Klemens był najstarszym synem Klemensa (I.7). Zdaniem Marka L. Wójcika wy-stępował w latach 1228-1241139. Był kolejno: wojewodą opolskim (1228 r.), kasztelanem ryczyńskim (1234 r.) oraz kasztelanem krakowskim (1230?, 1238-1241)140. Poległ w bitwie pod Chmielnikiem. Z małżeństwa z Racławą doczekał się córki Wyszeniegi (I.30)141. An-toni Małecki zresztą zupełnie poprawnie stwierdził, że Klemens, Andrzej i Jan byli brać-mi. Dokument z 27 I 1229 r. określa filiację Klemensa, a ponadto wspomina Andrzeja jako jego brata (I.16): (Clemens filius Clementis, magister Andreas frater eius prepositus
sanc-ti Michaelis)142. Dokument ze Staniątek z 1238 r. wyraźnie potwierdza ponownie braterstwo Klemensa z Andrzejem i Janem: Andree fratris nostri Episcopi Mazouiensis, ac fratrum
eius. Comitie Clementis castellani Cracouiensis, et Comitis Janconis Castellani de Thesin143. Dnia 1 VIII 1228 r. Kazimierz I ks. opolski wystawił dokument, w którym Klemens poja-wił się jako wojewoda opolski (Comite Clemente […] tunc palatino de Opol)144. Przedmio-tem dokumentu było nadanie Klemensowi miast Niemodlina i Czeladzi145. Klemens w tym dokumencie był określony jako brat Wierzbięty, a ten był z kolei bratem Andrzeja, co oznacza, że chodzi o interesującego w tym biogramie Klemensa146. W 1231 r. w dokumen-cie wdowy po Leszku Białym Grzymisławy Klemens nie miał już żadnych tytułów (Clemens
filius clementis)147. Żoną Klemensa była Racława córka Zbrosława ze Śmicza, komesa Opola, siostra żony Jaksy148. Domysł Wójcika jest słuszny, rozstrzyga go imię żony
134 KDMłp, t. I, nr XXIX (s. 35).
135 KDP, t. I, nr XLIV (s. 74). Wydawcy Rzyszczewski i Muczkowski mieli wątpliwości odnośnie do
jego imienia, zob. przypis 5.
136 A. Małecki, op. cit., s. 53 oraz tabl. gen.
137 M.L. Wójcik, op. cit., s. 58-60.
138 ZDKM, nr XIII (s. 11).
139 M.L. Wójcik, op. cit., s. 118.
140 Podstawowe fakty z jego życia znała już Z. Birkenmajerowa, zob. eadem, op. cit., s. 249-250. Zob.
też P. Sczaniecki, Gryfici…, s. 8-9.
141 A. Małecki, op. cit., t. II, s. 57, 65 i tabl. gen.
142 KDKT, nr VII (s. 15).
143 KDP, t. III, nr XVIII (s. 34).
144 Ibidem, nr XI (s. 13-14), w formie regestu w CDS 7.1, nr 337 (s. 172-173).
145 Szerzej na ten temat P. Sczaniecki, Gryfici…, s. 9.
146 M.L. Wójcik, op. cit., s. 47.
147 KDMłp, t. I, nr XIII (s. 20).
Klemensa, identyczne jak imię jej stryja149. O małżeństwie tym przesądza dokument z 22 XII 1234 r. wystawiony przez Bolesława V Wstydliwego w Wysokim Brzegu, pojawia się w nim Klemens jako kasztelan Betheng150. Miejscowość tę M.L. Wójcik utożsamił ze znaną nam już nieistniejącym Ryczynem pod Oławą (słusznie: potwierdza to dokument z 1234 r. –
comiti Clementi, castellano de Recen)151. Przed Wójcikiem zrobiła to Z. Birkenmajerowa152. Zbrosław przyczynił się do objęcia urzędu wojewody opolskiego przez swego zięcia (Clemens de Cracouia)153. Po wygnaniu z Małopolski Klemens powrócił do Krakowa po zamordowaniu Leszka Białego. Wpierw jednak w 1234 r. występował jako kasztelan Ryczyna154. W 1238 r. był kasztelanem krakowskim (Comitis Clementis castellani
Cra-couiensis)155, tak samo 6-13 I 1238 r. (Clemens castellanus cracoviensis)156, a 18 III 1241 r. poległ w bitwie z Tatarami pod Chmielnikiem157. Po tej dacie Racława często w doku-mentach występowała jako wdowa. I tak w dokumencie z 6 II 1245 r., dotyczącego po-bożnych fundacji Klemensa i jego żony oraz jej szwagra Wierzbięty (fundacja w Łubnicach z lat 1239-1241, gdzie założyli klasztor cysterek) wpisano: Retslawa relicta Clementis
quondam castellani Cracoviensis158. Dnia 23 II 1254 r. jednak jest tylko wspomniana (razlaum)159. Natomiast w dwóch dokumentach z 1262 r. czytamy: honesta matrona
Racz-slawa relicta comitis Clementis quondam Castellani Cracouiensis160. W dniu 27 VI 1263 r., w związku wspomnianą fundacją w Łubnicach i powiązanej z nią kolejnej w Ołoboku znowu została wymieniona, ale już jako zmarła, gdyż ołobockie mniszki miały się modlić za duszę swej fundatorki: felicis recordationis domina Ratzlava relicta comitis Clementis161. Klemens i Racława zostali pochowani w zakrystii kościoła św. Wojciecha w opactwie benedyktynek w Staniątkach (ob. część Niepołomic)162. Jedynym znanym dzieckiem tej pary była Wyszeniega (I.30).
