i.
P o d staw ą organizm u ludzkiego, na której się trzym ają w szystkie inne części, są 'kości, połączone m iędzy sobą torebkam i staw ow em i; głów ną część szkieletu (kośćca) s ta d o w i kręgosłup, do którego "przymocowana je st reszta k ości: czaszka, żebra, kończyny
•i inne.
Do kości przytw ierdzone są mięśnie, od których zależą ruchy członków ; kości, oraz m ięśnie formują w reszcie jam y organów w ew nętrznych.
Czaszka i kręgosłup stanow ią pierw szą jamę, będącą siedliskiem dla m asy nerw o
w ej: mózgu i rdzenia, połączonych za pom ocą rozgałęzień — nerw ów z całym ciałem. Mózg i rdzeń kierują organizm em i stanow ią rodzaj centralnej stacji telegraficznej, gdzie się schodzą w szy stk ie d ru ty — nerw y. Zaw dzięczając im, mózg wie, co się robi na zew nętrznej pow ierzchni naszego ciała, odczuw a w rażenie bólu, zapach i t. p. i kieruje naszym orga- snizmem, pobudzając go do stosow nych ruchów .
K ręgosłup, żebra i mięśnie otaczają drugą głów ną jam ę — klatkę piersiow ą, gdzie się mieszczą płuca, serce z naczyniam i i część kanału pokarm ow ego — przełyk. Płuca — są to dw ie gąbczaste torby, dokąd przy pom ocy ruchów klatki piersiow ej (oddech) przez rurkę
— krtań i tchaw icę w stępuje pow ietrze atm osferyczne, oddaje naczyniom w łoskow atym tkanki płuc niezbędną dla życia m a te rję — tle n i brzesycone produktem w ydzielin — kwasem w ęglanym — w chodzi nazew nątrz. .
Tym sposobem odnow iona krew w stępuje do serca, które poprzeczną i dodłużną przegródką dzieli się na cztery części. Z lew ej połow y serca w ychodzi rurka (aorta), i rozgałęzia się we w szystkich kierunkach na w ęższe tętnice. Tętnice w drobnych sw oich rozgałęzieniach przechodzą w naczynia w łoskow ate, które znajdują się w szędzie w tk an kach organizm u. Zatem naczynia w łoskow ate zbierają się w w iększe rurki — ży ły i naj
w iększą żyłą kończą się w praw ej połow ie serca. P rzy pom ocy w skazanych naczyń orga
nizm otrzym uje pokarm w postaci krw i; przytem serce odgryw a rolę pom py: nasyca
■ odnow ioną, jasno-czerw oną krw ią w szystkie tkanki, a ciemną, nieczystą krew przefiltro-
•wuje przez płuca. D ziałanie serca odczuw am y w pew nych punktach, jako tętn o , co się
■nazywa pulsem .
Trzecia głów na jama — brzuszna, dzieli się na dw ie części, górną i dolną. W pierw szej znajdujem y żołądek z jelitam i i inne organy, zadaniem których je st grzygotow anie do traw ienia i sam proces traw ienia pokarm u; w m iednicy znajdują się prgany w ydzielnicze i płciow e.
Z ew nętrzną pow łoką, a zarazem ochroną naszego ciała je s t skóra.
O brażenie tej lub innej części ciała może zagrażać nie ty lk o zdrow iu, lecz często naw et i ż y c iu ; krótkie streszczenie budow y i funkcji naszego organizm u, pozw oli lepiej ocenić niżej w skazane rad y i w skazów ki w w ypadkach, gdzie niema pod ręką lekarza, .a pom oc lekarska je s t niezbędną.
II.
O b ra ż e n i e , nie p o ł ą c z o n e z e z m i a n ą skóry .
