„Piśmiennictwo i literatura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Źródła, konteksty, nawiązania”
(Katowice, 2 grudnia 2016 r.)
2 grudnia 2016 r. na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskie-go w Katowicach odbyła się konferencja naukowa pt. „Piśmiennictwo i literatura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Źródła, konteksty, nawią-zania”. Organizatorami tego wydarzenia były: Instytut Nauk o Litera-turze Polskiej im. Ireneusza Opackiego Uniwersytetu Śląskiego, Zakład Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki Uniwersytetu Śląskiego, a także Komisja Historycznoliteracka Polskiej Akademii Nauk (oddział w Katowicach).
Zgromadzonych gości jako pierwsza powitała Anna Kałuża (za-stępca Dyrektora Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego, pracownik Zakładu Literatury Współczesnej, Uniwersytet Śląski w Katowicach), zaznaczając, że spotkanie to jest doskonałą okazją do przypomnienia niesłychanie ważnego związku między Lit-winami i Polakami w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Następnie głos zabrała Mariola Jarczyk (kierownik Zakładu Historii Literatu-ry Baroku i Dawnej Książki), która przyznała, że niezwykle cenna okazała się dla niej możliwość współpracy z badaczami literatury współczesnej. Jako ostatnia głos zabrała przewodnicząca Komisji Hi-storycznoliterackiej Polskiej Akademii Nauk, Anna Szawerna-Dyrszka (Zakład Teorii Literatury, Uniwersytet Śląski w Katowicach),
wska-Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media 2017, nr 2 (25), s. 155–160 ISSN 1505-4195 (wersja drukowana) ISSN 2451-2575 (wersja elektroniczna) GICID 71.0000.1500.0677
156 Małgorzata Wołoch
zując – podobnie jak M. Jarczykowa – na to, jak znakomicie kore-spondują ze sobą zainteresowania ekspertów literatury współczesnej z zainteresowaniami pracowników Zakładu Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki. Jednocześnie wyraziła nadzieję, że nie będzie to ostatnie spotkanie z Wielkim Księstwem Litewskim.
Następnie rozpoczęła się pierwsza część konferencji, zatytułowana Źródła. Poprowadziła ją A. Szawerna-Dyrszka. Swoje referaty wygłosili:
Maria Barłowska (Zakład Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki, Uniwersytet Śląski w Katowicach), M. Jarczykowa, Dominika Fesser (Uniwersytet Śląski w Katowicach). Ostatnia prelegentka, Jolanta Gwio-ździk (Zakład Historii Książki i Bibliotek, Uniwersytet Śląski w Kato-wicach), była nieobecna, dlatego tekst jej wystąpienia został odczytany przez prowadzącą obrady.
M. Barłowska swoją prezentację pt. Michała Leona Obuchowicza teksty z moskiewskiej niewoli poświęciła tekstom znanego pamiętnika-rza, którego diariusz z moskiewskiej niewoli (1660–1662) opublikowali Michał Baliński (Wilno 1859) oraz Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba (Warszawa 2003). Z tego okresu pochodzą także dwa listy do króla Jana Kazimierza i jeden do matki – odnalezione przez współczesnych wydawców w papierach rodzinnych Obuchowiczów. Rękopis Biblioteki Kórnickiej 359 – prawdopodobnie kopia sylwy Obuchowiczów – stał się podstawą edycji z 2003 r. Znaleźć w nim można anonimowe utwo-ry poetyckie, z któutwo-rych trzy: Jako przeciwność ponosić mamy, Jezus, Maria, Józef oraz Lament więźnia zostały napisane przez pułkownika M.L. Obuchowicza w czasie uwięzienia w Moskwie. Oficjalne i pry-watne listy umieszczone w diariuszu pt. Krótkie nieszczęścia mego zebranie, którego czasu, co i kiedy się działo stanowią ciekawy kontekst dla doświadczenia niewoli. Podejmują próbę wyrażenia zdarzeń, w któ-rych uczestniczył M.L. Obuchowicz, w różnych literackich rejestrach, w ramach różnych gatunków, określających je relacji komunikacyjnych i konwencji. Prelegentka zwróciła szczególną uwagę na siedemdziesię-ciocześciowersowy lament, stanowiący, obok Dumy niewolniczej Zbi-gniewa Morsztyna, wyjątkowy przykład lirycznej wypowiedzi autobio-graficznej o niewoli.
