Syn Henryka, żołnierza Armii Krajowej, ps. „Sęp” i Ja
dwigi z Kędzierskich. W kwietniu 1940 r. został wy
siedlony z rodzicami do Jastrzębia. Po ukończeniu Publicznej Szkoły Podstawowej w Jastrzębiu, konty
nuował naukę w Liceum Ogólnokształcącym im. Ro
mualda Traugutta w Lipnie, gdzie w 1955 r. otrzymał maturę.
W tym samym roku podjął pracę instruktora Powia
towej Biblioteki Publicznej w Lipnie. W 1971 r. Pre
zydium PRN powierzyło mu stanowisko dyrektora Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej. W 1992 r. został zastępcą dyrektora Miejskiego Centrum Kul
tury, powstałego z połączenia Rejonowej Biblioteki Publicznej i Lipnowskiego Domu Kultury'. Był nim do czasu przejścia na emeryturę w 1998 r. Systematycz
nie podnosił kwalifikacje zawodowe. W 1955 r. ukoń
czył kurs bibliotekarski I stopnia w Jarocinie, a trzy lata później dwuletnie Zaoczne Studium Bibliotekar
skie w Bydgoszczy. Po napisaniu pracy dyplomowej pt. Współudział bibliotek publicznych w rozwoju rolni
ctwa, ukończył w 1982 r. kurs kwalifikacyjny bibliote
karski III stopnia w Jarocinie.
W latach 50. i 60. współuczestniczył w tworzeniu na terenie pow. lipnowskiego kół ZMW. Był inicjatorem i organizatorem życia kulturalno-oświatowego w Ja
strzębiu. W latach 70. pełnił funkcję wiceprzewodni
czącego Gminnej Rady Narodowej w Lipnie. W 1989 r. przy bibliotece rejonowej zorganizował Lipnowską Grupę Literacką. Przy jego inicjatywie od 1989 r. uka
zuje się w Lipnie pismo społeczno-kulturalne Towa
rzystwa Miłośników Ziemi Dobrzyńskiej pt. „Gazeta Lipnowską”, gdzie pełni od momentu reaktywowania funkcję sekretarza redakcji (do tej pory ukazały się 53 numery tego pisma). Zaznaczył swój udział w pra
cach Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Pomnika Niepodległości w Lipnie, sprawując w nim funkcję sekretarza oraz w 1992 r. w Obywatelskim Komite
cie Odbudowy Pomnika Niepodległości w Lipnie, a także w 2001 r. w Komitecie Fundacji Tablicy Upa
miętniającej Zygmunta Uzarowicza, przedwojennego burmistrza Lipna w latach 1924-1939. W 1994 r. był w składzie Komitetu Organizacyjnego Sejmiku Gmin Ziemi Dobrzyńskiej. Pełni funkcję wiceprezesa TMZD w Lipnie, w latach 1985-2006 był członkiem DO WTN w Rypinie. Od 1998 r. był prezesem kwartalnika „Wie
ści z Ziemi Dobrzyńskiej”. Od 2004 r. jest przewod
niczącym Kapituły „Zasłużeni dla Miasta Lipna”. W 1961 r. był Mistrzem Wojewódzkim Olimpiady Wiedzy Rolniczej, a w roku 1996 - Mistrzem Wiedzy o Spół
dzielczości Wiejskiej.
Napisał m. in. następujące prace: Stanisław Głowacki - rzeźbiarz, malarz (1991), Lipno. Biblioteki Publicz
ne. Kalendarium (1996) oraz współautorem publika
cji: Pomnik Niepodległości (1992), Lipno - informator (1992,1993), Niepospolici ludzie Lipna i okolic (1995), 80 lat lipnowskiego Klubu Sportowego „Mień" (2002), Kochałem sport i życie, ale życia nie zmarnowałem.