Skóra o ty le je s t elastyczną, że nie łatw o poddaje się pęknięciu. Z tej przyczyny
•często przy stłuczeniu skóra nie byw a uszkodzoną, w ówczas gdy nastąpiły zm iany cho
ro b liw e m iękkich części — ja k pęknięcie naczyń, przerw anie tkanki podskórnej, mięśni etc.,
a w ew nętrzne organy zo stały naw et ciężko zagrożone. Tak naprzykład przy uderzeniu lub>
P rzy stłuczeniach lub innych m ałych m echanicznych obrażeniach, połączonych;
z rozerwaniem naczyń, zjaw ia się najczęściej zmiana barw y skóry (siniaki), czasam i o-
Leczenie zw ichnięcia polega przedew szystkiem na jego nastaw ieniu zgodnie z zasa
dami sztuki, dla tego nielekarz pow inien jak najprędzej posłać po doktora, następnie koń
III.
RANY zw ykle goją się sam e; czasam i jednak byw ają one przyczyną zakażenia krwi, lu b niebezpiecznych dla zdrow ia i n a w e t życia krw otoków .
Pierw sze może nastąpić, jeśli rana była zanieczyszczona m ikrobam i. M ikroby (dro
bnoustroje) są to niew idzialne dla gołego oka drobne żyjątka, znajdujące się w szędzie i bardzo prędko rozm nażające się. Jako ciałka lekkie, unoszą się one z kurzem w pow ie
trzu i mogą trafić do rany. N ajpierw szą więc pom ocą w razie poranienia się pow inno być zakrycie ran y ; ale przedtem należy przem yć ranę środkiem , zabijającym d robnoustroje — dezynfekującym , takich środków je st nie m ało: kwas karbolow y — w proporcji 2 kielisz
ków czystego kw asu na 100 kieliszków w o d y ; kreolina — 1 herbatnia łyżeczka na szklankę w o d y ; kwas borow y — w takiej samej proporcji. P o przem yciu rany jednym ze w skazanych środków , należy przykryć ją sterylizow aną w atą lub jodoform ow ą m erlą. N astępnie nakłada się opatrunek, skadający się z płótna, m erli lub czystej chustki od nosa.
Jeśli mamy do czynienia z zatru tą raną: od ukąszenia w ściekłego człow ieka lub zw ierzęcia, gadziny — należy ścisnąć m iejsce nad raną, (przew iązać elastyczną opaską).
Samą ranę przypalić kw asem azotow ym , lub am onjakiem i oczekiw ać pom ocy lekarskiej.
O patrunek zmienia się codzień ty lk o w takim razie, jeśli rana je s t ropiąca; skoro rana w zupełności ziarninuje i'z a b liź n ia się praw idłow o, to opatrunek zmienia się co 3 — 4 dni.
Czasami osoby zranione zapadają na gorączkę, a około rany form uje się zapalenie:
oprócz w ilgotnych dezynfekujących opatrunków przed pszyjściem lekarza w takich razach nic robić nie należy.
Przy w szelkich ranach zaleca się spokój ogólny i m iejscow y; dla tego np. zranioną rękę trzym ają w opasce, przy ranach głow y chory obow iązkow o musi leżeć w łóżku.
P rzy ranach zjawia się zazw yczaj drugi objaw — krw otok, którego obfitość zależy od liczby św iatła, jako też gatunku przeciętnych naczyń krw ionośnych. Rozróżniam y krw o- to to k i tętniczne, żylne i w łoskow ate.
K rw otoki tętnicze łatw o się dają rozpoznać po krwi bijącej strum ieniem ; dalej cechuje je jasno czerw ona barw a krwi. K rw otoki pow stałe z przecięcia w ielkich pni tę tn i
czych tułow ia, szyi i kończyn są zaw sze ta k w ielkie, że w ym agają sztucznego zatam ow a
nia. K rw otoki żylne odznaczają się nieprzerw anym w ypływ em krw i ciemnej.
Jeżeli w idzim y, że krew nie try sk a i nie leje się strum ieniem , a rany pow oli krw a
wią, to krw otok taki można zaliczyć do rzędu w łoskow atych. Jeśli nacisnąć m iejsce nad krw aw iącą się raną (bliżej serca) to krw otok tętn iczy zaraz się zatam uje, jeśli przycisnąć pod ranę (dalej od serca), to żylny krw otok się utam uje. Tę zasadę zastosow ujem y przy leczeniu krw otoków .