M. Jarczykowa w referacie pt. Namiestnik i burmistrzowie Kiejdan.
Obraz miasta w „pisaniach” Piotra Kochlewskiego na podstawie listów wieloletniego sekretarza księcia Krzysztofa Radziwiłła, Piotra Kochlew-skiego, przedstawiła obraz siedemnastowiecznych Kiejdan, które – jak podkreśliła – kojarzone są przede wszystkim z miejscem podpisania ugody podporządkowującej Szwecji Wielkie Księstwo Litewskie oraz z hetmanem wielkim litewskim Januszem Radziwiłłem, pragnącym
157
Konferencja naukowa „Piśmiennictwo i literatura…
uczynić z Kiejdan centrum gospodarczo-kulturalne. Z tekstów namiest-nika wynamiest-nika, że gród prężnie się rozwijał, liczba protestanckiej ludności miasta wzrastała, stąd wynikała wielka troska o budowę zboru. Powsta-ły drukarnie, ufundowano szkołę, w której nauki mieli pobierać także cudzoziemcy. M. Jarczykowa zwróciła uwagę również na narastający konflikt między P. Kochlewskim a burmistrzami Kiejdan, jednak osta-tecznie książę K. Radziwiłł stanął w obronie swego sekretarza.
D. Fesser w wystąpieniu pt. Lew Sapieha jako adresat listów de-dykacyjnych mówiła o postaci hetmana wielkiego litewskiego, jednego z najważniejszych katolickich polityków na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego, któremu autorzy chętnie dedykowali swoje dzieła, licząc przy tym na jego przychylność i poparcie. Stał się on adresatem m.in.
następujących listów: Marcina Śmigleckiego (w dziele O bóstwie przed-wiecznym Syna Bożego, 1595), Bernata z Krakowa (w Dekrecie albo wyroku astrologskim o zaćmieniach zwierciadeł niebieskich, 1605) oraz listu dołączonego do utworu Christophinusa Peregrinusa Polonusa Liga z zawadą koła poselskiego spólnego narodu korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego (1596). Jak zaznaczyła D. Fesser, analizowane listy dedykacyjne mają podobną formę: zaczynają się zwrotem do adre-sata, kończą podpisem autora i oznaczeniem daty. W treści pojawiają się te same motywy, jak choćby pochwała adresata, ostentacyjnie pod-kreślana skromność twórcy danego listu, a także formuła wyrażająca nadzieję na dobry odbiór dzieła.
O zachowanym piśmiennictwie w żeńskich klasztorach Wielkiego Księstwa Litewskiego pisała w referacie pt. Piśmiennictwo i literatura XVII–XVIII w. w żeńskich klasztorach Wielkiego Księstwa Litewskiego nieobecna na konferencji J. Gwioździk. Był to ostatni referat w pierw-szej części spotkania. W odczytanym komunikacie została podkreślona istotna rola klasztorów jako ośrodków kultury pisma i książki. W XVII–
XVIII w. w Wilnie funkcjonowało 6 klasztorów żeńskich, w których przeważała tradycja franciszkańska. W ich zbiorach znaleziono m.in.
księgi wykorzystywane do liturgii, księgi kościelne i obrzędowe, litera-turę religijną i okolicznościową, korespondencję, epitafia, teksty prawne, ekonomiczne, dokumentację życia religijnego, a nawet rachunki, kon-trakty, inwentarz spraw klasztornych, wydatki, spis klasztornych dłu-gów. Owa enumeracja – co starano się pokazać w referacie – świadczy o różnorodności tekstów zasilających klasztorne biblioteki.