I.16. ANDRZEJ
Andrzej był drugim synem Klemensa (I.7). Zdaniem Marka L. Wójcika występował w latach 1224-1244163. Oddał się karierze duchownej, będąc magistrem, scholastykiem
149 M. Cetwiński, Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Biogramy i rodowody,
Wrocław-Warszawa-Kra-ków-Gdańsk-Łódź 1982, s. 59-60 (nr 241).
150 KDP, t. III, nr XIII (s. 18-19).
151 M.L. Wójcik, op. cit., s. 47-48. Najdziwniejsze jest to, że nie podał żadnej argumentacji, co w
pod-stawowy sposób obniża wartość jego dywagacji. Wydawcy KDP sądzili, że chodziło o Bytom lub Biecz, zob. KDP, t. III, nr XIII, s. 18, przypis 2. Recen, zob. KDMłp, t. II, nr CCCCIX (s. 54).
152 Z. Birkenmajerowa, op. cit., s. 254-255.
153 Schlesisches Urkundenbuch. Zweiter Band 1231-1250, Bearbeitet von W. Irgang, Wien-Köln-Graz
1978, cyt. dalej SUB 2, nr 424.
154 Ibidem, nr 79 i 85.
155 ZOPSM, nr 372 (s. 427).
156 KDP, t. III, nr XVII (s. 32).
157 J. Długosz, Roczniki… Księga Siódma. Księga Ósma. 1241-1249, red. K. Pieradzka, Warszawa
1974, s. 14.
158 KDW, t. I, nr 244.
159 KDP, t. III, nr XXVIII (s. 56).
160 Ibidem, nr XXXIX (s. 83), nr XL (s. 84).
161 KDW, t. I, nr 407.
162 Tak chce Jan Długosz, Roczniki… t. VII, s. 114. O powstaniu klasztoru zob. M.L. Wójcik, op. cit., s. 49.
sandomierskim (1224 r.), proboszczem u św. Michała164 (1227-1229), kanonikiem krakow-skim (1225-1231)165, scholastykiem tamże (1234-1236), a na koniec bpem płockim (1238-1244). Zmarł 17 I 1244 r. Datę dzienną i błędną roczną, podał Długosz (Andreas dictus
Cracoviensis, de domo Gryffonum, ob. a. 1249, die 17. Ianuarii)166. Dnia 13 VI 1224 r. odnotowano Andrzeja jako scholastyka sandomierskiego (Andreas Scolasticus
Svdomi-riensis)167. W innym dokumencie z około 1224 r. czytamy: Domino andrea scolastico
sandomiriensi168. Dnia 21 X 1227 r. był dwa razy określony prepozytem (Andreas
prepo-situs s. Michaelis, And. preposito)169. Dnia 21 V 1228 r. poświadczony był dwa razy jako prepozyt u św. Michała (Andreas praepositus sancti Michaelis, Andree praepositi sancti
Mychael)170. W tej roli pojawił się w piśmie Grzegorza IX zatwierdzającym umowę mię-dzy prepozytem miechowskim a bpem płockim w sprawie Góry, Suchodołu i Krampska (Andrea preposito sancti Michaelis)171. Konflikt przy obsadzie bpa krakowskiego z udzia-łem Andrzeja w 1229 r. trafnie opisała Zofia Birkenmajerowa172. W 1232 r. określono go magistrem (Magister Andreas de Crachovia)173. Podobnie nazwano go 29 VI t.r. (magistro
Andrea de Cracovia)174. Zdaniem Z. Birkenmajerowej blisko znajomił się z abpem Pełką175. Jako scholastyk krakowski występował w 1234 r., 5 X 1235 r. i 18 VIII 1236 r. (Andreas
scolasticus)176. Jego nominację na stolicę biskupią w Płocku podał Długosz. W 1238 r. Andrzej objął tę godność po śmierci bpa Piotra177. Wtedy to właśnie wielki dziejopis po-mylił się, nazywając Andrzeja synem wojewody Marka Gryfity (I.11), którego był bratem stryjecznym178. Istnieje jednak źródło, które poprawnie podaje filiację Andrzeja jako syna Klemensa. I tak 27 I 1229 r. mamy Andrzeja wspomnianego jako brata Klemensa (I.14), z określeniem filiacji (Clemens filius Clementis, magister Andreas frater eius prepositus
sancti Michaelis [na Wawelu])179.
