spełnione, czynność powyższą należy uznać za nieważną z powodu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Rzecznik Praw Obywatelskich podkreśla, że całkowite przerzucanie obowiązku ponoszenia kosztów związanych z realizacją czynności przewodu doktorskiego z uczelni, która jest zobowiązana do ich ponoszenia, na kandydata do stopnia doktora, jest niedopuszczalne.
93
IV. Pytania prawne do Sądu Najwyższego. Wnioski do Naczelnego