Po dyskusji i przerwie w auli Rady Wydziału zostały wygłoszone kolejne referaty: Wilno w twórczości Romualda Mieczkowskiego Anny Węgrzyniakowej (kierownik Katedry Literatury i Kultury Polskiej Aka-demii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej), Obraz kampanii
158 Małgorzata Wołoch
chocimskiej (1673) z perspektywy Litwina żołnierza (Jan Ślizień: Haracz krwią turecką Turkom wypłacony) Renaty Ryby (Zakład Historii Litera-tury Baroku i Dawnej Książki, Uniwersytet Śląski w Katowicach) oraz Kasztelanka na wydaniu. Małżeńskie perypetie Elżbiety z Branickich Sapieżyny Szymona Piotra Dąbrowskiego (Uniwersytet Śląski w Kato-wicach). Obradom przewodniczyła M. Barłowska.
Tematem referatu A. Węgrzyniakowej było ujęcie Wilna w twórczo-ści Romualda Mieczkowskiego: poety, prozaika, redaktora, animatora kultury, wreszcie Polaka w tym mieście urodzonego. „Wilno to moja ojczyzna, religia, powinność” – pisał. Nie dziwi więc fakt, iż traktuje on siebie jako wiernego sługę tego miejsca. Z jego tekstów wyłania się obraz Wilna jako miasta magicznego, przyjaznego, miejsca spotkania narodów. Jak akcentowała prelegentka, najlepsze wiersze R. Mieczkow-skiego są utkane z mikroobserwacji. Poeta nadbudowuje w nich sens symboliczny nad porządkiem realistycznym. Widoczny jest także ślad romantycznego stosunku do rzeczywistości. A. Węgrzyniakowa dodała, że sama historia Wilna została opowiedziana wręcz po kronikarsku. Jest ona niepowtarzalną historią jednostki.
O zwycięstwie chocimskim z 1673 r. opisanym przez pochodzące-go z Litwy, przyszłepochodzące-go referendarza litewskiepochodzące-go Stefana Jana Ślizienia w utworze pt. Haracz krwią turecką Turkom wypłacony (Wilno 1674) mówiła R. Ryba. W programowym wierszu Do czytelnika łaskawego poeta relacjonował przebieg prawdziwych zdarzeń, opisywanych na zasadzie autopsji. Tym samym poemat wpisuje się w krąg poetyki ojczystego heroicum. S.J. Ślizień jako uczestnik bitwy pod Chocimiem przedstawiał ją w sposób drobiazgowy: relacjonował przemarsz wojsk i trudności, jakie rycerstwo musiało pokonać w drodze pod Cho-cim (m.in. przeprawa przez wezbrane wody Dniestru, niesprzyjająca deszczowa aura, chłód, brak właściwej aprowizacji). Poeta wyraziście uobecnił na kartach swego poematu postać głównodowodzącego – het-mana Jana Sobieskiego, który został scharakteryzowany w myśl epickiej zasady fortitudo et sapientia. Pochodzący z Litwy poeta żołnierz, choć walczący wraz z wojskami koronnymi, nie zapomniał o zasługach Litwy na polu walki: chwalił wyposażenie i odwagę armii litewskiej, doce-niał postawę hetmana wielkiego litewskiego Michała Paca i hetmana polnego Michała Radziwiłła, zdradzając tym samym przywiązanie do ziemi ojczystej.
Referat S.P. Dąbrowskiego koncentrował się wokół małżeńskich pe-rypetii Elżbiety z Branickich Sapieżyny. Magnatka dwukrotnie stawała na ślubnym kobiercu. Jej pierwszym mężem był wojewoda smoleński, Jan Józef Sapieha. Sakramentalne „tak” powiedzieli sobie 18 lutego
159
Konferencja naukowa „Piśmiennictwo i literatura…
1753 r. we Lwowie. Trzy lata później, a dokładnie 13 czerwca 1756 r.
Sapieżyna ponownie wyszła za mąż – tym razem za majętnego właś-ciciela Kodnia, Jana Sapiehę. Te małżeństwa, jak podkreślił prelegent, otworzyły jej drogę do kariery na arenie politycznej, jednak nie przynio-sły szczęścia. Pierwszy związek został unieważniony 14 lutego 1755 r.
Orzeczenie sądu kościelnego w tej sprawie obecnie jest przechowywane w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie. Drugie małżeństwo zakoń-czyło się 13 października 1757 r. Odtąd E. Sapieżyna była zmuszona nie tylko przejąć kontrolę nad dobrami dziedzicznymi, ale także rozpocząć długotrwałe spory z krewnymi.