W 1240 r. występował jako bp, zarazem brat Wierzbięty (Andreas Episcopus
Mazouie, Wirbeta frater suus)180. W tym samym roku odnotowano go jeszcze 17 IX
164 Przy okazji można dowiedzieć się, że Marek L. Wójcik nie zna skomplikowanych zasad pisania
słowa „święty”, w nazwach własnych zawsze piszemy je dużą literą, ale tylko w wypadku całego wyrazu skrót „św.” pisze się małą literą.
165 J. Długosz, Roczniki…, t. VI, s. 301, 320, 327.
166 J. Długosz, Series Episcoporum Plocensium, [w:] Joannis Dlugossi senioris canonici Cracoviensis
Opera, [wyd.] Ignatius Polkowski et Żegota Pauli, Cracoviae MDCCCLXXXVII, t. I, s. 548. Uzasadnienie roku 1244, zob. M.L. Wójcik, op. cit., s. 45-46.
167 KDKK, t. I, nr XIV (s. 21).
168 Ibidem, nr XV (s. 23).
169 KDMłp, t. II, nr CCCXCI (s. 34) i CCCXCII (s. 36).
170 ZDKM, nr VII i VIII (s. 7).
171 KDMłp, t. II, nr CCCXCVI (s. 40).
172 Z. Birkenmajerowa, op. cit., s. 245-246 oraz P. Sczaniecki, Gryfici…, s. 11-12.
173 KDP, t. I, nr XXI (s. 36).
174 KDW, t. I, nr 136.
175 Z. Birkenmajerowa, op. cit., s. 247. O Pełce zob. T. Kruszewski, Rycerscy…, biogram I.15.
176 KDMłp, t. I, nr XVI (s. 220); drugi raz 11 V 1234 r. (Andreas scholasticus), KDMłp, t. II, nr CCCCX
(s. 55); KDMłp, t. II, nr CCCCXIII (s. 58); KDP, t. I, nr XXVI (s. 41).
177 W tej godności pojawił się w dokumencie bpa krakowskiego Wisława (Andreas Episcopus
Mazo-uiensis), zob. ZOPSM, nr 372 (s. 427).
178 J. Długosz, Roczniki…, t. VI, s. 352-353.
179 KDKT, nr VII (s. 15).
(andreas Ploczensis Episcopus)181. Dnia 18 IX 1241 r. ponownie bracia Andrzej i Wierz-bięta pojawili się razem (A. Plocensi episcopo, eiusque fratre Virbetha)182. W 1242 r. był poświadczony jako bp, zob. niżej. Dnia 5 VII 1244 r. podano go jako byłego scholastyka krakowskiego, później bpa płockiego, w kontekście wskazującym, że już nie żyje (Andree
tunc Scolastici Cracouiensis, postea episcopi Mazoviensis)183. Wymieniono go jeszcze jako zmarłego 30 III 1246 r. (dominus Andreas, quondam episcopus Masouie)184.
Największy problem wynikał z okoliczności, że Antoni Małecki z Andrzeja zrobił dwie postaci: prepozyt wawelski nie był – jego zdaniem – bpem płockim185. Pogląd ten poparła Zofia Birkenmajerowa oraz Paweł Sczaniecki186. Marek L. Wójcik – moim zda-niem słusznie – opowiedział się za istniezda-niem jednego Andrzeja187.