Wiesław Witecki 1923-2009, red. (2010). Jego artyku
ły i informacje w „Gazecie Lipnowskiej” dokumentują
pracę kulturalno-oświatową, sylwetki zasłużonych dla regionu ludzi oraz ważniejsze wydarzenia społeczno- -gospodarcze. Z tematyką tą wychodził na łamy „Ga
zety Kujawskiej” i „Włocławskiego Tygodnia” . Miesz
kając w Karnkowie (1973-1974), opracował „Kronikę OSP”, dokumentującą 50-letnią działalność miejsco
wej jednostki strażackiej, a ostatnio - już jako miesz
kaniec Lipna - prowadzi „Kronikę TMZD” od 2003 r.
oraz „Kronikę Ludowego Zespołu Sportowego w Ja
strzębiu od roku 1947”. Wspierał wydanie szeregu to
mików poezji Lipnowskiej Grupy Literackiej.
Odznaczony m. in. Złotym Krzyż Zasługi (1984) , Złotą Odznaką „Za Zasługi dla Województwa Włoc
ławskiego” (1987), Odznaka „Zasłużony Działacz Kul
tury” (1974), złotymi odznakami ZMW i LZS (1965, 1968) i innymi. Rada Miejska w Lipnie uchwałą z 9 kwietnia 1999 r. nadała mu tytuł „Zasłużony dla Miasta Lipna”. Jest laureatem Nagrody im. A. A. Kochańskie
go w Dobrzyniu n. Wisłą (2005) i od 2012 r. seniorem Kapituły tej Nagrody.
Żonaty z Bożeną Sypniewską (ur. 1949), z zawodu pielęgniarką, ma córkę Magdalenę (ur. 1971), zamęż
na Gromada i trzech wnuków: Michał oraz bliźniacy:
Kamil i Patryk.
Autopsja (1965-2014); http://www.umlipno.pl/pl,page,zasluzeni_
dla_miasta_lipna, 173.html/29 VII 2013; T. Chojnicki, Nowe wła
dze Towarzystwa Miłośników Ziemi Dobrzyńskiej, Gazeta Lip- nowska, nr 53: 2013, s. 5; Inf. T. Chojnickiego z 17 IX 2013;
Obywatele Lipna, s. 39-42; R. Specjalskl, Głodowo. Materiały do monografii wsi, I, Włocławek 1993, s. 70-71; R. Specjalski, Tadeusz Chojnicki, http://www.tmzdlipno.cba.pl/plikl/zarzad.
htm/2 II 2013; Zasłużeni dla Miasta Lipna, http://www.umlipno.
pl/pl,page,zasluzeni_dla_miasta_lipna,173.html/9 II 2014.
CHOJNOWSKA ALICJA (*15 X11933 r. w Chrostko
wie), nauczycielka, społeczniczka (C 29)
Urodziła się rodzinie chłopskiej Jana i Katarzyny z Bienkiewiczów (zm. 28 III 1986). Dzieciństwo spędziła przy rodzicach. W 1939 r. gospodarstwo, które pro
wadził jej ojciec, zostało zajęte przez okupanta nie
mieckiego. W czasie wojny zmuszona była zajmować się opieką nad niemieckimi dziećmi i tylko nieliczne chwile mogła poświęcić własnej edukacji.
W lutym 1945 r. rozpoczęła naukę w Publicznej Szko
le Powszechnej w Chrostkowie. Wiele zawdzięczała nauczycielom tej szkoły, m. in. Zofii Kraśnickiej, Jano
wi K. Kraśnickiemu, Władysławowi Krzywosińskiemu Kajetanowi Mazur, J. Klugiewicz i F. Jordan. Naukę na szczeblu podstawowym rozpoczęła od klasy III. W ciągu następnych trzech lat, w trybie przyspieszonym ukończyła klasy lll-V i VI oraz klasę VII. Ukończenie chrostkowskiej podstawówki, z wynikiem bardzo do
brym, pozwoliło jej zdać pozytywnie zdała egzaminy do klasy wstępnej Liceum Pedagogicznego w Płocku.
Wkrótce została przeniesiona do Państwowego Lice
um i Gimnazjum im. Reginy Żółkiewskiej w Płocku, w której ukończyła klasy VIII i IX. Po likwidacji szko
ły dalszą edukację odbyła w Państwowym Liceum i Gimnazjum im. Stanisława Małachowskiego (słynnej Małachowiance) w Płocku. Tam ukończyła z wyróż
nieniem klasy X i XI, uwieńczone zdobyciem matury i otrzymanierrf świądectwa dojrzałości szkoły ogólno
kształcącej.