Po krótkiej przerwie i dyskusji rozpoczęła się druga część kon-ferencji, zatytułowana Konteksty, nawiązania, którą poprowadziła M. Jarczykowa. Odczytane zostały wówczas 3 referaty: Jezuici i Ra-dziwiłłowie (na przykładzie osiemnastowiecznej reedycji łacińskich polemik Piotra Skargi) Anny Sitkowej (Zakład Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki, Uniwersytet Śląski w Katowicach), Jundził-łowe dziedzictwo. O przyrodniczych zamiłowaniach Tymoteusza Kar-powicza Magdaleny Kokoszki (Zakład Teorii Literatury, Uniwersytet Śląski w Katowicach) oraz Siedemnastowieczna Litwa w najnowszej prozie litewskiej. O powieści „Silva rerum” Kristiny Sabaliauskaitė A. Szawerny-Dyrszki.
A. Sitkowa w swym referacie poruszyła problem genezy reedycji antykalwińskich wystąpień Piotra Skargi. Druk pt. Pro Sacratissima Eucharistia contra haeresim Zwinglianam ad Andream Volanum (pier-wodruk 1576), w którym znalazła się również jego polemika pt. Artes duodecym (pierwodruk 1582), został wydany w drukarni jezuickiego kolegium w Braniewie w 1707 r. Wedle dotychczasowego stanu badań wznowienie to miało świadczyć o aktualności refutacji wymierzonych personalnie przez P. Skargę przeciw „papieżowi kalwinów litewskich” – Andrzejowi Wolanowi (około 1530–1610). Pro Sacratissima Euchari-stia… stanowiła bowiem odpowiedź na utwór A. Wolana pt. Vera et orthodoxa veteris ecclesiae sententia de Sacramento corporis et san-guinis Christi opublikowany w 1574 r. w Łosku. Wspomniana drukar-nia zadedykowała ową reedycję Karolowi Stanisławowi Radziwiłłowi, prawnukowi Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”, który przeszedł na katolicyzm za sprawą jezuitów. Prelegentka zwróciła uwagę na to, że przedstawiciele rodu Radziwiłłów nieświeskich uchodzili za hojnych darczyńców zakonu, stąd ową dedykację można uznać za zabieg per-swazyjny. Jego celem było przypomnienie z górą stuletnich związków rodu z Towarzystwem Jezusowym i skłonienie Karola Stanisława do naśladowania poczynań antenatów.
160 Małgorzata Wołoch
Wystąpienie M. Kokoszki dotyczyło dziedzictwa awangardowego poety, Tymoteusza Karpowicza. Badaczka tematem swojego referatu uczyniła przede wszystkim zachowany w pamięci poety obraz jed-nej z południowych prowincji Wilna, ze szczególnym uwzględnieniem miłości do roślin, pracy w ziemi. Dzieciństwo i młodość spędzone na Wileńszczyźnie ukształtowały przyrodniczą wrażliwość T. Karpowicza.
Prelegentka za niezwykle interesujące uznała także koligacje rodzinne babki od strony matki autora Słojów zadrzewnych, jego dalszym krew-nym był bowiem pijar, botanik, zoolog Stanisław Bonifacy Jundziłł – autor opisu roślin w prowincji Wielkiego Księstwa Litewskiego, udzie-lający nauk z zakresu botaniki księżnej Izabeli Czartoryskiej.
Siedemnastowieczna Litwa, ukazana w najnowszej powieści histo-rycznej pt. Silva rerum K. Sabaliauskaitė, była tematem ostatniego re-feratu wygłoszonego przez A. Szawernę-Dyrszkę. Utwór został przetłu-maczony na język polski w 2015 r. Przewijają się w nim wszystkie wątki poruszane w trakcie konferencji (m.in. postaci Radziwiłłów, Sapiehów, klasztor benedyktynek itd.). Współczesny czytelnik, na co zwróciła uwagę prelegentka, w opowiadanej historii może odnaleźć siebie, może poruszać się po autentycznych ulicach Wilna. Wskazała najistotniejsze tropy interpretacyjne, tj. bestseller, barok, mikrohistoria, topos. Powieść, która nie miała prawa stać się najlepiej sprzedającą się książką, stała się taką przede wszystkim dzięki zmianie świadomości społeczeństwa litewskiego, pragnącego poznać wspólną polsko-litewską przeszłość.