I.17. JAN
Jan był trzecim synem Klemensa (I.7). Zdaniem Marka L. Wójcika występował w latach 1225-1243188. Urzędował na Śląsku jako kasztelan: Toszka (1226 r.), Cieszyna (1228-1229) i Rudy Śląskiej (1228-1242). Zmarł około 1243 r. Pozostawił syna Sulisława (I.31). Jako kasztelan toszecki był poświadczony w 1226 r.189 W dokumencie tym czyta-my: Johanni, castellani de Cosec, co wydawca Johann Gustav Gottlieb Büsching odczy-tał jako Koźle, a poprawił go na Toszek wydawca regestów śląskich Colmar Grünhagen. W 1228 r. na dokumencie ks. opolskiego Kazimierza I określony został jako Johannes
de Rudno190. Równolegle był kasztelanem cieszyńskim. Tak został określony 1 VIII 1228 r. (Johannes castellanus de thesin)191. Co innego czytamy w dokumencie z 1233 r. (Iohanne castellano de Ruda)192. W 1238 r. określono go jako kasztelana cieszyńskiego (Comitis Jankonis castellani de thesin)193. Dokument ze Staniątek z 1238 r. wyraźnie potwierdza braterstwo Klemensa z Andrzejem i Janem: Andree fratris nostri Episcopi
Mazouiensis, ac fratrum eius. Comitie Clementis castellani Cracouiensis, et Comitis Janconis Castellani de Thesin194. W 1239 r. ponownie pojawił się w dokumencie ks. Mieszka II opolskiego (Johannes castellanus de Tesin)195. Natomiast w 1242 r. w doku-mencie ks. Konrada mazowieckiego Jan jako kasztelan rudzki występował z braćmi Andrzejem i Wierzbiętą (dominus Andreas Plocensis episcopus, et fratres sui comes
181 ZOPSM, nr 406 (s. 480).
182 Ibidem, nr 416 (s. 493).
183 KDP, t. III, nr XXIII (s. 48). To samo KDMłp, t. I, nr XXVII (s. 32).
184 KDMłp, t. I, nr XXVIII (s. 34).
185 A. Małecki, op. cit., t. II, s. 59 i tabl. gen.
186 Z. Birkenmajerowa, op. cit., s. 245-248 i 257-260; P. Sczaniecki, Gryfici…, s. 4 i 6.
187 M.L. Wójcik, op. cit., s. 44 i n.
188 Ibidem, s. 118.
189 Die Urkunden des Klosters Leubus, Lieferung 1, Breslau 1821, [wyd. J.G.G. Büsching], s. 91, w
for-mie regestu CDS 7.1 nr 297 (s. 155). 190 CDS 1, nr IV (s. 4), w formie regestu CDS 7.1 nr 330 (s. 169). 191 KDP, t. I, nr XI (s. 16). 192 KDW, t. I, nr 147. 193 ZOPSM, nr 372 (s. 427). 194 KDP, t. III, nr XVIII (s. 34).
195 Codex Diplomaticus et Epistolaris Moraviae, Studio et Opera Antonii Boczek, Tomus Secundus, Ab
Annis 1200-1240, Olomucii 1839, cyt. dalej CDEM 2, nr CCCXII (s. 364), w formie regestu CDS 7.1,
Ianko castellanus de Ruda, et Wirbyantha prepositus de Stanyathekg)196. Dokumenty te omawiała już Zofia Birkenmajerowa197. Synem Jana był Sulisław (I.31).
I.18. WIERZBIĘTA
Wierzbięta był czwartym synem Klemensa (I.7). Zdaniem Marka L. Wójcika występował w latach 1213-1248198. Był benedyktynem w podanych latach, pełniąc póź-niej funkcję prepozyta w Staniątkach w pow. bocheńskim (1238-1246/1248?), zmarł około tego ostatniego roku199. Pojawił w dokumencie Władysława Odonica z 20 X 1213 r. dla cysterek ołobockich. Dokument ten określał przy tym jego filiację: Wirbenta filius
Clementis200. Przynależność Wierzbięty do zakonu benedyktynów potwierdza inny do-kument Odonica z 23 I 1235 r. (fratre Virbeta Ordinis sancti Benedicti)201. W dokumen-cie ks. kaliskiej Wioli z 1238 r. zatwierdzającym nadanie przez brata Wierzbięty Kle-mensa, kasztelana krakowskiego prawa niemieckiego Łubnicom, pojawił się wśród świadków Virbeta prepositus de Staneck202. Występował też w 1242 r. (zob. wyżej). Dnia 6 II 1245 r. abp Pełka zatwierdził nadania dla Łubnic ze strony Wierzbięty i Racławy, wdowy po jego bracie Klemensie (Wirbentha et Retslawa relicta Clementis quondam
castellani Cracoviensis)203. Świadkował na dokumencie z 16 V 1245 r. (Virbenta)204. Ponownie pojawił się w dokumencie z 15 VII 1246 r. z podaniem też filiacji (Verbente
filii Clementis)205. W dokumencie z 1248 r. zapisano z kolei brata Wierzbiętę [ze Stanią-tek] (fratris Virbente)206. Wspomniano go także w dokumencie Bolesława V Wstydliwe-go z 23 II 1254 r.: uirbutam [Wierzbięta] prepositum de stanetek207. Z tego wpisu nie sposób się zorientować, czy Wierzbięta jeszcze żył, w każdym razie twierdzenie Marka L. Wójcika, że zmarł około 1248 r., jest tylko niepewną spekulacją208. Natomiast Zofia Birkenmajerowa pomieszała tego Wierzbiętę z jego kuzynem (I.34)209.