161 c Z dniem 1 września 1952 r. rozpoczęła pracę pedago
giczną w Publicznej Szkole Powszechnej w Chrost
kowie. W tej placówce oświatowej pracowała nie
przerwanie do chwili przejścia na emeryturę, tj. do 1 września 1985.
Od października 1953 r. do 30 lipca 1954 r. kształciła się na kursie Rejonowej Komisji Kształcenia Nauczycieli w Toruniu, gdzie uzyskała dyplom nauczyciela szkół pod
stawowych (25 VII 1954). W dniu 27 lipca 1970 r., po odbyciu dwuletnich studiów w Studium Nauczycielskim w Bydgoszczy z wynikiem bardzo dobrym, ukończyła kierunek nauczanie początkowe i zajęcia praktyczno- -techniczne. W 1974 r. ukończyła w Instytucie Kształce
nia Nauczycieli w Bydgoszczy kurs, który miał na celu uzupełnienie wiedzy z zakresu zagadnień pedagogicz- no-psychologicznych oraz filozoficzno-społecznych. W dniu 18 maja 1977 r. w Instytucie Kształcenia Nauczy
cieli z wynikiem bardzo dobrym uzyskała dyplom rów
noważny wyższym studiom zawodowym.
Przez kilkadziesiąt lat opiekowała z ramienia rad pe
dagogicznych Szkolnym Kołem PCK. Wzorowo opra
cowywała i realizowała program działania Obchodów Miesiąca Kultury Zdrowotnej, eksponując m. in. pre
lekcje na tematy oświaty, wychowania zdrowotnego, dekoracje klas i korytarzy, wiosenne prace i porządki na terenie obejścia szkoły i na działce, wykonywanie plakatów, ulotek, rysunków i pisanie wypracowań.
Wygłaszała prelekcje na tematy stanu sanitarno-hi- gienicznego szkoły i ochrony środowiska naturalne
go, a także spotkania z lekarzem i pielęgniarkami, jak również spotkania z przedstawicielami administracji państwowej pod nazwą „Co należy zmienić, aby nam się żyło bezpiecznie i przyjemnie”. Organizowała rów
nież wycieczki uczniów kl. Vil i VIII do Ośrodka Zdro
wia w Chrostkowie, a także interesujące spotkania z przedstawicielami MO na temat bezpieczeństwa na drogach oraz pogadanki na tematy stanu zdrowotne
go uczniów. Organizowała bieżące zakupy artykułów higieniczno-kosmetycznych, zawody międzyklasowe na najaktywniejszą formę propagowania kultury zdro
wotnej. Organizowała pokazy pierwszej pomocy lekar
skiej, biegi po zdrowie, wystawy książek i czasopism o tematyce medycznej i zdrowotnej. Organizowała po
moc ludziom starszym, potrzebującym pomocy.
Została odznaczona m. in.: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1978) i Złotym Krzyżem Zasługi (1975).
Miała braci: Stefana, Ludwika i Jana Mieczysława. W dniu 9 października 1954 r. wstąpiła w związek mał
żeński z pracownikiem Urzędu Gminy w Chrostkowie, Mieczysławem Chojnowskim (1927-1994). Z tego związku małżeńskiego urodziły się dzieci: Maria (ur.
17 XI 1955), nauczycielka szkół podstawowych w Ko- brzyńcu, Ostrowitem i Toruniu oraz Wojciech (ur. 2 IX 1960), absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, prawnik.
A. Sikorowski, Alicja Chojnowska - wzór nauczycielki i cnót pe
dagogicznych, Rocznik Dobrzyński, t. 5: 2012, s. 210-213.