Oficjalnego zamknięcia konferencji dokonała M. Jarczykowa, dzię-kując uczestnikom spotkania za wygłoszenie niezwykle ciekawych refe-ratów oraz za udział w dyskusjach na ich temat. Następstwem obrad ma być zaplanowana publikacja zbiorowa, w której znajdą się rozszerzone wersje wystąpień.
reCeNZJe I OMÓWIeNIA
Katarzyna Janczulewicz
Zakład Zarządzania Informacją
Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytet Śląski w Katowicach
e-mail: k.janczulewicz@gmail.com
Bibliotekarz 2.0 : nowoczesność na bazie tradycji : biblioteka w przestrzeni edukacyjnej / red. nauk. Stanisław Skórka,
Michał Rogoż ; współpr. Ewa Piotrowska. – Kraków : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2015. –
248, [1] s. : il. (w tym kolor.) ; 24 cm. – ISBN 978-83-7271-953-9
Kiedy w 2004 r. pojawiła się idea Web 2.0, a użytkownicy Internetu stali się współtworzącymi zasoby sieci prosumentami, wielu teoretyków zastanawiało się nad miejscem tradycyjnych bibliotek i bibliotekarzy w nowoczesnym świecie. Nowy kierunek rozwoju technologii sprawił, że konieczne okazało się nie tylko doposażenie bibliotek w narzędzia informatyczne, ale też zatrudnianie wykwalifikowanych bibliotekarzy, poza tradycyjnymi umiejętnościami zawodowymi rozwijających swe kompetencje cyfrowe i interpersonalne.
Jedną z licznych publikacji na temat roli nowoczesnego biblioteka-rza w świecie informacji i technologii jest monografia wieloautorska Bibliotekarz 2.0 : nowoczesność na bazie tradycji : biblioteka w prze-strzeni edukacyjnej (Kraków, 2015). Zaproszeni do współpracy autorzy wieloaspektowo podjęli temat kierunków rozwoju zawodu bibliotekarza, wskazując szereg umiejętności niezbędnych do realizacji powierzo-nych zadań biblioteczpowierzo-nych. Książka została podzielona na 3 części.
W pierwszej, zatytułowanej Kultura informacyjna, czworo autorów zaprezentowało rozważania dotyczące edukacji w kulturze informa-cyjnej oraz roli, jaką odgrywają w niej biblioteki różnego typu. Ar-tykuł Michaela Gormana (Chicago, USA) pt. Library education in the twenty-first century (Edukacja biblioteczna w XXI wieku) odnosi się do wartości w edukacji bibliotecznej. Badacz wskazał, że wartości muszą znajdować się w centrum aktywności bibliotek, szczególnie w czasie
Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media 2017, nr 2 (25), s. 161–167 ISSN 1505-4195 (wersja drukowana) ISSN 2451-2575 (wersja elektroniczna) GICID 71.0000.1500.0677
Katarzyna Janczulewicz
162
określanym jako age of information. Poza wskazaniem różnic pomię-dzy historycznym a współczesnym postrzeganiem wartości w biblio-tece autor podkreślił znaczenie technologii w kształtowaniu wartości.
Spory fragment artykułu poświęcił roli studiów bibliotekoznawczych w tym zakresie, przytoczył również katalog kompetencji zawodowych bibliotekarzy ALA (American Library Association). Istotne znaczenie ma proces kształcenia ustawicznego, w którym biblioteki funkcjonują jako strażnice wiedzy.
Wiesław Babik (Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie) w artykule pt. Kultura infor-macyjna na wyższej uczelni: studium przypadku podjął rozważania na temat pojęcia kultury informacyjnej i umiejscowienia jej w pedagogice dorosłych. Przedstawił wyniki przeprowadzonej analizy rozpowszech-niania informacji reklamowych na wybranej uczelni jako przykład działań podejmowanych przez studentów w zakresie przestrzeni infor-macyjnej w miejscu studiowania.