I.19. ŚWIĘTOSŁAW
Świętosław był ostatnim synem Klemensa (I.7)210. Zmarł przed 1238 r. Posiadał córkę Elżbietę (I.32). W dokumencie staniąteckim z 1238 r. był określony jako brat bpa
196 KDMłp, t. II, nr CCCCXIX (s. 63).
197 Z. Birkenmajerowa, op. cit., s. 260-261.
198 M.L. Wójcik, op. cit., s. 118.
199 Dużo o Wierzbięcie pisała Z. Birkenmajerowa, op. cit., s. 252-257. Jeszcze więcej P. Sczaniecki,
Gryfici…, s. 13-17. 200 KDW, t. I, nr 81. 201 Ibidem, nr 176. 202 Ibidem, nr 214. 203 Ibidem, nr 244. 204 KDP, t. III, nr XXIV (s. 51). 205 KDMłp, t. I, nr CCIX (s. 35).
206 Ibidem, t. II, nr CCCCXXIX (s. 79).
207 KDP, t. III, nr XXVIII (s. 56).
208 M.L. Wójcik, op. cit., s. 51.
209 Z. Birkenmajerowa, op. cit., s. 257. Stąd przed jego wstąpieniem do klasztoru przypisała mu żonę
i dzieci.
Andrzeja (frater suus Suentoslaus) i to raczej już nieżyjący211. Dnia 4 VIII 1243 r. wspo-mniano, że Świętosław (Swentoslaus) zamienił wsie Dolusice i Visnice na Chronov212.
I.20. KLEMENS
Klemens z Ruszczy jest jedną z najbardziej prominentnych postaci średniowiecza (jako właściciel Ruszczy i Branic przeszedł do historii jako założyciel jednej z najważniej-szych rodzin magnackich Rzeczypospolitej – Branickich herbu Gryf). Jak informuje Długosz, był on synem Sulisława z Ruszczy (I.9)213. Dziejopis informuje także, iż Klemens pochodził z rodu Gryfitów214. Pochodzenie Klemensa zupełnie błędnie przedstawił Anto-ni Małecki, pomieszał mianowicie różne liAnto-nie rodu i uczyAnto-nił go synem Sułka (I.13), które-go poprawił na Sulisława i „uśmiercił” w bitwie pod Legnicą215. W datowanym bez ozna-czenia dnia i miesiąca na 1231 r. dokumencie wdowy po Leszku Białym ks. Grzymisławy świadkował Klemens z trzema braćmi (Clemens filius Sulislaui cum suis tribus fratribus)216. Imiona tych braci podają dwa dokumenty z 1236 r. W pierwszym z nich, noszącym datę 4 V, czytamy Clemens filius Sulislai et fratres eius Fulco, Sezima, Tomca217. To samo czy-tamy w drugim dokumencie z tej daty218. Wcześniej w 1234 r. dla odróżnienia go od Kle-mensa (I.15) tamtego nazwano „większym”, a tego „mniejszym”, dodatkowo wymieniono jego brata Sezemę (Clemens maior atque minor et Sizema)219. Jan Długosz twierdzi, że wojewodą krakowskim uczynił go Bolesław II Łysy Rogatka220. Jako wojewoda świadko-wał 13 i 15 VII 1243 r. (Clemente, Pallatino Cracouiensi, Clemente, Palatino Cracoviensi)221. W 1243 r. Bolesław V Wstydliwy zatwierdził nabycie wsi Mogilany (ówcześnie obw. wa-dowicki, teraz pow. krakowski) przez Teodora palatyna od wdowy Mirosławy, a Clemens
palatinus cracouiensis był świadkiem, wymienionym zaraz po bpie Prandocie222. Ponow-nie 30 III 1244 r. odnotowano go jako świadka (Clemente palatino Cracouiensi)223. Wy-mieniono go w dokumencie z 2 V 1244 r. (Clemens Palatinus Cracouien.)224. Ponownie był świadkiem 30 VI t.r.225 Pojawia się też w dokumencie z 5 VII 1244 r. (Clemens palatinus
Cracoviensis)226, 1 „pierwszego dosł. wchodzącego” X 1244 r. (Clementis Palatini
Craco-viensis)227, 16 V 1245 r. (Clemens palatinus Cracoviensis)228. Świadkiem na dokumencie
211 KDP, t. III, nr XVIII (s. 35-36).
212 Ibidem, nr XX (s. 39).
213 J. Długosz, Roczniki…, t. VII, s. 34.
214 Ibidem, s. 48.
215 A. Małecki, op. cit., t. II, s. 55 i n. oraz tabl. gen.
216 KDMłp, t. I, nr XIII (s. 20).
217 Ibidem, t. II, nr XIX (s. 25).
218 Ibidem, nr XX (s. 26).
219 KDKT, t. I, nr XVII (s. 40).
220 J. Długosz, Roczniki…, Księga Siódma, s. 34. O próbach obalenia go przez ks. Konrada I
mazowiec-kiego zob. M.L. Wójcik, op. cit., s. 66-67.
