Klasyfikacja sektora MMŚP

Zarówno w literaturze przedmiotu, jak i w praktyce gospodarczej nie udało się dotąd jednoznacznie zdefiniować pojęcia mikro, małego i średniego przedsiębior-stwa. W rzeczywistości trudne okazuje się nie tylko samo zdefiniowanie małego biznesu, ale także określenie momentu, kiedy staje się ono średnim, oraz granicy, która oddziela sektor MMŚP od sektora dużych przedsiębiorstw. Nie bez znacze-nia pozostaje tu charakter prowadzonej działalności (usługi, handel, produkcja), sposób zarządzania (wyspecjalizowana kadra menedżerska czy głowa rodziny), a także źródła finansowania oparte na oszczędnościach właściciela lub pochodzą-ce np. z funduszy venture capital.

W praktyce gospodarczej najczęściej stosowanymi kryteriami podziału, wy-odrębniającymi MMŚP z pozostałych przedsiębiorstw, są:

– kryteria ilościowe – stosowane przede wszystkim w celach statystycznych, oparte na takich wskaźnikach ekonomicznych, jak: liczba zatrudnionych, wiel-kość obrotu czy zasięg rynku zbytu,

– kryteria jakościowe – określające ekonomiczną i prawną samodzielność właściciela firmy, związane z trudno mierzalnymi aspektami firmy.

Najczęściej stosowanym wskaźnikiem ekonomicznym jest liczba osób za-trudnionych w przedsiębiorstwie. Wiąże się to z wieloma zaletami tej miary, tj.: – dużą dostępnością danych statystycznych wykorzystywanych przy klasy-fikacji,

– łatwością dokonywania porównań,

– niewielką zmiennością w czasie – „liczba zatrudnionych, jako parametr tra-ci swoją wartość informacyjną bardzo powoli i w długim okresie”1.

1 T. Łuczka, Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie, Wyd. Naukowe PWN, War-szawa – Poznań 2001, s. 15.

Kolejne kryteria ilościowe związane z nakładami wykorzystywane są zazwy-czaj do dalszych podziałów, a z uwagi na swoje wartościowe wyrażenie, co po-woduje trudności w ich wycenie, pozostają danymi uzupełniającymi w stosunku do liczby zatrudnionych, będącej kryterium podstawowym.

Do najważniejszych miar związanych z efektami zalicza się wartość obrotu przedsiębiorstwa, z uwagi na dużą dostępność materiałów statystycznych. Nie bez znaczenia pozostaje jednak to, że na wskaźnik ten bezpośredni wpływ mają infla-cja i wszelkie działania związane z polityką monetarną państwa.

Pojęcia formułowane na podstawie kryteriów jakościowych często są wy-korzystywane jako uzupełniające w stosunku do charakterystyki ilościowej. Ten rodzaj kryteriów pozwala na określenie niemierzalnych lub trudno mierzalnych cech przedsiębiorstwa, których nie da się wyrazić w sposób ilościowy lub liczbo-wy. Kryteria jakościowe oparte na subiektywnych ocenach służą uszczegółowie-niu i dodatkowej analizie przedsiębiorstw wyodrębnionych na podstawie kryte-riów ilościowych.

Według Ireneusza Janiuka do najczęściej stosowanych kryteriów jakościo-wych, pozwalających na wyodrębnienie małych i średnich jednostek gospodar-czych, należą następujące:

– istotny jest udział właściciela w zarządzaniu firmą,

– najważniejsze dla przedsiębiorstwa decyzje pozostają w gestii właściciela i jego najbliższych,

– kapitał początkowy jest tworzony ze środków własnych właściciela, pocho-dzących z oszczędności lub pożyczek od rodziny, przyjaciół,

– niezależność w podejmowaniu decyzji przejawia się w autokratycznym sty-lu kierowania jednostką2.

Przedstawione kryteria ilościowe i jakościowe stanowią podstawę wielu kla-syfikacji małych i średnich przedsiębiorstw tworzonych przez rządy państw, ban-ki, instytucje pozarządowe i gospodarcze, a także koła naukowe. Jednakże ich niejednorodność sprawiła, że obowiązujące wielkości progowe w klasyfikacjach ilościowych są różne nie tylko w różnych krajach, ale również w ramach jednego państwa3. Ważny jest również ich zmienny charakter w czasie, co znacznie utrud-nia badautrud-nia statystyczne problemu klasyfikacji MŚP.