Dla zatam ow ania krw otoku tętniczego, w razie braku pom ocy lekarskiej, przyciska się silnie do kości krw aw iące w ranie naczynie, a raczej brzegi rany, albo też ośrodkow ą część pnia tętniczego. W pierw szym razie używ a się do naciskania kilka palców jednej ręki, w ostatnim obie ręce. Dla odnalezienia naczynia trzeba się pow odow ać tętnem . Przy krw otokach na głow ie lub szyi robią nacisk tętn icy szyjow ej. Dla tego i ty łu chorego, brzuściam i palców drugiego, trzeciego i czw artego, ręki tej samej strony, zbliżonych do siebie i um ieszczonych na połow ie w ysokości szyi przy brzegu mięśnia schylającego głowę, odczuw am y tętn o i naciskam y te mięśnie silnie do kręgosłupu.
P rzy krw otokach z tętn ic kończyny górnej stajem y na zew nątrz ram iona, obejm u
jem y tekow e stosow ną ręką w ten sposób, że przyłożone do siebie trzy palce układam y na w ew nętrznej stronie m ięśnia w pośrodkn ram ienia, a w ielkim palcem obejm ujem y po
zostałą część ram ienia i w ted y dopiero palce silnie przyciskam y. P rzy krw otokach z tętnic kończyn dolnych naciskam y w ielkim palcem tętnicę do kości łonow ej w pośrodku.
Zam iast palców przy nacisku rany używ am y tam ponu z jodoform ow ej m erli, mocno w ypycham y nią ranę i nakładam y silne bandaże.
■Przy krw otokach z żył, lub z w iększej liczby zerw anych tętnic zastosow any może
jak przy oparzeniach i w odm rożeniach odróżnić m ożem y trz y stopnie, z k tó ry ch pierw szy
dajemy kaw ę, w ino, 10 — 12 kr. Hoffmana. Z aczadzenie cechuje stan odurzenia, chęć do
d ro b n o u stro je) i znam ionuje się w y so k ą tem p eratu rą ciała (u człow ieka średnich la t ciepłota rów na się 37 gr. C.), p rzyśpieszonem tętn em (pulsem ), częsty m i pow ierzchow nym oddechem , ogólnym niedom aganiem . M usim y radzić chorem u leżeć w łó żk u ; tem p eratu ra pow ietrza w pokoju nie pow inna b y ć w y ższą nad 14°. Z aleca się spokój. W ew nątrz daw ać pić h e rb atę z cytryną, w odę selcerską lub sodow ą, straw n y pokarm — ro só ł z ku ry , ro só ł z jajkiem , trochę m ięsa siekanego, w ino m ocne — m adera, m arsala; z leków daje się przy b ó lu g ło w y antiperinę 5 — 10 gran 3 razy dziennie (dla dzieci 1 — 5 g ran ); jeżeli zaziębienie m ocne — chinę 5 gran 3 razy dziennie; przy łam aniu w kościach — salicy lo w y n atr 5 — 10 gr. 3 razy dziennie. Jeśli w ysoka tem p eratu ra trzym a się długo i ob jaw y ty fu su sp o strzeg am y (ból g łow y, zaw ró t głow y, ból b rzucha — biegunka) chorem u robią w annę 26 — 28° R. i stopnio
w o zm niejszają tem p eratu rę w ody, dolew ając ch ło d n ą w odę, do 18 — 20 stopni. Wannę należy robić w ieczorem i trzym ać w niej chorego nie dłużej 20 m inut.
C horym , z b y t osłabionym , w an n y nie należy robić.
Ból w gardle i gorączka. Na szyję kłaść rozgrzew ający kom pres, w ew nątrz chinę a gardło płukać boraxem , kw asem bornym , lub B erto leto w ą solą (1 ły żk ę h erb atn ią na szklankę w ody). O prócz teg o m ożna dać chorem u do sm arow ania g ard ła nalew kę jo d u po połow ie z gliceryną. P o tra w y nie pow inny byc o stre i gorące.