CHOJNOWSKI ZENOBIUSZ (tpo 1945 r.), dyrektor banku, radny, społecznik (C 30)
W 1916 r. w Rypinie został sekretarzem odrodzonego Miejskiego Koła Polskiej Macierzy Szkolnej. Pracę za
wodową rozpoczął od pracy w kancelarii rypińskiego rejenta, Władysława Żochowskiego. Po pewnym cza
sie awansował na dyrektora Banku Spółdzielczego w Rypinie. Jednocześnie był kierownikiem finansowym i członkiem zarządu Spółdzielni Mleczarskiej „Rotr” w Rypinie, a następnie jej dyrektorem. Za sprawy tech
niczne w rypińskiej mleczarni odpowiadał wtedy K.
Tiunin, absolwent Państwowej Szkoły Mleczarskiej w Rzeszowie.
Udzielał się w pracy społecznej dla miasta. Jesienią 1931 r. wszedł do składu Powiatowego Komitetu Po
mocy Bezrobotnym. Był wybierany do rady miejskiej:
w 1927 r. z listy „Zjednoczony Komitet Pracy Gospo
darczej miasta Rypina” i w 1934 r. - z BBWR. Po roz
wiązaniu w październiku 1935 BBWR, przejął kiero
wanie Związkiem Strzeleckim w Rypinie. W dniu 29 kwietnia 1938 r. wszedł w skład Rady Powiatowego Towarzystwa Rolniczego w Rypinie. Był także w skła
dzie Komitetu Honorowego Zjazdu Kół Śpiewaczych Okręgu I. Pomorskiego Związku Śpiewaczego, który odbył się w Golubiu 6 sierpnia 1939 r.
Po wojnie jednak nie powrócił do Rypina. Pracował w Związku Mleczarskim. Dalsze jego losy nie są nam znane.
AP Bydgoszcz, Urząd Wojewódzki Pomorski, sygn. 7513, Spra
wozdanie o obszarze, zaludnieniu, działalności Powiatowego Związku Samorządowego, obciążeniu podatkowym itp. w pow.
rypińskim; AP Włocławek, Akta miasta Rypina, sygn. 1, Dane o członkach Zarządu i radnych z 11 października 1934.; Idem, Włocławek, Starostwo Powiatowe Rypińskie, sygn. 1, Sprawo
zdanie sytuacyjne starosty powiatowego rypińskiego za miesiąc sierpień 1938 r. z 7 XI 1938 r.; Chełmlcki, Powiat, s. 63-64; Haj- kowski, Spółdzielczość, s. 31-35; Krajewski, Rypinie, s. 112-113;
Krajewski, Rypin w okresie zaborów, s. 197; Kronika Rypińska 1927, nr 27, z 3 VII; Pamiętnik zjazdu, s. 4; Rolnik Rypiński 1931, nr 4, z 8 X; Rypin między wojnami, pass.; Spółdzielczość mleczarska, pass.; Zielińska, Prasa powiatu rypińskiego, s. 102.
CHOLEWIŃSKI WŁADYSŁAW BOGUMIŁ (*w VI 1852 r. w Suwałkach f25 V 1920 r. w Rypinie), le
karz, działacz społeczny i oświatowy, ofiara prze
śladowań carskich (C 31)
Pochodził z powiatu augustowskiego. Był synem Jó
zefa, z zawodu rejentem i Aleksandry. Po ukończeniu szkoły średniej w Suwałkach, w 1870 r. podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego.
W dniu 8 grudnia 1875 r. otrzymał tam dyplom lekarza z odznaczeniem Cum exima laude (Z najwyższą po
chwałą). Przez dwa lata był asystentem w Warszaw
skiej Klinice Diagnostycznej u prof. I. Baranowskiego.
Przez pewien czas odbywał także praktykę lekarską w Sierpcu. Następnie służył w wojsku carskim i w latach 1877-1878 odbył kampanię rosyjsko-turecką, walcząc na terenie Bułgarii o jej niepodległość.
W drugiej połowie grudnia 1878 r. przybył do Rypi
na jako „wolno praktykujący lekarz”, gdzie przez 41 lat owocnie wypełniał zasady ojca medycyny, Hipo- kratesa: „Przede wszystkim nie szkodzić”. Znalazł zatrudnienie po lekarzu Aleksandrze Piotrowskim.