W Unii Europejskiej obowiązuje przyjęta 6 maja 2003 r. Rekomendacja kla-syfikująca przedsiębiorstwa, która weszła w życie dnia 1 stycznia 2005 r. Dała ona asumpt do zwiększenia liczby przedsiębiorców, mogących skorzystać z unijnej pomocy publicznej. Tym sposobem Komisja Europejska ułatwiła rządom państw członkowskich wsparcie przedsiębiorców z tej grupy oraz podkreśliła ich rolę 2 I. Janiuk, Strategiczne dostosowanie polskich małych i średnich przedsiębiorstw do

konku-rencji europejskiej, Difin, Warszawa 2004, s. 15.

3 K. Safin, Zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicz-nego we Wrocławiu, Wrocław 2012, s. 55.

w rozwoju gospodarki. Zgodnie z powyższą rekomendacją przedsiębiorstwem jest każdy „podmiot prowadzący działalność gospodarczą bez względu na jego formę prawną”. Ważny jest zatem sam fakt prowadzenia działalności bez względu na formę prawną, co pozwala uwzględnić w MŚP samozatrudnionych, przedsię-biorstwa rodzinne działające w sferze rzemiosła i pozostałych, a także wszelkiego rodzaju zrzeszenia, regularnie prowadzące działalność gospodarczą. Stosowanie nowej definicji MŚP przez państwa członkowskie nie jest obligatoryjne, jednak EBI, EFI i KE zachęcają i przekonują do jak najszerszego jej stosowania. Nową, aktualnie obowiązującą w UE definicję przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Kryteria klasyfikacji przedsiębiorstw zgodnie z Rekomendacją Komisji Europejskiej z 6 maja 2003 r.

Kryterium _mikro ^{Przedsiębiorstwo}_{małe średnie}

Wielkość zatrudnienia <10 <50 <250

Wielkość obrotu (w mln euro) ≤2 ≤10 ≤50

Suma bilansowa (w mln euro) ≤2 ≤10 ≤43

Typ powiązania niezależne

partnersko powiązane ściśle powiązane

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Commission Recomendation of 6 May 2003 cocncerning the

de-finition of micro, small and medium-sized enterprises (2003/361/EC), „Official Journal of the European Union”

L124/36.

Analizując tę rekomendację, należy stwierdzić, że nie jest ona dla państw członkowskich obligatoryjna, lecz pozostaje jedynie zaleceniem. Polskie kryteria klasyfikacji MŚP nie odbiegają jednak od unijnych. Na przestrzeni lat powstało bardzo wiele definicji MŚP. Aktualnie obowiązującą na terenie RP jest definicja zawarta w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r., która dostosowuje istniejące wcześniej wartości progowe do zalecanych przez UE. Wielkości progowe zawarte w ustawie przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Kryteria klasyfikacji przedsiębiorstw w Polsce według norm zawartych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej Kryterium _mikro ^{Przedsiębiorstwo}_{małe średnie}

Wielkość zatrudnienia <10 <50 <250

Wielkość obrotu (w mln euro) ≤2 ≤10 ≤50

Suma bilansowa (w mln euro) ≤2 ≤10 ≤43

Źródło: opracowanie własne na podstawie: ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospo-darczej, Dz.U. nr 173, poz. 1807.

Tabela 3. Klasyfikacja MŚP w Kanadzie

Kryterium _mikro ^{Przedsiębiorstwo}_{małe średnie}

Wielkość zatrudnienia <10 <50 <250

Wielkość obrotu (w mln dol.) <3 <15 <75 Suma bilansowa (w mln dol.) <3 <15 <65

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Tracking compliance: Small business and regulation in

Can-ada, Certified Accountants Association of CanCan-ada, Canada 2006, www.cga-canada.org/en-ca/ResearchReports/

ca_rep_sme.pdf [20.12.2012].

Poza granicami Polski i UE klasyfikacje małych i średnich przedsiębiorstw są bardzo różnorodne. Państwem, w którym mocno wspierany jest sektor MŚP, jest Kanada, a jej wartości progowe prezentuje tabela 3.