Rolę technologii informacyjnych w polskiej edukacji omówiła Han-na Batorowska (Instytut Bezpieczeństwa i Edukacji Obywatelskiej, Uni-wersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie) w artykule pt. Od edukacji informacyjnej ucznia do kultury informacyj-nej człowieka dorosłego. Przełomowym rokiem okazał się rok 1991 – zaczęto wówczas dostrzegać potrzebę edukacji w tej dziedzinie. Wpro-wadzając w temat artykułu, autorka dokonała przeglądu stanowisk przedstawicieli różnych dyscyplin na temat edukacji informacyjnej, zaprezentowała też treści zawarte w obowiązujących podstawach pro-gramowych. Zarysowanie miejsca edukacji informacyjnej w polskiej oświacie stanowiło wstęp do rozważań o edukacji informacyjnej osób dorosłych, realizowanej głównie w placówkach pozaszkolnych. Andra-godzy wskazują, że kształtowanie postaw informacyjnych oraz potrzeba kultury informacyjnej wpływają na jakość życia obywateli i ich postrze-ganie otaczającego świata.
W tematykę cyberinfrastruktury nauki wprowadził czytelników Marek Nahotko (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie) w artykule pt.
Bibliotekarz w kolaboratorium. Pracownicy bibliotek naukowych biorą bezpośredni udział w procesie dydaktycznym i badawczym, stąd ich rola w rozwoju nauki wzrasta. Synergia wielu infrastruktur – nauki, telekomunikacji biznesu – powoduje tworzenie się nowych form współ-pracy naukowej, kolaboratoriów łączących segmenty rzeczywistości wirtualnej w czasie rzeczywistym. M. Nahotko wskazuje zadania bi-bliotekarzy: od obsługi projektów naukowych, poprzez bycie ekspertem w dziedzinie prawa autorskiego i systemów oceny dorobku naukowego,
Bibliotekarz 2.0 : nowoczesność na bazie tradycji: biblioteka… 163 po tzw. tułaczą działalność informacyjną (roving reference) – obecność bibliotekarza tam, gdzie mogą przebywać potencjalni użytkownicy bi-bliotek w przestrzeni uczelni. Autor zwraca uwagę na dyfuzję funkcji informacyjnej bibliotek.
Druga część publikacji, zatytułowana Biblioteka 2.0, wprowadza czytelnika w zagadnienia związane z wykorzystaniem nowoczesnej technologii we współczesnym bibliotekarstwie. Autorzy artykułów oma-wiają teoretyczne i praktyczne aspekty technologii stosowanej w bi-bliotekach. Piśmiennictwo bibliotekoznawcze dotyczące idei Web 2.0 omówił Zdzisław Gębołyś (Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach) w artykule pt. Web 2.0 w bibliotece po polsku i po niemiecku – polskie i niemieckie książki na temat Biblioteki 2.0, w którym sprawdził bibliologiczną refleksję nad ideą Web 2.0. W tym celu porównał rezultaty poszukiwań w wy-szukiwarkach Google i Google Scholar oraz w dziedzinowych bazach danych rejestrujących publikacje naukowe z zakresu informatologii i bibliologii. Następnie przedstawił analizę uzyskanych wyników oraz ocenę zarejestrowanych publikacji polskich i niemieckich: ich stronę formalną, zakres merytoryczny i recepcję czytelniczą wśród studentów informacji naukowej i bibliotekoznawstwa.
Temat znaczenia bibliotek dla ich użytkowników omówiła Wanda Matras-Mastalerz (Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Na-rodowej w Krakowie) w eseju pt. Strefa nauki, strefa kultury – biblioteka na miarę XXI wieku. Autorka przybliżyła wartości, jakie powinny nieść społeczeństwu książnice wszystkich typów. Jej zdaniem stanowią one aktywną przystań w dążeniu do zdobywania wiedzy i są miejscem po-dejmowania różnorodnych działań integrujących społeczności lokalne.