Doskonale rozumiał potrzebę pogłębiania i aktuali
zowania zdobytej wiedzy medycznej. Okazją do tego było m. in. członkostwo od 1876 r. w pracach Płockie
go Towarzystwa Lekarskiego, które prowadziło w tych latach na wysokim poziomie działalność naukową i
c
162
odczytową. Wystąpienia jego na forum Towarzystwa publikowane były w „Gazecie Lekarskiej”. W 1877 r.
przedstaw ił drukiem przypadek pęknięcia tę tn ia ka aorty brzusznej, a w 1878 r. przebieg lecze
nia próchnicy żeber. W 1900 r. skierow any został przez Towarzystwo na obrady Zjazdu Lekarzy w Krakowie, a następnie na Kongres Lekarzy w Pa
ryżu. W 1905 r. przewodniczył w Płockim Towarzy
stwie Lekarskim posiedzeniu, na którym referowano sposoby zapobiegania i leczenia cholery. Wielokrot
nie udzielał tu bezpłatnej pomocy lekarskiej biednym mieszkańcom, kierowanym przez Towarzystwo Do
broczynności. Oprócz ofiarnej praktyki lekarskiej pro
wadził szeroko zakrojoną działalność profilaktyczno- -propagandową, a zwłaszcza w zakresie zwalczania cholery, wygłaszał pogadanki i odczyty z zakresu me
dycyny i higieny W Rypinie, przy różnych okazjach, dla mieszkańców miasteczka i okolicy głosił pogadan
ki oraz organizował kursy z zakresu higieny i profilak
tyki zdrowia.
Poza działalnością zawodową czynnie angażował się w działalność społeczno-narodową. W dniu 29 czerw
ca 1881 r., wychodząc naprzeciw potrzebom Rypina, nękanego częstymi pożarami, stanął na czele utwo
rzonej tu Ochotniczej Straży Ogniowej w Rypinie. W sierpniu 1882 r. zaborcze władze rosyjskie oficjalnie zezwoliły na funkcjonowanie straży, która niebawem stała się, wbrew oczekiwaniom zaborcy, aktywną or
ganizacją społeczno-kulturalną w mieście. Rypińska straż ogniowa pod jego prezesurą, oprócz wypeł
niania zadań czysto profesjonalnych, utworzyła koło amatorów i miłośników teatru. Sam został w nim nie tylko kierownikiem, lecz także reżyserem przygoto
wywanych sztuk scenicznych. Zresztą te amatorskie spektakle odbywały się na scenie, urządzonej w miej
scowej remizie.
W latach 1900-1907 z racji wszechstronnej, patrio
tycznej działalności rypińskiej straży Rosjanie ograni
czali jej działalność. Choć niebawem, w 1907 r. for
malnie zezwolili na reaktywowanie jej działalności, to w dwa lata później, to w 1909 r. władze carskie nie wyraziły mu zgody na dalsze prezesowanie przez nie
go rypińskiej straży. Mimo to, funkcję tę pełnił nieprze
rwanie przez 28 lat.
W działalności społecznej wykazywał dużą troskę o materialny rozwój trzytysięcznego miasteczka. W 1898 r. wspólnie z Władysławem Żochowskim wy
stąpił z inicjatywą powołania w Rypinie Towarzystwa Kredytowego Miejskiego, a jego założycielskie zebra
nie odbyło się w dniu 17 czerwca tego roku. Efektem działalności Towarzystwa była m. in. budowa w latach 1913-1916, przy ówczesnym placu Michaiłowicza (obecnie plac Sienkiewicza), gmachu tzw. Zgody. Był w ścisłym kierownictwie tego Towarzystwa. W lipcu 1916 r. został wiceprezesem odrodzonego Miejskie
go Koła Polskiej Macierzy Szkolnej w Rypinie, zaś od grudnia tego roku pełnił funkcję skarbnika w zarządzie Okręgu PMSz w Rypinie. Nadto pełnił funkcję lekarza szkolnego w rypińskim Progimnazjum Męskim.
W 1902 r. założył w Rypinie Dom Ludowy, który stał się miejscem żywej działalności oświatowej i kultu
ralnej. Placówka ta mieściła się w budynku na Pra
dze (obecnie charakterystyczny budynek na rogu ul.