K aszel. — Byw a przy rozm aitych chorobach płuc. Je ś li tem p eratu ra pow iększona i ból w piersiach, to zaleca się kłaść kom pres rozgrzew ający a w ew n ątrz proszek Dowera po 5 gr. 3 razy dziennie, (m ałym dzieciom ten p roszek zupełnie się nie daje) jeżeli flegma się w ydziela, selcerską w oda z m lekiem ciepłem .
Ból głow y. — R ozm aite cho ro b y połączone są z bólem głow y. Ja k o sam odzielna choroba — neuralgja — w skroniach, w jednej połow ie g ło w y — m igrena. Spokój, okłady chłodne, w ew nątrz — an tip y rin a 10 gr. i salicy lo w y natr 10 gr. lu b jed n o i d ru g ie co 2 godziny.
Dbać o p raw idłow y żołądek (zatw ardzenie) i leczy ć n ied o k rw isto ść (żelazo).
Ból zębów byw a o stry — silny, kiedy odczuw am y nie ty lk o b ó l w zębie, lecz i w g ło w ie : ja k o to ; kłucie w uszach, w skroniach i t. d. Leczenie — o czyścić m ałym kawałkiem w a ty otw ór w bolącym zębie i w łożyć na w acie kroplę kw asu k arbolow ego, z kroplą opjum . Ból ciągły — św id ru jący , lo k alizu jący się na jed n y m zębie, p rzy tak im b ó lu bywa często obrzęk nie - fluksja, dopóki fluksja jeszcze się nie uform ow ała, sm arow ać koło bo
lącego zęba jodem , trzym ać lód lub zim ną w odę na z ę b ie ; a k ied y zacznie pokazyw ać się obrzękanie zaniechać p ędzlow ania jodem , a zam ienić na p łukanie ciepłą w o d ą borną lub z odolem ; na zew nątrz okład y z ciepłych kom presów lu b kataplazm y z lnianego sie
mienia. W ogóle należy w ięcej dbać o stan sw oich zębów i od czasu do cżaSu zwracać się dla opatrzenia zębów do d en ty stó w .
Ból w piersiach. Jeżeli bóle zjaw iają się odrazu, p rzy d d ech u się/ zw iększają, tem
peratu ra w ysoka (40°) i objaw y gorączki, to zapew ne m am y do czynienia z zapaleniem płuc lub opłucnej, przy p ierw szem flegm a z krw ią. Bóle pow ierzchow ne, w zm agające się’
przy nacisku pew nego m iejsca, tem peratura norm alna — w skazów ki na n eu ralg ją między
żebrow ą lub reum atyzm m ięśnia piersiow ego. Leczenie — o k ład y rozgrzew ające, synopiz, przy kaszlu proszek D ow era; przy neuralgji i reum atyzm ie — salicy lo w y natr, wcieranie kamfory.
P rzyśpieszone bicie s e r c a — zdarza się u osób p aląc y ch i pijących m ocne trunki — w ino, kaw ę, h erb atę. P o d czas a t a k u — lód na piersi (serce); jeżeli puls nie sła b y — brom, co godzinę po ły żce stołow ej, przy słabym pulsie daw ać — w ino, kaw ę, eter, valerjati
Ból brzucha — byw a przy chorobach żołądka, kiszek, w ątroby, nerek, przy chorobach organio-ptciow ych i in. zaleca się dieta — m leko: jeśli bóle następują po obfitym obiedzie, przy tem nudność i zgaga, to daje się na w ym ioty. Przy zatw ardzeniu — 2 łyżki olejku -rycynowego. Na brzuch można kłaść okłady ogrzew ające. W ew nątrz — opjum po połow ie z miętą (4 razy dziennie po 10 kropli); zaleca się też soda z bism utem po 5 gr. 3
•razy dziennie.
Ból w kończynach — byw a przy reum atyzm ie. Zmian skóry nie w idzim y, tylko -bóle w staw ach i łam anie w kościach. W aw nątrz salicylow y natr 10 gr. co 2 godziny.
.Jeżeli bóle kończyn odczuw ają się w nocy (przytem byw a ból głow y), daje się natrium jodatum 10 gr. 4 razy dziennie. Na zew nątrz — w cieranie terpentyny, kam forow ego spirytusu.