221 KDKK, t. I, nr XXIV (s. 34); ZDKM, nr XVIII (s. 14). Data dosł. w kończącym się dniu (exeunte
Julii). Odwołano się tu do tego dokumentu 5 V 1266 r., nr XXVII (s. 20).
222 KDMłp, t. I, nr XXVI (s. 32).
223 Ibidem, t. II, nr CCCCXXV (s. 74).
224 KDP, t. III, nr XXIII (s. 47). Data dosł. w kończącym się dniu (exeunte Maii).
225 KDMłp, t. I, nr XXVII (s. 33), Clemens palatinus cracouiensis.
226 KDP, t. III, nr XXIV [pierwszy z takich samych numerów] (s. 48).
227 ZDKM, nr XXI (s. 16). Data dzienna: primo de intrante Octobre.
z 30 III 1246 r. był Klemens z Ruszczy określony jako wojewoda krakowski (Clemens
palatinus Cracouiensis)229. Świadkował też 15 VII 1246 r. (comes Clemens pallatinus
Cracouiensis)230. Widzimy go również w 1248 r. (Clemens pallatinus Cracouiensis)231. W dniu 25 VII 1249 r. świadkował na dokumencie Bolesława V Wstydliwego (Clemens
Palatinus Cracovie)232. W 1250 r. występował w wymianie dóbr we wsi Potok z opatem jędrzejowskim Garinem233. W dniu 3 VI t.r. Bolesław V Wstydliwy wypowiedział się w sprawie bobrów w dobrach Klemensa (wymieniono Brzegi, Ruszczę i Branice)234. W dniu 5 II 1251 r. opisano go jako comitis Clementis palatini eiusdem [de Cracovia]235. Dnia 5 IX 1251 r. wymienił go dokument Innocentego IV dla krakowskiego Kościoła236. W 1252 r. Bolesław V Wstydliwy nadał mu różne immunitety237. Gdy Bolesław V Wstydliwy 27 II 1253 r. nadał Bochni prawo magdeburskie, Klemens świadkował na tym dokumencie238. Występował także 18 VI 1254 r. (Clemens palatinus cracouiensis)239. Ostatni raz świadko-wał 17 IV 1255 r. (Clemens, palatinus cracouiensis)240, zaraz potem 18 IV241 oraz ponownie w dokumencie z tego roku (bez daty dziennej)242. Według Rocznika krakowskiego zmarł w 1256 r. (obiit Clemens palatinus)243.
Franciszek Piekosiński pomylił go z krewnym tego samego imienia (I.15)244. Do pewnych dzieci Klemensa należą synowie Andrzej i Wierzbięta (I.33-34), do prawdopo-dobnych jedna (może dwie) córka (I.35).
I.21. SULISŁAW
To, że najstarszy brat Klemensa z Ruszczy nazywał się Sulisław (Sułek), podał Jan Długosz245. Wspomniane wyżej dokumenty z 1236 r. zwą go Pełką, co czyni nie-zgodność z relacją wielkiego dziejopisa. Imię Pełka, typowe dla rodu Lisów, u Gryfitów jednak nie występuje. To, że chodzi o imię Sułek, poświadczają następujące dokumenty: 30 VI 1244 r. pośród świadków został wymieniony Sulco frater Clementis246, 30 III 1246 r. czytamy z kolei Sullech frater predicti Clementis247. Filiację Sułka poświadcza dokument z 15 VII 1243 r. (Sulcone, filio Sunislai)248. Pozostawił syna Klemensa (I.36).