Garncarskiej i J. Piłsudskiego). W 1906 r. rypiński
Dom Ludowy grupował 216 członków, posiadał włas
ny chór, orkiestrę i był organizatorem 16 wieczorów z wykładami z różnych dziedzin wiedzy. Dom Ludowy w Rypinie z okazji rocznic wybitnych pisarzy i poetów organizował odczyty z literatury polskiej, a jego sekcja odczytowa podjęła głośną akcję propagandową, skie
rowaną przeciwko emigracji do Prus oraz kolonizacji niemieckiej na tych terenach.
W okresie nasilającej się rusyfikacji w pierwszym dziesięcioleciu XX stulecia tworzył w Rypinie sieć tajnego nauczania w języku polskim. Własnym kosz
tem utrzymywał szkołę i jej nauczyciela. Kiedy w lip
cu 1906 r. powstała w tym mieście Polska Macierz Szkolna, został prezesem jej koła. Razem z Kazimie
rzem Gorczyńskim i Antonim Gosiewskim rozwijał w pow. rypińskim teatry amatorskie przy kołach PMSz.
Uprzedzając przewidywane zamknięcie tej organiza
cji przez Rosjan po klęsce rewolucji 1905-1907, był inicjatorem przejęcia dawnej biblioteki Rypińskiego Oddziału Towarzystwa Naukowego Płockiego, liczą
cej 4.350 tomów. Był członkiem Towarzystwa Nauko
wego Płockiego, reaktywowanego w 1907 r. W 1908 r.
dla księgozbioru tego Towarzystwa, opartego głównie o słynną bibliotekę Gustawa Zielińskiego ze Skępego, ofiarował m. in. dwa inkunabuły, w tym jeden w klocku z 1485 r. oraz dwa wartościowe starodruki, pochodzą
ce z XVI w.
Za działalność patriotyczną i narodową, za organiza
cję tajnego nauczania i prowadzenie wszechstronnej pracy kulturalno-oświatowej został postawiony przed sądem rosyjskim, a następnie osadzony na kilka mie
sięcy w twierdzy modlińskiej.
Był Honorowym Obywatelem Rypina, a tytuł ten nada
no mu kilka lat po śmierci.
Pochowany na cmentarzu rzymskokatolickim w Rypi
nie.
Od 1982 r. jego imię nosi jedna z ulic na nowym osied
lu w Rypinie.
A imię ich godnym będzie, pod red. M. Krajewskiego, Rypin 1991, s. 5-8; B. Balcerowicz, Spadkobiercy doktora Cholewiń
skiego, Kujawy 1987, nr 18, s. 5; B. Balcerowicz, Z tradycji kul
turalnych Rypina, Rypin 1979, s. 3; Chełmiński, Powiat, s. 63; B.
Ćwikła, Cztery nowe inkunabuły w Bibliotece im. Zielińskich To
warzystwa Naukowego Płockiego zakupione w 1985 r., Notatki Płockie 1986, nr 2, s. 60; F. Dłutek, Rys biograficzny założyciela Ochotniczej Straży Pożarnej w Rypinie dr. Władysława Cho
lewińskiego, [w:] Jubileusz OSP w Rypinie (1881-1981), Infor
mator, Rypin (1982), s. 2-3; Dzieje służby zdrowia, s. 293-294;
Gazeta Lekarska 1920, nr 23-24; Głos Płocki 1912, nr 3, s. 3, nr 53, s. 2, nr 61, s. 3; M. Kieffer, Zarys dziejów Towarzystwa Na
ukowego Płockiego, [w:] Towarzystwo Naukowe Płockie 1820- 1830-1907-1957. Szkice i materiały, Płock 1957, s. 31; Kosta- necki, Wybitni obywatele, nr 20, s. 30; Krajewski, Władysław B. Cholewiński, Kronika Rypińska 1990, nr 4, s. 6; Krajewski, Bene merentes, s. 10-11; Krajewski, Posiew wolności, s. 242;
Krajewski, Rewolucja, s. 51; Krajewski, Rypinie, s. 131, 211, 340-341; Krajewski, Rypin w okresie zaborów, s. 190, 192, 195, 197, 198; Krajewski, Społeczeństwo wobec rusyfikacji, s. 106 i n.; E. Nagórnewicz, Rypińska Ochotnicza Straż Pożarna w la
tach 1881-1992, [w:] Rypin. Szkice z dziejów miasta, pod red.