O zatw ardzeniu — Chroniczne cierpienie w pływ a na usposobienie chorego: u trata energji, snu,, ogólne zdenerw ow anie. Pomoc — dieta i stosow ne życie. Do środków prze
czyszczających należy jak najmniej się udaw ać. Pokarm straw n y lecz rozm aity — mięso, owoce, w arzyw a. W ystrzegać się siedzącego życia; ludzie prow adzący życie siedzące po
winni zajm ować się gim nastyką pokojow ą, oprócz tego zalecają się w szelkie sporty — jazda na row erze, konno, łodzią i t. p. K obiety m uszą się zajm ować gospodarstw em . M asaż brzucha zrana i w ieczorem 15 — 20 minut w kierunku następującym : z praw ej strony od -miednicy do brzegu żeber, potem w poprzecznym kierunku do brzegu żeber lewej strony ii na dół po lewej stronie do m iednicy i tak pow tarza się znow u. W arto nabyć do. masażu specjalne narzędzie, kulę drew nianą.
Z leków przy zatw ardzeniu czasow em — olejek rycynow y po łyżce stołow ej, sól
■oczyszczająca, lub enema (3 szklanki w ody 19° R, można dodać krochm alu lub łyżeczkę glyceriny). Przy silniejszych zatw ardzeniach — .zrana naczczo szklankę chłodnej w ody, lub karlsbadską sól — 1 łyżeczkę na szklankę w ody. Dla dzieci m agnezja — (3 razy .na końcu noża).
W ym ioty — zdarzają się przy rozm aitych chorobach —: żołądka, nerek, u kobiet w poważnym, stanie i przy otruciach. P ow strzym yw ać w ym iotów nie należy, jeżeli trw ają
•nie długo, w przeciw nym zaś razie — okłady ogrzew ające na żołądek, lub synopiżm y,
•enemę, w ew nątrz w odę sodow ą, selcerską, szam pana, m iętę.
-Czkawka — zaleca się głębokie i prędkie w dychanie i pow olne w ydychanie pow ietrza.
'Czasami pom agają ciepłe okłady na brzuch, w ew nątrz w alerjanow e krople (10 — 15).
Biegunka — ma o strą i chroniczną formę. W pierw szego rodzaju w ypadku daje się
■środek przeczyszczający — rycynę lub sól; następnię nalew kę opjum po połow ie z m iętą po 10 — 12 kropli 3 razy. Brzuch obw iązuje się flanelą. Dieta — ow sianka, rosół z jajem, -herbata. Przy tem peraturze w ysokiej — trzym ać chorego w łóżku. Przy chronicznem — nalewki koło po 15 — 25 kropel 3 razy zaraz po obiedzie. Bism ut 5 gr. 3 r. dieta — łatwo straw ne potraw y.
C horoby zakaźne — d yfteryt, szkarlatyna, odra, cholera, tyfus i in. Pomoc się spro
wadza do utźenia objaw ów choroby — gorączki,; bólu gardła, w ym iotów , słabego działania
1 serca i t-. p. .
Każdego chorego obow iązkow o trzym ać w łóżku. Dbać o to, żeby zaraza n ie b y ła przeniesioną na zdrow ych. C hory pow inien leżeć w osobnym pokoju, nie dopuszczać dzieci i jak najmniej ludzi obcować z chorym . Naczynia osobne. Przy niektórych chorobach zakaźnych '(drobnoustroje) znajdują się w w ydzielinach (cholera, tyfus), należy więc je dezynfekow ać kreoliną; chlorkiem , w apnem i in. Po w yzdrow ieniu lub jeśli chory umarł, zrobić dezynfek
cję lokalu (formaliną), podłogę w ym yć, obicia ścian oczyścić bułką.
V III.
A P T E C Z K A D O M O W A .
D la sk u teczn iejszeg o niesienia pom ocy dobrze je s t m ieć w dom u apteczkę z najnie- zbędniejszęm i lekam i. P rz y apteczce p o trzeb n e są w ażki, m iareczka, b u teleczk i, termometr i inne rzeczy.