229 KDMłp, t. I, nr XXVIII (s. 34).
230 Ibidem, nr XXIX (s. 35).
231 Ibidem, t. II, nr CCCCXXIX (s. 79).
232 KDP, t. I, nr XXXV (s. 55).
233 KDMłp, t. I, nr XXXIII (s. 39).
234 Ibidem, t. II, nr CCCCXXXI (s. 80).
235 Ibidem, nr CCCCXXXIV (s. 84).
236 Ibidem, t. I, nr XXXVI (s. 41).
237 Ibidem, t. II, nr CCCCXXXVI (s. 85).
238 Ibidem, nr CCCCXXXIX (s. 91).
239 KDKK, t. I, nr XLI (s. 56).
240 Ibidem, nr XLII (s. 59).
241 KDMłp, t. II, nr CCCCXLVI (s. 100).
242 Ibidem, nr CCCCXLV (s. 99).
243 Rocznik krakowski, MPH, t. II, Lwów 1872, s. 838.
244 F. Piekosiński, Rycerstwo…, t. III/1, s. 87-89.
245 J. Długosz, Roczniki…, Księga Siódma, s. 48 i n.
246 KDMłp, t. I, nr XXVII (s. 33).
247 Ibidem, nr XXVIII (s. 34).
I.22. SEZEMA
Sezema był trzecim synem Sulisława (I.9). Występował w dokumentach z lat 1236-1244 r. (zob. wyżej). Jego synem był Marek (I.37).
I.23. TOMASZ (TOMKO)
Tomko był ostatnim synem Sulisława (I.9). Występował w dokumentach z 1236 r. (zob. wyżej). Marek L. Wójcik próbował zastąpić jego imię imieniem Teodor, co wyni-kało z informacji Długosza249. Jego domniemany syn nosił imię Sułek (I.38).
POKOLENIE X
I.24.KLEMENSMarek L. Wójcik zrobiwszy dwóch Marków z jednego (miał do tego niejasne za-pisy źródeł jako podstawę), brnął dalej w tym kierunku i tym razem – już zupełnie bezpodstawnie ‒ zrobił dwóch Klemensów i dwóch Janów w omawianym teraz pokole-niu. Skoro był tylko jeden Marek, to był też tylko jeden Klemens. Klemens był najstarszym synem Marka (I.10) i jego żony W. Pojawił się w 1234 r. na dyplomie swego stryja Teo-dora (I.11) jako Clemens filius Marcii250. Zapewne już wtedy osiągnął tzw. lata sprawne. Ponownie określono jego filiację 30 VI 1244 r. (Clemens cum fratre eius, filii Marconis)251. Istotny dokument Bolesława V Wstydliwego i jego matki ks. Grzymisławy z 10 V 1254 r. w sprawie ponownej donacji klasztoru cysterskiego w Szczyrzycu informuje: milites
nostri Clemens et Marek, fratres vterini, filii quondam Marconis Palatini Cracouiensis, donaciones omnes, quas pie memorie, Comes dictus Czader, eorum patruus, quondam etiam Cracouie Palatinus)252. Wpis jest istotny, bo zawiera podstawowe informacje od-nośnie do stopni pokrewieństwa wymienionych w nim osób. Występował też w 1239 r. z bratem Andrzejem (zob. wyżej). W 1262 r. był komornikiem ks. św. Kingi. Poświad-czają to dwa dokumenty z tego roku (Clemente filio marcii camerario ducisse)253. Pozo-stawił po sobie syna Świętosława (I.39).
I.25. ANDRZEJ
Andrzej jest znany tylko z dokumentu z 1239 r. Ponieważ nie wymieniono go w 1254 r., musiał już wtedy nie żyć (zob. wyżej). Domniemuję, że był on ojcem Bogusza (przodka Nasiechowskich, I.Q), I.40.
249 M.L. Wójcik, op. cit., s. 65.
250 KDMłp, t. I, nr XVII (s. 23). Podobnie w 1260 r. (Clemente filio Marci), KDMłp, t. II, nr CCCCLXVI
(s. 112).