M. Krajewskiego, Rypin 1994, s. 380-381; Papierowski-Stefań- ski, Płocczanie I, s. 97-98; 50 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w Rypinie, Toruń 1931; Piotrowski, Szkolnictwo Rypina, s. 317;
; Świecki-Wybult, Mazowsze, s. 148, 160, 169; Teatr amatorski w Rypinie, Korespondent Płocki 1882, nr 5; Tyc, Struktura, s.
162-163; Waszkiewicz, Z dziejów Rypina, s. 295, 299; Tablica nagrobna na cmentarzu w Rypinie wraz z imionami Cholewiń
skich: Marii (1849-1931) i Anieli (1884-1933); Waszkiewicz,
163 c
Dobrzyń, s. 151; L. Zembrzuski, Cholewiński Bronisław, PSB, t. 3: 1937, s. 402-403, gdzie mylnie imię Cholewińskiego jako Bronisław.
CHOMĘTOWSKI MARCIN h. Lis ( f i 706 r.), łowczy dobrzyński, starosta złotoryjski, wojewoda mazo
wiecki
Od 1670 r. był łowczym dobrzyńskim. W 1680 r. jako kasztelan żarnowski wszedł do senatu. Od 1685 r.
pełnił urząd starosty złotoryjskiego, a od 1696 r. - drohobyckiego. Odznaczył się w kampaniach Jana III Sobieskiego, szczególnie w wyprawie bukowińskiej w 1685 r. i mołdawskiej w 1686 r. W 1683 r. wyznaczo
ny został do komisji traktatów pokojowych z Moskwą.
Rok później został wojewodą mazowieckim. W czasie bezkrólewia po śmierci Jana III Sobieskiego należał do komisji do rokowań ze skonfederowanym woj
skiem. Był stronnikiem Jakuba Sobieskiego, a potem, gdy ten utracił szansę obioru, poparł elekcję Augusta II. W 1703 r. przewodniczył komisji dla rozgraniczenia z Turcją. W 1704 r. przesunięty został na wojewódz
two mazowieckie. Był darczyńcą zakonu jezuitów, fundując im kolegium w Samborze.
Ożeniony z Anną Wierzbowską, wojewodziną sie
radzką. Województwo mazowieckie otrzymał po nim syn Stanisław (1673-1728), hetman polny koronny.
S. Askenazy, Epoka saska, [w:] Pamiętnik III Zjazdu Historyków Polskich, Kraków 1900; C. Chowaniec, Wyprawa Sobieskiego do Mołdawii 1686, Warszawa 1932, pass.; J. Feldman, Polska w dobie wojny północnej, Kraków 1925, pass.; A. Z. Hencel, Li
sty do Jana Sobieskiego, Kraków 1860, pass.; Inwentarze kró- lewszczyzn, s. XVIII, gdzie podano, że wojewodą mazowieckim był od r. 1694; W. Konopczyński, Polska a Turcja, Warszawa 1936; T. Korzon, Dzieje wojen i wojskowości, Kraków 1912, t.
3; Niesiecki, Herbarz, t. 3, s. 75-76; K. Piwarski, Chomętowski Marcin, PSB, t. 3: 1937, s. 411; L. Rogalski, Dzieje Jana III, Warszawa 1862.
CHOPIN FRYDERYK FRANCISZEK (*22 II lub 1 III 1810 r. w Żelazowej Woli f17 VII11849 r. w Paryżu), przyjaciel kilku Dobrzyniaków, honorowy gość ziemi dobrzyńskiej, najwybitniejszy kompozytor polski, pianista (C 32)
Był synem Mikołaja, emigranta francuskiego i Justy
ny z Krzyżanowskich. Gry na fortepianie uczył się w Warszawie u prof. W. Żywego, a w latach 1826-1829 w Szkole Głównej Muzyki u J. Elsnera. W 1822 r. za
warł pierwsze kontakty z o rok młodszym Dominikiem Dziewanowskim z Szafami w ziemi dobrzyńskiej. Ten ostatni zaprosił go na wakacje w rodzinne strony.