P odajem y tu spis lek arstw i p o trzeb n y ch rzeczy z om ów ieniem , że śro d k i mogą być n ab y te ty lk o za receptą lekarza (w aptece), oznaczone są krzyżykiem . D aw ki razowe obliczone są dla osób d o rosłych. D la chorych w w ieku do 17 la t d aje się 3A wskazanej ilości, do 13 la t — V2, 10 la t — Yi, do 7 la t — Ys, do 4 la t — Vio i do 2 la t — Y25 część.
SPIS LEKARSTW.
~ 4 A ntipyrina (antipyrinum ), 5 — 10 gran — p rzy gorączce, b ó lu głow y. C horym n»
serce nie daje się.
A m onjak (am m onium ćansticum solutum ), 3 — 8 kropli z w odą — przy opiciu się.
Brom (natr. brom atum ), 10 gr. przy nerw ow ych chorobacH.
B ism ut (bism uthum subnitricum ), 5 gr. przy ch orobach żołądka i kiszek (biegunce);
C hina (chininutn brom atum ), 5 — 10 gr. p rzy gorączce.
E te r (aeth er sulfuricus), 5 — 10 kropel — środek podniecający.
Form alina (form alinum ) p asty lk i do dezynfekcji.
G liceryna (giycerinum ) — dla zm iękczenia skóry.
Jo d y n a czy li nalew ka jo d u (tin ctu ra jo d i) — do sm arow ania b o lący ch staw ó w i innych m iejsc,
-f- Jodoform (jodoform ium ), proszek d o ran.
Jo d (natrium jo datum ), 5 — 10 gr, — b ó le g ło w y w nocy
K am fora (cam phora), 1 gr. — śro d ek po d n iecający p rzy słab y m p u lsie.
K oto (tinctura coto), 15 — 25 k ro p el p rzy biegunce.
K ollod iu m (co llo d iu m ), d o pok rycia m a ły ch ran.
K reda (creta preparata), p ro szek do zębów .
K reolina (creolinum ), ro zczyn 2 części na 10 części w o d y , w y b o rn y dezynfeku
ją c y środek.
' K rochm al (am ylum ) — przy zapaleniu sk ó ry .
*f- K w as azo to w y (acidum nitricum purum co n cen tratu m ) — d o przypalania ran po ukąszeniu przez zw ięrżęta w ściekłe, g ad zin y i t. p.
K was b o rn y (acidum boricum ) 1 ły ż k ę h e rb a tn ią na ł szk lan k ę w o d y , sła b y dezyn
fe k u ją c y środek — do p łukania gardła, dla cho ry ch na oczy.
Kwas k arb o lo w y (acidum carbolicum ); n ieo czy szczo n y — do dezynfekcji pisuarów, śm ietników i t. p . , c z y sty 2 — 5 p ro cen to w y ro zczy n do ran.
Lnu siem ię (sem en lini), gorące kataplazm y — p rzy fluksjach, w rzodach.
M agnezja (m agnesia usta), V3 łyże)czki — p rzy o tru c ia c h ; dzieciom p rz y zatwardzeńiacli M aść cynkow a (unguentum zinei, p rzy zapaleniach sk ó ry , w y sy p k ach .
M aść borna (unguentum boricum ), przy katarach.
M aść W ilkinsona (unguentum W iłkinsonii), przy św ierzbieniu skóry.
N adm anganek p o ta s u (kalium hyperm aganicum ) (rozczyn czerw onaw y, środek de
zynfekujący).
N alew ka m iętow a (tin ctu ra m enthae), 10 — 20 kropel przy niestraw ności i b ó lu brzucha.
N alew ka w alerjanow a (tin ctu ra valeriana aetherea), 10 — 20 k ropli przy biegunce I nerw ow ych chorobach.
+ O pjum (tin ctu ra opii sim iex), 2 — 10 kropli p rzy biegunce, b ó lu w b rzu ch u . P la s te r lepki an g ielsk i (em plastrum odhaesivum angliem us).
-J- P ro szek D ow era (pulvis D ow eri) 5 gr. 2 razy dziennie przy kaszlui.
R ycyna (oleum ricini) po stołow ej łyżce.