251 Ibidem, nr XXVII (s. 33).
252 Ibidem, nr XL (s. 44).
I.26. MAREK
Jak twierdzi M.L. Wójcik, występował on w latach 1244-1284. Pojawił się 30 VI 1244 r.254 Był podczaszym krakowskim (1257-1260), kasztelanem połanieckim (1270-1273) i sandomierskim (1284), Zmarł zapewne w 1285 r.255 Pozostawił córkę Katarzynę (I.41). Jako podczaszy krakowski świadkował 7 XI 1257 r. (Marcus subpincerna)256 i 9 V 1259 r. (Marcus subpicerna Cracouiensis)257. W 1259 r. w dokumencie ze Staniątek (Clemente filio Marci, Marcho fratre eius subpicerna Cracouiensis)258. Podobnie w 1260 r. jako brat Klemensa): Marco fratre eius subpicerna259. W dokumencie Bolesława V Wsty-dliwego dla klasztoru w Staniątkach z 1270 r. Marek został wymieniony dwukrotnie: jako protektor klasztoru (Comes Marcus heres et procurator sepe fati Cenobii) i w wy-kazie świadków jako kasztelan połaniecki (Comite Marco Castellano de Polanec)260. Po raz ostatni jako kasztelan połaniecki został odnotowany 13? V 1273 r. jako Marco,
ca-stellano de Polancz261. Dnia 22 I 1284 r. nazwano go kasztelanem sandomierskim
(Mar-cus castellanus Sandomiriensis)262. Tego dnia świadkował jeszcze raz jako comes Marcus
castellanus Sandomiriensis263. Prawie identycznie został nazwany w kolejnym dokumen-cie z 11 II t.r.264 i następnym z 1 IV t.r.265 Występował też w dokumencie Leszka Czar-nego z VIII 1284 r. (comes Marcus castellanus Sandomiriensis)266. Marek ostatni raz jako osoba żyjąca pojawił się w dokumencie znanego z haremu nałożnic bpa krakowskiego Pawła z Przemankowa herbu Półkozic z 8 XII 1284 r. (Marcum Castellanum
Sandomi-rienses)267. Dodać należy, że Marek posiada biogram w PSB pióra Jerzego Wyrozum-skiego268. Franciszek Piekosiński i Zofia Birkenmajerowa, którzy są twórcami koncepcji zrobienia z wojewody Marka dwóch osób, to właśnie tego drugiego uczynili synem pierwszego269. Jak wielkie problemy interpretacyjne sprawiały te średniowieczne poko-lenia, widać w poglądach Jerzego Wyrozumskiego, który w ogóle miał wątpliwości, czy
254 Zob. przypis 251. Marek L. Wójcik podał, że chodzi o Marka, nawet nie wspominając, że jest
wy-mieniony bezimiennie. Następnie na zupełnie fałszywych przesłankach doszedł do wniosku, że to Marek. Wniosek ten jest – sam w sobie ‒ jednak słuszny, starszy brat Andrzej musiał już wtedy był osobą zmarłą.
255 M.L. Wójcik, op. cit., s. 117.
256 Zbiór dokumentów małopolskich, cz. I. Dokumenty z lat 1257-1420, wyd. St. Kuraś,
Wrocław-War-szawa-Kraków 1962, cyt. dalej ZDM, cz. I, nr 1 (s. 5), dokument Bolesława V Wstydliwego.
257 KDMłp, t. II, nr CCCCLXV (s. 111).
258 KDP, t. III, nr XXVI (s. 78).
259 KDMłp, t. II, nr CCCCLVI (s. 112).
260 KDP, t. III, nr XLIII (s. 90 i 92).
261 ZDKM, nr XXXII (s. 26). Datę dzienną IIII idus Maii powtórzył bez żadnej refleksji wydawca
E. Janota. Jest to błąd, gdyż takiej daty nie ma, może być tylko III idus Maii, czyli 13 V, kopista zapewne
napisał jedną kreskę za dużo. Zob. http://wwws.phil.uni-passau.de/histhw/TutMA/kalender.html [dostęp
22.01.2016]. 262 KDMłp, t. II, nr CCCCXCVII (s. 156). 263 Ibidem, nr CCCCXCVIII (s. 159). 264 Ibidem, t. I, nr CIII (s. 124). 265 Ibidem, nr CIV (s. 126-127). 266 ZDM, cz. I, nr 8 (s. 12). 267 KDKK, t. I, nr LXXXV (s. 117).
268 J. Wyrozumski, Marek, kasztelan sandomierski, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/marek#
[dostęp 22.01.2016]. Jako buntownik przeciwko nowemu władcy Leszkowi Czarnemu, zapewne w 1285 r. poległ pod Bogucicami.
Marek był członkiem rodu Gryfitów. Sądził, że był on wnukiem, a nie synem wojewody Marka270. Według F. Piekosińskiego i M.L. Wójcika Marek miał córkę Katarzynę (I.41), choć obiektywnie jest to tylko domysł.
I.27. PIOTR
Piotr jako syn Teodora (I.11) występuje w dokumencie ks. Grzymisławy z 12 V 1228 r. (Petro filis Theodrici)271. Widzimy go ponownie w dokumencie z 1234 r., w któ-rym jego ojciec Teodor uczynił nadanie dla cystersów jędrzejowskich (Petrus Theodori
filius)272. Ponownie wystąpił jako świadek 4 V 1236 r. w dokumencie swego ojca (Petrus
Theodori filius)273. Nic o nim bliżej nie wiadomo.
I.28. MAREK
Marek był starszym synem Abrahama (I.14). Występował jako kasztelan radomski (Marcus castellanus de Radome) w dokumencie z 1237 r., w którym ks. mazowiecki Bolesław zatwierdził nadanie Bogusza z Błotnicy wsi Świerkowice klasztorowi mie-chowskiemu274. F. Piekosiński pomieszał go z innym Markiem (I.26)275.
I.29. JAN
Na postać Jana pierwszy zwrócił uwagę Franciszek Piekosiński. Jan pojawił się