Innowacje w bibliotece naukowej – teoria a praktyka to tytuł arty-kułu Sabiny Kwiecień (Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznaw-stwa Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie). Po zdefiniowaniu pojęcia innowacji autorka dokonała ana-lizy polskich i zagranicznych czasopism dziedzinowych z lat 2010–2013, uwzględniając w nich tematykę innowacji. Przeprowadzona kwerenda pozwoliła badaczce wyróżnić i scharakteryzować następujące rodzaje innowacji w bibliotekach naukowych: komunikacyjne, produktywne, technologiczne, organizacyjne, społeczne i marketingowe. S. Kwiecień porównała tematyczne trendy na gruncie polskim i zagranicznym – w obu grupach dominują prace teoretyczne omawiające przykłady in-nowacji, które mogłyby być wdrażane w bibliotekach.
Odbiór społeczny bibliotek akademickich zbadała Monika Curyło (Biblioteka Katedry UNESCO, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie),
Katarzyna Janczulewicz
164
autorka artykułu pt. Moja nowa biblioteka: oczekiwania krakowskich maturzystów wobec bibliotek akademickich. W 2013 r. przeprowadziła ona badanie ankietowe dotyczące oczekiwań krakowskich absolwen-tów szkół średnich wobec przyszłej biblioteki akademickiej. Badanie zostało uzupełnione o dotychczasowe doświadczenia ankietowanych związane z korzystaniem z bibliotek różnego typu, takie jak częstotli-wości odwiedzin czy realizowane potrzeby informacyjne (wypożyczanie księgozbioru, korzystanie z komputera i Internetu). M. Curyło zapytała również o cechy idealnego bibliotekarza, oczekiwania wobec organizacji przestrzeni bibliotecznej, potrzebne bezpłatne usługi świadczone przez biblioteki. Ważny wniosek płynący z przeprowadzonego badania jest taki, iż praca bibliotekarzy oraz rola bibliotek w procesie naukowym i dydaktycznym są doceniane. Nikt z ankietowanych nie uznał książnic za przestarzałe instytucje.
Dorota Grabowska (Instytut Informacji Naukowej i Studiów Biblio-logicznych Uniwersytetu Warszawskiego) skupiła się na jednej z najbar-dziej specyficznych grup użytkowników w bibliotekach publicznych – młodzieży (za tę grupę użytkowników w bibliotekach uznaje się osoby między 11. a 18. rokiem życia). W artykule pt. Młodzież w bibliotece publicznej – wyzwanie dla bibliotekarzy omówiła raporty dotyczące korzystania przez młodzież z mediów i technologii. Odwiedziny w bi-bliotece uznała za formę spędzania przez młodych ludzi czasu wolne-go, dlatego kluczowe w pracy z nimi jest rozpoznanie zainteresowań i potrzeb informacyjnych. Kształtowanie oferty dla młodego pokolenia obejmuje nie tylko doposażanie księgozbioru w nowości czytelnicze, ale także odpowiednią aranżację przestrzeni bibliotecznej. Jedną z prób wyjścia naprzeciw potrzebom czytelniczym młodzieży jest współpraca ze szkołami i domami kultury. Nie bez znaczenia są predyspozycje pra-cowników oddelegowanych do obsługi czytelniczej młodego pokolenia.
W podsumowaniu artykułu można dostrzec analogię pomiędzy ideą biblioteki 2.0 a bibliotekami dla młodzieży.
Zagadnienie znaczenia współpracy bibliotek omówiła Barbara Szczepanowska (Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Insty-tut Badawczy CIOP-PIB w Warszawie) w artykule pt. Międzynarodowa współpraca bibliotek wsparciem dla rozwoju nauki i praktyki. Autor-ka scharakteryzowała działania podejmowane przez bibliotekę specja-listyczną, mające na celu zwiększenie efektywności pracy. Opisana przez nią Biblioteka CIOP-PIB współpracuje z dwiema instytucjami zagranicznymi: Biblioteką MOP (Międzynarodowa Organizacja Pra-cy) w Genewie oraz Biblioteką Międzynarodowego Centrum CIS -ILO w Genewie. Międzynarodowa kooperacja instytucji prowadzi m.in. do
Bibliotekarz 2.0 : nowoczesność na bazie tradycji: biblioteka… 165 zapewnienia dostępu do najnowszych zagranicznych danych naukowych
Bibliotekarz 2.0 : nowoczesność na bazie tradycji: biblioteka… 165 zapewnienia dostępu do najnowszych zagranicznych danych naukowych