Salol (salolum ) 5 — 10 gram ów przy biegun ce.
Sól B ertholeta (cali chloricum ), 1 ły ż k ę herbatnią na 1 szklankę w o d y — płukanie
przy chorobie gardła. «
Sól k ailbad ska (sal karlsbad en sis facŁ) 1 ły ż k ę herbatnią na 1 szklankę w o d y — zraua naczczo przy zatw ardzeniu.
S ó l glauberska (natrium sulfurlcum depuratum ), w tej samej proporcji.
Sód s a lic y lo w y (natrium salicylicu m ) 5 — 15 gr. przy reum atyzm ie i b ólu g ło w y . Soda (natrium bicarbonium ), przy su ch ym kaszlu, niestraw ności.
Siarka (sulfur depuratum lh — 1 drachm — przy chorobie skóry, w ło s ó w i zatw adzen iu Siarkon m ied zi (cuprum sulfuricum purum) 5 — 10 gr. dla w y w o ła n ia w y m io tó w — przy o stry ch katarach żołądka, otruciach.
Sp irytus (spiritus vin i rectificatissim u s), pod n iecający środek.
Sp irytus kam forow y (sp iritus cam phoratus), do nacierania b olących m iejsc (przy reum atyzm ie).
Syn ap izm y (charta sinap isata).
Terpentyna (ol. terebicinth inae) do w ew n ętrzn eg o użytku 2 krople przy kaszlu;
toż dla nacierania klatki p iersiow ej.
Ż elazo (liąu or ferri abom inatus) 30 kropli 3 razy dzien nie prży n ied ok rw istości;
tiąuor ferri sessą u ich lo ra ti 5 kr. przy krw otokach.
Z ielon e m yd ło (sapo viridis) — w y b o rn y środek dla dezynfekcji instrum entów t t. p.
W oda t. zw . gulardow a (aq. plum bis) — przy stłuczen iach.
W oda w apienna (aq. calcis) — przy oparzeniach.
NIEZBĘDNE RZECZY DLA APTECZKI.
1) W agi rogow e.
I
2) W ażki: uncja, drachm a, skrupuły, grany (1 funt apteczny ma 12 uncyj, 1 uncja — 8 to c h m , 1 drachm ą — 3 skrupuły 1 skrupuł — 20 granów.
3) Łyżeczka rogow a do proszków . 4 ) 'M iareczka sżklanna do 1 uncji.
5) Buteleczki rozm aitej w ielkości od 1 drachm y do 1 funta.
6 ) Term om etr Celzjusza do m ierzenia tem peratury ciała.
7) Term om etr Raumura do wanien.
•8) W orek gutaperkow y do lodu.
'9) O paski flanelowe, płócienne, z merli po 7 m. długości.
10) Merla' jodoform ow a. 3 ui. ,
U ) W ata sterylizow ana. , 1
12) C erata do okładów .
R a t o w n i c t w o w w y p a d k a c h p o z o rn e j śmierci.
OMDLENIE. Świeże pow ietrze, poziom e położenie, rozpiąć odzież, żeby nic nie ugniatało, skropić tw arz zim ną„w odą, rozcierać skronie eterem albo octem z w odą. U żyć środków działających rja powonienie.:, m ocnego octu, a mon jajcu, anodyny eteru, którego po przejściu om dlenia, można 20 kr. dać do w ewnątrz.
APOPLEKSJA . W ysokie ułożenie głow y chorego; zimne okłady n a -g ło w ę , olbo pęcherz z. l,pdem; środki odciągające na przew ód jelitow y, osobliw ie prży nagrom adzieniu się tam kału i gazów (lew atyw y! z w ody). Ciepłe okłady na nogi. U osób silnych, jeżeli twarz je st mocno zaczerw ieniona, żyły szyjow e nabrzm iałe, tę tn o pełne^ — upust krw i.
WSTRZĄŚNIEN1E MÓZGU. Przyw racać do przytom ności jak przy om dleniu; okłady
WSTRZĄŚNIEN1E MÓZGU. Przyw racać do przytom ności jak przy om dleniu; okłady