Chopin przebywał tam w okresie lata 1824 i 1825 r.
Pobyt w Szafami, a także w okolicznych miejscowoś
ciach; Bocheńcu, Płonnem, Rodzonem, Radominie, Golubiu, Dobrzyniu n. Drwęcą, Białkowie, Dulsku, Obrowie, Kikole, Ugoszczu i Oborach był dla niego okazją do poznania kultury, obyczajów i ludu ziemi dobrzyńskiej. W Gulbinach był gościem Brygidy i Aloj
zego Piwnickich, a w Kikole - hrabiego Zboińskiego.
Z Szafami przesyłał młody Chopin do rodziców w Warszawie „Kurier Szafarski” - listy pisane na wzór ówczesnego „Kuriera Warszawskiego”. „Cenzorem”
tej młodzieńczej gazetki była ciotka Dominika Dzie
wanowskiego, Ludwika Dziewanowska.
W czasie pobytu w Szafami Chopin stworzył utwór potocznie zwany „Żydek” oraz „Mazurek a-moll, op.
17”. Wraz z ojcem swego kolegi Dominika, Juliuszem Dziewanowskim bywał w klasztorze Ojców Karmeli
tów w Oborach, gdzie grał na organach w tamtejszym kościele (dotąd zachowanych). Gościł także w Dul
sku, a swoją muzykę prezentował także w dworku w Ugoszczu, którego właścicielem był spowinowacony z Dziewanowskimi, Antoni Grzegorz Feliks Borzewski.
W czasie pobytu na ziemi dobrzyńskiej odwiedzał w Sokołowie innego swego młodzieńczego przyjaciela, Jana Białobłockiego (1805-1828). Właścicielem tego majątku był ojczym Białobłockiego, kapitan Wojska Polskiego, Antoni Wybraniecki. W jednym z listów do J. Białobłockiego napisał, m. in. „Jeśli zobaczysz Szafarnię, wspomnij moje imię”. Razem z Dominikiem Dziewanowskim i Ludwiką Dziewanowską odwiedzał także Golub, a w nim m. in. zniszczony wówczas za
mek Anny Wazówny. Latem 1825 r. wraz z Dominikiem i jego ojcem Juliuszem był w Toruniu, gdzie zwiedził Dom Kopernika, kościoły: św. Jana, N. M. Panny, z grobowcem Anny Wazówny oraz dom, w którym uro
dził się prof. Samuel B. Linde. Na tych ziemiach, jak napisał Adolf Nowaczyński, Chopin „najbardziej się przepoił polskością, na buchał polszczyzn'/’.
W 1830 r. wyjechał za granicę i osiedlił się w Pary
żu, przebywając przez dłuższy okres również na hi
szpańskiej wyspie Majorce i w Londynie. Utrzymywał kontakty z kołami europejskiej awangardy muzycznej.
Tworzył wyłącznie kompozycje fortepianowe. Jego twórczość wywarła duży wpływ na muzykę drugiej po
łowy XIX i XX w.
W nekrologu, opublikowanym w „Dzienniku Polskim”
z 25 października 1849 r., Cyprian Kamil Norwid na
pisał: „Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talen
tem świata obywatel, Fryderyk Chopin zszedł z tego świata”.
Od 1927 r. w Warszawie odbywają się Międzynaro
dowe Konkursy Pianistyczne imienia Fryderyka Cho
pina. Bardzo żywa jest pamięć o pobycie Chopina w Oborach i na całej ziemi dobrzyńskiej. Te wydarzenia z jego życia w okresie międzywojennym były jednak prawie zupełnie zapomniane. Odżyły dopiero po dru
giej wojnie światowej. W dworku w Szafami na ziemi
giej wojnie światowej. W dworku w Szafami na ziemi